Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

‘Njila nyeu, endelamu’

‘Njila nyeu, endelamu’

‘Njila nyeu, endelamu’

Muyuki wa Emilia Pederson

Mulonda kudi Ruth Pappas

MAMUANYI Emilia Pederson uvua muledibue mu 1878. Nansha muvuaye mulongeshi, dijinga diende dinene divua dia kuambuluisha bantu bua kumanya Nzambi. Mu nzubu muetu uvua mu tshimenga tshikese tshia Jasper mu Minnesota mu États-Unis, muvua mushete munene uvua uleja patoke dijinga diende adi. Wakausumba bua kuelaye bintu biende bionso bua kuya mu Chine muvuaye musue kuikala misionere wa tshitendelelu tshivuaye. Kadi pakafua mamuende, kakaya kabidi to, wakashala kumbelu bua kulama bakunyi bende. Mu 1907 bakamusela kudi Theodore Holien. Bakandela mu dia 2 ngondo wa dikumi ne muibidi 1925. Kuetu tuvua bana muanda mutekete ne meme ke wa mukala.

Mamu uvua ne nkonko ya bungi ya mu Bible ivuaye ukeba ne muoyo mujima bua bamuandamune. Lumue lua ku nkonko eyi luvua lutangila dilongesha dia ne: Inferno mmuaba utubu bela bantu babi bua kubakengesha mu kapia. Wakebeja munene mukuabu wa tshitendelelu tshiabu tshia bena Luther pavuaye mulue mu ditunga diabu bua amuleje muaba udi Bible wakula bua dilongesha edi. Yeye kumuambila ne: ki mbualu bua kumanya tshidi Bible wamba bua bualu ebu to, kadi dilongesha dia Inferno ndia kulonga anu patupu.

Udi upeta bulelela buvuaye ukeba

Matuku makese panyima pa 1900, muakunyi wa mamu diende Emma wakaya mu tshimenga tshia Northfield mu Minnesota bua kulonga tulasa tua misambu. Uvua musombele kua mulongeshi wende Milius Christianson. Mukaji wa mulongeshi au uvua mulongi wa Bible (ke muvuabu babikila Bantemu ba Yehowa). Emma wakamuambila ne: uvua ne muanabu wa bakaji uvua musue kubala Bible bikole. Matuku makese pashishe, mukaji wa mulongeshi wakafundila mamu mukanda ne kumuandamuna nkonko yende ya malu a mu Bible.

Dituku dikuabu, Ntemu wa Yehowa diende Lora Oathout wakalua ufumina mu tshimenga tshia Sioux Falls, mu Dakota du Sud bua kuyisha mu tshimenga tshia Jasper. Mamu wakalonga mukanda uvuabu bamupeshe ne mu 1915 wakatuadija pende kuyisha bantu bakuabu, ubabanyina mikanda ivua Lora umupesha.

Mu 1916, mamu wakumvua ne: Charles Taze Russell uvua ne bua kulua mu mpungilu uvua ne bua kuenzekela mu tshimenga tshia Sioux, mu Iowa. Uvua musue kubuela pende mu mpungilu au. Tshikondo atshi uvua ne bana batanu ne Marvin wa ndekelu utshivua ne ngondo itanu. Nansha nanku, mamu wakabuela ne bana bende bonso mu kawulu bua kuenza luendu lua kilometre 160 bua kuya ku mpungilu au. Wakateleja miyuki ya muanetu Russell, kumonaye kabidi filme wa “Foto-drama wa bufuki” ne kutambulaye. Pakapinganaye kumbelu, wakafunda tshiena-bualu kampanda ulonda malu avua menzeke mu mpungilu, ne bakatshipatula mu tshibejibeji tshia Jasper Journal.

Mu 1922, mamu uvua pende munkatshi mua bantu 18 000 bavua babuele mu mpungilu uvua muenzekele mu tshipalu tshia Cedar Point, mu Ohio. Panyima pa mpungilu au, kakalekela kuyisha Bukalenge bua Nzambi to. Tshilejilu tshiende tshiakatusaka bua kutumikila mubelu wa ne: ‘Njila nyeu, endelamu.’​—Yesh. 30:21.

Malu mimpe a mu mudimu wa kuyisha Bukalenge

Ku ntuadijilu kua 1920, baledi banyi bakamuangala mu Jasper, kuyabu mu nzubu wabu uvua pabuipi menemene ne tshimenga etshi. Tatu uvua wenza mudimu uvua umupetesha makuta a bungi ne uvua ne dîku dinene dia kudisha. Yeye kavua ulonga Bible bikole bu mamu to, kadi uvua ukuatshisha mudimu wa kuyisha ne muoyo mujima ne wakidila batangidi ba bijengu kuetu. Misangu ya bungi pavua umue wa ku batangidi wenza muyuki mu nzubu muetu, bantu bavua buula nzubu tente, aba mu tshisombedi, bakuabu mu nzubu wa kudila bakuabu too ne mu wa bulalu.

Pamvua ne bidimu muanda mutekete, mamu muakunyi Lettie wakabikila ku telefone wamba ne: muena mutumba nende Ed Larson ne mukajende mbasue kulonga Bible. Bakitaba diakamue bulelela ne kuambilabu pabu muena mutumba nabu diende Martha Van Daalen mamu uvua ne bana muanda mukulu bua kulongaye pende Bible. Martha ne bena mu dîku diende bonso bakalua pabu Bantemu. *

Tshikondo atshi, nsongalume mukuabu diende Gordon Kammerud uvua musombele mutantshi wa kilometre mikese ne kuetu wakatuadija kuenza mudimu ne tatu. Bavua bamudimuije ne: “Wadimukila bana ba mfumuebe wa mudimu. Badi ne tshiabu tshitendelelu.” Kadi Gordon wakatuadija kulonga Bible ne mu matuku makese patupu, kumonaye ne: uvua mupete bulelela. Panyima pa ngondo isatu, wakatambula. Baledi bende pabu bakalua Bantemu, nunku dîku dietu, dia Kammerud ne dia Van Daalen tuakalua balunda ba dikema.

Mpungilu yakatukolesha

Mushindu uvua mpungilu wa ku Cedar Point mukoleshe mamu, kavua musue kupangila mpungilu nansha umue to. Ntshidi mvuluka mutuvua tuenda mutantshi mule bua kuya mu mpungilu. Kadi mpungilu utuvua benzele mu Columbus mu Ohio mu 1931 ke uvua ne mushinga wa bungi, bualu ke tshikondo tshituakangata dîna dia Bantemu ba Yehowa. (Yesh. 43:10-12) Mukuabu ke utuvua benzele mu Washington mu 1935 muvuabu benze muyuki uvua uleja tshidi “tshisumbu tshinene tshia bantu” tshidibu batele mu Buakabuluibua tshiumvuija. (Buak. 7:9) Bayayanyi Lilian ne Eunice bavua pabu munkatshi mua bantu bapite pa 800 bavua batambulamu.

Tuakaya kabidi kubuela mu mpungilu ivua mienzekele mu Columbus mu Ohio mu 1937, mu Seattle mu Washington mu 1938 ne mu tshimenga tshia New York mu 1939. Tuvua tuya pamue ne bena mu dîku dia Van Daalen ne dia Kammerud. Bakasela yaya Eunice kudi Leo muana wa Van Daalen mu 1940 ne kuluabu bampanda-njila. Anu tshiotshi tshidimu atshi, Gordon muana wa Kammerud wakasela yaya Lilian ne bobu pabu bakalua bampanda-njila.

Mpungilu wa mu 1941 uvua muenzekele mu Saint Louis mu Missouri uvua wa pa buende bualu mu mpungilu au bansonga binunu ne binunu bakapeta mukanda wa Enfants. Mpungilu au uvua mungambuluishe bikole. Matuku makese pashishe, mu dia 1 Kabitende 1941, meme ne tutuanyi Marvin ne mukajende Joyce, tuakalua bampanda-njila. Mvua ne bidimu 15.

Bu mutuvua tuetu bonso ba bidima muaba utuvua basombele, kakuvua mushindu wa tuetu bonso kuya mu mpungilu to, bualu ivua itamba kuenzeka anu tshikondo tshia kunowa. Ke bualu kayi patuvua tufuma mu mpungilu, tuvua tuambuluila bavua bashale bituvua bumvuamu. Bivua bituenza disanka dia bungi patuvua tudisangisha ne bana betu abu.

Tudi tubuela mu Gilada ne tuya miaba mikuabu

Mu ngondo muibidi mu 1943, bakenza Kalasa ka Gilada bua kulongesha bampanda-njila mudimu wa bumisionere. Mu kalasa aku muvua bantu basambombo ba mu dîku dia Van Daalen aba: Emil, Arthur, Homer ne Leo, Donald muana wa tatuabu mukuabu ne yaya Eunice. Tuakalayangana nabu ne binsonji ku mêsu, bualu katuvua bamanye dîba dituvua mua kumonangana kabidi nabu to. Pakajika kalasa, bakabatuma bonso basambombo mu ditunga dia Porto Rico muvua Bantemu bashadile ku dikumi ne babidi tshikondo atshi.

Panyima pa tshidimu tshimue, yaya Lilian ne bayende Gordon pamue ne tutu Marvin ne mukajende Joyce bakabuela mu kalasa kisatu ka Gilada. Bakabatuma pabu mu Porto Rico. Pashishe mu ngondo wa tshitema mu 1944 ngakabuela panyi mu kalasa kinayi ka Gilada pamvua ne bidimu 18. Patuakajikija mu ngondo muibidi wa 1945 bakantuma panyi mu Porto Rico, meme kupetangana ne balela banyi. Divua dishintuluka dinene mu nsombelu wanyi. Nansha muvua muakulu wa tshiena Espagne mukole bua kuumanya, mu matuku makese patupu bamue ba kutudi bakatuadija kulonga Bible ne bantu bapite pa 20 ku muntu. Yehowa wakabenesha mudimu wetu bualu lelu eu mu Porto Rico mudi Bantemu ba Yehowa batue ku 25 000.

Dikenga didi dikuata dîku dietu

Yaya Eunice ne bayende Leo bakashala mu Porto Rico panyima pa diledibua dia muanabu wa kumpala Mark mu 1950. Mu 1952, bakalongolola luendu bua kuya kutangila baledi mu dikisha. Mu dia 11 ngondo muinayi bakabuela mu ndeka. Diakabi, mutantshi mukese panyima pa ndeka mumane kujuka, wakakuluka mu mâyi. Leo ne Eunice kufuabu. Bakangula muanabu Mark ukavua ne bidimu bibidi wenda upueka pa mâyi kudi muntu mukuabu uvua mupanduke mu ndeke au. Wakamufululula ne kupandukaye. *

Panyima pa bidimu bitanu, mu dia 7 ngondo muisatu wa 1957, tatu ne mamu bakabuela mu mashinyi batangile mu bisangilu, kadi lukata kubafuila mu njila. Mashinyi makuabu avua apita akakuma tatu pavuaye ushintulula lukata lua mashinyi kumpenga kua njila ne wakafua diakamue. Bantu batue ku 600 bakalua kumvua muyuki wa dimujika nawu ne bualu abu buakatuendeshila lumu luimpe mu tshimenga tshietu muvuabu banemeka tatu bikole.

Badi bantuma miaba mikuabu

Matuku makese kumpala kua tatu kufuaye, bakantuma mu ditunga dia Argentine. Mu ngondo wa muanda mukulu wa 1957, ngakafika mu tshimenga tshia Mendoza pabuipi ne mikuna ya Andes. Mu 1958, bakatuma George Pappas uvua ufuma ku dijikija mu kalasa ka Gilada ka 30 mu Argentine. Tuakalua balunda ba dikema ne tuetu kuselangana mu ngondo muinayi wa 1960. Mu 1961, mamu wakafua ne bidimu 83. Uvua muendele mu njila wa bulelela matuku ende onso a muoyo ne uvua muambuluishe bantu bapite bungi bua kuendelamu.

Meme ne George tuakenza mudimu wa bumisionere mu miaba mishilangane munkatshi mua bidimu dikumi. Pashishe tuakenza bidimu muanda mutekete mu mudimu wa dikumbula bisumbu. Mu 1975 tuakapingana mu États-Unis bua kuambuluisha balela betu bavua basama. Mu 1980, bakatuma bayanyi bua kukumbula bisumbu bia muakulu wa tshiena Espagne. Musangu au kuvua bisumbu 600 bia muakulu wa tshiena Espagne mu États-Unis. Tuakakumbula bia bungi bia kudibi munkatshi mua bidimu 26 ne kumona mudibi bivule bipite pa 3 000.

Mbendele mu ‘njila’

Mamu uvua kabidi ne diakalenga dia kumona bana ba mu dîku diabu baditua pabu mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba. Tshilejilu, Carol muana wa yayanyi Ester wakalua mpanda-njila mu 1953. Bakamusela kudi Dennis Trumbore ne batshidi bampanda-njila too ne lelu. Bakasela Lois muana mukuabu wa Ester kudi Wendell Jensen. Bakabuela mu kalasa ka Gilada ka 41 ne bakenza mudimu wa bumisionere mu ditunga dia Nigeria munkatshi mua bidimu 15. Pakafua baledi ba Mark mu ndeka, bakamukolesha kudi tatuende mukaji Ruth La Londe ne bayende Curtiss. Mark ne mukajende Lavonne bakenza bumpanda-njila munkatshi mua bidimu bia bungi ne kukoleshilabu bana babu banayi mu ‘njila’ wa bulelela.​—Yesh. 30:21.

Tutu Orlen undi mushala nende ukadi ne bidimu 90 ne pa mutu. Utshidi anu wenzela Yehowa mudimu. Meme ne George tutshidi tutungunuka ne kuenza mudimu wa ku dîba ne ku dîba.

Tshidi mamu munshile

Mamu mmushile mêsa ende adi malamakaja ne ka kabadi avuaye munange bikole. Bavua bamupeshawu kudi tatu pakaselanganabu. Mu kabadi amu mudi mikanda ne bibejibeji bivuabu bafunde biena-bualu bivuaye mufunde bivua biambuluishe bua kuyisha Bukalenge bua Nzambi. Imue ya kudiyi ivua ya ku ntuadijilu kua 1900. Mudi kabidi mikanda ya kudi bana bende bavua bamisionere. Ntu ngumvua anu bua kuyibala kuyibalulula. Mikanda ivuaye utufundila ivua itukolesha ku muoyo bikole bualu ivua ne mibelu mimpe. Mamu kakalua misionere bu muvuaye musue to. Kadi tshisumi tshivuaye natshi bua mudimu wa bumisionere ntshisake bena mu dîku diende bakuabu bua kuenza mudimu eu. Ntu ngela meji bua mushindu utuatuilangana ne bena mu dîku dietu bonso mu mparadizu pa buloba.​—Buak. 21:3, 4.

[Mêyi adi kuinshi]

[Tshimfuanyi mu dibeji 17]

Emilia Pederson

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Mamu ne tatu (muambule Marvin) mu 1916; kuinshi, kumbukila ku dia bakaji batangile ku dia balume: Orlen, Ester, Lilian ne Mildred

[Tshimfuanyi mu dibeji 19]

Leo ne Eunice matuku makese kumpala kua kufuabu

[Tshimfuanyi mu dibeji 20]

Mu 1950: kulu kumbukila ku dia bakaji batangile ku dia balume: Ester, Mildred, Lilian, Eunice, Ruth; kuinshi: Orlen, mamu, tatu ne Marvin

[Tshimfuanyi mu dibeji 20]

George ne Ruth Pappas pavuabu benda bakumbula bisumbu mu 2001