Muyuki mulonda kudi Elva Gjerde

Kukadi bidimu bitue ku 70 pavua muntu kampanda uvua mulue kutumona muambile tatuanyi bualu buvua bushintulule nsombelu wanyi bikole. Kumbukila anu ku dituku adi, bantu bakuabu ba bungi mbangambuluishe pabu mu nsombelu wanyi. Mu malu onso aa, mvua mufike ku didia bulunda buntu ngangata ne mushinga mukole kupita tshintu kayi tshionso. Ndi musue kunulondela muvua malu aa menzeke.

MVUA muledibue mu tshimenga tshia Sydney mu Australie mu 1932. Baledi banyi bavua bitaba ne: Nzambi udiku kadi kabavua baya mu tshitanda nansha tshimue to. Mamuanyi uvua mundongeshe ne: Nzambi udi utumona; meme muenze malu mabi udi unyoka. Bualu ebu buakamfikisha ku dikala ne buôwa bua Nzambi. Kadi, malu adi mu Bible akankemesha bikole. Pavua mamuanyi mukuabu ulua kutumona ku ndekelu kua lumingu luonso, uvua undondela miyuki mimpe ya bungi idi mu Bible. Mvua ngindila misangu yonso difika diende ne muoyo kulu kulu.

Pamvua nsonga, tatuanyi uvua ubala mikanda kampanda ivuabu bapeshe mamuanyi kudi mamu mukulakaje mukuabu uvua Ntemu wa Yehowa. Malu akabalaye mu mikanda ya bena Kristo ayi akamusankisha ne akamufikisha ku ditaba bua kulonga Bible ne Bantemu ba Yehowa. Dilolo kampanda pavuabu bamulongesha Bible, wakanjikila nteleja mu musokoko malu avuabu bamulongesha. Uvua musue kuntuma bua kuya kulala kadi muntu uvua umulongesha Bible wakamuambila ne: “Lekela Elva ateleje.” Bualu buakenza muntu eu, buakangunzuluila njila bua kuikala ne nsombelu mupiamupia ne kudia bulunda ne Yehowa Nzambi mulelela.

Matuku makese pashishe, tuakatuadija kubuela ne tatuanyi mu bisangilu bia bena Kristo. Malu avuaye mulonge akamusaka bua kushintulula nsombelu wende. Wakatuadija too ne kukanda tshiji tshiende. Bualu ebu buakasaka mamuanyi ne tutuanyi Frank bua kutuadija kubuela mu bisangilu. * Tuetu bonso banayi tuakaya kumpala, kutambula ne kulua Bantemu ba Yehowa. Katshia anu ku tshikondo atshi, bantu bakulumpe ba bungi mbangambuluishe bikole mu malu a bungi mu nsombelu wanyi.

PAMVUA MUSUE KUSUNGULA MUDIMU WA KUENZA MU NSOMBELU WANYI

Pamvua nsonga, mvua musue kudia bulunda ne bantu bakulumpe ba mu tshisumbu tshietu. Umue wa kudibu uvua Alice Place, muanetu wa bakaji mukulakaje uvua mulue kutuyisha mu dîku dietu bua musangu wa kumpala. Mvua mmumona anu bu kakuanyi. Alice wakandongesha mua kuyisha ne wakankamija bua kutambula. Ngakatambula pamvua ne bidimu 15.

Mvua kabidi mudie bulunda ne tatu mukuabu ne mukajende bakavua bakulakaje Percy ne Madge (Margaret) Dunham. Bulunda buanyi nabu buakangambuluisha bikole bua malu amvua mua kulua kuenza mu nsombelu wanyi. Mvua munange makumi bikole ne mvua musue kushala mulongeshi wa makumi. Percy ne Madge bavua benze mudimu wa bumisionere mu  bidimu bia 1930 mu ditunga dia Lettonie. Pakatuadija mvita mibidi ya buloba bujima ku Mputu, bakabatuma bua kuenza mudimu ku Betele wa mu Australie mu tshimenga tshia Sydney. Percy ne Madge bavua bantabalela bikole. Bakandondela malu mimpe a bungi avuabu bapete mu mudimu wa bumisionere. Ngakamona ne: mudimu wa kulongesha bantu Bible uvua mupite wa kulongesha makumi. Ke meme kuangata dipangadika dia kulua misionere.

Percy ne Madge bakankankamija bua kuangata mudimu wa bumpanda-njila uvua mua kungambuluisha bua kushala misionere. Nunku mu 1948, pamvua ne bidimu 16 ngakalua panyi mpanda-njila mu tshisumbu tshia mu Hurstville mu Sydney tshivua ne bansonga bampanda-njila bakuabu dikumi.

Mu bidimu binayi biakalonda, ngakenza mudimu wa bumpanda-njila mu bimenga bikuabu binayi bia mu New South Wales ne Queensland. Muntu wa kumpala umvua mulongeshe Bible uvua Betty Law (mpindieu badi bamubikila ne: Remnant). Betty uvua nsongakaji muimpe ne uvua mukuluanyi ku bidimu bibidi. Wakalua mpanda-njila muenzejanganyi nanyi wa mudimu mu tshimenga tshia Cowra mu mutantshi wa kilometre 230 ku Est kua Sydney. Nansha mutuvua benze nende mudimu eu anu matuku makese, tudi bashale balunda too ne lelu.

Diakamue pangakalua mpanda-njila wa pa buende, ngakaya mu tshimenga tshia Narrandera mu mutantshi wa kilometre 220 ku Sud-Est kua tshimenga tshia Cowra. Tuakatuadija kuenza mudimu ne Joy Lennox (mpindieu badi bamubikila ne: Hunter) uvua mpanda-njila wa tshisumi ne uvua kabidi mukuluanyi ku bidimu bibidi. Anu tuetu babidi ke bavua Bantemu mu tshimenga atshi. Tatu mukuabu Ray Irons ne mukajende Esther Irons bakitaba bua meme ne Joy tusombele kuabu. Bobu babidi ne muanabu wa balume ne bana babu ba bakaji basatu bavua banange bikole malu a mu Bible. Ray ne muanende wa balume bavua benza mudimu mu budimi bua blé pambelu pa tshimenga munkatshi mua lumingu ne balama mikoko. Kadi Esther ne bana bende ba bakaji bavua benza mudimu ku nzubu wabu wa tshilala benyi. Dia lumingu dionso meme ne Joy tuvua tulamba biakudia bia bungi bua bena mu dîku dia Irons ne bena mudimu ba mu kumpanyi wa njanja bavua ku nzubu wa tshilala benyi. Mudimu eu uvua ubuela mu makuta a nzubu. Patuvua tujikija, tuvua tukonkonona nabu dilonga dia Tshibumba tshia Nsentedi dia lumingu alu. Ray, Esther ne bana babu banayi bakalua Bantemu ba kumpala ba mu tshisumbu tshia mu Narrandera.

Mu 1951, ngakabuela mu mpungilu wa Bantemu ba Yehowa uvua muenzeke mu Sydney. Muine amu ngakabuela mu tshisangilu tshia pa buatshi tshia bampanda-njila bavua basue kulua bamisionere. Bantu bapite pa 300 bakabuela mu tshisangilu atshi tshituvua benzele mu ntenta munene. Muanetu Nathan Knorr wa ku Betele wa ku Brooklyn wakalombola tshisangilu atshi ne wakaleja muvuaku dijinga dinene dia kuyisha lumu luimpe pa buloba bujima ne mitalu. Tuakamuteleja ne ntema yonso. Bampanda-njila ba bungi bavua babuele mu tshisangilu atshi ke bakatuadija mudimu wa Bukalenge ku Sud kua mbuu wa Pacifique ne miaba mikuabu. Mvua ne disanka dia kuikala munkatshi mua bantu 17 ba mu Australie bavuabu babikile mu Kalasa ka Gilada ka 19 kavua kenzeke mu 1952. Ngakakumbaja tshipatshila tshianyi tshia kulua misionere pamvua ne bidimu 20.

BIVUA BIKENGELA BUA NGAKAJE MMUENENU WANYI WA MALU

Malu atuvua balonge mu kalasa ka Gilada ne balunda bamvua mupetamu biakangambuluisha bua kuvudija dimanya dianyi dia malu a mu Bible, kukolesha ditabuja dianyi ne kulengeja ngikadilu yanyi. Ntshivua nsonga kadi mvua musue bua malu ikale enzeka anu mu mushindu kampanda umvua musue, njinga kuenza malu anu mu mushindu mupuangane ne njinga bua bakuabu bikale benza pabu nanku. Mvua ne ndambu wa malu makole. Tshilejilu, pamvua mumone muanetu Knorr unaya ndundu ne bansonga bakuabu ba ku Betele, biakantonda bikole be.

Bu muvua balongeshi ba ku Gilada bikale ne bujinguludi ne bamanye malu a bungi, bavua mua kuikala bamone lutatu lumvua nalu. Bakantabalela ne kungambuluisha  bua meme kushintulula lungenyi luanyi. Ku kakese ku kakese, ngakatuadija kumona Yehowa bu Nzambi muimpe ne wa dinanga udi kayi ne malu makole to. Bamue balongi betu bakangambuluisha kabidi. Ndi mvuluka muvua umue wa kudibu mungambile ne: “Elva, Yehowa katu anu panyima petu ne mfimbu to. Kuikadi udikisa to.” Mêyi ende aa akandenga bikole.

Pakajika Kalasa ka Gilada, bakatutuma ne balongi betu banayi mu ditunga dia Namibie mu Afrique. Mu matuku makese tuakatuadija kulombola malonga a Bible 80. Mvua munange ditunga dia Namibie ne mudimu wa bumisionere, kadi tuakanangangana ne mulongi wetu mukuabu wa mu Kalasa ka Gilada uvuabu batume mu ditunga dia Suisse. Panyima pa meme mumane kuenza tshidimu tshijima mu Namibie, ngakalonda mubangila wanyi eu mu Suisse. Patuakaselangana, tuakaya ne bayanyi mu mudimu wa butangidi bua tshijengu.

PAMVUA MU LUTATU

Tuetu bamane kuenza bidimu bitanu bia disanka mu mudimu wa butangidi, bakatubikila bua kuenza mudimu ku Betele wa mu Suisse. Mu dîku dia Betele, tuvua ne disanka dia kuikala munkatshi mua bena Kristo bakulumpe ba bungi balume ne bakaji bavua bashindame mu ditabuja.

Matuku makese pashishe, bualu kampanda buvua bumbungamije bikole buakenzeka. Ngakalua kumona ne: bayanyi katshivua kabidi munnange meme ne munange Yehowa to. Wakandekela. Biakantonda bikole be. Tshiena mumanye mumvua mua kupita ne bualu ebu bu balunda banyi bakulumpe ba ku Betele kabayi bandeje dinanga ne bangambuluishe to. Bavua banteleja pamvua ngakula ne bandekela ngikisha pavuabi bikengela. Mêyi abu mimpe ne malu mimpe avuabu bangenzela biakankolesha mu lutatu luanyi lukole elu ne biakangambuluisha bua kusemena pabuipi ne Yehowa.

Ngakavuluka kabidi mibelu ivua bana betu bakulumpe bavua bapete pabu ntatu bampeshe kukavua bidimu bia bungi. Ngakavuluka kabidi mibelu ya muanetu Madge Dunham uvua mungambile musangu kampanda ne: “Elva, neupete ntatu ya bungi mu mudimu uudi wenzela Yehowa, kadi lutatu lunene ludi mua kufumina anu kudi bantu baudi musombe nabu. Paudi upeta ntatu eyi, mbimpe ukoleshe malanda ebe ne Yehowa bikole. Uvuluke ne: yeye ke uudi wenzela mudimu ki mbantu bena mibi to.” Mibelu ivua muanetu Madge mumpeshe eyi yakangambuluisha mu bikondo bia bungi bia ntatu. Mvua muangate dipangadika dia kubenga kulekela bilema bia bayanyi binkosoloja ne Yehowa.

Pakapita matuku, ngakangata dipangadika dia kupingana mu Australie bua kuenza mudimu wa bumpanda-njila pabuipi ne dîku dietu. Patuvua tusabuka mbuu, ngakasanka bikole bua mumvua nyisha bantu batuvua nabu mu buatu. Munkatshi muabu muvua tatu mukuabu wa malu mimpe wa mu ditunga dia Norvège diende Arne Gjerde. Wakasanka bikole bua malu amvua mbayisha. Pashishe Arne wakalua mu Sydney bua kummona meme ne dîku dietu. Wakalubuluka ne lukasa luonso ne wakatambula. Tuakaselangana ne Arne mu 1963 ne bidimu bibidi pashishe ngakalela muana wa balume diende Gary.

NDI MFUISHA BAYANYI

Meme ne Arne ne Gary tuvua ne nsombelu wa disanka mu dîku. Matuku makese pashishe, Arne wakadiundisha nzubu wetu bua baledi banyi bakavua bakulakaje balue kusombelamu. Kadi tuetu bamane kuenza bidimu bisambombo mu dibaka, tuakapeta lutatu lukole. Bakakuata Arne disama dia kansere ka mu buongo. Bu muvua dimuondopa diangate matuku a bungi, mvua nya kumutungila mu lupitadi dituku dionso. Wakatuadija kumvua bimpe bua tshikondo kampanda, kadi matuku makese pashishe disama diende diakakola ne wakateketa luseke. Bakangambila  ne: kuvua kumushadile mbingu mikese bua kufua. Kadi Arne kakafua to. Ndekelu wa bionso, wakapatuka mu lupitadi, kualukilaye kumbelu kumvua mmubeja bua kupetululaye makanda a mubidi. Pakapita matuku, wakatuadija kuenda ne kuenza kabidi midimu yende ya bukulu mu tshisumbu. Bu muvuaye muntu wa disanka ne munange bilele, biakamuambuluisha bua kumvua bimpe lukasa ne bua meme kumubeja bimpe.

Mu 1986, disama dia Arne diakakola kabidi. Bu mukavua baledi banyi bafue, tuakaya kusombela ku mikuna mimpe idi pambelu pa tshimenga tshia Sydney bua kuikala pabuipi ne balunda betu. Pashishe, Gary wakasela Karin nsongakaji muimpe uvua munange Nzambi bikole ne bavua basue bua tuetu bonso banayi tusombele mu nzubu umue. Pakapita ngondo mikese, tuakaya kusombela mu nzubu mukuabu uvua pabuipi ne muaba utuvua basombele ne Arne kumpala.

Ngondo 18 kumpala kua yeye kufua, Arne ukavua anu mu bulalu ne bivua bikengela kuikala anu pabuipi nende misangu yonso bua kumulama. Tshikondo atshi mumvua anu kumbelu dîba dionso, mvua ndilongela Bible ne mikanda yetu mikuabu munda mua mêba abidi dituku dionso. Pamvua ndilongela, ngakapeta mibelu mimpe yakangambuluisha bua kutantamena lutatu luanyi. Bantu bakulumpe ba mu tshisumbu tshietu bavua balua kuntangila ne bamue ba kudibu bavua pabu bapete ntatu ya buena yanyi. Pavuabu balua kuntangila, bivua binkolesha bikole. Arne wakafua mu ngondo muinayi mu 2003 ne uvua ne ditekemena dia kubishibua ku lufu.

DIKUATSHISHA DIANYI DINENE

Pantshivua nsonga mvua ne anyi malu amvua musue bua akumbane. Kadi ngakalua kumona mu nsombelu wanyi ne: malu kaatu enda anu mutudi basue to. Ndi mupete masanka a bungi ne mutantamene ntatu minene ibidi: lua kumpala, ndi mujimije bayanyi wa kumpala bua dipanga diende dia lulamatu ne lukuabu, ndi mujimije bayanyi mukuabu bua disama. Mu malu onso aa, mvua mupete mibelu ne dikankamija mu mishindu ya bungi. Mvua mupetele diambuluisha dinene kudi ‘Wa kale wa matuku a bungi’ Yehowa Nzambi. (Dan. 7:9) Mibelu yende mmingambuluishe bua kulengeja ngikadilu yanyi ne mmimfikishe ku dipeta malu a bungi mu mudimu wa bumisionere. Pavua ntatu inkuata, ‘luse lujalame lua Yehowa luvua lungimanyika ne masamba ende avua asankisha mutshima wanyi.’ (Mus. 94:18, 19) Dinanga ne diambuluisha dia bena mu dîku dianyi ne dia ‘balunda balelela batu baleja bulela mu tshikondo tshia dikenga’ biakangambuluisha. (Nsu. 17:17) Ba bungi ba kudibu bavua bantu bakulumpe ba meji.

Yobo wakamba ne: “Meji adi kudi bantu bakole, ne dijingulula dia malu didi kudi badi ne matuku a bungi.” (Yobo 12:12) Pandi ntangila malu adi mamfikile mu nsombelu wanyi ndi ngamba ne: mêyi a Yobo aa mmalelela. Mibelu ivua bantu bakole ba meji bampeshe mmingambuluishe bikole, mushindu uvuabu bansamba mmunkoleshe ne bulunda bumvua mudie nabu mbungambuluishe mu nsombelu wanyi. Ndi ne disanka bua mumvua mukokibue kudibu.

Mpindieu nkadi ne bidimu 80 ne nkadi panyi muntu mukulumpe. Malu andi mupete mu nsombelu wanyi mmangambuluishe bua kumvuila bantu bakulumpe bakuabu badi dijinga ne diambuluisha. Ntshitu anu musue kubakumbula ne kubambuluisha. Kadi ntu musue kabidi kudia bulunda ne bansonga. Bukole buabu budi bunkolesha ne disanka diabu didi dingambulukila. Pandi mmona ne: bansonga badi balua kundi badi dijinga ne mibelu ne diambuluisha, bitu binsankisha bua kubambuluisha.

[Mêyi adi kuinshi]

[Tshimfuanyi mu dibeji 14]

Patuvua bampanda-njila ne Joy Lennox mu Narrandera

[Tshimfuanyi mu dibeji 15]

Elva ne bena mu Betele wa mu Suisse mu 1960

[Tshimfuanyi mu dibeji 16]

Pamvua mbeja Arne