Bavua bindile Masiya

‘Pakadibu batekemene bualu, ne pakadibu buonso buabu belangana meji a Yone mu mitshima yabu ne: Yeye udi Masiya anyi?’​—LUKA 3:15.

1. Ndumu luimpe kayi luvua muanjelu muambile balami ba mikoko?

BALAMI ba mikoko bavua balama mikoko yabu mu mpata butuku. Diakamue muanjelu wa Yehowa udi wimana pabuipi nabu ne butoke budi bubatemena. Buôwa budi bubakuata, kadi badi bateleja mukenji wa disanka udi muanjelu mubatuadile, ubambila ne: ‘Kanutshinyi, bualu bua ngakunuluila ne lumu luimpe lua disanka dinene, nedikale kudi bantu bonso; lelu bakunulelela Musungidi, yeye udi Kristo Mukalenge.’ Muana uvua muanjelu ubambila eu ke uvua ne bua kulua Kristo anyi Masiya. Muanjelu udi wambila balami ba mikoko ne: nebasangane muana muladika mu tshidilu tshia nyama mu tshimenga tshivua pabuipi. Pashishe banjelu ba bungi badi babamuenekela, batumbisha Yehowa bamba ne: ‘Butumbi buikale kudi Nzambi mu diulu, ditalala dikale panshi pa buloba munkatshi mua bantu badi basankisha Nzambi.’​—Luka 2:8-14.

2. Muaku “Masiya” udi umvuija tshinyi? Mmunyi muvua bantu mua kumanya Masiya?

² Balami aba bavua bamanye ne: muaku “Masiya” mu tshiena Ebelu anyi “Kristo” mu tshiena Greke udi umvuija “muela manyi.” (Ekes. 29:5-7) Kadi mmunyi muvua balami ba mikoko aba ne bantu bakuabu mua kumanya ne kutuishibua ne: Yehowa uvua musungule muana eu bua kuikalaye Masiya? Tshia kumpala, bavua ne bua kukonkonona milayi ivua itangila Masiya idi mu Bible ne pashishe bavua ne bua kumona ni ivua mua kukumbana mu nsombelu wa muana eu.

Bua tshinyi bantu bavua bindile Masiya?

3, 4. Mmunyi muvua mulayi udi mu Danyele 9:24, 25 mukumbane?

³ Bidimu bia bungi pashishe, Yone Mubatiji wakatuadija mudimu wende wa kuyisha. Bua malu avuaye wamba ne wenza, bamue bantu bavua bela meji ne: yeye ke Masiya. (Bala Luka 3:15.) Kadi mu Bible mudi mulayi udi wakula bua mbingu 70 uvua muambuluishe bantu bua kumanya tshikondo tshivua Masiya ne bua kumueneka. Mulayi au udi wamba ne: ‘Bakukosela bantu bebe mbingu makumi muanda mutekete. Dîba diakapatuka mukenji ne: bapingaje bantu mu Yelushalema ne base musoko tshiakabidi, too ne ku difika  dia muntu muedibue manyi pa mutu, mukokeshi mene, mbingu muanda mutekete neyipite, pashishe, mbingu makumi asambombo ne ibidi.’ (Dan. 9:24, 25) Bamanyi bapiluke ba Bible badi bamba ne: mbingu eyi ki mmbingu ya matuku to, kadi mmbingu ya bidimu. Nunku lumingu luonso ludi ne bidimu muanda mutekete. Bible kampanda udi wamba mu Danyele 9:24 ne: ‘Mbakose mbingu makumi muanda mutekete ya bidimu.’​—Revised Standard Version.

⁴ Lelu eu, Bantemu ba Yehowa mbajingulule ne: mbingu 69 idibu bakuila mu Danyele 9:25 idi ileja bidimu 483 ne ivua mituadije mu tshidimu tshia 455 kumpala kua Yezu. Yakatuadija pavua mukalenge Atashasete wa mu Pelasa muambile Nehemiya bua kulongolola ne kuibakulula Yelushalema. (Neh. 2:1-8) Bidimu 483 abi biakajika mu tshidimu tshia 29 pavua Yezu mutambule. Tshikondo atshi Yehowa wakamuela manyi a nyuma muimpe ne kuluaye Masiya.​—Mat. 3:13-17. *

5. Mmilayi kayi ituakonkonona mu tshiena-bualu etshi?

⁵ Mu Bible mudi milayi mikuabu ya bungi idi yakula bua Masiya. Netukonkonone imue ya kudiye mu tshiena-bualu etshi. Netuakule bua milayi idi itangila diledibua diende, nsombelu wende patshivuaye muana ne pakaluaye muntu mukole ne mudimu wende wa kuyisha. Netumone muvua milayi eyi mikumbane mu nsombelu wa Yezu. Malu aa neakoleshe ditabuja dietu mu Dîyi dia Nzambi ne neatujadikile ne: Yezu ke Masiya uvua bantu bindile.

Milayi idi yakula bua nsombelu wende ku buana

6. Mmunyi muvua mulayi udi mu Genese 49:10 mukumbane?

⁶ Masiya uvua ne bua kupatukila mu tshisamba tshia Yuda mu Isalele. Kumpala kua Yakoba kufuaye, wakabenesha bana bende. Kadi pavuaye ubenesha Yuda wakamba ne: ‘Dikombo dia bukalenge kadiena diumuka kudi Yuda, tshibangu tshia bukokeshi katshiena tshiumuka pankatshi pa makasa ende too ne palua Shilo, ne bantu bonso nebamukukuile.’ (Gen. 49:10) Balongeshi bena Yuda bavua bitaba ne: mêyi avua Yakoba muambile Yuda avua atangila Masiya. Kadi mêyi a Yakoba aa adi umvuija tshinyi? Tudi bamanye ne: uvua wakula bua mukalenge bualu dikombo dia bukalenge ne tshibangu tshia bukokeshi mbintu bivua nabi mukalenge bivua bileja ne: udi ne bukenji bua kukokesha ne kutuma dîyi. Nunku mulayi eu udi uleja ne: mukalenge udi ne bukenji bua kukokesha uvua ne bua kufumina mu tshisamba tshia Yuda. Mukalenge wa kumpala wa mu tshisamba tshia Yuda uvua Davidi ne mukalenge wa ndekelu uvua Sedekiya. Kadi mulayi wa Yakoba uvua wakula bua mukalenge mukuabu uvua ne bua kukokesha panyima pa Sedekiya. Mukalenge au uvua ne bua kukokesha bua kashidi. Badi bamubikila ne: Shilo, mbuena kuamba ne: “Yeye ke muenabi.” Nzambi uvua muambile Sedekiya ne: mukalenge eu ke uvua ne bukenji bua kukokesha. (Yeh. 21:26, 27) Kumpala kua Yezu kuledibua, muanjelu Gabaliele wakambila Mariya ne: ‘Mukalenge Nzambi neamupe nkuasa wa butumbi wa tatu wende Davidi; neikale mukalenge wa nzubu wa Yakoba tshiendelele; bukalenge buende kabuena ne nshikidilu.’ (Luka 1:32, 33) Yezu uvua wa mu tshisamba tshia Yuda, mu dîku dia Davidi. Panyima pa mukalenge Sedekiya, Yezu ke muntu umue wa mu dîku dia Davidi uvua Yehowa mulaye bukenji bua kuikala mukalenge. Nunku, Shilo udi ne bua kuikala Yezu Kristo.​—Mat. 1:1-3, 6; Luka 3:23, 31-34.

7. Mmunyi muvua mulayi udi utangila diledibua dia Masiya mukumbane?

⁷ Masiya uvua ne bua kuledibua mu Beteleheme. Muprofete Mika wakafunda ne: ‘Wewe, Beteleheme Efelata, udi mukese munkatshi mua biota bia Yuda, mukuabu nealopoke munda muebe bua bualu buanyi, bua kuikala mukokeshi wa bena Isalele; tshibangidilu tshiende tshidi tshia kale kale, tshia ku ntuadijilu mene.’ (Mika 5:2) Mulayi eu udi utuleja ne: Masiya uvua ne bua kuledibua mu Beteleheme. Tshimenga etshi tshivua mu buloba bua Yuda, bavua batshibikila kumpala ne: Efelata. Kadi Mariya mamuende wa Yezu ne bayende Yosefe bavua basombele mu tshimenga tshikuabu tshivuabu babikila ne: Nazaleta. Pavua tshikondo tshia diledibua dia Yezu tshisemene pabuipi, mukokeshi wa bena Lomo wakambila bantu bua kupingana ku misoko yabu bua kudifundisha ku mikanda ya mbulamatadi. Mariya ne Yosefe bakapingana  ku Beteleheme kuvuaye muye kulelela Yezu. (Mat. 2:1, 5, 6) Nunku Yezu wakaledibua anu mukavua mulayi muambe.

8, 9. Ntshinyi tshikavua Bible muambe bua diledibua dia Masiya? Ntshinyi tshivua mua kuenzeka panyima pa diledibua diende?

⁸ Masiya uvua ne bua kuledibua kudi nsongakaji utshivua kamama. (Bala Yeshaya 7:14.) Mvese eu udi uleja ne: nsongakaji uvua ne bua kulela muana. Muaku wa mu tshiena Ebelu Bethulah udi umvuija ne: kamama. Mu mvese eu mbakuate mudimu ne muaku mukuabu almah udi umvuija “nsongakaji.” Kadi, tudi bamanye ne: muaku eu udi kabidi umvuija “kamama” bualu Bible udi ubikila Lebeka kumpala kua kubuelaye mu dibaka ne: nsongakaji (almah). (Gen. 24:16, 43) Nyuma wa Nzambi wakasaka Matayo bua kuleja ne: mêyi adi mu Yeshaya 7:14 akakumbana pakalelabu Yezu. Mu mvese eu kavua mukuate mudimu ne muaku wa mu tshiena Greke udi umvuija “nsongakaji” to. Kadi uvua mukuate mudimu ne muaku parthenos udi umvuija “kamama.” Matayo ne Luka badi bamba ne: Mariya uvua kamama ne wakimita ku bukole bua nyuma wa Nzambi.​—Mat. 1:18-25; Luka 1:26-35.

⁹ Bavua ne bua kushipa bana batekete panyima pa diledibua dia Yezu. Bualu ebu mbufuanangane ne buvua buenzeke kukadi bidimu bia bungi kumpala kua Masiya kuledibua. Palô mfumu wa mu Ejipitu wakatumina bantu bende dîyi bua kuimansha bana batekete ba balume bonso ba bena Ebelu mu musulu wa Nile. (Ekes. 1:22) Mulayi udi mu Yelemiya 31:15, 16 udi wakula bua ‘Lakela udi udila bana bende’ bualu bavua baye nabu kudi baluishi. Bantu bakumvua muadi wende mu Lama musoko wa mu buloba bua Benyamina ku Nord kua Yelushalema. Matayo udi wamba ne: mulayi eu wakakumbana pavua mukalenge Helode mutume dîyi bua bashipe bana batekete bonso ba balume mu Beteleheme. (Bala Matayo 2:16-18.) Elabi meji muvua bantu mua kuikala banyingalale.

10. Mmunyi muvua mulayi udi mu Hoshea 11:1 mukumbanyine Yezu?

¹⁰ Bavua ne bua kupatuka ne Masiya mu Ejipitu. (Hosh. 11:1) Bua kusungila Yezu mu bianza bia Helode, muanjelu wakambila Yosefe ne Mariya bua kumbuka ne Yezu mu Isalele kuya nende mu Ejipitu. Bakashalamu too ne pakafua Helode. Pashishe Yosefe wakapingana ne Yezu mu Isalele. Mêyi avua Yehowa muambile Hoshea a ne: ‘ngakabikila muananyi bua kumuka mu Ejipitu’ akakumbana. (Mat. 2:13-15) Bushuwa, Yezu kavua mua kuludika malu avua menzeke ku diledibua diende ne buana buende to.

Masiya udi utuadija mudimu wende

11. Nnganyi uvua mulongoluele Masiya njila?

¹¹ Bavua ne bua kulongoluela Masiya njila. Malaki wakamba ne: muntu uvua ne bua kulua kumpala kua Masiya bua kumulongoluela njila. Uvua ne bua kuambuluisha bantu bua kudilongolola bua kuitaba Masiya pavuaye mua kulua. Malaki udi ubikila muntu eu ne: muprofete Eliya. (Bala Malaki 4:5, 6.) Yezu wakamba ne: Yone mubatiji ke uvua muenze bu Eliya. (Mat. 11:12-14) Mâko wakamba ne: Yone uvua mulongolole njila. Ke tshikavua muprofete Yeshaya muambe. (Yesh. 40:3; Mâko 1:1-4) Yezu kavua muambile Yone bua amulongoluele njila to. Nzambi uvua musue bua bantu bamanye Masiya bimpe. Nunku Nzambi ke uvua mupeshe Yone mudimu wa buena uvua nawu Eliya ne muambuluishe bantu bua kumanyabu Masiya.

12. Mmudimu kayi wa pa buawu uvua Nzambi mupeshe Masiya bua kuenza?

¹² Nzambi uvua ne bua kupesha Masiya mudimu wa pa buawu. Dituku dikuabu Yezu uvua mu nsunagoga wa mu Nazaleta, tshimenga tshivuaye mukolele. Wakabulula muvungu ne kubalaye mêyi a Yeshaya adi amba ne: ‘Nyuma wa Nzambi udi pambidi panyi, bualu bua yeye wakangela manyi pa mutu ne: ambila bantu bapele lumu luimpe; yeye wakuntuma ne: ambila bena lukanu bualu bua dikopoka diabu, ne bafofo bualu bua kutabaja kua mêsu abu, upe badi batata budishikaminyi, ambila bantu bualu bua tshidimu tshiakitabuja Mukalenge.’ Yezu wakamba ne: mulayi eu uvua umutangila bualu yeye ke uvua bushuwa Masiya. Ke bualu kayi Yezu uvua ne bukokeshi bua kuamba ne: ‘Lelu bualu ebu buakafundabu buakukumbana mu matshi enu.’​—Luka 4:16-21.

13. Yeshaya uvua muambe tshinyi bua ntuadijilu wa mudimu wa Yezu?

¹³ Bavua badianjile kuleja ne: Masiya uvua ne bua kutuadijila mudimu wende wa kuyisha mu Galela. Yeshaya wakafila mulayi uvua utangila  “Zebulona” ne “Nafatale” ne “Galela wa munkatshi mua bisamba bia bantu.” Wakamba ne: ‘Bakadi benda mu mîdima bakumona munya munene; pa bantu bakadi bashikame mu buloba bua mîdima mikole pakatemena munya au.’ (Yesh. 9:1, 2) Yezu wakatuadijila mudimu wende mu Galela tshimenga tshivuabu babikila ne: Kapênuma. Wakalongesha kabidi mu buloba bua Zebulona ne Nafatale. Yezu wakambuluisha bantu ba miaba eyi pavuaye ubalongesha bulelela buvua bukenka bu munya. (Mat. 4:12-16) Mu Galela ke muvua Yezu muenzele muyuki wende wa pa mukuna, musungule bapostolo bende ne muenze tshishima tshiende tshia kumpala. Ke muaba uvuaye kabidi mumuenekele bayidi bapite pa 500 pavuaye mubike ku lufu. (Mat. 5:1–7:27; 28:16-20; Mâko 3:13, 14; Yone 2:8-11; 1 Kol. 15:6) Nunku mulayi wa Yeshaya wakakumbana pavua Yezu muyishe mu “buloba bua Zebulona ne bua Nafatale.” Yezu wakayisha kabidi lumu luimpe lua Bukalenge mu miaba mikuabu ya mu Isalele.

Milayi mikuabu ivua itangila Masiya

14. Mmunyi muvua Musambu wa 78:2 mukumbane?

¹⁴ Masiya uvua ne bua kulongesha bantu mu nsumuinu ne mu bilejilu. Asafa wakamba mu musambu mukuabu ne: “Nembulule mukana muanyi bua kunuelela lusumuinu.” (Mus. 78:2) Matayo udi utuleja muakakumbana mulayi eu. Yezu uvua misangu yonso ulongesha bantu ku diambuluisha dia bilejilu anyi nsumuinu. Matayo udi wakula bua musangu kampanda uvua Yezu mukuate mudimu ne bilejilu bu mudi tshia lutete lua mutada ne tshia luevene bua kumvuija bantu malu a Bukalenge bua Nzambi. Wakamba ne: ‘Yeye kakabambila malu tshianana, anu mu nsumuinu; bua dîyi diakambabu kudi muprofete dishikijibue ne: pangabulula mukana muanyi, nengambe mêyi mu nsumuinu; nengambe malu akadi masokoka ku tshibangidilu tshia buloba too ne katataka.’ (Mat. 13:31-35) Nsumuinu ne bilejilu bivua Yezu ukuata nabi mudimu bivua biambuluishe bantu ba bungi bua kumvua bulelela pa bidi bitangila Yehowa.

15. Mmunyi muvua Yeshaya 53:4 mukumbane?

¹⁵ Masiya uvua ne bua kuondopa bantu. Muprofete Yeshaya wakamba ne: “Bulelela, wakututuadila makenga etu, wakutuambuila kanyinganyinga ketu.” (Yesh. 53:4) Pavua mamuenende wa Petelo usama, Yezu wakamuondapa. Pashishe bantu bakuabu ba bungi bakalua ku nzubu kua Petelo, ne Yezu wakabondopa kabidi. Matayo wakamba ne: bualu ebu buvua bukumbaja tshivua muprofete Yeshaya muambe ne: “Yeye wakuangata mateketa etu, wakutuala mabedi etu.” (Mat. 8:14-17) Kadi Yezu kavua muondope bantu anu musangu umue eu to. Bible udi wakula bua misangu mikuabu ya bungi ivua Yezu muondape bantu.

16. Ntshinyi tshivua Yone mufunde tshidi tshileja ne: mêyi adi mu Yeshaya 53:1 avua atangila Yezu?

¹⁶ Bantu kabavua ne bua kuitaba Masiya nansha muvuaye ne bua kuenza malu mimpe a bungi. (Bala Yeshaya 53:1.) Mupostolo Yone wakaleja muvua mulayi eu mukumbane pakambaye ne: ‘Yeye wakenza bimanyinu bia bungi ku mêsu kuabu, kadi kabakamuitabuja; bua dîyi diakamba muprofete Yeshaya dijike ne: Mukalenge, wakitabuja dîyi dietu nnganyi? Diboko dia Mukalenge diakamueneka kudi nganyi?’ (Yone 12:37, 38) Panyima pa bidimu, pavua mupostolo Paulo uyisha lumu luimpe, bantu ba bungi kabakitaba ne: Yezu uvua Masiya to.​—Lomo 10:16, 17.

17. Mmunyi muvua mulayi udi mu Musambu wa 69:4 mukumbane?

¹⁷ Bantu bavua ne bua kukina Masiya kakuyi bualu. (Mus. 69:4) Yezu wakamba ne: ‘Bu meme tshiyi muenze munkatshi muabu malu akadi muntu mukuabu kayi muenze, bobu kabakadi kuikala ne bubi; kadi katataka bakuntangila ne Tatu wanyi, bakadi ne bubidi buetu lukuna. Nunku bua kushikija dîyi diakadi difunda mu mikenji yabu ne: bakadi nanyi lukuna tshianana.’ (Yone 15:24, 25) ‘Mikenji’ idibu bafunde muaba eu idi yumvuija Mifundu minsantu ivuabu nayi tshikondo atshi. (Yone 10:34; 12:34) Malu a Yezu atudi tubala mu Bible adi aleja ne: bantu ba bungi bavua bamukine nangananga bamfumu ba bitendelelu bia bena Yuda. Yezu wakamba kabidi ne: ‘Ba pa buloba kabena bamanye mua kuikala nenu lukuna; kadi badi nanyi lukuna, bualu bua ndi mbamba ne: malu adibu benza mmabi.’​—Yone 7:7.

18. Netulonge tshinyi mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

¹⁸ Bayidi ba Yezu ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua bashindike ne: Yezu uvua Masiya. Bavua bamanye kabidi ne: Yezu uvua  mukumbaje milayi yonso ya mu Mifundu ya tshiena Ebelu ivua yakula bua Masiya. (Mat. 16:16) Mu tshiena-bualu etshi tudi bamone ne: milayi ivua itangila nsombelu wa Yezu ne mudimu wende yakakumbana. Kadi kudi milayi mikuabu ya bungi mu Bible idi itujadikila ne: Yezu ke Masiya. Netukonkonone milayi eyi mu tshiena-bualu tshidi tshilonda. Tuetu bele meji bikole bua milayi eyi, netumone ne: Yezu ke muntu uvua Yehowa musungule bua kuikala Masiya.

[Mêyi adi kuinshi]

Newandamune munyi?

• Ngimue milayi kayi idi itangila diledibua dia Yezu?

• Nnganyi uvua mulongoluele Masiya njila?

• Mmunyi muvua milayi idi mu Yeshaya nshapita wa 53 mikumbane?

[Nkonko ya dilonga]