Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tudienzejayi bua kulama ditalala

Tudienzejayi bua kulama ditalala

Tudienzejayi bua kulama ditalala

‘Tulonde bietu malu adi avuija ditalala ne malu atudi mua kudiundishangana nawu.’​—LOMO 14:19.

1, 2. Bua tshinyi Bantemu ba Yehowa badi ne ditalala munkatshi muabu?

LELU bantu kabena mu ditalala dia bushuwa pa buloba to. Nansha bantu ba mu ditunga dimue anyi badi bakula muakulu umue kabatu anu misangu yonso mu buobumue to. Bualu badi mu bitendelelu bishilangane, bisumbu bia malu a tshididi bishilangane, badi ne nsombelu mishilangane ne mbalonge tulasa tushilangane. Kadi Bantemu ba Yehowa badi mu buobumue nansha mudibu bafumine ‘munkatshi mua bisamba bionso, ne bantu bonso, ne miakulu yonso.’​—Buak. 7:9.

2 Kudi malu a bungi adi enza bua tuikale mu ditalala. Bualu bunene budi ne: ‘tudi mu ditalala ne Nzambi.’ Tudi mu ditalala bualu tudi bitabuje muanende uvua mufile muoyo wende bua bualu buetu. (Lomo 5:1; Ef. 1:7) Yehowa udi kabidi upesha batendeledi bende nyuma wende ne ditalala didi dikale ngikadilu wa nyuma eu. (Gal. 5:22) Tudi kabidi mu ditalala ne mu buobumue bualu ‘katuena ba pa buloba.’ (Yone 15:19) Mbuena kuamba ne: katuena tubuelakana mu malu a tshididi anyi mu mvita to. Anu mudi Bible uleja, batendeledi ba Yehowa badi ‘bafula nkasu ya kudima nayi ku miele yabu ya mvita.’​—Yesh. 2:4.

3. Ditalala ditudi nadi didi mua kutuambuluisha bua kuenza tshinyi? Mbualu kayi butuakonkonona mu tshiena-bualu etshi?

3 Tudi ‘banangangane’ mu tshisumbu nansha mutudi bafumine miaba mishilangane, bikale ne bilele bishilangane ne tuela meji mu mishindu mishilangane. (Yone 15:17) Ditalala ditudi nadi didi ditusaka bua kubenga kuenzela bena Kristo netu bibi. Didi kabidi dituambuluisha bua ‘kuenzela bantu bonso bimpe, kadi nangananga kuenzela bena dîku dia bena kuitabuja bimpe.’ (Gal. 6:10) Ditalala ditudi nadi ne Yehowa ne bena Kristo netu didi ne mushinga wa bungi, nunku tudi ne bua kudilama. Netukonkonone mpindieu mushindu utudi mua kulama ditalala mu tshisumbu.

Patudi tulenduka

4. Tuetu benzele muntu bibi, ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kulama ditalala?

4 Muyidi Yakobo wakafunda ne: ‘Buonso buetu tudi tulenduka mu malu a bungi. Bikala mukuabu kayi ulenduka ku dîyi diende eu udi muntu muakane tshishiki.’ (Yak. 3:2) Nunku kudi mua kuikala bikondo bidi bena Kristo mua kutandangana. (Filip. 4:2, 3) Kadi bilumbu biobi mua kujuka, badi ne bua kubijikija bua kulama ditalala mu tshisumbu. Tshilejilu, bala mêyi a Yezu adi aleja tshitudi mua kuenza patudi tumona ne: tudi benzele muntu kampanda bibi.​—Bala Matayo 5:23, 24.

5. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kulama ditalala padibu batuenzela bibi?

5 Muntu yeye mutuenzele bibi, ntshinyi tshitudi mua kuenza? Tudiku mua kutekemena ne: muntu au ke udi ne bua kulua kutulomba luse anyi? 1 Kolinto 13:5 udi wamba ne: ‘Dinanga kadiena dibala malu mabi adibu badienzele.’ Padi muntu utuenzela bibi, tudi tuleja ne: tudi basue kulama ditalala patudi tumufuila luse ne tupua bualu abu muoyo. (Bala Kolosai 3:13.) Ke bualu bua mushinga butudi mua kuenza padi bilumbu bikese bijuka, bualu budi butuambuluisha bua kuikala mu ditalala ne bena Kristo netu. Nunku netuikale ne disanka bualu tudi benze bualu buimpe. Lusumuinu kampanda lua mu Bible ludi luamba ne: ‘Butumbi bua muntu nkulekelela muntu bubi.’​—Nsu. 19:11.

6. Muntu yeye mutuenzele bualu butudi katuyi mua kupua muoyo, ntshinyi tshitudi mua kuenza?

6 Muntu yeye mutuenzele bualu bubi butudi katuyi mua kupua muoyo, tudi mua kuenza tshinyi? Ki mbimpe kubuambila bantu bakuabu to. Bualu bijanu bia mushindu eu bidi mua kunyanga ditalala dia tshisumbu. Kadi ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kujikija tshilumbu tshia mushindu eu? Matayo 18:15 udi wamba ne: ‘Biakuenzela muanenu bibi, uye biebe, umuleje bubi buende, wewe ne yeye nkayenu; bitabujeye dîyi diebe, wewe wakamuvuija muanenu kabidi.’ Nansha mudi Matayo 18:15-17 wakula bua bubi bunene, tudi mua kutumikila dilongesha didi mu mvese wa 15 edi mu nsombelu mikuabu. Nunku patudi tshilumbu ne muntu, mbimpe kuyukila nende nkayende pa bualu abu. Tudi mua kuyukila nende ne dîyi dimpe ne kudienzeja bua kukeba ditalala. *

7. Bua tshinyi tudi ne bua kujikija bilumbu pa lukasa?

7 Mupostolo Paulo wakamba ne: ‘Nuikale ne tshiji kadi kanuenji bualu bubi; dîba kadibueledi tshiji tshienu; kanushidi Diabolo muaba mu mitshima yenu.’ (Ef. 4:26, 27) Yezu wakamba pende ne: ‘Ulengeje ne udi nebe lukuna lukasa, pautshidi nende mu njila.’ (Mat. 5:25) Nunku bua tuetu kuikala mu ditalala ne bantu bakuabu, tudi ne bua kujikija bilumbu pa lukasa. Tuetu katuyi benze nanku, bilumbu bidi bidiunda ne bikola mua kubijikija anu bu mutu mputa mua kubola padibu kabayi bamuondope ne lukasa. Katulekedi lutambishi, mukawu anyi dinanga dia biuma bitupangisha mua kujikija bilumbu ne bena Kristo netu to.​—Yak. 4:1-6.

Padi tshilumbu tshitangila bantu ba bungi

8, 9. (a) Ndikokangana kayi divua mu tshisumbu tshia mu Lomo? (b) Mmunyi muvua Paulo mubele bena Kristo ba mu Lomo?

8 Bimue bilumbu mu tshisumbu bidi mua kuikala bitangila bantu ba bungi. Ke tshivua tshifikile bamue bena Kristo ba mu Lomo. Kuvua dikokangana pankatshi pa bena Kristo bena Yuda ne bena Kristo ba bisamba bia bende. Bamue bavua ne kondo ka muoyo katekete. Kuvua malu a bungi avua kondo kabu ka muoyo kakayi kabanyishila bua kuenza nansha muvua Dîyi dia Nzambi kadiyi diakandike. Bakuabu bavua ne kondo ka muoyo kakole, ne bavua bela meji ne: bavua bapite bantu bavua ne kondo ka muoyo katekete. Bamue bantu bavua ne kondo ka muoyo katekete bakatuadija kubipisha aba bavua ne kondo ka muoyo kakole. Malu onso avuabu bafuila avua malu adi muntu nkayende mua kudiangatshila dipangadika. Mmubelu kayi uvua Paulo mubapeshe?​—Lomo 14:1-6.

9 Bantu bavua ne kondo ka muoyo kakole bavua bajingulule ne: kabavua ne bua kulonda mikenji ya Mose to. Kadi aba bavua ne kondo ka muoyo katekete bavua bobu bela meji ne: kabivua bimpe bua kudia bintu bivua mikenji ya Mose mikandike to. Paulo wakabela bena Kristo bonso aba. Wakambila bavua ne kondo ka muoyo kakole bua kabedi meji ne: bavua bapite aba bavua ne kondo ka muoyo katekete to. (Lomo 14:2, 10) Lungenyi lua nunku ne mushindu wa dienza malu eu uvua mua kufikisha aba bavua ne kondo ka muoyo katekete ku dilekela bulunda buabu ne Yehowa. Paulo wakamba ne: ‘Kushipi mudimu wa Nzambi bualu bua biakudia. Bidi bimpe bua muntu kadi munyinyi anyi kanu maluvu anyi kenji bualu buonso budi muanenu wa mu Kristo ulenduka nabu.’ (Lomo 14:14, 15, 20, 21) Paulo wakambila bena Kristo bavua ne kondo ka muoyo katekete bua kubenga kulumbuluisha aba bavua ne ngelelu wa meji mushilangane ne wabu. (Lomo 14:13) Wakabambila ne: ‘Ndi ngambila muntu yonso udi munkatshi muenu, ku ngasa wakumpabu ne: katambi kudielangana meji mapite adiye ne bua kuela.’ (Lomo 12:3) Panyima pa yeye mumane kubela bena Kristo bonso aba, wakamba ne: ‘Nunku tulonde bietu malu adi avuija ditalala ne malu atudi mua kudiundishangana nawu.’​—Lomo 14:19.

10. Anu bu bena Kristo ba mu Lomo, ntshinyi tshidi bantu badi tshilumbu kampanda tshitangila mua kuenza bua kutshijikija?

10 Tudi mua kuikala bashidike ne: bena Kristo ba mu tshisumbu tshia mu Lomo bakitaba mibelu ivua Paulo mubapeshe ne bakashintuluka. Lelu, tudi mua kujikija bilumbu ne bena Kristo netu ne dinanga patudi tuenza tshidi Bible utuambila. Anu bu bena Kristo ba mu Lomo, bilumbu biobi bijuke mu tshisumbu lelu, bonso badibi bitangila badi ne bua kushintuluka bua ‘kulama ditalala’ ne bantu bakuabu.​—Mâko 9:50.

Mudi bakulu mua kufila diambuluisha

11. Mukulu udi ne bua kuenza tshinyi bikala muntu usua kumukuatshila tshilumbu tshiende ne muena Kristo nende?

11 Muntu yeye muikale tshilumbu ne muena mu dîku diabu peshi muena Kristo mukuabu ne musue kuyukila ne mukulu kampanda bua bualu ebu, udi mua kuenza tshinyi? Nsumuinu 21:13 udi wamba ne: ‘Udi ujika matshi ende bua kaumvu muadi wa mupele neele biende dîyi bikole, kabena bamumvuila nansha.’ Mukulu yeye mubenge kuteleja muntu udi umulomba diambuluisha, mbienze anu bu ne: udi ‘ujika matshi ende.’ Kadi lusumuinu lukuabu lua mu Bible ludi luamba ne: ‘Udi udianjila kuamba tshilumbu tshiende udi umueneka bu mubinge; kadi palua muena tshilumbu nende, udi ukonkonona tshilumbu tshiende.’ (Nsu. 18:17) Mukulu udi ne bua kuteleja tshilumbu bimpe kadi udi ne bua kudimuka bua kangatshi dipangadika kumpala kua kutshikonkonona bimpe. Mukulu yeye mumane kuteleja muntu bimpe udi mua kumuebeja bikalaye ukavua muyukile ne muntu udiye nende bualu pa tshilumbu atshi. Mukulu udi kabidi mua kukonkonona nende tshidi Bible wamba bua tshitudi ne bua kuenza bua kulama ditalala ne bena Kristo netu.

12. Mbilejilu kayi bisatu bidi bileja ne: ki mbimpe kukosa tshilumbu lukasa kumpala kua kutshiumvua bimpe?

12 Ki mbimpe kukosa tshilumbu lukasa paudi kuyi muanji kuteleja bantu bonso baditshi tshitangila to. Tuangate bilejilu bisatu bia mu Bible bidi bijadika bualu ebu. Tshilejilu tshia kumpala tshidi tshitangila tshivua Potifâ muenze. Mukajende wakamushima ne: Yosefe uvua ukeba kulala nende ku bukole. Potifâ wakitaba tshivua mukajende muambe. Bu muvuaye ne tshiji tshikole, wakelesha Yosefe mu buloko. (Gen. 39:19, 20) Tshilejilu tshikuabu tshidi tshitangila tshivua mukalenge Davidi muenze. Siba muena mudimu wa Mefibosheta wakalua kuambila Davidi ne: Mefibosheta uvua wambuluisha baluishi ba Davidi. Davidi wakitaba tshivuaye mumuambile ne wakamba kayi muanji kuela meji ne: “Mona, bintu bionso bia Mefibosheta mbiebe.” (2 Sam. 16:4; 19:25-27) Tshilejilu tshisatu tshidi tshitangila tshivua mukalenge Atashasete muenze. Baluishi ba bena Yuda bakamuambila ne: bena Yuda bavua bibakulula Yelushalema bualu bavua bajinga kumutombokela. Mukalenge wakitaba dishima edi ne kutumaye dîyi bua bena Yuda bimanyike mudimu uvuabu benza. Bua bualu ebu bena Yuda bakalekela kuibaka ntempelo wa Nzambi. (Eze. 4:11-13, 23, 24) Bidi ne mushinga bua bakulu bena Kristo kuenza tshivua Paulo muambile Timote bua kubenga kukosa tshilumbu kumpala kua kumanya malu onso adi atangila tshilumbu atshi.​—Bala 1 Timote 5:21.

13, 14. (a) Padi bantu babidi ne tshilumbu, ntshinyi tshitudi ne bua kuvuluka? (b) Ntshinyi tshidi mua kuambuluisha bakulu bua kukosa tshilumbu bimpe?

13 Mukanda wa Nzambi udi wamba ne: ‘Muntu udi wela meji ne: ndi mumanye bualu, yeye kena muanji kumanya bu mudiye ne bua kumanya.’ (1 Kol. 8:2) Tudi mua kuela meji ne: tudi bamanye bimpe tshilumbu tshidi pankatshi pa bantu babidi. Kadi tudi ne bua kuvuluka ne: katuena anu mua kuikala bamanye malu onso to. Katuena kabidi mua kuikala bamanye bimpe bantu bonso babidi badi tshilumbu atshi tshitangila to. Bakulu badi ne bua kudimuka bikole padibu bakosa tshilumbu ne kabena mua kulonda malu a mafi anyi biambamba bia bantu to. Kabidi kabena mua kukuata ku tshia muntu kampanda anu bualu udi ne bubanji to. Yezu mulumbuluishi udi Nzambi muteke kena ‘ulumbulula bilumbu anu bua malu adi mêsu ende amona, kena ubikosa anu bua malu adi matshi ende umvua.’ (Yesh. 11:3, 4) Nyuma wa Nzambi ke udi ulombola Yezu. Bakulu bena Kristo badi pabu ne bua kulekela nyuma wa Nzambi ubalombola.

14 Bakulu badi ne bua kulomba Yehowa nyuma wende kumpala kua kukosa tshilumbu. Badi balekela nyuma wa Nzambi ubalombola padibu benza mudimu ne Bible ne mikanda ya mupika wa lulamatu ne wa budimu.​—Mat. 24:45.

Tudi ne bua kuikala mu ditalala ne Nzambi

15. Muena Kristo yeye mumanye bubi kampanda budi muena Kristo nende muenze, ndîba kayi didiye mua kubuleja bakulu?

15 Bible udi utulomba bua kuikala mu ditalala ne bantu bakuabu. Kadi udi kabidi utuambila ne: ‘Meji adi afuma mu diulu adi diambedi mimpe, pashishe adi ditalala.’ (Yak. 3:17) Bible udi wamba ne: tudi ne bua kuanji kuikala ne meji mimpe. Kuikala ne meji mimpe anyi makezuke kudi kumvuija kushila Nzambi mpunga wa kutuleja tshidi tshimpe ne tshidi tshibi ne kuenza malu adi amusankisha. Muena Kristo yeye mumanye bubi bunene budi muena Kristo nende muenze, udi ne bua kumuambila bua aye kubutonda kudi bakulu. (1 Kol. 6:9, 10; Yak. 5:14-16) Muntu au yeye kayi muye kutonda bubi buende, muena Kristo udi mubumanye udi ne bua kuya kubuambila bakulu. Muena Kristo eu yeye kayi muye kuambila bakulu anu bualu mmusue kuikala mu ditalala ne muenji wa bubi au, yeye pende udi wenza bubi.​—Lew. 5:1; bala Nsumuinu 29:24.

16. Ntshinyi tshitudi tulongela ku tshivua Yehu muenzele mukalenge Yolama?

16 Yehu wakenza bualu budi buleja mudibi bikengela kuenza malu makane pamutu pa kukeba bua kuikala patupu mu ditalala ne muntu udi wenza malu mabi. Nzambi uvua mutume Yehu bua kunyoka dîku dia mukalenge Ahaba. Yolama muana wa Ahaba ne Yezabele uvua mukalenge mubi. Wakabanda mu ditempu diende bua kutuilangana ne Yehu ne wakamuebeja ne: ‘Yehu, ulualua ne ditalala anyi?’ Yehu wakamuandamuna ne: ‘Tudi ne ditalala kudi kunyi patshidi malu a masandi a mamu webe ne mbuku yende bikumbane bia bungi?’ (2 Bak. 9:22) Pashishe Yehu wakasa Yolama mukete mu tshiadi. Anu bu Yehu, bakulu badi ne bua kujikija tshilumbu tshia muntu udi kayi unyingalala ne lukasa. Kabena mua kuanyisha bua benji ba bubi badi kabayi banyingalala bashale mu tshisumbu anu bualu ki mbasue kuikala nabu bilumbu. Bakulu badi ne bua kubipata bua tshisumbu tshikale mu ditalala ne Nzambi.​—1 Kol. 5:1, 2, 11-13.

17. Ntshinyi tshidi bena Kristo bonso mua kuenza bua kulama ditalala?

17 Misangu ya bungi bilumbu bitu bijuka pankatshi pa bena Kristo kabitu anu bitangila bubi bunene to. Nunku mbitambe buimpe bua tuetu kuikala ne dinanga ne kupua muoyo bilema bidi bena Kristo netu benza. Bible udi wamba ne: ‘Udi ubuikidila dipanga dia muntu udi ukeba dinanga, kadi udi wambulula mianda udi upandulula balunda badi banangangane.’ (Nsu. 17:9) Tuetu tutumikila tshidi Bible wamba, netulame ditalala mu tshisumbu ne malanda etu ne Yehowa.​—Mat. 6:14, 15.

Nzambi udi ubenesha bonso badi balama ditalala

18, 19. Mmunyi mudi Yehowa utubenesha patudi tudienzeja bua kulama ditalala?

18 Yehowa udi utubenesha patudi tudienzeja bua kuikala mu ditalala. Tudi mu malanda masheme ne Yehowa ne tudi tuambuluisha bua kulama buobumue bua tshisumbu. Patudi tulama ditalala mu tshisumbu, tudi kabidi tumanya mua kudilama ne bantu batudi tuyisha “lumu luimpe lua ditalala.” (Ef. 6:15) Nunku tudi badiakaje bua ‘kuikala ne kalolo kudi bantu bonso, ne bua kuikala ne lutulu.’​—2 Tim. 2:24.

19 Mushindu utudi tudienzeja bua kulama ditalala mpindieu neutuambuluishe mu matuku adi alua kumpala. Bible udi wamba ne: Yehowa neabishe bantu bakane ne badi kabayi bakane. (Bien. 24:15) Bualu ebu budi bumvuija ne: Yehowa neabishe bantu ba mishindu yonso miliyo ne miliyo. Nebikale ba miaba mishilangane ne ba mu bikondo bishilangane kutuadijila anu ku tshifukilu. (Luka 11:50, 51) Netuikale ne diakalenga dia kulongesha bantu abu bua kunanga ditalala. Nunku tuetu tudienzeja bua kulama ditalala mpindieu nebituambuluishe bikole mu tshikondo atshi.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 6 Bible udi utupesha mibelu ya bungi ya tshitudi mua kuenza padiku bilumbu binene bu mudi kushiminyinangana malu ne kuibila. Bala Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 15/10/1999 dibeji dia 17-22.

Udi muvuluke anyi?

• Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kulama ditalala patudi benzele muntu bibi?

• Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kulama ditalala padi muntu mutuenzele bibi?

• Ntshinyi tshitudi ne bua kuvuluka padi bantu babidi bikale ne tshilumbu?

• Bua tshinyi kuenza malu makane kudi ne mushinga kupita kujinga patupu bua kuikala mu ditalala ne muntu udi wenza malu mabi?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu dibeji 29]

Yehowa mmunange bantu badi bafuilangana luse ne muoyo umue