Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mukanda udi wambuluisha bansonga bua kuvuluka Mufuki wabu

Mukanda udi wambuluisha bansonga bua kuvuluka Mufuki wabu

Mukanda udi wambuluisha bansonga bua kuvuluka Mufuki wabu

MUENA meji Solomo wakamba kukadi bidimu bipite pa 3 000 ne: “Vuluka Mukufuki webe pautshidi nsonga.” (Muam. 12:1, MMM) Bansonga bena Kristo badi ne mukanda udi ubambuluisha bua kukumbaja bualu ebu lelu. Mukanda au ngua Les jeunes s’interrogent​—Réponses pratiques, Tshitupa 2, uvuabu bapatule mu mpungilu ya Distrike ya Bantemu ba Yehowa ivua mienzeke pa buloba bujima kutuadija mu ngondo 5/2008 too ne mu ngondo wa 1/2009 ivua ne tshiena-bualu ne: “Nyuma wa Nzambi udi utulombola.”

Munda mua tshizubu tshia pa mutu mudi mukanda udi Kasumbu Kaludiki kafundila bansonga. Tshitupa tshia mêyi adi mu mukanda eu tshidi tshiamba ne: “Tudi tulomba Nzambi bua malu adi mu mukanda eu anuambuluishe bua kutantamena malu mabi adi basonga batusaka bua kuenza ne mateta adi akuata bansonga lelu, neunuleje kabidi mua kuangata mapangadika adi apetangana ne disua dia Nzambi.”

Baledi mbasue bua kukolesha bana babu bimpe ne ‘dibela ne didimuija bia Mukalenge.’ (Ef. 6:4) Kadi patu bana balua bitende batu ne dielakana dia bungi ne batu dijinga ne muntu udi mua kubalombola. Wewe muikale muledi ne muana ukadi tshitende, ntshinyi tshiudi mua kuenza bua mukanda eu kumuambuluishawu bikole? Udi mua kulonda ngenyi idi kuinshi eku.

Keba webe mukanda, umanye malu adimu bimpe menemene. Kuumanya kakuena kumvuija anu kuubala patupu to. Dienzeje kabidi bua kumvua ngenyi idibu balejamu. Mukanda eu kawena anu uleja bansonga malu adi mimpe ne adi mabi to, udi kabidi ulongesha ‘meji abu.’ (Eb. 5:14) Udi kabidi ubapesha ngenyi mimpe ya mudibu mua kuikala benza malu malenga. Tshilejilu, nshapita wa 15 “Comment résister à la pression du groupe?” (Mmunyi muudi mua kukandamena malu mabi adi bakuabu bakusaka bua kuenza?) kena ulongesha bansonga anu bua kuamba ne: tòo bua kubenga bualu kampanda to. Udi kabidi ubaleja ngenyi mimpe ya mu Bible idi mua kubambuluisha bua bamanye mua ‘kuandamuna muntu ne muntu dîyi.’​—Kolos. 4:6.

Uuje miaba idibu bashiye mitupu. Nansha mudi miaba eyi mishile bansonga, kuenaku mua kuuja mu webe mukanda miaba iudi mumone ne: udi mua kuuja anyi? * Tshilejilu, paudi ufika pa nkonko ibidi idi ikutangila pebe idi mu dibeji dia 16 idi yakula bua ditantshilangana, uvuluke muuvua udiumvua pautshivua nsonga. Pamuapa miaba idibu bashiye mitupu, udi mua kufunda mandamuna auvua mua kufila tshikondo atshi. Pashishe udi mua kudikonka ne: ‘Mmushindu kayi udi meji anyi mashintuluke bua bualu ebu mu kupita kua bidimu? Ndimanya kayi dindi mupete katshia ku bunsonga, mmunyi mundi mua kudisambulujila muananyi bimpe?’

Kukebi bua kumanya malu masokome a muanebe wa tshitende. Bitupa bia malu a kuyukidilangana bidi mu mukanda eu mbienza bua kusaka muanebe bua kufunda mandamuna a malu adi mu tshiena-bualu anyi kuandamuna mu mutu. Tshiudi ukeba mbua kumanya malu adi mu muoyo wende, kadi ki bua kusalula malu ende adiye mufunda mu mukanda to. Mu dibeji 3 mudi ka tshiena-bualu ka ne: “Un mot au parents” (Malu mafundila baledi), badi balombamu baledi ne: “Bua muanebe kufundaye malu adiye wela meji anu mudiwu, kukebi bua kumanya malu ende adiye mufunda to. Pashishe muana udi mua kuanyisha bua kukuambila malu adiye wela meji bua bualu buvuaye mufunda.”

Udi wambuluisha bua kulonga Bible mu dîku

Mukanda wa Les jeunes s’interrogent, Tshitupa 2, udi wambuluisha bikole panudi nuenza Ntendelelu wa mu Dîku. Bu mudibu kabayi bafunda nkonko kuinshi kua tshikoso tshionso, mmunyi munudi mua kuulonga? Kanuena mua kushintulula mushindu wa dilonga bua bana benu kuumvua bimpe anyi?

Tshilejilu, mu amue mêku badi mua kuenza mu manaya padibu bakonkonona tshiena-bualu tshia ne: “Contre la pression du groupe” (Dibenga kuenza malu mabi adi bakuabu bansaka bua kuenza) mu dibeji dia 132 ne dia 133. Lukonko lua kumpala ludimu ludi mua kuambuluisha muanebe wa balume anyi wa bakaji bua kumanya malu adi amutatshisha bikole. Lukonko luibidi ludi luleja nsombelu udi mua kujudija lutatu elu. Panyima pa dikonkonona dia bipeta bidi mua kumueneka padi muntu wenza malu adibu bamusaka bua kuenza anyi uabenga, mbalombe muanebe bua kudilongolola bua kuanyisha amue malu, kuepuka anyi kuapingaja. Ambuluisha muanebe bua ikala udifuanyikijila malu ne alongolola mandamuna adiye umvua makane ne adiye mua kukokesha bua kuenza nawu mudimu kayi utshina ne dishindika dionso.​—Mus. 119:46.

Udi wambuluisha bua kuyukidilangana

Mukanda wa Les jeunes s’interrogent, Tshitupa 2, udi usaka bansonga bua kuikala kuyukila ne baledi babu. Tshilejilu, malu adi mu tuzubu tudi ne biena-bualu ebi: “Comment parler de la sexualité avec papa ou maman?” (Mmunyi mundi mua kuakula malu a bitupa bia lulelu ne tatu anyi mamu) (mu dibeji dia 63-64) ne “Parlez à vos parents!” (Ambila baledi bebe) (mu dibeji dia 189) adi aleja tshia kuenza bua kutuadija kuyukila bua malu atu enza bundu. Muana wa bakaji mukuabu wa bidimu 13 wakafunda ne: “Mukanda eu wakampesha dikima dia kuyukila ne baledi banyi bua malu amvua ngelela meji ne ankavua meme muine muenze.”

Mukanda eu udi kabidi wambuluisha bua kuyukila mu mishindu mikuabu. Ku ndekelu kua nshapita yonso kudi kazubu kadi ne tshiena-bualu ne: “Qu’en pensez-vous?” (Udi wela meji kayi?). Pa kumbusha diambulula dia malu manene, nudi mua kuenza naku mudimu bua kuyukidilangana mu dîku. Pabuipi ne ku ndekelu kua nshapita yonso kudi kabidi kazubu kadi ne tshiena-bualu ne: “Mon plan de bataille” (‘Malu a meme kuenza’). Malu adi mu kazubu aku adi apesha bansonga mpunga wa kufunda mishindu kampanda misunguluke idibu mua kutumikila malu adibu balonge mu nshapita au. Mêyi a ndekelu adi mu kazubu kadi ne tshiena-bualu ne: “Mon plan de bataille” (Malu a meme kuenza) adi aleja ne: “Bualu bundi musue kukonka baledi banyi mu tshiena-bualu etshi mbua . . .” Adi mua kuambuluisha bansonga bua kuya kukeba mibelu mimpe kudi baledi babu.

Balenge ku muoyo!

Wewe muledi, tshiudi ukeba nkulenga muoyo wa muanebe. Mukanda wa Les jeunes s’interrogent, Tshitupa 2 udi mua kukuambuluisha bua kuenza bualu ebu. Tangila muvua tatu mukuabu muenze mudimu ne mukanda eu bua kuikala kuyukila ne muanende wa bakaji ne muoyo mujima.

“Meme ne muananyi Rebekah tutu ne miaba itutu basue kuya kuendakana lua makasa nansha ne dikalu anyi ne mashinyi. Patutu tuya miaba eyi, ntu mmumone wakula malu adiye nawu mudilekelele.

“Tshitupa tshia kumpala tshituvua batuadije kukonkonona mu mukanda eu, mmukanda wa kudi Kasumbu Kaludiki ne ka tshiena-bualu ka ne: “Un mot au parents,” (Malu mafundila baledi). Mvua musue bua muananyi wa bakaji amanye malu adibu baleja mu dibeji 3 ne: udi mua kufunda mudiye musue malu ende mu mukanda wende. Tshivua njinga bua kubala malu ende avuaye mufunda to.

“Mvua muanyishile Rebekah bua kukeba nshapita milondangane idiye musue bua tuetu kukonkonona. Umue wa ku nshapita ya kumpala uvuaye musungule ngua ‘Devrais-je jouer à des jeux vidéo?’ (Ndi ne bua kunaya manaya a ku video anyi?). Ntshimvua muanji kuela meji ne: uvua mua kusungula nshapita au to. Kadi, uvua mumanye tshivuaye mumusunguile. Balunda bende ba bungi bavua banaya dinaya dikuabu divua disankisha kadi dienza buôwa. Mu dinaya amu muvua tshikisu tshia dikema ne bavua bakulamu malu mabi avua mampite mutu. Malu onso au akamanyika patuvua tuyukila malu adi muinshi mua ka mutu ka bualu kadi kamba ne: “Mon plan de bataille” (Malu a meme kuenza) kadi mu dibeji dia 251. Malu adi mu kazubu aka akambuluisha Rebekah bua kumanya tshia kuandamuna muntu yonso uvua mua kuteta bua kumusaka bua kunaya dinaya adi.

“Bua bualu ebu, Rebekah katu unsokoka malu adiye mufunda mu mukanda wende nansha. Patudi tulonga, tutu tuyukila badilekelele. Tuvua tubala tushilangana, pashishe yeye uvua musue kuakula malu onso, tuambe ne: foto ne malu adi mafunda mu tuzubu. Biakampesha mpunga wa kumulondela malu amvua ngenza pamvua ne bidimu biende abi, ne pashishe uvua ungambila malu a tshikondo atshi adi enzeka kabidi lelu. Mmusue kuyukila nanyi malu onso.”

Biwikale muledi, uvua musanke bikole pavuabu bapatule mukanda eu. Wapetshi mpindieu mpunga wa kuenza nawu mudimu bimpe. Bana betu bena mu Kasumbu Kaludiki mbatekemene ne: mukanda wa Les jeunes s’interrogent​—Réponses pratiques, Tshitupa 2 newambuluishe bena mu dîku diebe. Mukanda eu wambuluishe bantu bonso, kadi nangananga bansonga betu bananga bua batungunuke ne ‘kuenda mu nyuma muimpe.’​—Gal. 5:16.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 6 Imue nkonko ya diyukidilangana idi mu amue mabeji idi itangila bakulumpe ne bana. Tshilejilu, malu adi mu kazubu kadi (mu dibeji dia 221) ne tshiena-bualu ne: “Maîtrisez votre colère” (Dikanda ku tshiji) adi mua kukuambuluisha anu mudiwu mua kuambuluisha muanebe wa balume anyi wa bakaji. Nansha kabidi biena-bualu ebi: “Contre la pression du groupe” (mu dibeji dia 132-133), “Mon budget mensuel” (mu dibeji dia 163), ne “Mes objectifs” (mu dibeji dia 314).

[Kazubu mu dibeji 30]

Malu atu bamue bansonga bamba

“Eu mmukanda wa kubala diakamue paudi uupeta musombele panshi muikale ne kreyon ku bianza. Mukanda eu udi wambuluisha muntu bua kuela meji pa nkayende ne kudikebela nsombelu udi mutambe buimpe bualu mbawenze ne miaba ya kufundila note ya malu adi nawu muntu.”​—Nicola.

Bantu ba bungi nansha bavua bamueneka bu badi ne meji mimpe bavua bansaka bua kupatuka ne bansongalume. Tshitupa tshia kumpala tshia mukanda eu ntshintuishe ne: nansha muntu mungambe bualu bua mushindu kayi, ntshia kupatuka ne bansongalume to.”​—Katrina.

“Malu adibu bafunde mu kazubu kadi ne tshiena-bualu ne: ‘Songez-vous au baptême?’ (Udiku wela meji bua kutambula anyi?) mmangambuluishe bua kuangata batismo wanyi ne mushinga wa bungi. Mansake bua kutuadija kabidi kudilongela ne kusambila bikole.”​—Ashley.

“Nansha muvua baledi banyi badi Bantemu bandongeshe katshia ku buana, kadi mukanda eu mmunsake bua kuela meji a malu makuabu andi ne bua kuenza. Mmungambuluishe kabidi bua kuikala kuambila baledi banyi malu onso.”​—Zamira.

[Tshimfuanyi mu dibeji 31]

Nuenu baledi, nuikale bamanye bikole malu adi mu mukanda eu

[Tshimfuanyi mu dibeji 32]

Nuikale ne tshipatshila tshia kulenga mioyo ya bana benu