Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Malu a mu nsombelu

“Masanka adi mu tshianza tshiebe tshia balume tshiendelele”

“Masanka adi mu tshianza tshiebe tshia balume tshiendelele”

Muyuki mulonda kudi Lois Didur

Mmisangu bungi kayi iukatu muambe ne: ‘Tshivua mua kuikala muenze bualu ebu to’? Lulamatu luanyi kudi Yehowa munkatshi mua bidimu 50 bindi muenze mu mudimu wa ku dîba ne ku dîba ki ndunkebele lutatu nansha lumue to. Ndi musue kunulondela bua tshinyi ndi ngamba nanku.

BAVUA bandele mu 1939 ne ngakakolela mu musoko wa Saskatchewan mu ditunga dia Canada. Mvua ne bana betu ba bakaji banayi ne wa balume umue. Tuvua ne nsombelu wa disanka mu mpata mutuvua basombele tuenza madimi. Dimue dituku Bantemu ba Yehowa bakalua kuyisha tatuanyi ne ngakabebeja bikala Nzambi utu ne dîna. Bakatuleja dîna dia Yehowa mu Musambu wa 83:18. Bualu ebu buakansaka bua kujinga kumanya malu a bungi pa bidi bitangila Nzambi ne Dîyi diende.

Tshikondo atshi, bana bavua basombele ku madimi bavua balonga kalasa mu nzubu umue too ne mu tshidimu tshibidi. Bavua baya mu kalasa ntanta mule ne tubalu anyi ku makasa. Bavua bakidila mulongeshi kudi mêku mashilangane bua kumudisha. Tshidimu kampanda baledi banyi ke bavua ne bua kuakidila mulongeshi mupiamupia diende John Didur.

Tshivua mumanye ne: nsongalume eu uvua munange Dîyi dia Nzambi bikole to. Umue musangu mvua ntumbisha mbulamatadi udi ne dîyi pa malu onso a mpetu (communisme) ne udi bantu bonso bapetelaku kantu ku bubanji bua ditunga (socialisme), malu avua tatuanyi musue bikole. John wakangandamuna ne lutulu luonso ne: “Muntu nansha umue kena ne bukokeshi bua kulombola bakuabu to. Anu Nzambi nkayende ke udi nabu.” Diandamuna diende edi diakatufikisha ku diyukila malu mimpe a bungi.

Bu muvuabu balele John mu 1931, uvua mumvue bualu bua ntatu ya mvita. Pakajuka mvita ya mu Corée mu 1950, John wakebeja bamfumu ba bitendelelu bashilangane bua tshinyi bavua babuelakana mu mvita. Bonso buabu bakamba ne: ki mbibi bua muena Kristo kubuelakanaye mu mvita to. Pashishe wakela Bantemu ba Yehowa lukonko lumue lumue alu. Bakamuleja tshidi Bible wamba bua tshivua bena Kristo ba kumpala benza bua mvita. John wakatambula mu 1955. Ngakatambula panyi tshidimu tshiakalonda. Tuakajingulula ne: tuetu buonso babidi tuvua basue kuenzela Yehowa mudimu ne bukole buetu buonso mu nsombelu wetu. (Mus. 37:3, 4) Tuakaselangana ne John mu ngondo wa muanda mutekete mu 1957.

Mufikilu wa dibaka dietu uvua ukumbana misangu ya bungi anu dituku dia mpungilu. Tuvua ne disanka dia bungi bua kuikala munkatshi mua bantu bavua bangata dibaka ne mushinga. Mpungilu wa kumpala wa bantu bafume mu matunga a bungi utuvua babuele wakenzeka mu 1958. Tuakumbuka bantu batanu ne mashinyi ku Saskatchewan batangile ku tshimenga tshia New York. Munkatshi mua lumingu lujima tuvua tuenda mu munya, ne butuku tulala mu ntenta. Biakatusankisha patuvua batuilangane ne muanetu wa balume mukuabu mu tshimenga tshia Bethlehem mu Pennsylvanie, uvua mutubikile bua kuya kulala kuende butuku abu. Malu mimpe avuaye mutuenzele ne bulenga avua matuambuluishe bua kufika ku New York ne mankenda. Mpungilu au uvua mutupeteshe dijinga dia kuenzela Yehowa mudimu ne disanka, anu mudi mufundi wa musambu wa 16 wamba ne: “Masanka adi mu tshianza tshiebe tshia balume tshiendelele.”​—Mus. 16:11.

MUDIMU WA BUMPANDA-NJILA

Mu 1959 tuvua tuenza mudimu wa bumpanda-njila basombele mu dikadika divua pa mukuna mu mpata kampanda wa mu musoko wa Saskatchewan. Tuvua tumona tshipapu tshinene tshivua tshienza tshitupa tshia teritware wetu.

Dimue dituku tuakapeta mukanda ufumina ku Betele. Ngakaya ne lukasa kudi John muaba uvuaye wenza mudimu ne katumba. Bavua batulomba mu mukanda au bua kushala bampanda-njila ba pa buabu mu tshimenga tshia Red Lake mu Ontario. Bu mutuvua katuyi bamanye muaba uvua tshimenga atshi, tuakangata ne lukasa luonso karte bua kumona muaba uvuatshi.

Muaba au uvua mushilangane bikole ne mu mpata mutuvua basombele. Tuakapeta muaba au metu manene ne bimenga bikese biasa pabuipi ne miaba ivuabu bumbuila ngolo. Dituku dia kumpala patuvua tukeba nzubu, muana mukuabu mutekete wa bakaji uvua muteleje bituvua tuyikila ne muena mutumba wabu. Wakaya kuambila mamuende, ne yeye kuitaba bua tulale kuabu dituku adi. Tuakalala mu nzubu wa muinshi mua buloba. Dituku diakalonda tuakapeta nzubu muenza ne bitupa bia mitshi muvua kamuyi tshintu nansha tshimue anu ditshuwa bua kufila luya mu nzubu. Tuvua basumbaku bintu ndambu bia ku malu mantonde ne tuvua ne disanka.

Tshisumbu tshivua pabuipi netu tshivua mu ntanta wa kilometre 209. Bena mudimu ba bungi bavua bumbula ngolo bavua bafumine ku Mputu ne bavua batulomba bua kupeta Bible mu muakulu wabu. Mu matuku makese, tukavua tulonga Bible bimpe ne bantu 30. Mu ngondo isambombo tuakapeta tshisumbu tshikese.

Bayende wa mamu mukuabu utuvua tulonga nende Bible wakabikila mumpere wa tshitendelelu tshiabu bua kulua kuleja mukajende muvua malu avuaye ulonga netu mikale a dishima. Patuakapetangana ne mumpere au wakamba ne: tuvua ne bua kuikala tulongesha Busatu bunsantu mu malongesha etu. Mamu au wakangata Bible wabu wa bena Katolike ne kuebejaye mumpere bua kujadika malu avuaye wamba au. Mumpere wakimansha Bible pa mesa wamba ne: kavua ne bua kujadika bualu nansha bumue to. Pavuaye upatuka, wakamba mu tshiena Ukraine ne: bavua ne bua kutuipata mu nzubu muabu ne kubenga kutuakidila kabidi. Kavua mumanye ne: John uvua umvua tshiena Ukraine to.

Matuku makese pashishe, tuakumbuka mu tshimenga tshia Red Lake bualu John uvua ne bua kulonga mudimu wa butangidi bua tshijengu. Tshidimu tshijima pashishe, pavua John wenza muyuki wa ntambu mu mpungilu wa distrike, bayende wa mamu au uvua munkatshi mua bantu bavua ne bua kutambula. Bualu buvua buenzeke pankatshi petu ne mumpere au buvua bumusake bua kutuadija kudilongela malu a mu Bible.

MUDIMU WA BUNGI MU DIKUMBULA BISUMBU

Patuvua tukumbula bisumbu tuvua ne disanka dia kusomba mu mêku mashilangane. Tuakadia bulunda ne bantu bavua batuakidila ku mabu. Musangu kampanda bavua batupeshe muaba mu nzubu wa kulu uvua kayi ne tshiamu tshidi tshifila luya mu tshikondo tshia mashika. Patshiatshia, tuvua tumvua muvua muanetu wa bakaji ukavua mukulakaje muena ku nzubu kutuvua tulala ubuela bitekete mu nzubu utuvua bua kututemeshila ditshuwa. Pashishe uvua utubabajila mâyi bua tuetu kudilongolola. Lutulu luende ne mushindu uvuaye utuenzela malu ne bulenga biakandongesha malu a bungi.

Mudimu wa kukumbula bisumbu mmungambuluishe bua kusemena pabuipi ne Yehowa. Mu tshijengu kampanda tshia mu Alberta muvua muanetu wa bakaji mukuabu uvua musombele mu tshimenga kampanda tshivua ku Nord kua Canada. Mmunyi muvua bulongolodi bua Yehowa bumona muanetu wa bakaji au? Mu ngondo isambombo yonso tuvua tuya ne ndeke bua kumutangila, tuenza nende mudimu lumingu lujima, tuenza ne bisangilu anu mutuvua tuenza mu bisumbu binene bia mu tshimenga. Bualu ebu buvua butuvuluija mutu Yehowa utabalela mutendeledi wende yonso.

Tuakalama malanda etu ne bana betu bavua batuakidila ku mabu. Bualu abu budi bumvuluija kashete kuule tente ne mabeji kavua mu bintu bia kumpala bivua John mumpeshe. Tuvua ne disanka dia kutungunuka ne kufundilangana ne balunda pa mabeji au. Ntshitu ngangata kashete ka mikanda aku ne mushinga.

Patuvua tukumbula bisumbu mu Toronto, muanetu wa balume mukuabu wa ku Betele wa mu Canada wakatuela nshinga bua kutukonka ni tuvua basue kuya kuenza mudimu ku Betele. Uvua musue kupeta diandamuna dîba kayi? Dituku divua dilonda. Tuakamuandamuna pakatshiabu.

MUDIMU WA KU BETELE

Dîba dionso dituvua tushintulula muaba wa kuenzela mudimu tuvua tumona bibadi bishilangane bia disanka didi difuma ku tshianza tshia Yehowa. Ke muvuabi kabidi patuakaya ku Betele mu 1977. Kudisangisha ne bamue bela manyi kuakatuambuluisha bua kumona ngikadilu yabu mishilangane ne kabidi mushinga uvuabu bangata nawu Dîyi dia Nzambi.

Mudimu mupiamupia wa ku Betele uvua mutusankishe. Tshilejilu, tukavua tuteka bilamba bietu mu kabadi pamutu pa kubiteka mu tshibuta, ne tukavua tubuela mu tshisumbu anu tshimue. Pakumbusha mudimu uvuabu bampeshe ku Betele, mvua kabidi ne disanka dia kunyunguluka ne bantu bavua balua kubandila Betele. Mvua mbumvuija mudimu udi wenzeka ku Betele, nteleja malu avuabu bamba ne ngandamuna nkonko yabu.

Bidimu biakapita ne lukasa, ne mu 1997 bakabikila John bua kubuela mu Kalasa ka bena mu Komite ya filiale mu Patterson mu New York. Pashishe bakatulomba bua kutangila ni tuvua mua kuya mu Ukraine. Bakatulomba bua kusambila bua bualu abu. Dilolo adi mene tuakitaba bua kuya.

TUDI TUYA KUENZELA MUDIMU MU UKRAINE

Mu 1992 tuakabuela mu mpungilu wa bantu bafume mu matunga a bungi mu Saint Petersburg mu Russie, ne mu 1993 tuakabuela mu mpungilu mukuabu mu Kiev mu Ukraine. Mpungilu ayi yakatufikisha ku dinanga bena Kristo netu ba ku Mputu wa ku Est. Tuvua basombele mu tshimenga tshia Lviv mu Ukraine mu nzubu wa kale wa kulu. Madidishi avua matangile mu lubanza lunene muvua kabudimi kakese, tshitala tshinene tshia nzolo ne tuana tua nzolo tua bungi. Mvua mudimone anu bu ne: mvua mu budimi bua mu Saskatchewan. Tuvua bantu dikumi ne babidi mu nzubu au. Mu dinda dionso tuvua tukosolola mu tshimenga bua kuya kuenza mudimu ku Betele.

Mmunyi mutuvua tumona kusomba mu Ukraine? Bivua bilomba kudipuekesha bua kusomba ne bantu bavua batuilangane ne ntatu ya bungi, dikandika dia midimu yetu ne dibuela mu maloko. Kadi, bavua anu ne ditabuja dikole. Patuvua tubela kalumbandi bavua bamba ne: “Tuvua benze nanku anu bua Yehowa.” Kabavua badiumvua nkayabu nansha kakese. Too ne mpindieu wewe muele muntu tuasakidila bua bualu buimpe budiye muenze udi mua kukuandamuna ne: “Ela Yehowa tuasakidila,” uleja mudiye witaba ne: malu mimpe onso adi afumina kudi Yehowa.

Mu Ukraine bantu ba bungi batu baya mu bisangilu ku makasa, nunku batu ne dîba dia kuyukila ne kukoleshangana. Batu benza dîba dimue anyi kupita apu bua kufika mu bisangilu. Kudi bisumbu bipite pa 50 mu tshimenga tshia Lviv, ne bisumbu 21 bia kudibi bidi bidisangishila mu nzubu umue mukosolola mu Nzubu ya Bukalenge ya bungi. Mu Dia lumingu, bitu bienza disanka dia bungi bua kumona mudi bana betu balua kubuela mu bisangilu.

Tuakibidilangana bipepele ne bena Kristo netu bavua ne malu malenga ne bavua baditatshisha bikole bua bakuabu. Batu bangenzela malu ne lutulu pantu tshiyi ngumvua bimpe tshidibu bamba mu muakulu wabu. Tshilunji tshiabu tshia mpala ne malu atubu bamba bitu bijadika bualu ebu.

Tuakamona bualu budi buleja mudi bana betu beyemenangana mu mpungilu wa bantu bafume mu matunga a bungi uvua muenzeke mu tshimenga tshia Kiev mu 2003. Tutshivua tutulukilaku ku kawulu pavua muana wa bakaji mukuabu mutekete mulue kutudi, utuambila ne: “Ndi mujimine. Tshiena mumanye kudi kaku to.” Uvua mumone kamanyinu katuvua base ne kumanyaye ne: tuvua Bantemu. Uvua ne muoyo mukole ne kavua mudile to. Mukaji wa mutangidi wa tshijengu mukuabu utuvua nende wakaya ne muana au ku Tshibambalu tshia bintu biangula tshia mu mpungilu. Nunku muana wakapetangana ne kakuende. Dieyemena divua nadi muana wa bakaji eu munkatshi mua bantu ba bungi divua dindenge bikole.

Bana betu ba bungi bavua bafumine mu matunga a bungi bakalua mu Ukraine mu ngondo muitanu mu 2001 bua kumvua muyuki wa dibanjija nawu nzubu ya Betele mipiamipia. Panyima pa muyuki wa pa buawu uvuabu benze mu tshipalu, bana betu ba bungi bakaya bua kubandila nzubu mipiamipia ya Betele. Mbualu budi kabuyi kupua muoyo. Bivua binsankishe bua kumona bana betu aba kabayi benza mutoyi ne benza malu ne bulongame. Mvua mukoleshe dianyisha dianyi bua masanka adi afuma ku dienzela Nzambi mudimu.

DISHINTULUKA DINENE MU NSOMBELU

Bia dibungama, mu 2004 bakakuata John ne disama dia kansere. Tuakaya mu Canada bua kumuondopabu. Manga a kumpala avuaye muangate avua mapite bungi ne kuenzaye mbingu ya bungi mu lupitadi bua baminganga bikale bamutangila. Diakalenga wakalua kutabala. Nansha muvuaye kayi mua kuakula, uvua uleja ne mêsu dianyisha kudi bantu bavua balua kumutangila.

Kadi kakuvua mushindu wa yeye kumvua bimpe to, ne wakafua. Mvua mumvue ne: ndi mujimije tshitupa tshia mubidi wanyi. Meme ne John tuvua ne disanka dia kuenzela Yehowa mudimu pamue. Mvua mua kuenza tshinyi? Ngakasungula bua kupingana mu Ukraine. Mvua ne dianyisha dia bungi bua dinanga divua bana betu ba ku Betele ne ba mu tshisumbu bandeja.

Katuvua banyingalale musangu nansha umue bua mapangadika atuvua bangate mu nsombelu wetu to. Nsombelu eu uvua muimpe ne tuvua kabidi ne balunda bimpe. Ndi mumanye ne: kutshidi malu a bungi a kulongela ku buimpe bua Yehowa, ne ndi mutekemene bua kutungunuka ne kumuenzela mudimu kashidi bualu ndi mupete bushuwa ‘masanka ku tshianza tshia balume tshia Yehowa.’

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 6]

“Katuvua banyingalale musangu nansha umue bua mapangadika atuvua bangate mu nsombelu wetu to”

[Tshimfuanyi mu dibeji 3]

Patuakaselangana ne John

[Tshimfuanyi mu dibeji 4]

Pamvua mpanda-njila wa pa buende mu Red Lake mu Ontario

[Tshimfuanyi mu dibeji 5]

Meme ne John mu Ukraine mu 2002