Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Tulongele ku ‘tshilejilu tshia malu malelela’

Tulongele ku ‘tshilejilu tshia malu malelela’

‘Udi ne tshilejilu tshia lungenyi ne tshia malu malelela mu mikenji.’​—LOMO 2:20.

1. Bua tshinyi tudi ne bua kudienzeja bua kumvua tshidi mikenji ya Mose yumvuija?

MALU avua mupostolo Paulo mufunde mu Bible adi atuambuluisha bua kumvua mushinga udi nawu malu a bungi a mu mikenji ya Mose. Tshilejilu, mu mukanda uvuaye mufundile bena Ebelu, Paulo mmumvuije patoke mudi Yezu ‘muakuidi munene wa kueyemenyibua’ mua kufila ‘mulambu wa kubuikidila’ nawu mibi musangu umue ne bua kashidi, bua muntu yonso udi umuitabuja apete ‘dipikudibua dia tshiendelele.’ (Eb. 2:17; 9:11, 12) Paulo wakumvuija ne: ntempelo uvua anu ‘mundidimbi wa bintu bia mu diulu’ patupu, ne kabidi muvua Yezu mulue Mutuangaji wa ‘tshipungidi tshidi tshitamba buimpe’ kupita mikenji ya Mose. (Eb. 7:22; 8:1-5) Pavua Paulo mumvuije tshivua malu a mu mikenji ya Mose, bivua biambuluishe bena Kristo ba mu matuku ende. Malu aa adi atuambuluisha petu bua kumvua bimpe menemene malu adi Nzambi mutuenzele.

2. Ndiakalenga kayi divua nadi bena Kristo bena Yuda kupita bantu ba bisamba bia bende?

2 Mu malu avua Paulo mufundile bena Kristo ba mu Lomo, amue a kudiwu avua atangila bena Kristo bena Yuda bavua balonge mikenji ya Mose. Wakajingulula ne: bu muvuabu bamanye mikenji ya Nzambi, bavua ne diakalenga dia kuikala ne ‘tshilejilu tshia lungenyi ne tshia malu malelela’ avua atangila Yehowa ne mikenji yende miakane. Kumvua ‘tshilejilu tshimpe tshia malu malelela’ ne kutshinemeka ne muoyo mujima kuvua kuambuluishe bena Kristo bena Yuda bua kulombola, kulongesha ne kumvuija bantu bavua mu dipanga mikenji ya Yehowa anu bu bena Yuda ba lulamatu ba kumpala.​Bala Lomo 2:17-20.

MALU AVUA MUNDIDIMBI WA MULAMBU WA YEZU

3. Mmunyi mudi dilonga muvua bena Yuda ba kale bafila milambu mua kutuambuluisha?

3 Malongesha a nshindamenu adi mu mikenji ya Mose avua Paulo muakuile bu tshilejilu tshia malu malelela adi atuambuluisha bua kumvua malu adi Yehowa mulongolole. Malu avua Yehowa mulongeshe bantu bende ku diambuluisha dia mikenji ya Mose atshidi anu ne mushinga. Nunku, tumonayi bualu bumue bua mu mikenji ya Mose budi butangila milambu mishilangane ne mapa bivua bifikishe bena Yuda kudi Kristo ne bibambuluishe bua kumvua tshivua Nzambi ubalomba bua kuenza. Bu mudi mikenji idi Yehowa welela bantu bende kayiyi mianji kushintuluka, netumone mudi mikenji ivuaye muelele bena Isalele bua milambu mua kutuambuluisha bua kukonkonona mushindu utudi tumuenzela mudimu wa tshijila.​—Mal. 3:6.

4, 5. a) Mikenji ya Mose ivua ivuluija bantu ba Nzambi tshinyi? b) Milambu ivua mundidimbi wa tshinyi?

4 Malu a bungi a mu mikenji ya Mose avua avuluija bena Yuda muvuabu bena mibi. Tshilejilu, bavua balomba muntu yonso uvua ulenga tshitalu bua kudilengeja. Bua bualu ebu uvua ne bua kufila muana wa ngombe mukunze bua bamukose mutu ne bamuoshe. Muakuidi uvua ne bua kushipa muana wa ngombe, kumuosha ne kulama butue buende bu ‘mâyi a kulengeja nawu bubi.’ Mu dituku disatu ne dia muanda mutekete bavua bamiamina muntu uvua kayi muakane eu mâyi au bua kumulengeja. (Nom. 19:1-13) Bavua bavuluije kabidi bena Yuda ne: bavua baledibue bonso bapange bupuangane ne bena mibi, bualu pavua mukaji ulela uvua ushala ne bukoya mu bule bua tshikondo kampanda, ne pashishe uvua ne bua kufila mulambu bua kumubuikidilabu mibi.​—Lew. 12:1-8.

5 Bena Yuda bavua ne bua kufila milambu ya ngombe bua kubabuikidilabu mibi bua malu makuabu a mu nsombelu. Nansha bu bobu bamanye anyi kabayi bamanye, milambu ivuabu bafila ku ntempelo ivua ‘mundidimbi’ wa mulambu mupuangane wa Yezu.​—Eb. 10:1-10.

TSHIVUABU BAFIDILA MILAMBU

6, 7. a) Ntshinyi tshivua bena Isalele ne bua kuvuluka pavuabu basungula mulambu wa kufila? Mulambu muimpe uvua tshimfuanyi tshia tshinyi? b) Nkonko kayi itudi mua kudiela?

6 Yehowa uvua mulombe bena Isalele bua kulambula anu nyama ivua ‘miakane’ anyi ivua ne mubidi muimpe, kayiyi mifue mêsu, kayiyi mitshibuke, kayiyi kalema anyi isama. (Lew. 22:20-22) Pavua bena Isalele balambula Yehowa bimuma anyi ntete, milambu eyi ivua ne bua kuikala ‘mamuma a diambedi’ ne “matambe buimpe” a mu bintu bivuabu banowa. (Nom. 18:12, 29) Yehowa kavua wanyisha milambu ivua kayiyi mimpe to. Pavua bena Isalele bafila milambu ya nyama mimpe, bivua bileja ne: mulambu wa Yezu uvua ne bua kuikala muakane ne kauyi kalema. Yehowa uvua ne bua kufila mulambu uvua muimpe ne uvuaye wangata ne mushinga wa bungi bua kusungila bantu ku bubi ne lufu.​—1 Pet. 1:18, 19.

7 Bikala muntu uvua ufila mulambu muikale bushuwa ne dianyisha kudi Yehowa bua buimpe buende, nunku uvua ne bua kuikala ne disanka dia kusungula tshintu tshitambe buimpe mu bintu bivuaye nabi. Muntu nkayende ke uvua ne budikadidi bua kufila mulambu muimpe anyi mubi. Kadi uvua mumanye ne: Nzambi kavua mua kusanka bua bamupeshe mulambu mubi to, bualu muntu uvua ufila mulambu mubi uvua uleja muvuaye kayi wangata milambu ne mushinga anyi wela meji ne: Yehowa uvua umulomba bia bungi. (Bala Malaki 1:6-8, 13.) Tshilejilu etshi tshidi mua kutuambuluisha bua kukonkonona mushindu utudi tuenzela Yehowa mudimu. Tudi mua kudiebeja ne: ‘Bua tshinyi ndi ngenzela Yehowa mudimu? Ndiku mua kuakaja mushindu undi mmuenzela mudimu anyi? Ntuku mmuenzela mudimu ne muanyi muonso anyi?’

8, 9. Ntshinyi tshitudi tulongela ku mushindu uvua bena Isalele badiumvua pavuabu bafila milambu?

8 Muena Isalele uvua mua kupesha Yehowa mulambu ku budisuile bua kuleja dianyisha, peshi uvua mua kulomba Yehowa bua amuanyishe pavuaye ufila ku budisuile mulambu wa kuosha; dîba adi bivua bipepele bua yeye kusungula nyama muimpe. Uvua upesha Yehowa nyama eu ne disanka. Lelu eu tuetu bena Kristo katuena tufila milambu idibu baleje mu mikenji ya Mose to, kadi tudi tufila ya mushindu mukuabu patudi tukuata mudimu ne dîba, bukole ne bintu bietu bua kuenzela Yehowa mudimu. Mupostolo Paulo wakakula bua ‘dijikula’ dia ditekemena dietu ne bua ‘dienzelangana bimpe ne dikuatshishangana’ bu milambu idi isankisha Nzambi. (Eb. 13:15, 16) Lungenyi luetu ne mutudi tudiumvua bua kuenzela Yehowa mudimu bidi bileja dianyisha ditudi nadi bua bionso bidiye mutupeshe. Nunku anu bu bena Isalele, tudi ne bua kukonkonona mushindu utudi tudiumvua bua kuenzela Nzambi mudimu ne tshidi tshitusaka bua kumuenzelawu.

9 Mikenji ya Mose ivua ilomba muena Isalele pavuaye muenze bibi bua kufila mulambu wa kubuikila nawu mibi anyi wa tshibawu mu imue nsombelu. Bu muvuabu babalomba bua kufila milambu eyi, udiku wela meji ne: bivua bikole bua muena Isalele kuyifila ne muoyo mujima anyi? (Lew. 4:27, 28) Uvua ufila ne muoyo mujima bua kulama malanda ende ne Yehowa.

10. ‘Mmilambu’ kayi itudi mua kufila bua kulongolola malanda atudi banyange?

10 Lelu eu tudi mua kuamba bualu kampanda budi mua kunyingalaja muanetu, pamuapa katuyi bamanye anyi bualu katuvua bela meji bimpe kumpala kua kubuakula to. Imue misangu kondo ketu ka muoyo kadi katupisha ne: tuvua benze bualu bubi. Bituikala basue kusankisha Yehowa, netuenze muetu muonso bua kulengeja bilema bitudi benze. Ebi bidi bisua kuleja ne: tudi ne bua kulomba muanetu utudi benzele bibi luse ne muoyo mujima, peshi bituikala benze bubi bunene tudi ne bua kukeba diambuluisha kudi bakulu. (Mat. 5:23, 24; Yak. 5:14, 15) Bua kuakaja bubi butudi benzele muanetu anyi Nzambi, tudi ne bua kuenza bualu kampanda, bienze anu bu tudi tufila ‘mulambu.’ Tuetu bitabe bua kuenza nunku, netuikale mu malanda mimpe ne Yehowa ne muanetu kabidi, ne netuikale ne kondo ka muoyo kimpe. Malu mimpe atuapeta aa adi atujadikila ne: Yehowa mmumanye tshidi tshimpe buetu tuetu.

11, 12. a) Milambu ya kuvuija nayi ditalala ivua tshinyi? b) Ntshinyi tshitudi mua kulongela ku milambu ya kuvuija nayi ditalala?

11 Mikenji ya Mose ivua yakula kabidi bua milambu ya kuvuija nayi ditalala. Milambu eyi ivua ileja ne: muntu uvua mu ditalala ne Yehowa. Muntu uvua ufila mulambu wa mushindu eu, yeye ne dîku diende bavua ne bua kudia munyinyi wa nyama uvuabu balambula, pamuapa mu umue wa ku nzubu ya tshidiilu ya mu ntempelo. Muakuidi uvua ulambula nyama ne bakuidi bakuabu bavua benza mudimu ku ntempelo bavua bapeta dibulu dia munyinyi pa muntu yonso. (Lew. 3:1; 7:31-33) Muntu uvua ufila mulambu eu bualu uvua musue kuikala mu malanda mimpe ne Nzambi. Bivua bienze anu bu ne: yeye, bena mu dîku diende, bakuidi ne Yehowa bavua badia pamue mu disanka ne ditalala.

12 Nunku kufila mulambu wa kuvuija nawu ditalala kuvua kuenza anu bu kubikila Yehowa bua kudia nende pamue. Pavua Yehowa witaba dibikila dia kudia ne muena Isalele, bivua diakalenga dinene bua muena Isalele au bualu uvua musue kupesha Nzambi tshintu tshitambe buimpe. Milambu ya kuvuija nayi ditalala ivua payi tshilejilu tshia malu malelela tshia mu mikenji ya Mose, ivua kabidi ileja ne: bantu bonso bavua basue kuikala mu malanda mimpe ne Mufuki wabu bavua mua kudia malanda aa ku diambuluisha dia mulambu munene wa Yezu. Lelu tudi mua kulua balunda ba Yehowa bituikala tufila bintu ne makanda etu mu mudimu wende ku budisuile.

MALU A KUMANYA PA BIDI BITANGILA MILAMBU

13, 14. Bua tshinyi Yehowa kavua muitabe mulambu wa mukalenge Shaula?

13 Yehowa uvua wanyisha milambu pavua muntu uyifila ne lungenyi luimpe. Kadi mu Bible mudi bimue bilejilu bia milambu ivua Nzambi kayi witaba. Bua tshinyi kavua witaba milambu eyi? Tukonkononayi bilejilu bibidi.

14 Muprofete Samuele wakambila mukalenge Shaula ne: dîba divua dikumbane bua Yehowa kubutula bena Amaleka. Shaula uvua ne bua kubashipa bonso ne nyama yabu. Kadi panyima pa Shaula mumane kutshimuna mvita, wakambila basalayi bende bua kushiya Agaga mukalenge wa bena Amaleka ne muoyo. Uvua kabidi mulame nyama mimpe bua kuyilambula Yehowa. (1 Sam. 15:2, 3, 21) Ntshinyi tshiakenza Yehowa? Bu muvua Shaula kayi mumutumikile, Yehowa kavua musue kabidi bua Shaula ikale mukalenge wa Isalele nansha. (Bala 1 Samuele 15:22, 23.) Bualu ebu budi butulongesha tshinyi? Budi butulongesha ne: Nzambi udi witaba milambu yetu anu patudi tutumikila mikenji yende.

15. Pavua bena Isalele bafila milambu eku bikale benza malu mabi, bavua baleja tshinyi?

15 Tudi tusangana tshilejilu tshia buena etshi mu mukanda wa Yeshaya. Bena Isalele ba mu tshikondo tshia Yeshaya bavua bafila milambu kudi Yehowa bua kubabuikidilaye mibi yabu. Kadi bienzedi biabu bibi bivua bivuija milambu yabu mibi. Yehowa wakabebeja ne: ‘Bisumbu bia milambu yenu bidi bu tshinyi kundi? Ngakumana kukuta ne milambu ya kuosha ya bimpanga ne ya manyi a nyama midisha; tshiena nsanka bua mashi a balume ba ngombe, anyi a bana ba mikoko anyi a mpumbu ya mbuji. Kanulu kabidi ne milambu eyi ya patupu; muishi wa musenga wa manananshi wakuntonda.’ Bua tshinyi uvua mubenge milambu yabu? Nzambi wakabambila ne: ‘Nansha panuantendelela ne mitendelelu ya bungi mene, tshiena nnumvuila; bianza bienu bidi biule tente ne mashi. Nudioweshe bienu, nudilengeje; numushe bubi bua bienzedi bienu ku mêsu kuanyi, nulekele kuenza malu mabi.’​—Yesh. 1:11-16.

16. Nzambi utu wanyisha milambu ya mushindu kayi?

16 Yehowa kavua wanyisha milambu ya benji ba malu mabi bavua kabayi banyingalala to. Kadi uvua uteleja masambila ne wanyisha milambu ivuabu bafila kudi bantu bavua badienzeja ne muoyo mujima bua kutumikila mikenji yende. Tshilejilu tshia malu malelela tshia mu mikenji ya Mose tshivua tshilongesha bantu ba mushindu eu ne: bavua bena mibi ne bavua ne bua kulomba Yehowa luse. (Gal. 3:19) Pavua muena Isalele umvua tshivua mikenji ilongesha, uvua unyingalala bikole bua mibi yende ne ujinga bua Yehowa amufuile luse. Bia muomumue lelu, tudi ne bua kuvuluka ne: anu ku diambuluisha dia mulambu wa Kristo ke kudi Yehowa mua kutubuikidila mibi yetu. Tuetu bumvue bimpe mushinga wa mulambu wa Yezu ne baleje dianyisha, Yehowa neikale ne “disanka” bua malu onso atudi tuenza mu mudimu wende.​—Bala Musambu wa 51:17, 19.

TUITABUJAYI MULAMBU WA YEZU

17-19. a) Mmunyi mutudi mua kuleja Yehowa dianyisha bua mulambu wa Yezu? b) Netulonge tshinyi mu tshiena-bualu tshidi tshilonda?

17 Bena Isalele bavua bamone anu “mundidimbi” patupu wa malu avua Nzambi mulongolole, kadi tuetu tudi tumona malu a bungi. (Eb. 10:1) Mikenji idi itangila milambu yakalongesha bena Isalele tshivuabu ne bua kuenza bua kuikalabu mu malanda mimpe ne Nzambi. Bavua ne bua kumuleja dianyisha, kuikala ne dijinga dia kufila bintu biabu bitambe buimpe ne kuitaba ne: bavua dijinga ne luse lua Yehowa. Lelu eu, mifundu ya tshiena Greke idi ituambuluisha bua kumvua ne: ku diambuluisha dia mulambu wa Yezu, Yehowa neumushe mibi ne lufu bua kashidi ne udi kabidi mua kutubuikidila mibi yetu bua tuikale ne kondo ka muoyo kimpe kutuadijila ku mpindieu. Mulambu wa Yezu udi dipa ditambe bulenga dia kudi Yehowa.​—Gal. 3:13; Eb. 9:9, 14.

18 Bua mulambu wa Yezu kutuambuluishawu, katuena amu ne bua kumanya tshidiwu umvuija patupu to, kadi tudi ne bua kuenza malu makuabu. Paulo wakafunda ne: ‘Mikenji yakalua ndeji wetu wa kutufikisha kudi Kristo, bua tuetu tubingishibue ku ditabuja.’ (Gal. 3:24) Tudi ne bua kuleja ditabuja dietu ku bienzedi. (Yak. 2:26) Paulo wakakankamija bena Kristo ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua bumvue tshilejilu tshia malu malelela tshia mu mikenji ya Mose bua kuteka malu avuabu bamanye mu tshienzedi. Pavuabu benza nunku, bavua mua kuikala ne nsombelu uvua umvuangana ne malu avuabu balongesha bakuabu.​—Bala Lomo 2:21-23.

19 Nansha mudi bena Kristo lelu kabayi balombibue bua kutumikila mikenji ya Mose, badi anu ne bua kuikala bafila milambu idi isankisha Yehowa. Mu tshiena-bualu tshidi tshilonda netumone mushindu utudi mua kufila milambu eyi.

[Nkonko ya dilonga]

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 17]

Mikenji idi Yehowa welela bantu bende kayitu mianji kushintuluka

[Tshimfuanyi mu dibeji 18]

Nyama wa mushindu kayi uuvua mua kulambula Yehowa?

[Tshimfuanyi mu dibeji 19]

Yehowa uvua wanyisha bantu bavua bafila milambu mimpe