Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu manene a mu mukanda wa Tito, wa Filemona ne wa Ebelu

Malu manene a mu mukanda wa Tito, wa Filemona ne wa Ebelu

Dîyi dia Yehowa didi ne muoyo

Malu manene a mu mukanda wa Tito, wa Filemona ne wa Ebelu

MATUKU makese panyima pa mupostolo Paulo mumane kupatuka mu buloko buende bua kumpala ku Lomo mu 61 panyima pa Yezu, wakaya mu tshidila dia Kulete. Pakamonaye ne: bena mu bisumbu bia Kulete bavua ne bua kukolesha malanda abu ne Yehowa, wakashiyamu Tito bua kubakolesha. Pashishe, pamuapa pavuaye mu Makedonia, wakafundila Tito mukanda bua kumuleja tshivuaye ne bua kuenza ne bua kuleja bena mu bisumbu abi ne: yeye ke uvua mutume Tito.

Matuku makese kumpala kua Paulo kupatuka mu buloko mu 61 panyima pa Yezu, wakafundila muena Kristo mukuabu uvua musombele mu Kolosai, diende Filemona. Mu mukanda eu, wakasengelela mulunda wende eu bua bualu kampanda.

Pabuipi ne 61, Paulo wakafundila kabidi bena Kristo bena Ebelu bavua basombele mu Yudaya. Mu mukanda au wakaleja mudi tshitendelelu tshia bena Kristo tshipite tshia bena Yuda. Mikanda yonso isatu eyi idi ne mibelu mimpe buetu tuetu.​—Eb. 4:12.

IKALA MUKOLE MU DITABUJA

(Tito 1:1–3:15)

Panyima pa Paulo mumane kuambila Tito mushindu uvuaye ne bua ‘kusunguisha bakulu ku musoko ne ku musoko,’ wakamuambila bua ‘kubela bena bupidia bikole, bua bobu bikale balenga mu ditabuja.’ Wakabela bena mu bisumbu bionso bia mu Kulete bua ‘kupidia malu adi kaayi a Nzambi ne bua kuikala ne meji mapuekele.’​—Tito 1:5, 10-13; 2:12.

Wakababela kabidi bua kushala bakole mu ditabuja. Wakambila Tito bua ‘kuepuka kuebejangana kua malu mapote ne bua kufuilangana bua mikenji.’​—Tito 3:9.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

1:15—Mmunyi mudi “bintu bionso biakane kudi bantu badi ne mitshima mitoke,” kadi bikale kabiyi biakane ‘kudi badi babipe, badi kabayi ne ditabuja’? Bua kuandamuna lukonko elu, mbimpe kuanji kumanya tshivua Paulo musue kuamba pakakulaye bua “bintu bionso.” Kavua wakula bua malu adi Dîyi dia Nzambi dikandike to, kadi uvua wakula bua malu adi bantu mua kuangata dipangadika bilondeshile kondo kabu ka muoyo. Bua bantu badi benza malu bilondeshile mikenji ya Nzambi, malu a mushindu eu mmakane. Kadi bua bantu badi ne ngelelu wa meji mubi ne kondo ka muoyo kabi, kabiena nanku to. *

3:5—Mmunyi mudi bena Kristo bela manyi ‘basungidibua bualu bua diuvuibua’ ne balua ne ‘mitshima mipiamipia idi nyuma muimpe ubapa’? Badi ‘basungudibua bualu bua diuvuibua’ mu ngumvuilu wa se: Nzambi mmubuvue anyi mubalengeje ne mulambu wa mashi a Yezu. Badi balua ne ‘mitshima mipiamipia idi nyuma muimpe ubapesha’ bualu mbalue ‘bifukibua bipiabipia’ bu mudibu bana ba Nzambi balela ku nyuma wende.​—2 Kol. 5:17.

Malongesha adi atutangila:

1:10-13; 2:15. Bakulu bena Kristo badi ne bua kuikala ne dikima dia kulongolola malu mabi adi mu tshisumbu.

2:3-5. Anu bu muvuabi mu bidimu lukama bia kumpala, bana betu ba bakaji bashindame badi ne bua ‘kuikala ne mitshima ya kanemu, kabikadi bena tshibandabanda anyi bapika ba maluvu; bikale bayishi ba malu adi mimpe.’ Nunku nebamone bua kubela ‘nsongakaji’ yonso udi mu tshisumbu.

3:8, 14. “Kunanukila mu midimu mimpe” kudi ‘kuvuijila bantu mushinga muimpe’ bualu kudi kutuambuluisha bua kuenza mudimu wa Nzambi bimpe ne kubenga kubuelakana mu malu a pa buloba.

SENGELELA “BUA DINANGA”

(Filem. 1-25)

Paulo wakela Filemona kalumbandi bualu uvua tshilejilu tshimpe tshia ‘dinanga ne ditabuja.’ Uvua ne ‘disanka dinene ne upeta busambi’ bualu Filemona uvua ukolesha bena Kristo nende.​—Filem. 4, 5, 7.

Paulo mmushile bakulu tshilejilu tshimpe mu mushindu uvuaye mujikije tshilumbu tshinene tshia Onesimo kayi umutumina dîyi kadi umusengelela “bua dinanga.” Wakambila Filemona ne: ‘Bualu bua ndi ntekemena ditumikila diebe, ngakukufundila nunku, ndi mumanye ne: wewe newenze malu matambe andi nkuambila.’​—Filem. 8, 9, 21.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

10, 1118—Mmunyi muvua Onesimo uvua kumpala ‘tshintu tshidi katshiyi tshilubuluka’ mulue ‘tshintu tshidi tshilubuluka’? Onesimo uvua mupika uvua kayi musue kuenza mudimu uvua munyeme kua Filemona mu Kolosai muye ku Lomo. Uvua mua kuikala muibe makuta a mfumuende bua kuenza luendu luende lua kilometre 1 400. Nunku uvua tshintu tshidi katshiyi tshilubuluka anyi kavua ne dikuatshisha kudi Filemona. Kadi pakafikaye mu Lomo, Paulo wakamuambuluisha bua kulua muena Kristo. Nunku wakalua ne mushinga bualu ukavua muena Kristo.

15, 16—Bua tshinyi Paulo kavua mulombe Filemona bua apeshe Onesimo budikadidi? Paulo uvua musue kuenza anu mudimu wende wa ‘kuambila bantu bua Bukalenge bua Nzambi ne kubayisha malu a Mukalenge Yezu Kristo.’ Nunku wakabenga kubuelakana mu malu avua atangila muntu ne mupika wende.​—Bien. 28:31.

Malongesha adi atutangila:

2. Filemona wakitaba bua kuenzelabu bisangilu bia bena Kristo kuende. Kuitaba bua kuenzelabu bisangilu bia buambi ku mbelu kuetu ndiakalenga dinene.​—Lomo 16:5; Kolos. 4:15.

4-7. Tudi ne bua kuikala ne tshibidilu tshia kuela bana betu badi ne tshilejilu tshimpe tshia ditabuja ne dinanga kalumbandi.

15, 16. Katuena mua kulekela ntatu itukebela tunyinganyinga tua tshianana to. Malu adi mua kushintuluka anu bu muvuabi bienzekele Onesimo.

21. Paulo uvua mutekemene bua Filemona kufuila Onesimo luse. Bia muomumue, tuetu petu tudi ne bua kufuila muanetu udi mutuenzele bibi luse.​—Mat. 6:14.

‘TUYAYI TOO NE KU BUAKANE BUA TSHISHIKI’

(Eb. 1:1–13:25)

Bua kuleja mudi ditabuja mu mulambu wa Yezu dipite kuenza kua Mikenji ya Mose, Paulo wakakula bua bulenga bua muenji wa tshisumbu tshia bena Kristo, bua bulenga bua buakuidi buende, bua bulenga bua mulambu wende ne bua tshipungidi tshipiatshipia. (Eb. 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26) Kakuyi mpata, dimanya edi diakambuluisha bena Kristo bena Ebelu bua kutantamena buluishi bua kudi bena Yuda. Paulo wakabela bana babu bena Ebelu bua ‘kuya too ne ku buakane bua tshishiki.’​—Eb. 6:1.

Ditabuja didi ne mushinga kayi kudi muena Kristo? Paulo wakafunda ne: ‘Bikalaku kakuyi ditabuja, muntu kena mua kusankisha’ Nzambi. Wakakankamija bena Ebelu ne: ‘Tuidikije ne kutantamana tshidikijilu tshia lubilu tshidi tshitekibua kumpala kuetu’ ne ditabuja.​—Eb. 11:6; 12:1.

Mandamuna a nkonko ya mu Bible:

2:14, 15—Bu mudi Satana muikale ne “bukole bua lufu,” bidiku biumvuija ne: udi mua kushipesha muntu yonso bu mudiye musue anyi? Tòo. Kadi katshia Satana wabanga ne malu ende mabi mu Edene, mafi ende mmakebeshe lufu bualu Adama wakenza mpekatu ne kusambulujilaye bantu bonso mpekatu ne lufu. (Lomo 5:12) Pashishe, bantu badi benza disua dia Satana pa buloba mbakengeshe basadidi ba Nzambi, bashipe ne bakuabu anu bu muvuabu benzele Yezu. Kadi bualu ebu kabuena bumvuija ne: Satana udi ne bukole bua kushipa muntu yonso udiye musue to. Bu biobi bikale nanku, uvua mua kuikala mushipe basadidi ba Yehowa bonso anu kuonso aku. Yehowa udi ulama basadidi bende mu tshibungi ne kena mua kuitaba bua Satana abashipe bonso to. Nansha mudi Nzambi witaba bua bamue ba kutudi bafue padi Satana ubakengesha, tuikalayi bashindike ne: nealongolole malu mabi onso adibu batuenzela.

4:9-11—Mmunyi mutudi ‘tubuela mu dikisha’ dia Nzambi? Nzambi wakikisha ku ndekelu kua dituku disambombo pakajikijaye kufuka, bualu uvua mushindike ne: malu adiye mulongolole bua buloba ne bantu avua ne bua kukumbana. (Gen. 1:28; 2:2, 3) Tudi ‘tubuela mu dikisha adi’ patudi tubenga kubuelakana mu malu adi bantu badienzela bua kuteka buakane ne kuitaba mulambu udi Nzambi mufile bua kutusungila. Patudi tuitabuja Yehowa ne tulonda Muanende pamutu pa kulonda majinga etu a ku mubidi, tudi tupeta bukole ne masanka dituku dionso.​—Mat. 11:28-30.

9:16—‘Mupungi’ wa tshipungidi tshipiatshipia nganyi? Yehowa ke muenji wa tshipungidi tshipiatshipia, kadi Yezu ke ‘mutshipungi.’ Yezu mmutuangaji wa tshipungidi atshi ne ku diambuluisha dia lufu luende, wakafila mulambu mukumbane bua kutshipunga.​—Luka 22:20; Eb. 9:15.

11:10, 13-16—‘Mmusoko’ kayi uvua Abalahama muindile? Abalahama uvua muindile musoko wa mu tshimfuanyi, ki mmusoko wetu mulelela to. Uvua muindile “Yelushalema wa mu diulu” udi muenza kudi Kristo Yezu ne bakokeshi nende 144 000. Badi babikila bakokeshi aba padibu ne butumbi mu diulu ne: ‘Musoko wa tshijila, Yelushalema mupiamupia.’ (Eb. 12:22; Buak. 14:1; 21:2) Abalahama uvua muindile bua kuikala ne muoyo palua Bukalenge bua Nzambi kukokesha.

12:2—‘Ndisanka kayi diakatekibua kumpala’ kua Yezu divua dimufikishe ku ‘ditantamana pakakengaye ku mutshi’ wa makenga? Divua disanka dia kumona malu avua mudimu wende ne bua kupatula, bu mudi: kutumbisha dîna dia Nzambi, kubingisha bumfumu buende ne kupikula bantu ku lufu. Yezu uvua kabidi muindile disanka dia kukokesha ne kuikala Muakuidi Munene bua diakalenga dia bantu.

13:20—Bua tshinyi badi bamba ne: tshipungidi tshipiatshipia ntshia “tshiendelele”? Bua malu asatu aa: 1) Kabakutshishintulula to, 2) malu aditshi tshikumbaja nga kashidi ne 3) “mikoko mikuabo” neyitungunuke ne kupeta masanka adi afumina ku tshipungidi tshipiatshipia panyima pa Armagedone.​—Yone 10:16.

Malongesha adi atutangila:

5:14. Tudi ne bua kuikala ne tshibidilu tshia kulonga Bible ne kutumikila bitudi tulonga, bualu ke mushindu umuepele utudi ‘tuibidija meji etu bua kujingulula tshidi tshimpe ne tshidi tshibi.’​—1 Kol. 2:10.

6:17-19. Ditekemena dietu diodi dishindamene pa malu adi Nzambi mulaye ne muditshipe bua kukumbaja, nedituambuluishe bua kuendela anu mu njila wa bulelela.

12:3, 4. Pamutu pa tuetu ‘kupungila ne kuteketa mu mitshima yetu’ bua ntatu mikese anyi padibu batuluisha, tudi ne bua kuya kumpala bua kushindama ne kulengeja mushindu utudi tutantamena ntatu. Tudi ne bua kuenza muetu muonso bua kuluangana ‘too ne papatuka mashi,’ mmumue ne: too ne ku lufu.​—Eb. 10:36-39.

12:13-15. Katuena ne bua kulekela “muji wa bululu” anyi muntu mukuabu wa mu tshisumbu udi udilakana bua mudi malu enzeka mu tshisumbu atupangishe bua ‘tulongoluele makasa etu njila milulame’ to.

12:26-28. “Bintu bienjibua” kudi bianza bikuabu pa kumusha bia Nzambi bu mudi malu onso a tshikondo etshi ne “diulu” dibi, bidi ne bua kubutudibua. Penzeka bualu ebu, anu ‘bintu bidi kabiyi bizakajibue’ mbuena kuamba ne: Bukalenge bua Nzambi ne bantu badi babutua mu nyima ke bashala. Nunku mbimpe tuyishe Bukalenge bua Nzambi ne tshisumi ne tutumikile mikenji yende.

13:7, 17. Kulama dîyi dia kutumikila bakulu badi mu tshisumbu ne kubakokela nekutuambuluishe bua kukuatshishangana nabu.

[Mêyi adi kuinshi]