Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Ikala udikanda ku tshiji bua ‘upite malu mabi’ bukole

Ikala udikanda ku tshiji bua ‘upite malu mabi’ bukole

Ikala udikanda ku tshiji bua ‘upite malu mabi’ bukole

‘Kanudisombuedi, bana betu banangibue, kadi nupite malu mabi bukole ku malu mimpe.’​—LOMO 12:19, 21.

1, 2. Ntshilejilu kayi tshimpe tshivua Bantemu kampanda bavua benza luendu bafile?

KUVUA Bantemu ba Yehowa 34 bavua benza luendu bua kuya ku dibanjija dia Betele kampanda. Kadi bakajingakana bikole mu njila bualu ndeke uvua munyanguke mu njila. Bavua bela meji ne: badi mua kuenza dîba dimue muaba au, kadi bakenza mêba 44 mu tshipalu kampanda tshivua kule ne bantu, kabayi biakudia bimpe, mâyi ne miaba mimpe ya kusesukila. Bantu ba bungi bavua mu ndeke au bakafika munda ne kutuadija kukanyina bena ku tshipalu atshi. Kadi bana betu ba balume ne ba bakaji bakashala anu batukije.

2 Ndekelu wa bionso Bantemu bakafika kuvuabu baya kumpala ku kuenzabu tshitupa tshia ndekelu tshia programe wa dibanjija au. Nansha muvuabu batshioke, bakashala pakajika ndongamu bua kuyukila ne bena Kristo nabu. Pashishe bakalua kumvua ne: bantu bavua bamone tshilejilu tshiabu tshimpe tshia lutulu ne didikanda. Umue wa ku bantu bavua mu ndeke amu wakambila benayi ne: “Bu kabuyi bua bena Kristo 34 bavua mu ndeke amu, makofi avua enda ku tshipalu aku.”

Tudi munkatshi mua bantu badi kabayi badikanda ku tshiji

3, 4. (a) Ndîba kayi diakatuadija tshikisu mu bantu? Mushindu kayi? (b) Kayina uvuaku ne mushindu wa kukanda tshiji tshiende anyi? Umvuija.

3 Ntatu idi ikuata bantu mu tshikondo tshibi etshi idi mua kubafikisha ku dikala bafika munda lukasa. (Muam. 7:7) Misangu ya bungi tshiji etshi tshitu tshisaka bantu ku dikinangana ne ku dienza malu a tshikisu. Kudi mvita pankatshi pa matunga ne matunga, munda mua matunga mine, ne bilumbu bidi binyanga nsombelu mu mêku a bungi. Tshiji ne tshikisu bia nunku ki mbituadije lelu to. Kayina muana wa kumpala wa Adama ne Eva wakashipa muakunyende Abele bua mukawu ne tshiji. Kayina wakenza bualu bubi abu nansha muvua Yehowa mumudimuije bua kukanda tshiji tshiende ne mumuambile ne: yeye mudikande neapete masanka.​—Bala Genese 4:6-8.

4 Nansha muvua Kayina mupange bupuangane, uvua anu mua kusungula tshia kuenza. Uvua mua kukanda tshiji tshiende. Ke bualu kayi wakadiela tshilumbu pambidi bua bualu bubi buakenzaye abu. Bia muomumue, dipanga bupuangane ditu ditupangisha bua kudikanda ku tshiji ne ditusaka ku dienza malu ne lonji. Pashishe kudi ntatu mikuabu idi itukoleshila malu mu tshikondo tshia ‘malu makole’ etshi. (2 Timote 3:1) Tshilejilu, ntatu ya malu a makuta idi mua kututondesha nsombelu. Bampulushi ne bena mu malongolodi atu ambuluisha mêku badi baleja ne: ntatu ya malu a makuta ke idi ifikisha bantu ku dikala bakuata tshiji lubilu ne ku dikala bakumangana mu mêku.

5, 6. Nngikadilu kayi wa pa buloba wa difika munda udi mua kutuambulukila?

5 Lelu eu, bantu ba bungi batudi tupetangana nabu ‘mbadisu,’ ‘badileji’ anyi mene “bena luonji.” Nunku mbitekete bua ngikadilu yabi mibi eyi kutuambulukila ne tuetu kulua petu bena biji. (2 Tim. 3:2-5) Misangu ya bungi filme ne malu atubu bela ku televizion bitu bileja bantu ne: kudisombuela nkuimpe, kuikala ne tshikisu ki nkubi to, bualu mmushindu muimpe wa kujikija bilumbu. Benji ba filme batu basaka badi bayitangila bua kuindila ne muoyo mujima dîba dikala muena filme ne bua kudisombuela kudi benzavi misangu ya bungi pa kubashipa ne tshikisu tshia bungi.

6 Malu a mushindu eu kaena asaka bantu ku dikala ne lungenyi lua Nzambi to, kadi adi abasaka ku dikala ne ‘nyuma wa pa buloba’ ne wa Satana udi mukokeshi wabu wa tshikisu. (1 Kol. 2:12; Ef. 2:2; Buak. 12:12) Nyuma eu udi usaka bantu ku dikumbaja majinga a mibidi yabu ne kena upetangana nansha kakese ne nyuma wa Nzambi anyi ne mamuma ende to. Ke bualu kayi Bible udi wambila bena Kristo bua kabadisombuedi padibu babenzela bibi. (Bala Matayo 5:39, 44, 45.) Kadi mmushindu kayi utudi mua kutumikila malongesha a Yezu mu malu onso?

Bilejilu bimpe ne bibi

7. Ntshinyi tshivua tshienzeke pavua Shimeona ne Lewi kabayi bakande tshiji tshiabu?

7 Mu Bible mudi mibelu ya bungi ya mushindu wa kudikanda ku tshiji ne mudi kabidi bilejilu bimpe bidi bileja tshidi mua kutufikila patudi tudikanda anyi tubenga kudikanda. Tuangate tshilejilu tshia tshivua tshienzeke pavua Shimeona ne Lewi bana ba Yakoba badisombuele kudi Shekeme bualu uvua mutombola Dina muakunyabu wa bakaji. ‘Mitshima yabu yakanyingalala, bakadi ne tshiji tshikole.’ (Gen. 34:7) Pashishe bana balume bakuabu ba Yakoba bakashipa bantu balume bonso ba mu tshimenga tshia ba Shekeme, kutshipawulabu ne kukuata bakaji babu ne bana ku bupika. Kabakenza malu onso au anu bua Dina to, kadi bavua baenze kabidi bualu tshivua tshienzeke atshi tshivua tshibanyangile lumu. Bakamona ne: Shekeme uvua mubenzele bobu ne tatuabu Yakoba bibi. Kadi Yakoba wakamona tshivuabu benze atshi bishi?

8. Muyuki wa Shimeona ne Lewi udi utuleja tshinyi bua didisombuela?

8 Bualu buvua buenzekele Dina buvua ne bua kuikala bunyingalaje Yakoba bikole, kadi tshivua bana bende benze bua kudisombuela katshivua tshimusankishe to. Shimeona ne Lewi bakatungunuka ne kudibingisha bamba ne: ‘Yeye wakadi ne bualu bua kuenzela muanetu wa bakaji bu mukaji wa masandi anyi?’ (Gen. 34:31) Kadi malu kaakashikila anu apu to, bualu Yehowa uvua pende munyingalale bua tshilumbu atshi. Bidimu bia bungi pashishe, Yakoba wakamba ne: bua tshikisu ne malu mabi avua Shimeona ne Lewi benze mu tshiji, ndelanganyi yabu ivua ne bua kutangalaka mu bisa bikuabu bia Isalele. (Bala Genese 49:5-7.) Bushuwa, bakanyingalaja Nzambi ne tatuabu bualu kabavua bakande tshiji tshiabu to.

9. Ndîba kayi divua Davidi muambe kudisombuela?

9 Kadi mukalenge Davidi yeye wakenza malu mushindu mukuabu. Wakapeta mishindu ya bungi ya kudisombuela, kadi kakenza nanku to. (1 Sam. 24:3-7) Kadi wakamba kudisombuela musangu mukuabu. Mubanji mukuabu diende Nabala wakipata bantu ba Davidi bibi bitambe nansha muvuabu bamulamine mikoko yende ne bavua bayilama. Pamuapa Davidi wakafika munda bikole nangananga bua bantu bende ne wakajinga kuenza malu ne tshikisu. Pavua Davidi ne bantu bende mu njila batangile kua Nabala bua kumuluisha yeye ne ba mu nzubu muende, nsongalume mukuabu uvua wenza mudimu kua Nabala wakamanyisha Abigayila mukaji wa Nabala uvua ne budimu tshivua tshienzeke ne kumulomba bua kuenza bualu kampanda. Diakamue Abigayila wakangata bintu bia bungi ne kuya bua kusambakena ne Davidi. Wakamulomba luse ne didipuekesha dionso bua muvua Nabala muandamune bantu bende bibi ne kulomba Davidi bua kutshina Yehowa. Davidi kutukija ne kumuambila ne: ‘Wewe usankishibue kabidi bua lungenyi luebe, bualu bua wewe wakunkanda lelu ne: Kumatshishi mashi a bakuabu panshi.’​—1 Sam. 25:2-35.

Ngikadilu udi bena Kristo ne bua kuikala nende

10. Mmushindu kayi udi bena Kristo ne bua kumona didisombuela?

10 Kakuyi mpata, tshivua tshienzekele Shimeona ne Lewi ne tshivua tshienzeke pankatshi pa Davidi ne Abigayila tshidi tshileja ne: Yehowa ki mmusue bantu badi kabayi bakanda tshiji tshiabu ne benza malu ne tshikisu. Kadi tshidi tshileja kabidi ne: udi ubenesha bantu badi badienzeja bua kulama ditalala. Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Kanudisombuedi, bana betu banangibue, kadi nushile tshiji tshia Nzambi muaba; bualu bua bakafunda ne: Mukalenge udi wamba ne: Busombuedi mbuanyi, meme nemfute. Kadi bikala muena lukuna webe ne nzala, umupe biakudia; bikalaye ne nyota, umupe biakunua; bualu bua biwenza nunku, neutentakaje makala a kapia pa mutu pende. Lekela kupitshibua kudi malu mabi; kadi wikale upite malu mabi bukole ku malu mimpe.’​—Lomo 12:18-21. *

11. Mmushindu kayi uvua muanetu mukuabu wa bakaji mufike ku dikanda tshiji tshiende?

11 Tudi mua kutumikila mubelu eu. Tshilejilu, muanetu wa bakaji mukuabu wakaya kudilakana kudi mukulu bua mfumuende wa mudimu mupiamupia. Wakamba muvua mfumuende au muena malu makole udi kayi utshina muntu. Muanetu uvua mufikile mamu au munda ne uvua musue kulekela mudimu. Mukulu wakamubela bua kenji bualu nansha bumue mu tshiji to. Wakajingulula ne: muanetu wa bakaji au uvua unyanga nsombelu pavuaye ufikila mfumuende wa mudimu uvua umukengesha au munda. (Tito 3:1-3) Mukulu kumuleja ne: nansha yeye mulue kupeta mudimu mukuabu, udi anu ne bua kushintulula mushindu wende wa kuenza malu padibu bamuenzela bibi. Wakamubela bua kuenzela mfumuende au malu bu mudiye musue bua bamuenzele pende anu bu mudi Yezu mutulongeshe bua kuenza. (Bala Luka 6:31.) Muanetu wa bakaji kuitabaye bua kudienzeja bua kutumikila mubelu au. Ntshinyi tshiakenzeka? Matuku makese pashishe, mfumuende wa mudimu wakashintuluka ne wakatuadija mene kuela muanetu wa bakaji tuasakidila bua mudimu wende.

12. Bua tshinyi tutu tutamba kunyingalala bikole padi bena Kristo netu batuenzela bibi?

12 Kabitu bitukemesha padi bantu badi kabayi bena Kristo batuenzela malu mabi to. Tudi bamanye ne: bena mu bulongolodi bua Satana ebu badi ne kansungasunga ne tudi ne bua kuluangana bua katulekedi benji ba malu mabi batuvuija bena biji to. (Mus. 37:1-11; Muam. 8:12, 13; 12:13, 14) Kadi padi bena Kristo netu batuenzela bibi, bitu bitutonda bikole menemene. Muanetu mukuabu udi uvuluka ne: “Pangakapeta bulelela, bivua binkolele bua kuitaba ne: Bantemu ba Yehowa badi pabu bantu bapange bupuangane.” Patudi tupatuka mu bulongolodi bubi bua Satana ebu, tudi batekemene ne: bana betu bonso mu tshisumbu badi ne bua kuenzelangana malu mimpe. Nunku padi muena Kristo netu, nangananga udi ne majitu mu tshisumbu utuamba mêyi mabi anyi utuenzela bualu bubi bidi mua kututapa ku muoyo anyi kutufikisha munda. Tudi mua kudiebeja ne: ‘Mmushindu kayi udi malu a nunku mua kuenzeka munkatshi mua batendeledi ba Yehowa?’ Bushuwa, malu a mushindu eu avua menzeke nansha munkatshi mua bena Kristo bela manyi mu tshikondo tshia bapostolo. (Gal. 2:11-14; 5:15; Yak. 3:14, 15) Nunku, ntshinyi tshitudi mua kuenza padi malu a mushindu eu atuenzekela?

13. Bua tshinyi tudi ne bua kudienzeja bua kujikija bilumbu? Mushindu kayi?

13 Muanetu wa bakaji utudi batele kulu eku wakamba ne: “Ngakalonga bua kusambila bua muntu yonso udi ungenzela bibi, ne misangu yonso bitu bingambuluisha.” Anu bu mutudi bamanye, Yezu mmutulongeshe bua kusambila bua bantu badi batukengesha. (Mat. 5:44) Nunku, tudi ne bua kutamba kusambila bua bena Kristo netu balume ne bakaji. Anu bu mutu tatu ujinga bua bana bende bonso banangangane, Yehowa pende mmusue bua batendeledi bende badi pa buloba bikale mu malanda mimpe. Tudi ne dijinga dikole dia kusomba pamue mu ditalala ne disanka bua kashidi ne ke tshidi Yehowa utulongesha lelu bua kuenza. Mmusue bua tueleshangane diboko mu mudimu munene udiye mutupesha. Nunku, tudienzejayi bua kujikija bilumbu padibi bijuka anyi ‘kulekelela’ bantu mibi yabu ne kuya pamue batangile kumpala. (Bala Nsumuinu 19:11.) Pamutu pa kujilangana ne bena Kristo netu padi bilumbu bijuka, tudi ne bua kuambuluishangana bua kushala mu bulongolodi bua Nzambi ne balamibue mu “maboko a tshiendelele” a Yehowa.​—Dut. 33:27.

Kuenzela bantu bonso malu mimpe kudi kupetesha masanka

14. Mmushindu kayi utudi mua kuluisha lungenyi lua ditapulukangana lua Satana?

14 Bua kutupangisha bua kuyisha lumu luimpe, Satana ne bademon badi benza muabu muonso bua kujula bilumbu mu mêku ne mu tshisumbu. Badi bakebesha bilumbu ebi bualu mbamanye ne: musoko wa mêyi mêyi tshiawu nkabutu. (Mat. 12:25) Bua tuetu kuluisha lungenyi lubi elu, tudi ne bua kulonda mubelu wa Paulo wa ne: ‘Mupika wa Mukalenge kena ne bua kutandangana, kadi ikale ne kalolo kudi bantu bonso.’ (2 Tim. 2:24) Tudi ne bua kuvuluka ne: mvita yetu ‘ki nya kufuilangana ne munyinyi ne mashi, kadi nya kufuilangana ne bisumbu bia nyuma mibi.’ Bua kutshimuna mvita eyi, tudi ne bua kuvuala bia mvita bia Nzambi bu mudi ‘kudilongolola bua lumu luimpe lua ditalala.’​—Ef. 6:12-18.

15. Tudi ne bua kuenza tshinyi padi bena lukuna betu batuluisha?

15 Baluishi ba Yehowa badi baluisha batendeledi bende ba ditalala ne tshikisu tshia bungi. Bamue ba kudibu batu babaluisha ku mubidi. Bakuabu batu batushiminyina malu ku bisanji ne ku tubadi. Yezu uvua muambile bayidi bende bua kutekemena malu a mushindu eu. (Mat. 5:11, 12) Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza padi malu aa atuenzekela? Katuena ne bua ‘kualujila muntu bubi ku bubi buende’ mu mêyi anyi mu bienzedi to.​—Lomo 12:17; bala 1 Petelo 3:16.

16, 17. Ndutatu kayi luvua tshisumbu kampanda tshipete?

16 Nansha Diabolo yeye utuluisha mushindu kayi, patudi ‘tupita malu mabi bukole ku malu mimpe,’ tudi tupesha bantu tshilejilu tshimpe. Tshilejilu, bana betu ba mu tshisumbu tshia mu tshidiila kampanda tshia mu Mbuu wa Pasifike bavua bafutshile nzubu mukuabu bua kuenzelamu Tshivulukilu. Pakumvua bamfumu ba tshitendelelu tshia muaba au bualu abu, bakambila bena kuitabuja babu bua kuyabu kuenzela masangisha mu nzubu au anu pa dîba divua Tshivulukilu ne bua kutuadija. Kadi munene wa bampulushi wakambila bamfumu ba tshitendelelu abu bua kushilabu Bantemu muaba pa dîba divuabu balongolole. Nansha nanku, pakakumbana dîba nzubu au uvua muule tente ne bena mu tshitendelelu atshi ne bakatuadija masangisha abu.

17 Pavua bampulushi badilongolola bua kubapatula ku bukole, mfumu wa tshitendelelu wakaya kudi umue wa ku bakulu ne kumuebeja ne: “Nudi ne bualu kampanda bua pa buabu bunudi basue kuenza dilolo edi anyi?” Muanetu kumuambila bua Tshivulukilu ne muntu au kumuandamuna ne: “Kaa, tshivua mumanye to!” Ke mpulushi kumuandamuna diakamue ne: “Kadi petu si tuvua bakuambila bualu ebu mu dinda.” Mfumu wa tshitendelelu au kukudimuka kudi muanetu umuseka lukenya wamba ne: “Mpindieu nudi basue kuenza tshinyi? Nzubu mmuule tente ne bantu. Nudi bakalonde bampulushi bua kuluabu kutuipata anyi?” Uvua muenze bualu abu ku bukole bua Bantemu kumuenekabu bu bavua balue kubakengesha. Kadi ntshinyi tshiakenza bana betu?

18. Ntshinyi tshivua bana betu benze pavuabu babenzele bibi? Ntshinyi tshiakenzeka pashishe?

18 Bantemu bakabambila bua kuenza masangisha abu au mu minite makumi asatu bua ne: bobu pabu bamone mua kuenza Tshivulukilu. Kadi bobu bakapitshisha dîba ne pakajikijabu, bana betu bakatuadija Tshivulukilu. Dituku diakalonda, mbulamatadi wakatuma bampulushi bua kuenza lunketu. Pakajikijabu lunketu alu, bakenzeja bena tshitendelelu atshi bua kumanyisha bantu ne: tshilema katshivua tshia Bantemu to, kadi mfumu wa tshitendelelu ke uvua ne bualu. Bampulushi abu kuela Bantemu ba Yehowa tuasakidila bua muvuabu bashale anu batukije mu lutatu lukole alu. Didienzeja dia Bantemu bua ‘kuikala mu ditalala ne bantu bonso’ diakabendeshila lumu luimpe.

19. Mbualu kayi bukuabu budi mua kutuambuluisha bua kuikala mu ditalala ne bantu?

19 Mushindu mukuabu wa kuikala mu ditalala ne bantu nkuikala ne mêyi mimpe. Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshileje tshidi kuikala ne mêyi mimpe kumvuija ne mushindu kayi utudi ne bua kupatula mêyi mimpe.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 10 ‘Makala a kapia’ aa adi aleja mushindu uvuabu bengulula biamu ku kale pa kuela makala a kapia pa mutu ne muinshi muabi bua kumbusha manyanu. Patudi tuenzela bantu badi ne malu makole bimpe, bidi mua kubafikisha ku diteketa ne kuleja ngikadilu yabu mimpe.

Newandamune munyi?

• Bua tshinyi bena panu mbena biji?

• Mbilejilu kayi bia mu Bible bidi bileja buimpe bua kukanda tshiji ne bubi bua kubenga kutshikanda?

• Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza padi muena Kristo netu utuenzela bibi?

• Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza padi bena lukuna betu batuluisha?

[Nkonko ya dilonga]

[Tshimfuanyi mu dibeji 16]

Shimeona ne Lewi bakapingana kadi panyima pa bamane kuenza malu ne tshiji

[Bimfuanyi mu dibeji 18]

Kuenzela bantu malu mimpe kudi mua kushintulula ngikadilu yabu