Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Utuku bushuwa wangata dibaka bu dipa dia kudi Nzambi anyi?

Utuku bushuwa wangata dibaka bu dipa dia kudi Nzambi anyi?

Utuku bushuwa wangata dibaka bu dipa dia kudi Nzambi anyi?

‘Yehowa anuvuije bubidi buenu ditalala mu nzubu ya babayenu.’​—LUTA 1:9.

ANDAMUNA NKONKO EYI:

Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: batendeledi ba Nzambi ba kale bavua banyisha dipa diende dia dibaka?

Bua tshinyi tudi tuamba ne: Yehowa udi uditatshisha bua disungula ditudi tuenza bua muntu wa kubuela nende mu dibaka?

Mmibelu kayi ya mu Bible idi itangila dibaka iudi musue kutumikila mu nsombelu webe?

1. Umvuija muvua Adama mumvue pavuaye mupete mukaji.

MULUME wa kumpala Adama uvua mumvue disanka dia bungi pakapetaye mukaji. Ke bualu kayi wakamba ne: ‘Eu udi mufuba wa mifuba yanyi ne musunyi wa misunyi yanyi; nebamuidike ne: Mukaji, bualu bua bakamuangata kudi mulume.’ (Gen. 2:23) Kavua muele kasala aka tshianana to. Yehowa wakaladika Adama tulu tukole, kuangataye lubadi luende ne kumufukila mukaji muimpe. Adama wakamuinyika dîna ne: Eva. Nzambi wakabasangisha mu dibaka dia disanka. Bu muvua Yehowa muangate lubadi lua mulume bua kufuka mukaji, Adama ne Eva bavua balamatangane bikole kupita bena dibaka kayi bonso ba lelu.

2. Bua tshinyi balume ne bakaji batu bakokibua umue kudi mukuabu?

2 Bu mudi Yehowa muikale ne meji a bungi, uvua mukune mulume ne mukaji lungenyi lua kunanganganabu, luolu elu nngikadilu udi wenza bua mulume ne mukaji bikale bakokibua umue kudi mukuabu. Mukanda kampanda udi wamba ne: “Mulume ne mukaji badi baselangane badi batekemena bua kuikalabu basangila bu mulume ne mukaji ne bazukilangana misangu yonso.” (The World Book Encyclopedia) Ke mutubi bienzeka misangu ya bungi munkatshi mua bantu ba Yehowa.

BANTU BAVUA BALEJE DIANYISHA BUA DIPA DIA DIBAKA

3. Mmunyi muvua Isaka mupete mukaji?

3 Mutendeledi wa lulamatu Abalahama uvua wangata dibaka ne mushinga wa bungi. Ke bualu kayi wakatuma muena mudimu wende ku Mesopotamia bua kukebela Isaka mukaji. Disambila diakambuluisha muena mudimu eu bua kupeta bipeta bimpe. Lebeka mukaji uvua utshina Nzambi wakalua mukaji uvua Isaka munange bikole ne wakambuluisha bua malu avua Yehowa mulongolole bua kulama dimiinu dia Abalahama kukumbanawu. (Gen. 22:18; 24:12-14, 67) Katuena mua kuamba ne: muntu kampanda nansha yeye muikale ne meji mimpe udi ne bua kutuangaja bantu babidi bua baselangane padibu kabayi bamulombe bua kuenza nanku to. Lelu eu, bantu ba bungi batu badisunguila muntu udibu basue kuselangana nende. Bushuwa, Yehowa katu wenza bua kampanda ne kansanga baselangane to, kadi udi wambuluisha bena Kristo badi bamulomba buludiki mu bualu ebu ne mu malu makuabu a mu nsombelu ne badi balonda buludiki bua nyuma wende.​—Gal. 5:18, 25.

4, 5. Tshidi tshikujadikila ne: muena Shulama ne mulami wa mikoko bavua banangangane bikole ntshinyi?

4 Nsongakaji muimpe kumona muena Shulama wa mu Isalele wa kale kavua musue bua balunda bende bamusake bua kulua umue wa ku bakaji ba mukalenge Solomo to. Wakamba ne: ‘Ndi nnutshipisha nuenu bana bakaji ba mu Yelushalema ne: kanusonsodi dinanga munda muanyi anu pasuadi.’ (Mus. wa Sol. 8:4, NW) Nsongakaji muena Shulama ne mulami wa mikoko kampanda bavua banangangane mu mushindu wa pa buawu. Nsongakaji eu wakamba ne budipuekeshi ne: “Meme ndi bu tshilongo tshia mu Shalona ne bu tshilongo tshia nsungubidi tshia mu tshibanda.” Kadi mulami wa mikoko wakamba pende ne: ‘Bu mudi tshilongo tshia nsungubidi munkatshi mua mêba, wanyi munanga udi nunku munkatshi mua bana ba bakaji.’ (Mus. wa Sol. 2:1, 2) Bavua bushuwa banangangane.

5 Bu muvua muena Shulama ne mulami wa mikoko banange Nzambi bikole, malanda abu mu dibaka avua ne bua kuikala makole. Muena Shulama wakambila mulami wa mikoko uvuaye munange ne: ‘Unteke mu mutshima webe bu tshimanyinu ne bu tshimanyinu pa diboko diebe; bualu bua dinanga didi ne bukole bua lufu; mukawu udi ne bukole bua Muaba wa bafue; udi utema bu ndimi ya kapia, bu kapia ka Yehowa mene. Misulu ya mâyi ya bungi kayena mimanye mua kujima dinanga, mâyi a bungi kaena mamanye mua kudifuisha mu mâyi; bikala muntu mushintakaje bintu bionso bia mu nzubu wende ku dinanga, nebamupishe bikole.’ (Mus. wa Sol. 8:6, 7) Katuenaku mua kutekemena bua batendeledi ba Nzambi bikale ne dinanga ne lulamatu bia buena ebi kudi bena dibaka nabu anyi?

DIPANGADIKA DIDI DISANKISHA NZAMBI

6, 7. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: Nzambi udi uditatshisha bua disungula diudi wenza bua muntu wa kubuela nende mu dibaka?

6 Yehowa udi uditatshisha bua disungula diudi wenza bua muntu wa kubuela nende mu dibaka. Wakambila bena Isalele bua bena Kanâna ne: ‘Kanubakianganyi nabu, kanubakishi muanenu mukaji kudi muanabu mulume, kanuangatshidi muanenu mulume mukaji kudibu. Bualu bua bobu nebakudimune mutshima wa muanenu mulume, bua yeye kandondi meme bua kukuatshilaye nzambi mikuabu mudimu, nunku Yehowa neanukuatshile tshiji, neanujimije lubilu.’ (Dut. 7:3, 4) Bidimu bia bungi bimane kupita, muakuidi Ezela wakamba ne: ‘Nuakenza bibi panuakabaka bakaji ba bende, nunku nuakakumbaja kupila kua bena Isalele.’ (Eze. 10:10) Paulo wakambila bena Kristo nende ne: ‘Mukaji udi mubumbakaja kudi mulume wende patshidi mulume ne muoyo, kadi biafua mulume wende, yeye udi mumanye mua kuya ku dibaka kudiye musue, kadi anu mu Mukalenge.’​1 Kol. 7:39.

7 Mutendeledi wa Yehowa yeye muselangane ne muntu udi kayi Ntemu, mmubenge kutumikila Nzambi. Bena Isalele ba mu matuku a Ezela bakabenga kutumikila Nzambi bualu ‘bakabaka bakaji ba bende,’ nunku mbibi bua kupepeja tshidi Bible wamba patoke. (Eze. 10:10; 2 Kol. 6:14, 15) Muena Kristo udi uselangana ne muntu udi kayi Ntemu kena tshilejilu tshimpe to ne kena wangata dibaka bu dipa dia kudi Nzambi to. Muntu yeye mubuele mu dibaka mu mushindu eu panyima pa yeye mumane kutambula, udi ujimija diakalenga dia kuenza imue midimu ya pa buayi mu bulongolodi bua Nzambi. Kabiakuikala bimpe bua muntu wa nunku kutekemena bua Nzambi amubeneshe bualu udi anu bu udi wamba ne: ‘Yehowa, ndi mubenge kukutumikila ku bukole. Kadi nansha nanku mbeneshe koku.’

TATU WETU WA MU DIULU MMUMANYE TSHIDI TSHITUAKANYINE

8. Umvuija bua tshinyi tudi ne bua kulonda mibelu ya Nzambi bua dibaka.

8 Muenji wa mashinyi utu mumanye bimpe mudiwu enda. Padibi bikengela kualamakaja, udi mua kuleja bimpe tshidibu mua kuenza. Kadi tuetu babenge kulonda mibelu yende ne baalamakaje mutudi basue, tshidi mua kuenzeka ntshinyi? Imue misangu nansha mashinyi wowu mua kutema, bipeta nebikale bibi bitambe. Tuetu basue kuenza dibaka dia disanka, tudi ne bua kulonda mibelu idi Yehowa Muenji wa dibaka ufila.

9. Tudi mua kuamba ne: Yehowa mmumanye lutatu lua bunkaya ne disanka didi muntu mua kupeta mu dibaka bua tshinyi?

9 Yehowa mmumanye malu onso adi akengela bua bantu ne bua dibaka. Wakakuna mulume ne mukaji dijinga dia kusangila bua ‘balelangane ne bakumbane ba bungi.’ (Gen. 1:28) Nzambi mmumanye lutatu lua bunkaya bualu kumpala kua kufukaye mukaji wa kumpala, wakamba ne: ‘Ki mbimpe bua mulume ashale nkayende nansha; nemmufukile mukuatshishi bu mudiye.’ (Gen. 2:18) Yehowa udi kabidi mumanye disanka didi muntu mua kupeta mu dibaka.​—Bala Nsumuinu 5:15-18.

10. Mmalu kayi adi mua kuambuluisha bena Kristo mu tshilumbu tshia disangila dia mulume ne mukaji mu dibaka?

10 Lelu eu, kakuena dibaka dipuangane to bualu Adama mmushile bantu bonso bubi ne dipanga bupuangane. Kadi batendeledi ba Yehowa badi mua kupeta disanka mu dibaka padibu batumikila Dîyi dia Nzambi. Tshilejilu, tumone mubelu uvua Paulo mufile bua disangila dia mulume ne mukaji mu dibaka. (Bala 1 Kolinto 7:1-5.) Bible kena uleja ne: mulume ne mukaji badi baselangane badi ne bua kusangila anu bua kulela bana to. Disangila edi didi mua kukolesha dinanga diabu ne kukumbaja majinga abu makuabu a ku mubidi. Kadi kusangila mu mushindu mubi kakuena kusankisha Nzambi to. Kakuyi mpata, bena Kristo balume ne bakaji badi ne bua kuenza bualu bua mushinga bua mu nsombelu wabu ebu ne bulenga bua kulejangana dinanga dilelela. Nunku badi mua kuepuka bualu bonso budi mua kunyingalaja Yehowa.

11. Mmunyi muvua Luta mubeneshibue bua muvuaye wenza malu bilondeshile disua dia Yehowa?

11 Dibaka didi ne bua kuikala muaba wa disanka, ki ngua kanyinganyinga udi bantu benza malu ku tshimfula muoyo to. Dibaka dia muena Kristo didi nangananga ne bua kuikala muaba wa ditalala ne bupole. Tumone tshivua tshienzeke kukadi bidimu bitue ku 3 000. Naomi mukaji mukamba ukavua mukulakaje ne bakaji ba bana bende Ôpa ne Luta bavua pabu bakaji ba mu lufuila bavua bumbuka ku Moaba batangile ku Yuda. Naomi wakalomba bakaji aba bua kupingana kuabu. Luta muena Moaba wakashala ne Naomi, ne wakalamata Nzambi mulelela mushindike bua kupeta ‘difutu dionso kudi Yehowa pavuaye mulue kusokoma muinshi mua mapuapua ende.’ (Luta 1:9; 2:12) Bu muvua Luta wangata dipa dia kudi Nzambi dia dibaka ne mushinga wa bungi, wakalua mukaji wa Boaza ukavua muntu mununu uvua mutendeledi mulelela wa Yehowa. Pabikaye ku lufu bua kuikala ne muoyo pa buloba mu bulongolodi bupiabupia bua Nzambi, neasanke bua kumvua ne: uvua mulue nkambua wa Yezu Kristo. (Mat. 1:1, 5, 6; Luka 3:23, 32) Yehowa wakamubenesha bualu uvua wenza malu bilondeshile disua dia Nzambi.

MIBELU MIMPE BUA KUIKALA NE DISANKA MU DIBAKA

12. Nkuepi kudi muntu mua kupetela mibelu mimpe bua dibaka?

12 Muenji wa dibaka mmutuleje tshidi tshikengela bua kuenza dibaka dia disanka. Kakuena muntu nansha umue udi mumanye mumupite to. Bible utu wamba anu bulelela, ne mushindu umue udi muntu mua kupeta mibelu mimpe bua dibaka nkutumikila tshidi Bible wamba. Tshilejilu, mupostolo Paulo wakamba ku diambuluisha dia nyuma ne: ‘Mulume ne mulume, anange mukaji wende bu mudiye udinanga; ne mukaji anemeke bayende.’ (Ef. 5:33) Kakuena tshidi mua kupangisha bena Kristo bashindame bua kumvua mubelu eu bimpe to. Nebatumikile Dîyi dia Yehowa anyi? Nebaditumikile anu bobu bangata dipa dia dibaka ne mushinga. *

13. Padi mulume ubenga kulonda mubelu udi mu 1 Petelo 3:7, tshidi mua kumuenzekela ntshinyi?

13 Mulume muena Kristo udi ne bua kuenzela mukajende malu ne dinanga. Petelo wakamba ne: ‘Nuenu balume muomumue, nuikale ne bakaji benu bu mudi lungenyi luimpe, bu mudibu banutambe mubidi butekete, bu mudibu bapianyi nenu ba ngasa wa muoyo bua kutendelela kuenu kakupumbishibu.’ (1 Pet. 3:7) Yehowa udi mua kubenga kuteleja masambila a mulume bikalaye kayi utumikila mibelu yende. Malanda adi mulume ne mukaji badie ne Yehowa adi mua kunyanguka bibafikisha too ne ku tunyinganyinga, matandu ne ku dienza malu makuabu mabi.

14. Mukaji muimpe udi mua kuenza bua nsombelu wa dîku diende ikale mushindu kayi?

14 Mukaji udi ulonda buludiki bua Dîyi dia Yehowa ne nyuma wende udi wenza bua dîku diende dikale muaba wa ditalala ne disanka. Bitu bienzeka ne: mulume udi utshina Nzambi anange mukajende ne amukube ku mubidi ne mu nyuma. Mukaji utu dijinga ne dinanga dia bayende ke bualu kayi mbimpe bua bayende amunange. Nsumuinu 14:1 (MMM) udi wamba ne: ‘Mukaji wa meji udi wakaja nzubu wende, kadi mutatakane udi upula wende nzubu yeye muine ne bianza biende.’ Mukaji udi ne meji ne dinanga udi wambuluisha bikole bua dîku diende dikale bimpe ne dikale ne disanka. Udi kabidi uleja mudiye wangata dipa dia dibaka dia kudi Nzambi ne mushinga.

15. Mmubelu kayi udi mu Efeso 5:22-25?

15 Balume ne bakaji badi bidikija muvua Yezu wenzela tshisumbu malu badi bangata dipa dia kudi Nzambi dia dibaka ne mushinga. (Bala Efeso 5:22-25.) Padi mulume ne mukaji banangangane ne muoyo mujima ne kabayi balekela lutambishi, dienzelangana malu muinshi muinshi ne malu makuabu adi kaayi makumbanyine bena Kristo anyanga dîku diabu, badi bapeta masanka a bungi.

MUNTU KABAPANDULUDI

16. Bamue bena Kristo batu bashala bajike bua tshinyi?

16 Nansha mutu bantu ba bungi bajinga tshikondo kampanda mu nsombelu wabu bua kubuela mu dibaka, bamue bena Kristo batu bashala bajike bualu ki mbapete muntu udi ubasankisha ne usankisha Yehowa to. Bakuabu badi ne tshipedi tshia kushala bajike, bibambuluisha bua kudifila ne muabu muonso mu mudimu wa Yehowa kabayi ne ntatu ya mu dibaka. Bushuwa, bujike butu buimpe bua muntu udi unemeka mikalu idi Yehowa muele.​—Mat. 19:10-12; 1 Kol. 7:1, 6, 7, 17.

17. a) Mmêyi a Yezu kayi adi atangila dibaka atudi ne bua kuvuluka? b) Muena Kristo yeye mutuadije kualakana mukaji anyi mulume wa bende, ntshinyi tshidiye ne bua kuenza ne lukasa luonso?

17 Nansha wewe mujike anyi mu dibaka, tuetu bonso tudi ne bua kuvuluka mêyi a Yezu a ne: ‘Nuenu kanuakubala ne: ku tshibangidilu Mufuki wakabafuka mulume ne mukaji, Mufuki wakamba biende ne: bua bualu ebu mulume neashiye tatu wende ne baba wende, nealamate kudi mukaji wende; bubidi buabu nebalue mubidi umue? Nunku kabena bantu babidi kabidi, badi mubidi umue. Bua bualu ebu muntu kapanduludi tshidi tshibumbakaja kudi Nzambi.’ (Mat. 19:4-6) Kualakana mukaji anyi mulume wa bende mbubi. (Dut. 5:21) Muena Kristo yeye mutuadije kualakana mushindu eu, udi ne bua kumbusha dijinga dibi edi ne lukasa luonso mu mutshima wende nansha biobi bimusama bua muvuaye mudilekele dikola mu mutshima wende. (Mat. 5:27-30) Bidi bikengela kuakajilula lungenyi ne kumbusha dijinga dibi mu mutshima bualu udi udinga muntu.​—Yel. 17:9.

18. Tudi ne bua kuangata dipa dia Nzambi dia dibaka mushindu kayi?

18 Nansha bantu badi bamanye malu makese anyi kabayi bamanye malu a Yehowa Nzambi ne dipa dimpe dia dibaka batu anu baleja ndambu wa dianyisha bua dibaka. Nunku tuetu badi badilambule kudi Yehowa ‘Nzambi wa disanka,’ tudi ne bua kusanka bua malu onso adiye muenze ne kuleja ne: tudi banyishe dipa dia Nzambi dia dibaka.​—1 Tim. 1:11.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 12 Bua kumanya malu makuabu pa bidi bitangila dibaka, bala nshapita wa 10 ne wa 11 wa mukanda wa “Nudilame mu dinanga dia Nzambi.”

[Nkonko ya dilonga]

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 6]

Dibaka dimpe didi dipesha Yehowa lumu ne dipetesha benamu disanka

[Tshimfuanyi mu dibeji 5]

Luta uvua ne dianyisha bua dipa dia Nzambi dia dibaka

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Utuku bushuwa uleja dianyisha bua dipa dia Yehowa dia dibaka anyi?