Umbusha mêsu ebe ku malu a patupu

‘Ukudimune mêsu anyi bua kaatangidi malu a patupu, usangaje muoyo wanyi mu njila yebe.’​—MUS. 119:37.

1. Mêsu adi ne mushinga kayi?

MESU adi ne mushinga wa bungi be! Adi atuambuluisha bua kumona bimpe bintu bidi bitunyunguluke ne mekala abi. Adi atuambuluisha bua kumona balunda betu ne njiwu itudi mua kuepuka. Tudi tumona bintu bimpe, tuanyisha buimpe bua bintu bidi Nzambi mufuke bidi bileja dikalaku diende ne butumbi buende. (Mus. 8:3, 4; 19:1, 2; 104:24; Lomo 1:20) Mêsu etu adi atuambuluisha bua kumanya Yehowa ne kumuitabuja bualu wowu ke atu abueja malu mu lungenyi luetu.​—Yosh. 1:8; Mus. 1:2, 3.

2. Bua tshinyi tudi ne bua kudimukila malu atudi tutangila? Ntshinyi tshitudi mua kulongela ku dilomba dia mufundi wa Musambu wa 119?

² Kadi malu atudi tutangila adi kabidi mua kutukebela ntatu. Bu mutu mêsu etu apetangana bikole ne lungenyi, malu atudi tumona adi mua kujula majinga kampanda mu muoyo wetu anyi kuakolesha. Pashishe bu mutudi munkatshi mua bantu badi ku bukokeshi bua Satana Diabolo badi ne bikadilu bibi ne basue kudisankisha, tudi tumona bimfuanyi bidi mua kutupambuisha nansha tuetu katuyi basue. (1 Yone 5:19) Nunku kabiena bitukemesha bua muvua mufundi wa Musambu wa 119 mulombe Nzambi ne: ‘Ukudimune mêsu anyi bua kaatangidi malu a patupu, usangaje muoyo wanyi mu njila yebe.’​—Mus. 119:37.

Mudi mêsu etu mua kutupambuisha

3-5. Fila bilejilu bia mu Bible bidi bileja njiwu ya kulekela mêsu etu atufikisha ku majinga mabi.

³ Tuangate tshilejilu tshia tshivua tshienzekele Eva. Satana wakamuambila ne: mêsu ende avua ne bua ‘kubululuka’ bu yeye mua kudia tshimuma tshia “mutshi wa lungenyi lua kujingulula malu mimpe ne malu mabi.” Pakumvua Eva ne: mêsu ende avua ne bua ‘kubululuka,’ wakajinga bua kumanya bia bungi. Dijinga diende dia kudia tshimuma tshikandika diakakola pakamonaye ne: ‘Mutshi au uvua muimpe bua kudia ne muimpe ku mêsu.’ Kutangila mutshi au ne dialakana kuakafikisha Eva ku dishipa mukenji wa Nzambi. Ke tshiakenza kabidi bayende Adama ne kukebelaye bantu bonso ntatu.​—Gen. 2:17; 3:2-6; Lomo 5:12; Yak. 1:14, 15.

⁴ Mu matuku a Noa, banjelu bakuabu bakalenduka bua malu avuabu bamone. Genese 6:2 udi wamba bua bualu buabu ne: ‘Bansongalume ba Nzambi bakamona bana bakaji ba bantu ba tshianana ne: Mbalengele; bakasungula bonso bakasuabu bu bakaji babu.’ Kutangila bana bakaji ne dialakana kuakajula banjelu dijinga dibi dia kusangila ne bantu ne bakalua kulela bana bavua ne tshikisu tshia bungi. Bua mushindu uvua bubi buvulangane tshikondo atshi, Nzambi wakabutula bantu bonso ne kushiya anu Noa ne bena mu dîku diende.​—Gen. 6:4-7, 11, 12.

⁵ Bidimu bia bungi pashishe, mêsu a muena Isalele mukuabu diende Akana akamusaka bua kuiba bintu mu musoko wa Yeleko uvuabu bakuate. Nzambi uvua muambile bena Isalela bua kubutula bintu bionso bia mu tshimenga atshi pa kumusha bintu kampanda bivuabu ne bua kuela mu tshibutshilu tshiende. Bavua babadimuije bua ‘kupidia tshintu’ tshionso tshivuabu ne bua kubutula bua kabapetshi lukuka ne kuangata bimue bintu bia mu musoko au. Pavua Akana  mubenge kutumikila mukenji eu, bakatshimuna bena Isalele kudi bena Ai ne kushipa ba bungi ba kudibu. Akana wakasokoka buivi buende too ne pakaluabu kumutandula. Wakamba ne: ‘Pangakatangila’ bintu ebi, ‘lukuka luakankuata, ngakabiangata.’ Lukuka lua mêsu luakamufikisha ku lufu, yeye ne ‘bionso biakadiye nabi.’ (Yosh. 6:18, 19; 7:1-26) Akana wakajinga malu avuabu bamukandike.

Tudi ne bua kudikanda

6, 7. Satana udi utamba kututeta ne ‘budimu’ kayi? Mmushindu kayi udi bantu batu busuisha bintu bakuata mudimu ne budimu ebu?

⁶ Lelu Satana udi uteta bantu anu bu muvuaye mutete Eva, banjelu bavua batombokele Nzambi ne Akana. Ku “madimu” onso adiye ukuata nawu mudimu bua kupambuisha bantu, ‘lukuka lua mêsu’ ke ludi ne bukole bua bungi. (2 Kol. 2:11; 1 Yone 2:16) Bantu batu basuisha bintu bitubu basumbisha mbamanye bukole budi nabu mêsu. Mumanyi kampanda wa malu a disuisha bintu wa ku Mputu wakamba ne: “Kakuena tshintu tshitu ne bukole bua kujula muntu dijinga bu mêsu to. Adi mua kufikisha muntu ku dienza bualu budiye mumanye ne: mbubi.”

⁷ Ke bualu kayi bantu batu basuisha bintu batu batuleja bimfuanyi bipite bungi bidi bienza mu mushindu wa kutulobesha ne kutusaka bua kujinga bintu biabu. Mulongeshi munene kampanda wa mu États-Unis uvua mulonge mutu disuisha bintu dilobesha bantu wakamba ne: disuisha bintu “ndienza bua kumanyisha bantu dikalaku dia tshintu, kadi nangananga bua kubajula dijinga kampanda ne kubasaka ku dienza bualu kansanga.” Batu batamba kuleja bimfuanyi bidi bijula majinga a disangila dia mulume ne mukaji. Ke bualu kayi mbimpe tuikale tukonkonona malu atudi tutangila ne atudi tubueja mu lungenyi luetu ne mu muoyo wetu.

8. Mmushindu kayi udi Bible uleja ne: tudi ne bua kudimukila malu atudi tutangila?

⁸ Lukuka lua mêsu ne lua mubidi lutu lukuata too ne bena Kristo balelela. Ke bualu kayi Dîyi dia Nzambi didi ditukankamija bua kuikala ne didikanda mu malu atudi tutangila ne tujinga. (1 Kol. 9:25, 27; bala 1 Yone 2:15-17.) Yobo uvua umue wa ku bantu bavua bamanye diumvuangana dikole didi pankatshi pa malu atudi tumona ne majinga etu. Wakamba ne: ‘Ngakapunga tshipungidi ne mêsu anyi, nunku ngakadi kumanya mua kutangija mêsu anyi kudi mushikankunde utshidi kamama bishi?’ (Yobo 31:1) Yobo kavua anu mudisuike bua kubenga kulenga mukaji mu mushindu mubi to, kadi uvua mudisuike kabidi bua kubenga kuela meji ku malu a mushindu au. Yezu wakaleja ne: tudi ne bua kulama lungenyi luetu ku majinga mabi pakambaye ne: ‘Muntu yonso udi utangila mukaji ne lukuka lua masandi wakumana kuenda nende masandi mu mutshima wende.’​—Mat. 5:28.

Malu a patupu atudi ne bua kuepuka

9. (a) Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ne budimu nangananga patudi ku Enternete? (b) Ntshinyi tshidi mua kuenzekela muntu nansha yeye mutape anu dîsu patupu ku malu a bantu butaka?

⁹ Lelu bantu ba bungi bakadi ne tshibidilu tshia ‘kutangila’ bindidimbi bia bantu butaka, nangananga ku Enternete. Mmushindu kayi utudi mua kumona malu aa ku Enternete nansha mutudi katuyi tuakeba? Disuisha kampanda didi ne tshimfuanyi tshimpe didi mua kumueneka ku ordinatere webe. Peshi badi mua kukutumina mukanda udi umueneka bu udi kauyi ne bualu, kadi paudi uukangula udi umona diakamue tshimfuanyi tshibi tshidi tshikole bua kutshikanga diakamue. Nansha muntu yeye mutape anu dîsu patupu kumpala kua kutshikanga, tshitu tshishala mu lungenyi luende. Ditapa dîsu ku malu a bantu butaka didi mua kukebela muntu ntatu ya bungi. Udi mua kushala udipisha ne uluangana bua kumbusha malu mabi au mu mutu wende. Kadi muntu udi utungunuka ne ‘kutangila’ malu au ku bukole udi uleja ne: ki muanji kushipa majinga mabi a  mu muoyo wende to.​—Bala Efeso 5:3, 4, 12; Kolos. 3:5, 6.

10. Bua tshinyi malu a bantu butaka adi mua kunyanga nangangana bana? Ntshinyi tshidiwu mua kubenzela bobu baatangile?

¹⁰ Bana badi mua kutangila bimfuanyi bibi bualu batu basue kumanya malu bikole. Biobi bienzeke nanku, bidi mua kunyanga mushindu wabu wa dimona disangila dia mulume ne mukaji. Mukanda mukuabu udi wamba ne: Badi mua kupeta lungenyi lubi pa disangila dia mulume ne mukaji, “kupeta lutatu lua kunanga muntu bimpe, kumona bantu bakaji mu mushindu mubi; bidi mua kubafikisha kabidi ku dinanga kutangila malu aa bikole ne bualu ebu budi mua kubapangisha bua kulonga bimpe, kusomba bimpe ne balunda babu anyi bena mu dîku diabu.” Bidi mua kulua kunyanga too ne malanda abu ne bakaji babu anyi babayabu bobu babuele mu dibaka.

11. Fila tshilejilu tshidi tshileja bubi bua kutangila malu a bantu butaka.

¹¹ Muanetu mukuabu wa balume wakafunda ne: “Ku bilele bibi bionso bimvua nabi kumpala kua kulua Ntemu, kakuena tshivua ntshikolele bua kulekela bu tshia kutangila malu a bantu butaka to. Malu aa atu anduila mu lungenyi nansha pandi tshiyi muelele meji anu bualu ndi mumvue mupuya kampanda, muteleje musambu kansanga, mumone tshintu anyi padi lungenyi luya kua tshianana. Ndi nduangana nawu dituku dionso edi.” Patshivua muanetu mukuabu muana, wakatangila bikandakanda bia tatuende uvua kayi Ntemu bivua ne malu a bantu butaka dituku dikuabu pavua baledi bende kabayi kumbelu. Wakafunda ne: “Malu au akanyanga lungenyi luanyi bibi be! Nansha mukadiku kupite bidimu 25, ntshidi anu mmona amue a kudiwu mu lungenyi luanyi. Nansha mundi mualuishe bikole, kaena anu mumbuke mu lungenyi luanyi to. Ndi ndipisha bua bualu ebu nansha mundi ngenza muanyi muonso bua kubenga kuavuluka.” Nunku mbimpe tubenge kutangila malu a patupu bua katupetshi ntatu ya mushindu eu. Mmunyi mudi muntu mua kuenza bualu ebu? Udi ne bua kudienzeja bua kuvuija ‘meji onso mu bupika bua kutumikilawu Kristo.’​—2 Kol. 10:5.

12, 13. Mmalu kayi a patupu adi bena Kristo kabayi ne bua kutangila? Bua tshinyi?

¹² “Tshintu tshibi” tshikuabu anyi tshia patupu tshitudi ne bua kuepuka ke mishindu ya dijikija lutetuku idi isaka bantu ku dinanga dinekesha dia bintu, anyi idi ne malu a mîdima, a tshikisu, a diela mashi panshi ne dishipangana. (Bala Musambu wa 101:3.) Baledi bena Kristo badi ne bujitu kumpala kua Yehowa bua kusungula malu adi bantu batangila mu nzubu yabu. Muena Kristo nansha umue kena mua kuitaba bua kubuelakana mu malu a mîdima to. Kadi baledi badi ne bua kumanya ne: imue filme, manaya a ku video, filme mikuabu ya tuseku ne mikanda ya bana itu ne malu mabi munda muayi.​—Nsu. 22:5.

¹³ Nansha tuetu bana anyi bantu bakole, katuena ne bua kusankisha mêsu etu ne manaya a video anyi filme idi ileja malu a tshikisu anyi mushindu udibu bashipa bantu ne tshikisu tshionso to. (Bala Musambu wa 11:5.) Katuena ne bua kutuishila mêsu etu pa malu onso adi Yehowa ukandika to. Katupu muoyo ne: Satana udi ujinga kunyanga lungenyi luetu. (2 Kol. 11:3) Nansha kutangila bikole malu a dijikija nawu lutetuku adi amueneka bu mimpe kudi mua kutuangata dîba dionso ditudi mua kuenza ntendelelu wa mu dîku, kudibadila Bible dituku dionso ne kulongolola bisangilu.​—Filip. 1:9, 10.

Tulonde tshilejilu tshia Yezu

14, 15. Diteta disatu divua Satana muele Kristo divua ne bualu kayi budi bukoka ntema yetu? Ntshinyi tshiakambuluisha Yezu bua kuditantamena?

¹⁴ Diakabi, katuena mua kuepuka bua kumona amue malu a patupu mu matuku mabi aa to. Bakaaleja too ne Yezu. Tshilejilu, pavua Satana mutete Yezu musangu muisatu bua kumupangisha bua kuenza disua dia Nzambi, ‘wakaya nende ku mutu kua mukuna mule  be, wakamuleja makalenge onso a pa buloba ne butumbi buawu.’ (Mat. 4:8) Bua tshinyi Satana wakenza nunku? Kakuyi mpata, uvua musue kukuata mudimu ne bukole butu nabu mêsu. Kumona butumbi bua makalenge onso a pa buloba kuvua mua kusaka Yezu bua kupeta dijinga dia kuikala muntu munene pa buloba. Kadi Yezu wakenza tshinyi?

¹⁵ Yezu kakela meji mutantshi mule pa tshivuabu bamuteta natshi atshi to. Kakalekela muoyo wende upeta majinga mabi to, ne kakela meji pa tshivua Diabolo umupesha bua kushishaye kutshibenga to. Kadi wakamba diakamue ne: ‘Satana, umuka.’ (Mat. 4:10) Yezu wakatuishila meji ende pa malanda ende ne Yehowa ne kuenza malu avua apetangana ne disua diende. (Eb. 10:7) Ke bualu kayi wakakokesha bua kuepuka mateyi a Satana.

16. Mmalu kayi atudi tulongela ku tshilejilu tshia muvua Yezu mutantamene Satana?

¹⁶ Tudi mua kulongela malu a bungi ku tshilejilu tshia Yezu. Bua kumpala, Satana utu uteta bantu bonso. (Mat. 24:24) Buibidi, malu atudi tutangila adi mua kukolesha majinga a muoyo wetu bua kuenza malu mimpe anyi kuenza malu mabi. Buisatu, Satana neakuate mudimu bikole ne ‘lukuka lua mêsu’ bua kutupambuisha. (1 Pet. 5:8) Buinayi, tuetu petu tudi mua kutantamena Satana nangananga tuetu benze malu ne lukasa luonso.​—Yak. 4:7; 1 Pet. 2:21.

Tuikale ne dîsu ‘dimpe’

17. Bua tshinyi ki mbimpe kuindila padi diteta ditukuata bua kushisha kukeba tshia kuenza?

¹⁷ Patudi tudilambula kudi Yehowa, tudi tumulaya kabidi bua kumbusha mêsu etu ku malu a patupu. Patudi tuditshipa bua kuenza disua diende, tudi tuamba anu bu mufundi wa Musambu wa 119 ne: ‘Ndi nkanda makasa anyi bua kaendedi mu njila yonso mubi, bua ntumikile dîyi diebe.’ (Mus. 119:101) Mbimpe tuele meji ku tshituenza kumpala kua diteta kutukuatadi. Mukanda wa Nzambi mmuleje patoke malu adi Nzambi mukandike. Tudi bamanye bimpe mayele a Satana. Tshilejilu, ndîba kayi divuaye mutete Yezu bua akudimune mabue alue mampa?  Mpanyima pa Yezu mumane kuenza matuku 40 kayi udia ne ‘uvua ne nzala.’ (Mat. 4:1-4) Satana udi ne bukole bua kumona patudi batekete ne bikale bitekete bua tuetu kupona mu mateyi ende. Nunku, mpindieu ke utudi mua kuelela meji pa malu aa. Katuladikiji to. Tuetu tuvuluka didilambula dietu kudi Yehowa dituku dionso, nebituambuluishe bua kudisuika bua kumbusha mêsu etu ku malu a patupu.​—Nsu. 1:5; 19:20.

18, 19. (a) Leja dishilangana didi pankatshi pa dîsu ‘dimpe’ ne “dibi.” (b) Bua tshinyi mbimpe tutungunuke ne kukonkonona malu adi ne mushinga? Mmubelu kayi udibu batupeshe mu Filipoi 4:8 bua bualu ebu?

¹⁸ Dituku dionso edi, tudi tumona malu adi alobesha mêsu etu ne adi anu enda avula. Ke bualu kayi, tudi mua kumvua bua tshinyi Yezu uvua mutubele bua tuikale ne dîsu ‘dimpe.’ (Mat. 6:22, 23) Dîsu ‘dimpe’ didi ditangila anu pa tshipatshila tshimue tshia kuenza disua dia Nzambi. Kadi disu “dibi” diodi, didi dialakana ne ndisue kutangila malu a patupu.

¹⁹ Tumanye ne: mêsu etu atu abueja malu mu lungenyi luetu, ne lungenyi palu luabueja mu muoyo wetu. Ke bualu kayi tudi ne bua kutungunuka ne kukonkonona malu adi ne mushinga. (Bala Filipoi 4:8.) Tutungunukayi ne kulomba Nzambi anu bu mufundi wa Musambu wa 119 ne: ‘Ukudimune mêsu anyi bua kaatangidi malu a patupu.’ Nunku patudi tuenza malu adi umvuangana ne disambila dietu edi, tuikale bashindike ne: Yehowa nealame ‘muoyo wetu mu njila wende.’​—Mus. 119:37; Eb. 10:36.

Ntshinyi tshiudi ne bua kuvuluka bua . . .

• diumvuangana didi pankatshi pa mêsu etu, lungenyi ne muoyo wetu?

• bubi bua kutangila malu a bantu butaka?

• mushinga wa kuikala ne dîsu ‘dimpe’?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 23]

Mmalu kayi a patupu adi bena Kristo kabayi mua kutangila?