Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tuendayi mu diumvuangana ne nyuma bua kupeta muoyo ne ditalala

Tuendayi mu diumvuangana ne nyuma bua kupeta muoyo ne ditalala

Tuendayi mu diumvuangana ne nyuma bua kupeta muoyo ne ditalala

‘Kanuendi mu malu a mubidi, kadi nuende mu malu a nyuma.’​—LOMO 8:4.

1, 2. (a) Njiwu kayi idi muntu mua kupeta padiye wendesha mu ditanaji? (b) Njiwu kayi idi mua kutukuata patudi katuyi tujingulula malu adi mua kutumbusha kudi Nzambi?

MUENA MBULAMATADI kampanda wa mu États-unis wakamba ne: “Tshilumbu tshia bantu badi bendesha mashinyi mu ditanaji tshidi tshienda tshikola ku tshidimu ne ku tshidimu.” Diyukila ku telefone mbumue bua ku malu budi mua kubueja kanyemesha mu ditanaji padiye wendesha mashinyi. Bantu ba bungi bavuabu bebeje pa tshilumbu etshi bavua bambe ne: bavua babatute anyi bamba kubatuta ku mashinyi kudi kanyemesha uvua uyukila ku telefone. Bantu badi mua kuela meji ne: kuenza malu makuabu padibu bendesha kudi kubambuluisha bua kubenga kujimija dîba, kadi pabi kuenza nunku kudi mua kubakebela njiwu minene.

2 Bualu bua muomumue budi mua kufikila malanda etu ne Nzambi. Anu mudi kanyemesha udi mu ditanaji kayi umona njiwu, muntu udi kayi ujingulula malu adi asemeja bantu kule ne Nzambi udi mua kubuela mu njila mubi. Tuetu balekele lubilu luetu ne mudimu wa bena Kristo, ditabuja dietu didi mua kufua. (1 Tim. 1:18, 19) Mupostolo Paulo wakatudimuija bua njiwu eyi pavuaye muambile bena Kristo ba mu Lomo ne: ‘Meji mateka ku malu a mubidi adi lufu, meji mateka ku nyuma adi muoyo ne ditalala.’ (Lomo 8:6) Ntshinyi tshivua Paulo musue kuamba? Mmunyi mutudi mua kulekela ‘kuteka meji ku malu a mubidi’ ne kudienzeja bua ‘kuteka meji ku nyuma’?

‘Kabena ne dipila’

3, 4. (a) Paulo wakakula bua lutatu kayi luvuaye nalu? (b) Bua tshinyi tudi ne bua kukonkonona nsombelu wa Paulo?

3 Mu mukanda uvuaye mufundile bena Lomo, Paulo wakakula bua lutatu luvuaye nalu, mmumue ne: mvita ivua pankatshi pa mubidi wende ne meji ende. (Bala Lomo 7:21-23.) Paulo kavua wakula bua kudibingisha anyi bualu uvua udiumvuila luse bienze anu bu ne: uvua ne mibi mipite bungi kayi ne tshia kuenza to. Nansha nanku, uvua muena Kristo mushindame, muela manyi a nyuma, kabidi musungula bua kuikala ‘mupostolo kudi bisamba bia bende.’ (Lomo 1:1; 11:13) Bua tshinyi Paulo wakakula bua lutatu luvuaye nalu?

4 Paulo uvua witaba ne muoyo mujima ne: kavua mukumbane bua kuenza disua dia Nzambi mushindu uvuaye musue to. Bua tshinyi? Wakamba ne: ‘Bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi.’ (Lomo 3:23) Bu muvuaye mufumine kudi Adama, Paulo uvua pende ne ntatu idi bubi bukebela bantu bena mapanga. Tudi anu bu yeye bualu tuetu bonso tudi bapange bupuangane ne tudi mua kutuilangana ne nsombelu ya mushindu eu dituku dionso. Kabidi kudi malu a bungi adi mua kutubueja mu ditanaji ne kutumbusha mu ‘njila mubumbakane wa ku muoyo.’ (Mat. 7:14) Kadi Paulo uvua ne ditekemena anu mutudi petu nadi.

5. Nkuepi kuvua Paulo mupetele diambuluisha ne disulakana?

5 Paulo wakafunda ne: ‘Wansulula ku mubidi wa lufu elu nnganyi? Ndi nsakidila Nzambi bua Yezu Kristo Mukalenge wetu.’ (Lomo 7:24, 25) Pashishe wakakula bua ‘badi mu Kristo Yezu,’ mmumue ne: bena Kristo bela manyi. (Bala Lomo 8:1, 2.) Ku diambuluisha dia nyuma wende, Yehowa udi ubangata bu bana, ubabikila bua kuikala ‘bapianyi tshiapamue ne Kristo.’ (Lomo 8:14-17) Nyuma wa Nzambi ne ditabuja didibu nadi mu mulambu wa Kristo bidi bibambuluisha bua kutshimuna mvita idi Paulo mumvuije, nunku ‘kabena ne dipila.’ Mbapikudibue ku ‘mukenji wa bubi ne wa lufu.’

6. Bua tshinyi batendeledi ba Nzambi bonso badi ne bua kutumikila mêyi a Paulo?

6 Nansha muvua mibelu ya Paulo itangila bena Kristo bela manyi, malu avuaye muakule bua nyuma wa Nzambi ne mulambu wa Kristo adi mua kuambuluisha batendeledi ba Yehowa bonso nansha buobu bikale ne ditekemena dia kupeta muoyo mu diulu anyi pa buloba. Bu muvua mubelu uvua Paulo mupeshe bena Kristo bela manyi mufundisha ku bukole bua nyuma muimpe, bidi ne mushinga bua batendeledi ba Nzambi bonso kuteleja malu avuaye mufunde ne kudienzeja bua kuatumikila.

Muvua Nzambi ‘mupishe bubi mu mubidi’

7, 8. (a) Mmu mushindu kayi muvua mikenji ‘mitekete bua mubidi’? (b) Ntshinyi tshidi Nzambi mukumbaje ku diambuluisha dia nyuma wende ne mulambu wa Yezu?

7 Mu Lomo nshapita wa 7 wa mukanda wa Lomo, Paulo udi umvuija bukole budi nabu bubi mu mubidi wa muntu mupange bupuangane. Mu nshapita wa 8, udi wakula bua bukole budi nabu nyuma muimpe. Paulo udi umvuija mudi nyuma wa Nzambi mua kuambuluisha bena Kristo mu mvita idibu baluangana ne bubi bua kuikala ne nsombelu udi umvuangana ne disua dia Yehowa ne bua kubanyishaye. Paulo udi uleja ne: ku bukole bua nyuma wa Nzambi ne mulambu wa Yezu, Nzambi mmuenze bualu buvua mikenji ya Mose kayiyi mua kukumbaja.

8 Mikenji ivua ipisha benji ba bubi bualu bantu kabavua bakumbane bua kutumikila mêyi onso a mu mikenji to. Kabidi, bakuidi banene ba mu Isalele bavua benza mudimu muinshi mua mikenji bavua bena mibi ne kabavua mua kufila mulambu muakanangane bua mibi to. Nunku mikenji ivua ‘mitekete bua mubidi.’ Kadi ‘pakatumaye Muanende mene, ne mubidi mufuane wa malu mabi,’ ne kumufilaye bu mulambu, Nzambi ‘wakapisha bubi mu mubidi’ nunku kutshimunaye ‘malu akadi mikenji kayiyi ne bukole bua kuenza.’ Nunku bena Kristo bela manyi badi babadibua bakane bua ditabuja diabu mu mulambu wa Yezu. Mbalombibue bua ‘kubenga kuenda mu malu a mubidi, kadi bua kuenda mu malu a nyuma.’ (Bala Lomo 8:3, 4.) Bushuwa, badi ne bua kutungunuka ne kuenza nunku ne lulamatu too ne ku ndekelu kua lubilu luabu pa buloba bua kupeta “tshifulu tshia butumbi tshia muoyo.”​—Buak. 2:10.

9. Muaku ‘mukenji’ udibu batele mu Lomo 8:2 udi umvuija tshinyi?

9 Pa kumbusha ‘mikenji,’ Paulo uvua muakule bua ‘mukenji wa nyuma’ ne ‘mukenji wa bubi ne wa lufu.’ (Lomo 8:2) Mmikenji kayi ayi? Muaku “mukenji” udibu batele muaba eu kawena umvuija mikandu kampanda miela bu ivuabu bela mu mikenji ya Mose to. Mukanda kampanda udi wamba ne: “Muaku wa tshiena Greke udibu bakudimune ne: mukenji mu mvese eu udi umvuija malu mimpe anyi mabi adi bantu benza adi abalombola anu bu mukenji kampanda. Udi mua kumvuija kabidi malu adibu basungula bua kulonda mu nsombelu wabu.”

10. Mmunyi mutudi bakokeshibue ku mukenji wa bubi ne wa lufu?

10 Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Bu muakalua bubi pa buloba bualu bua muntu umue, ne bu muakalua lufu bua bubi abu, nunku lufu luakafika kudi bantu bonso, bua bonso bakenza malu mabi.’ (Lomo 5:12) Bu mutudi ndelanganyi ya Adama, tuetu bonso tudi bakokeshibue ku mukenji wa bubi ne wa lufu. Mubidi wetu wa bubi udi misangu yonso utusaka bua kuenza malu adi kaayi asankisha Nzambi bua kutufikisha ku lufu. Mu mukanda uvuaye mufundile bena Galatia, Paulo wakabikila bienzedi ne ngikadilu eyi ne: ‘Malu a mubidi.’ Wakamba kabidi ne: ‘Bantu batu benza malu aa kabena bapiana bukalenge bua Nzambi.’ (Gal. 5:19-21) Bantu ba nunku mbafuanangane ne aba badi benda mu malu a mubidi. (Lomo 8:4) Badi balonda anu tshidi mubidi wabu mupange bupuangane ubambila bua kuenza. Kadi, tudiku mua kuamba ne: anu bantu badi benda masandi, batendelela mpingu ne benza malu a mîdima anyi benza malu mabi makuabu ke badi benda mu malu a mubidi anyi? Tòo, bualu mu malu a mubidi mudi kabidi amue malu adi bantu bamona patupu ne: mbutekete budi nabu muntu bu mudi: mukawu, tshiji, mpata ne mutshiawudi. Nnganyi udi mua kuamba mudiye mulekele kuenda mu malu a mubidi onso?

11, 12. Ntshinyi tshidi Yehowa muenze bua kutuambuluisha bua kutshimuna mukenji wa bubi ne wa lufu? Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua Nzambi kutuanyishaye?

11 Tudi ne disanka bua mudi Yehowa muenze bua tuetu kutshimuna mukenji wa bubi ne wa lufu. Yezu wakamba ne: ‘Bualu bua Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele.’ Patudi tuitaba dinanga dia Nzambi ne tuleja ditabuja mu mulambu wa Yezu Kristo, tudi mua kumbuka ku dipishibua dia bubi butudi bapiane. (Yone 3:16-18) Nunku, tudi mua kuamba anu muakamba Paulo ne: ‘Ndi nsakidila Nzambi bua Yezu Kristo Mukalenge wetu.’

12 Nsombelu wetu mmuenze anu bu wa bantu badibu buondapa disama kampanda dinene. Tuetu basue kuondapibua bimpe, tudi ne bua kuenza tshidi munganga utuambila. Nansha mudi dileja ditabuja mu mulambu wa Yezu mua kutumbusha ku mukenji wa bubi ne wa lufu, tudi anu bapange bupuangane ne bena mibi. Kudi malu a bungi atudi ne bua kuenza bua kudia malanda mimpe ne Nzambi, kuanyishibua kudiye ne kupeta masanka. Mu diumvuangana ne dikumbaja dia ‘buakane bua mikenji,’ Paulo wakakula kabidi bua tshilumbu tshia dienda mu malu a nyuma.

Mmushindu kayi utudi mua kuenda mu diumvuangana ne nyuma?

13. Kuenda mu diumvuangana ne nyuma kudi kumvuija tshinyi?

13 Patudi tuenda, tudi tuya ndambu ndambu batangile muaba kampanda anyi ku tshipatshila kansanga. Nunku, kuenda mu malu a nyuma kudi kumvuija kuya kumpala mu bulelela, kadi ki nkulua mupuangane to. (1 Tim. 4:15) Dituku dionso tudi ne bua kudienzeja ne muetu muonso bua kuenda anyi kuikala ne nsombelu udi umvuangana ne bulombodi bua nyuma. ‘Kuenda mu nyuma’ kudi kutuambuluisha bua Nzambi atuanyishe.​—Gal. 5:16.

14. Bantu badi ‘balonda malu a mubidi’ batu lungenyi kayi?

14 Mu mukanda uvuaye mufundile bena Lomo, Paulo wakakula kabidi bua mishindu ibidi ya bantu bavua ne ngelelu wa meji mushilangane. (Bala Lomo 8:5.) Mubidi udibu batele mu mvese eu kawena umvuija mubidi wetu muena dîna eu to. Mu Bible batu imue misangu bakuata mudimu ne muaku “mubidi” bua kuleja mutudi bena mibi ne bapange bupuangane. Dipanga bupuangane ke didi dienza bua kuikale dibenga kupetangana pankatshi pa mubidi ne meji anu muvua Paulo mudianjile kuamba. Kadi bishilangane ne Paulo, bantu badi ‘balonda malu a mubidi’ kabatu baditatshisha bua malu mimpe to. Pamutu pa kulonda malu adi Nzambi musue bua benze ne kuitaba diambuluisha didiye mufile, mbasue ‘kuteka meji abu ku malu a mubidi.’ Batu misangu yonso baditatshisha anu bua majinga abu a ku mubidi. Kadi, lungenyi lua bantu badi ‘balonda nyuma’ ndua kutuma meji abu ku ‘malu a nyuma’ mbuena kuamba ne: malu adi Yehowa mulongolole bua tuetu kukolesha malanda etu nende.

15, 16. (a) Mmunyi mudi kutuma meji ku tshintu kampanda mua kulenga meji a muntu? (b) Bantu ba bungi lelu batu batambe kutuma meji abu ku tshinyi?

15 Bala Lomo 8:6. Bua kuenza bualu kampanda buimpe anyi bubi, muntu udi ne bua kutuma meji ende ku bualu abu. Bantu batu batamba kutuma meji ku malu a mubidi batu bapeta diakamue lungenyi anyi meji mimanyine anu pa malu a mubidi. Pa tshibidilu, meji abu, malu adi abasankisha ne majinga abu bitu bimanyina anu pa malu a mubidi.

16 Bantu ba bungi lelu batu batamba kutuma lungenyi luabu ku tshinyi? Mupostolo Yone wakafunda ne: ‘Malu onso a pa buloba, lukuka lua mubidi ne lukuka lua mêsu, ne kudisua kua muoyo, kaena mafume kudi Tatu kadi adi mafume ku buloba.’ (1 Yone 2:16) Majinga adi Yone mutele mu mvese eu adi umvuija tshiendenda, dijinga dia kuenda lumu ne dia kupeta bintu bia bungi bia ku mubidi. Malu a nunku mmuule tente mu mikanda, bibejibeji, filme ne programe ya ku televizion ne Enternete bualu bantu ba bungi batu basue nangananga malu aa ne ke kudibu batume meji abu. Kadi, ‘meji mateka ku malu a mubidi adi lufu,’ mmumue ne: adi mua kutunyangila malanda etu ne Yehowa mpindieu ne kutukebela kabutu mu matuku adi alua. Bua tshinyi? ‘Bualu meji mateka ku malu a mubidi adi ne Nzambi lukuna, kaena manji kudipuekesha muinshi mua mikenji ya Nzambi; bualu bukuabu kabidi, kaena ne bukole bua kuenza nunku. Ke bualu kayi, badi bikala mu malu a mubidi kabena bamanye mua kusankisha Nzambi.’​—Lomo 8:7, 8.

17, 18. Mmunyi mutudi mua kutungunuka ne kuteka meji ku malu a nyuma? Netupete tshinyi tuetu tuenza nunku?

17 Ku lukuabu luseke, ‘meji mateka ku nyuma adi muoyo ne ditalala’ mmumue ne: kupeta muoyo wa tshiendelele mu matuku atshilualua ne kupeta ditalala dia mu mutshima ne ditalala ne Nzambi mpindieu. Mmunyi mutudi mua ‘kuteka meji ku nyuma’? Mpatudi tutuma misangu yonso meji etu ku malu a nyuma ne tulekela meji a Nzambi akola mu mutshima wetu. Patudi tuenza nunku, nebituambuluishe bua kuikala ne meji malongolola bua ‘kudipuekesha muinshi mua mikenji ya Nzambi’ ne ‘kuikala’ ne meji ende. Patudi tutuilangana ne diteta, katuakuelakana bua tshitudi mua kuenza to. Netuangate dipangadika dimpe didi diumvuangana ne nyuma.

18 Nunku, mbimpe kutuma meji etu ku malu a nyuma. Tudi tuenza nunku patudi ‘tuteka meji ku mudimu,’ tudienzeja bua kuikala ne nsombelu muimanyine pa malu bu mudi: kusambila pa tshibidilu, kubala ne kulonga Bible, kubuela mu bisangilu ne kuyisha. (1 Pet. 1:13, MMM) Pamutu pa kulekela malu a mubidi atubueja mu ditanaji, tutumayi meji etu ku malu a nyuma. Nunku netutungunuke ne kuenda mu diumvuangana ne nyuma. Kuenza nunku nekutupeteshe masanka bualu meji mateka ku malu a nyuma adi umvuija muoyo ne ditalala.​—Gal. 6:7, 8.

Newandamune munyi?

• ‘Malu akadi mikenji kayiyi ne bukole bua kuenza’ mmalu kayi? Mmunyi muvua Nzambi muatshimune?

• ‘Mukenji wa bubi ne wa lufu’ idi imvuija tshinyi? Mmunyi mutudi mua kupikudibua kudiye?

• Tudi ne bua kuenza tshinyi bua kuikala ne ‘meji mateka ku malu a nyuma’?

[Nkonko ya dilonga]

[Bimfuanyi mu mabeji 12, 13]

Udiku wenda mu diumvuangana ne malu a mubidi anyi mu diumvuangana ne malu a nyuma?