Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Katuvua tutshina to, bualu Yehowa uvua netu

Katuvua tutshina to, bualu Yehowa uvua netu

Katuvua tutshina to, bualu Yehowa uvua netu

Muyuki mulonda kudi Egyptia Petridou

Mu 1972 Bantemu ba Yehowa ba mu Chypre bakadisangisha mu tshimenga tshia Nicosie bua kuteleja muyuki wa pa buawu uvua Nathan Knorr uvua ulombola mudimu wa Bantemu ba Yehowa tshikondo atshi muenze. Pakammonaye, wakammanya diakamue ne kunkonkaye ne: “Bena mu Égypte badi bishi?” Tuvua bapetangane ne muanetu Knorr kukavua bidimu 20 mu tshimenga tshietu tshia Alexandrie mu ditunga dia Égypte.

BAKANDELA mu tshimenga tshia Alexandrie mu dia 23 a ngondo wa kumpala wa 1914 ne mvua muanabute wa dîku dia bana banayi. Tuvua basombele pabuipi menemene ne Mbuu wa Mediterane. Tshikondo atshi Alexandrie uvua tshimenga tshilenga tshivua ne bantu ba miaba ya bungi ne tshivua tshienda lumu bua mishindu ya nzubu ivuamu ne malu avua menzekamu kale. Bu muvua bena ku Mputu ne bena Arabe basombelamu, tuetu bana tuakalonga bua kuakula tshiena Arabe, Anglais, Mfualansa, tshiena Italie ne muakulu wetu wa ku dibela wa tshiena Greke.

Pangakajikija tulasa, ngakapeta mudimu mu nzubu kampanda wa ditela bilamba wa bena France mumvua ngenza mudimu uvua unsankisha wa kuzola miodele ya bilamba bia bamamu ba kantu ku bianza ne kubitela. Mvua munange kabidi malu a Nzambi bikole ne mvua mbala Bible nansha mumvua tshiyi ngumvua bimvua mbala.

Tshikondo atshi (bu mu 1935), ngakapetangana ne nsongalume mukuabu muimpe wa mu tshidila tshia Chypre diende Theodotos Petrides. Uvua muluanganyi wa mvita ya bibula wa dilambu, kadi uvua kabidi mulonge mua kuenza mikata ne uvua wenza mudimu mu nzubu kampanda uvuabu bayenza. Theodotos wakannanga ka meme kakaji kîpi kavua ne nsuki mifike. Misangu ya bungi uvua ulua kungimbila misambu ya dinanga ya mu tshiena Greke ku dididishi dia nzubu wanyi. Tuakaselangana mu dia 30 ngondo muisambombo 1940. Tshivua tshikondo tshia disanka dia bungi. Nzubu wetu uvua kulu kua nzubu wa mamu. Muanetu wa kumpala John wakaledibua mu 1941.

Tudi tulonga bulelela

Mu tshikondo kampanda, malu avuabu balongesha mu tshitendelelu tshietu kaavua asankisha Theodotos to, ne wakatuadija kuela nkonko ya bungi bua malu a mu Bible. Bantemu ba Yehowa bakatuadija kulonga nende Bible meme tshiyi mumanye to. Dimue dituku, meme musombe kumbelu ne muana, mamu mukuabu diende Eleni Nicolaou wakalua ne kumpeshaye kabeji kampanda ka malu a mu Bible. Ngakitaba bua kukabala anu bua bukalanga patupu. Pashishe wakampesha mikanda mikuabu ya malu a mu Bible. Mikanda ayi ivua ya buena ivua Theodotos mulue nayi kumbelu.

Ngakambila mamu au ne: “Ndi ne mikanda eyi. Buelela munemu.” Diakamue, meme kumupuyisha ne nkonko kadi wakayandamuna ne lutulu luonso ku diambuluisha dia Bible. Ngakasanka bikole. Meme kutuadija kumvua malu a mu Bible. Patuvua tuenda tuyukila apu, Eleni wakakupa mêsu ne kumona foto wa bayanyi. Ke kuambaye ne: “Ndi mumanye tatu eu.” Ke meme kumanya tshivua Theo wenza ne ngakakema bikole. Uvua uya mu bisangilu bia Bantemu ba Yehowa nkayende kayi nansha ungambila to! Pakapinganaye dituku adi, ngakamuambila ne: “Kuuvua muye Dia lumingu dishala aku, Dia lumingu edi tudi tuya nebe!”

Mu bisangilu bianyi bia kumpala bingakabuela, bantu batue ku dikumi bavua bakonkonona mvese ya mu mukanda wa Mika. Ngakateleja ne ntema yonso. Kutuadijila anu dituku adi, mu Ditanu dionso ku dilolo, George ne Katerini Petraki bavua balue kutulongesha Bible. Tatu ne bana betu bakuabu kabavua basue patuvua tulonga Bible ne Bantemu to, kadi muakunyanyi wa bakaji yeye kavua ne bualu nansha muvuaye kayi mulue Ntemu. Kadi mamu yeye wakitaba bulelela. Mu 1942, meme, mamu ne Theodotos tuakatambula mu Mbuu mu tshimenga tshia Alexandrie bua kuleja mutuvua badilambule kudi Yehowa.

Nsombelu wetu udi ushintuluka

Mu 1939 Mvita mibidi ya buloba bujima yakatuadija ne kutangalakayi mu matuku makese. Ku ntuadijilu kua 1940, mfumu wa basalayi ba bena Allemagne diende Erwin Rommel ne basalayi bende bakabuela mu musoko wa El Alamein uvua pabuipi apu ne basalayi bena Angleterre bavua bapite bungi mu Alexandrie. Tuakasangisha biakudia biume. Pashishe tuakaya kusombela mu tshimenga tshia Port Tewfik tshidi pabuipi ne tshia Suez, bualu mfumu wa mudimu wa Theodotos wakamutuma bua kuenzelamu mudimu. Bantemu babidi bavua bakula tshiena Greke bakatukeba bikole. Nansha muvuabu kabayi bamanye muaba utuvua basombele, bakatuadija kuyisha ku nzubu ne ku nzubu too ne pakatupetabu.

Patuvua mu Port Tewfik, tuakalongesha Stavros ne Giula Kypraios ne bana babu Totos ne Georgia Bible ne bakalua balunda betu ba pa muoyo. Stavros uvua musue kulonga Bible bikole, nunku uvua upingaja mêba onso avua mu nzubu muende panyima bua ikala mashadile panyima ne dîba dimue bua tupangile kawulu ka ndekelu ne tushale mutantshi mule kuende. Tuvua tuyukila nende too ne mundankulu.

Tuakenza ngondo 18 mu Port Tewfik, pashishe tuetu kupingana ku Alexandrie pavua mamu musame. Wakafua ne lulamatu kudi Yehowa mu 1947. Musangu au tuakamona kabidi muvua Yehowa mutukoleshe ku diambuluisha dia balunda betu bena Kristo bashindame. Tuvua kabidi tuakidila bamisionere kuetu pavuabu baya ku miaba ivuabu babatuma pavua mazuwa abu atudila mu Alexandrie.

Masanka ne ntatu

Mu 1952, ngakalela muana muibidi wa balume, diende James. Tuvua bamanye mudibi bimpe bua kukoleshila bana mu ntendelelu mulelela, ke bualu kayi, tuakitaba bua bikale benzela bisangilu ku mbelu kuetu ne tuvua ne tshibidilu tshia kuakidila bana betu bavua mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Nunku muanetu wa kumpala John wakananga bulelela bikole ne wakalua mpanda-njila patshivuaye ne bidimu dikumi ne bia mu njila. Uvua kabidi uya kulonga mu tulasa tua butuku bua kumonaye mua kujikija tulasa tuende.

Matuku makese pashishe, Theodotos wakatuadija kusama disama dia muoyo ne bakamuambila bua kulekela mudimu uvuaye wenza au. Muanetu James utshivua anu ne bidimu binayi tshianana. Ntshinyi tshituvua mua kuenza? Yehowa kavuaku mutulaye ne: ‘Kutshinyi, bualu bua ndi nebe’ anyi? (Yesh. 41:10) Tshinkayi mutuakumvua disanka pakatutumabu bua kuikala bampanda-njila mu tshimenga tshia Ismaïlia pabuipi ne Canal de Suez mu 1956. Bidimu biakalonda abi bivua bia bimvundu bia bungi mu Égypte ne bena Kristo netu bavua dijinga ne dikankamija.

Mu 1960, tuakumbuka mu Égypte, muntu yonso ne tshibuta anu tshimue tshia bilamba. Tuakaya mu Chypre kua ba bayanyi. Disama dikavua dikokeshe Theodotos bikole, katshivua kabidi mua kuenza mudimu to. Kadi muena Kristo netu wa muoyo mulenga ne mukajende bakatupesha kaba ka kusomba. Diakabi, bidimu bibidi pashishe, bayanyi wakafua ne meme kushala ndikoleshila James nkayanyi. John wakalua pende mu Chypre ukavua musele ne muikale ne diende dîku dia kudisha.

Badi batulama mu makenga

Stavros ne Dora Kairis bakitaba bua tuetu kusomba kuabu. Ngakatua binu ne kuela Yehowa tuasakidila bua muvuaye mutulame kabidi. (Mus. 145:16) Pakapanyisha Stavros ne Dora nzubu wabu bua kuibaka mukuabu muikale ne Nzubu wa Bukalenge muinshi, bakatuashila petu kazubu ka nzubu ibidi munda.

James wakalua pende kusela ne yeye ne mukajende bakenza bumpanda-njila too ne pakalelabu muanabu wa kumpala. Bakalela bana banayi. Mu 1974 bidimu bia bungi panyima pa muanetu Knorr mumane kulua kutukumbula, bimvundu biakajuka mu Chypre. * Bantu ba bungi, pamue ne bamue Bantemu bakanyema bianza bitupu, kushiyabu nzubu yabu. John wanyi wakanyema pende. Wakaya ne mukajende ne bana bende basatu mu ditunga dia Canada. Kadi tshikondo atshi, tuakasanka bikole bua muvua bambi ba lumu luimpe bavule mu Chypre.

Pangakatuadija kupeta makuta atubu bapeshe bakulakaje, biakampetesha mushindu wa kuyisha bikole. Kadi bidimu bikese pashishe, luendu lua mashi luakankulula, ke meme kuya kusombela kua James wanyi. Pakalua disama edi kunnemenena bikole, ngakabuela mu lupitadi ne kuenzamu mbingu ya bungi, ne pashishe bobu kuntuma mu nzubu itubu balamina bakulakaje. Nansha mumvua nsama bikole, mvua nyisha bena mudimu, bakulakaje nanyi ne bantu bavua balua kutukumbula. Mvua kabidi ndilongela bikole ne bena Kristo nanyi bavua bangambuluisha bua kubuela mu Dilonga dia Mukanda dia Tshisumbu divuabu benzela pabuipi apu.

Ndi nsanka mu bukulakaje buanyi

Ngakumvua disanka dia bungi pangakapeta ngumu ya bantu batuvua meme ne Theodotos balongeshe Bible. Bana babu ba bungi ne bankana babu badi mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba, bamue mu ditunga dia Australie, dia Canada, dia Angleterre, dia Grèce ne dia Suisse. Lelu John wanyi ne mukajende mbasombele mu Canada ne muanabu wa balume. Muanabu wa kumpala wa bakaji ne bayende mbampanda-njila. Muanabu wa ndekelu wa bakaji Linda ne bayende Joshua Snape bavua babuele mu kalasa ka Gilada ka 124.

James wanyi ne mukajende mbasombele mpindieu mu ditunga dia Allemagne. Bana babu ba balume babidi badi ku Betele, umue ku Betele wa Atena mu Grèce, mukuabu ku Betele wa Selters mu Allemagne. Muanabu wa balume wa mukala ne muanabu mukuabu wa bakaji ne bayende mbampanda-njila mu Allemagne.

Netuikale ne bia bungi bia kulondela mamu ne Theodotos pabikabu ku lufu. Nebikale ne disanka dia bungi pamonabu bumpianyi buvuabu bashile bena mu dîku diabu. *

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 21 Bala Réveillez-vous! wa mu dia 8 Luishi 1975, dibeji 12-15.

^ tshik. 26 Muanetu Petridou wakafua ne bidimu 93 patutshivua tuenda tulongolola tshiena-bualu etshi.

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 24]

Musangu au tuakamona kabidi muvua Yehowa mutukoleshe ku diambuluisha dia balunda betu bena Kristo bashindame

[Karte mu dibeji 24]

(Bua kumona malu bimpe, tangila mu mukanda)

CHYPRE

NICOSIE

MBUU WA MEDITERANE

ÉGYPTE

CAIRE

El Alamein

Alexandrie

Ismaïlia

Suez

Port Tewfik

Canal de Suez

[Mêyi a dianyisha]

Based on NASA/​Visible Earth imagery

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Meme ne Theodotos mu 1938

[Tshimfuanyi mu dibeji 25]

John wanyi ne mukajende

[Tshimfuanyi mu dibeji 25]

James wanyi ne mukajende