Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Nemeka dîna dinene dia Yehowa

Nemeka dîna dinene dia Yehowa

‘Nentumbishe dîna diebe tshiendelele.’​—MUS. 86:12.

1, 2. Bishilangane ne bitendelelu bia bukua buena Kristo, Bantemu ba Yehowa batu bamona dîna dia Yehowa mushindu kayi?

BITENDELELU bia bukua buena Kristo bidi bibenga kuenza mudimu ne dîna dia Nzambi. Tshilejilu, nkudimuinu kampanda wa Bible udi wamba ne: “Kubikila Nzambi umuepele mulelela mu dîna diende . . . kakuena ne mushinga nansha mukese bua ditabuja dia ntendelelu wa bena Kristo pa buloba bujima to.”​—Revised Standard Version.

2 Kadi Bantemu ba Yehowa badi bobu ne disanka dia kubikidibua ku dîna dia Nzambi ne kuditumbisha. (Bala Musambu wa 86:12; Yeshaya 43:10.) Tudi kabidi tumona ne: kumvua diumvuija dia dîna edi ne tshilumbu tshivua tshijuke tshidi tshitangila ditumbisha dia dîna edi ndiakalenga dinene. (Mat. 6:9) Bualu ebu ndiakalenga ditudi katuyi mua kulengulula nansha kakese. Nunku, tumonayi mandamuna a nkonko ya mushinga mukole isatu eyi: Kumanya dîna dia Nzambi kudi kumvuija tshinyi? Mmunyi muvua Yehowa muenze malu mu diumvuangana ne dîna diende? Tudi mua kuenda mu dîna dia Yehowa mushindu kayi?

TSHIDI KUMANYA DÎNA DIA NZAMBI KUMVUIJA

3. Kumanya dîna dia Nzambi kudi kumvuija tshinyi?

3 Kumanya dîna dia Nzambi kudi kumvuija malu a bungi kupita anu kuibidilangana patupu ne dîna dia “Yehowa.” Kudi kumvuija kumanya tshidiye, ngikadilu yende, malu adiye mulongolole bua kuenza ne malu adiye wenza adi Bible uleja bu mudi: mushindu udiye wenzela batendeledi bende malu. Bushuwa, Yehowa udi wenza bua bantu bumvue malu ende ku kakese ku kakese bilondeshile mudiye mulongolole bua kuenza malu. (Nsu. 4:18) Yehowa uvua mumanyishe mulume ne mukaji ba kumpala dîna diende, ke bualu kayi Eva wakaditela pakalelaye Kayina. (Gen. 4:1) Bantu ba kale bavua balamate Nzambi bu mudi: Nowa, Abalahama, Izaka ne Yakoba bavua bamanye dîna dia Nzambi. Pavua Yehowa mubabeneshe, mubalame ne mubaleje amue malu avuaye mulongolole bua kuenza, dianyisha diabu bua dîna edi diakakola kabidi. Mose uvua mupete dimanya dia pa buadi pa bidi bitangila dîna dia Nzambi.

Mose uvua mumanye diumvuija dia dîna dia Nzambi, bualu ebu buakakolesha ditabuja diende

4. Mose uvua mukonke Nzambi dîna diende bua tshinyi? Bua tshinyi lukonko lua Mose luvua luimpe?

4 Bala Ekesode 3:10-15. Pavua Mose ne bidimu 80, Nzambi wakamupesha mudimu munene umuambila ne: “Ulue biebe ne bantu banyi, bana ba Isalele, badi mu Ejipitu.” Mose wakamuandamuna ne kanemu konso, kumuelaye lukonko ludi ne mushinga wa bungi. Wakamuebeja ne: ‘Dîna diebe nganyi?’ Bu mukavua bantu bamanye dîna dia Nzambi, Mose uvua ukeba kumanya tshinyi? Bidi bimueneka ne: uvua musue kumanya malu a bungi adi atangila muntu uvua ne dîna edi, malu avua mua kujadikila bantu ba Nzambi ne: uvua bushuwa ne bua kubapatula mu bupika. Lukonko lua Mose luvua ne mushinga bualu bena Isalele bakavua benze bidimu bia bungi mu bupika. Bavua mua kuelakana, badiebeja bikala Nzambi wa bankambua babu ni uvua mua kubapatula mu bupika. Bulelela, bamue bena Isalele bakavua mene batendelela nzambi ya bena Ejipitu.​—Yeh. 20:7, 8.

5. Mmunyi muvua Yehowa mufile kabidi diumvuija dia dîna diende pavuaye muandamune lukonko lua Mose?

5 Mmunyi muvua Yehowa muandamune lukonko lua Mose? Wakanji kumuambila ne: ‘Ambila bena Isalele ne: “NENGIKALE wakuntuma kunudi.” *’ (NW) Pashishe wakamba kabidi ne: ‘Yehowa, Nzambi wa bankambua benu wakuntuma kunudi.’ Nzambi wakaleja Mose ne: uvua ne bua kulua tshionso tshidiye musue kulua bua kukumbaja disua diende, mmumue ne: neikale anu ukumbaja tshidiye wamba. Nunku, mvese wa 15 udi wamba ne: ‘Edi ndîna dianyi tshiendelele, etshi ntshivulukidi tshianyi kudi bantu bonso.’ Bualu buakambilabu Mose ebu buvua mua kuikala bukoleshe ditabuja diende ne bumukemeshe bikole.

YEHOWA WAKENZA MALU MU DIUMVUANGANA NE DÎNA DIENDE

6, 7. Mmunyi muvua Yehowa muenze malu menemene mu diumvuangana ne dîna diende dinene?

6 Matuku makese Yehowa mumane kutuma Mose, wakenza malu mu diumvuangana ne dîna diende pa ‘kuikala’ Musungidi kudi bena Isalele. Wakapuekesha bena Ejipitu milongo pa kubatumina bipupu dikumi, kulejabi kabidi muvua nzambi ya mu Ejipitu too ne Palô kayiyi ne bukole. (Ekes. 12:12) Pashishe Yehowa wakapandulula Mbuu Mukunze, kusambuisha bena Isalele ne kubutula Palô ne basalayi bende mu mâyi. (Mus. 136:13-15) Yehowa wakaleja muvuaye Mulami wa mioyo pavuaye mupesha bantu bende bavua miliyo mitue ku isatu anyi kupita apu biakudia ne mâyi mu ‘tshipela tshinene tshibi.’ Wakenza kabidi bua bilamba ne bisabata biabu kabisunsuki to. (Dut. 1:19; 29:5) Kakuena tshintu nansha tshimue tshidi mua kupangisha Yehowa bua kukumbaja tshidi dîna diende dia pa buadi diumvuija to. Wakalua kuambila Yeshaya ne: ‘Meme, meme mene, ndi Yehowa; kakuena musungidi mukuabu kabidi anu meme nkayanyi.’​—Yesh. 43:11.

7 Yoshua uvua mupingane Mose wakadimuena ne ende abidi malu a kukema avua Yehowa muenze mu Ejipitu ne mu tshipela. Ke bualu kayi pakavua Yoshua mikolo ku tshina, wakambila bena Isalele ne muoyo mujima ne: ‘Nudi bamanye mu mitshima yenu yonso ne mu mioyo yenu yonso ne: kanuakapanga tshintu tshimpe tshimue tshiakanulaya Yehowa, Nzambi wenu; nuakapeta bintu bionso, kanuakapanga tshintu tshimue.’ (Yosh. 23:14) Kakuyi mpata, Yehowa wakakumbaja mêyi ende, wakenza bua ‘ikale.’

8. Yehowa udi wenza malu mu diumvuangana ne dîna diende lelu mushindu kayi?

8 Bia muomumue lelu, Yehowa udi wenza bua ‘ikale.’ Ukavua mumanyishe ku diambuluisha dia Muanende ne: bavua ne bua kuyisha mukenji wa Bukalenge “pa buloba bujima budi bantu basombe.” (Mat. 24:14) Pa kumbusha Nzambi wa Bukole Buonso, nnganyi mukuabu udi mua kudianjila kulaya mudimu wa nunku, kujadika ne: newenzeke ne kuwukumbaja ku diambuluisha dia bantu badi ‘kabayi balonge tulasa tua bungi ne badi bantu tshianana’? (Bien. 4:13) Nanku, patudi tuenza mudimu eu, tudi bulelela tukumbaja mulayi wa mu Bible. Tudi tunemeka Tatuetu ne tuleja ne: tudi bamanye tshitudi tuamba patudi tusambila ne: “Dîna diebe ditumbishibue. Bukalenge buebe bulue. Disua diebe dienzeke kabidi pa buloba muomumue ne mu diulu.”​—Mat. 6:9, 10.

DÎNA DIENDE NDINENE

Palô wakabenga bua kuitaba ne: Yehowa udi Nzambi

9, 10. Mmunyi muvua Yehowa mufile kabidi diumvuija dia dîna diende mu malu avuaye wenzela bena Isalele? Mbipeta kayi biakamueneka?

9 Matuku makese panyima pa bena Isalele bamane kufika mu Buloba bulaya, Yehowa wakalua tshintu tshikuabu tshipiatshipia kudi bantu bende. Ku diambuluisha dia tshipungidi tshia Mikenji, wakalua ‘bayabu,’ kuitabaye bua kukumbaja majitu onso avua apetangana ne mudimu eu. (Yel. 3:14) Tshisamba tshia Isalele tshiakalua patshi bu mukajende mu ngumvuilu wa mu tshimfuanyi, bantu bavua ne dîna diende. (Yesh. 54:5, 6) Pavuabu bamukokela ne batumikila mikenji yende, uvua ne bua kuikala ‘bayabu’ muimpe menemene. Uvua ne bua kubabenesha, kubalama ne kubapesha ditalala. (Nom. 6:22-27) Nunku, bisamba bikuabu bivua ne bua kutumbisha dîna dinene dia Yehowa. (Bala Dutelonome 4:5-8; Musambu wa 86:7-10.) Pavua Isalele tshisamba tshia Nzambi, bantu ba bungi ba mu bisamba bikuabu bakalua batendeledi ba Yehowa. Bakamba anu bu muvua Luta muena Moaba muambile Naomi ne: “Bantu bebe nebikale bantu banyi ne Nzambi webe neikale Nzambi wanyi.”​—Luta 1:16.

10 Munkatshi mua bidimu 1 500, malu avua Yehowa muenzele bena Isalele akaleja ngikadilu yende mikuabu ya bungi. Nansha muvua bena Isalele batombokela Yehowa, misangu ne misangu wakaleja muvuaye “Nzambi wa luse” ne udi kayi “ukuata tshiji lubilu.” Uvua Nzambi uvua ne lutulu lua pa bualu ne muoyo mule. (Ekes. 34:5-7) Nansha nanku lutulu lua Yehowa luvua ne mikalu; mikalu ayi yakamueneka pavua tshisamba tshia bena Yuda tshibenge Muanende ne tshimushipe. (Mat. 23:37, 38) Bena Isalele ba ku mubidi kabakatungunuka ne kuikala bantu bavua ne dîna dia Nzambi to. Mu tshibungi, bakafua mu nyuma anu bu mutshi mume. (Luka 23:31) Mmunyi muvua bualu ebu mua kunyanga mushindu uvuabu bamona dîna dia Nzambi?

11. Dîna dia Nzambi diakafika ku dijimina mu tshisamba tshia bena Yuda mushindu kayi?

11 Malu akenzeka adi aleja ne: pakapita matuku, bena Yuda bakatuadija kuangata dîna dia Nzambi mu mushindu mubi, badimona bu dîna divuabu kabayi mua kutela. (Ekes. 20:7) Ku kakese ku kakese, dîna dia Nzambi diakajimina mu buena Yuda. Kakuyi mpata Yehowa wakanyingalala pavuaye umona bantu kabayi banemeka dîna diende. (Mus. 78:40, 41) Kadi, Nzambi ‘udi ne dîna diende dia Mukau,’ kavua mua kulekela dîna edi kudi bantu bavua bamubenge ne bavuaye pende mubenge to. (Ekes. 34:14) Bualu ebu budi ne bua kutuleja ne: kunemeka bikole dîna dia Mufuki kudi ne mushinga.

TSHISAMBA TSHIPIATSHIPIA TSHIDI TSHIBIKIDIBUA KU DÎNA DIA NZAMBI

12. Mmunyi muvua Yehowa muenze tshisamba tshidi ne dîna diende tshikavuaye mulaye?

12 Yehowa wakaleja ku diambuluisha dia Yelemiya muvuaye mulongolole bua kupunga ‘tshipungidi tshipiatshipia’ ne tshisamba tshipiatshipia, mmumue ne: Isalele wa mu nyuma. Yelemiya wakalaya ne: bena mu tshisamba etshi bonso, kubangila ‘kudi muntu mutambe bupuekele munkatshi muabu too ne kudi udi mutambe bunene munkatshi muabu’ bavua ne bua ‘kumanya Yehowa.’ (Yel. 31:31, 33, 34) Mulayi au wakatuadija kukumbana mu Pentekoste wa mu 33 pavua Nzambi muenze tshipungidi tshipiatshipia. Tshisamba tshipiatshipia anyi “Isalele wa Nzambi” udi muenza ne bena Yuda ne bantu ba bisamba bia bende wakalua ‘bantu badi ne dîna dia Nzambi.’ Yehowa udi ubabikila ne: “Bantu badi babikidibua ku dîna dianyi.”​—Gal. 6:16; bala Bienzedi 15:14-17; Mat. 21:43.

13. a) Bena Kristo ba kumpala bavuaku batela dîna dia Nzambi anyi? Umvuija. b) Utu umona diakalenga diudi nadi dia kumanyisha bantu dîna dia Yehowa mushindu kayi?

13 Bu muvua bena mu tshisamba tshia mu nyuma atshi bikale “bantu badi babikidibua ku dîna [dia Nzambi],” bavua benza mudimu ne dîna dia Nzambi, nangananga pavuabu batela mifundu ya tshiena Ebelu. * Nunku pavua mupostolo Petelo muenze muyuki kumpala kua bena Yuda ne bantu ba bisamba bikuabu bavua bitabuje buena Yuda mu Pentekoste wa mu 33, wakatela dîna dia Nzambi misangu ya bungi. (Bien. 2:14, 20, 21, 25, 34) Bena Kristo ba kumpala bavua banemeka Yehowa, ke bualu kayi wakabenesha bionso bivuabu benza bua kuyisha. Nansha lelu kabidi, Yehowa udi ubenesha mudimu wetu wa kuyisha patudi tumanyisha dîna diende ne disanka ne tudileja bantu badi banyisha bulelela, tubalejadi mu Bible yabu padiku mushindu. Nunku tudi tuenza bua bamanyangane ne Nzambi mulelela. Ndiakalenga dinene kutudi ne kudibu. Kuenza nunku kudi mua kubambuluisha imue misangu bua kudia malanda a pa buawu ne Yehowa atungunuka anu ne kukola ne kushala bua kashidi.

14, 15. Nansha muvua butontolodi buvule, ntshinyi tshivua Yehowa muenze ne dîna diende dia tshivulukilu?

14 Butontolodi buakatuadija kunyanga tshisumbu tshia bena Kristo ba kumpala nangananga pakafua bapostolo. (2 Tes. 2:3-7) Balongeshi ba dishima bakalonda tshilele tshia bena Yuda tshia kubenga kutela dîna dia Nzambi. Kadi Yehowa uvua mua kuitaba bua dîna diende dia tshivulukilu dijimine anyi? Nansha kakese. Bushuwa, katuena bamanye muvuabu bashindumuna dîna edi to, kadi didi ditungunuka ne kuikalaku. Mu kupita kua matuku, dîna edi divua mu nkudimuinu ya Bible ya bungi ne mikanda ya bamanyi ba malu a Bible. Tshilejilu mu 1757, Charles Peters wakafunda ne: bishilangane ne mianzu mikuabu ya Nzambi, “dîna dia Yehowa didi dimueneka bu didi dileja bumuntu buende bimpe menemene.” Nshapita wa 7 wa mukanda uvua Hopton Haynes mufunde mu 1797 uvua wakula bua kutendelela Nzambi udi utuadija ne mêyi aa: “YEHOWA ke dîna dilelela dia NZAMBI umuepele uvua bena Yuda batendelela ne uvua kabidi Kristo ne bapostolo bende batendelela.” Henry Grew (mulela mu 1781 ne mufue mu 1862) uvua utela dîna dia Nzambi, witaba kabidi ne: divua dipendeshibue, ne divua ne bua kutumbishibua. George Storrs (mulela mu 1796 ne mufue mu 1879) uvua wenza mudimu ne Charles Russell uvua utela dîna dia Nzambi anu muvua Russell wenza.

15 Tshidimu tshia 1931 tshivua tshia pa buatshi, bualu mu tshidimu atshi Balongi ba Bible ba pa buloba bujima (muvuabu babikila bantu ba Nzambi kumpala) bakangata dîna dia mu Bible dia Bantemu ba Yehowa. (Yesh. 43:10-12) Nunku bavua bamanyishe bantu ba pa buloba bujima ne: bavua ne disanka dia kuikala bena mudimu ba Nzambi umuepele mulelela, mmumue ne: kuikala ‘bantu badi ne dîna diende’ ne badi kuditumbisha. (Bien. 15:14) Malu aa adi atuvuluija mêyi avua Yehowa muambe adi mu Malaki 1:11 aa: ‘Ku kupatuka kua dîba too ne ku kubuela kuadi, dîna dianyi didi dinene munkatshi mua ba mu bisamba bia bantu.’

ENDA MU DÎNA DIA YEHOWA

16. Tudi ne bua kumona kuenda mu dîna dia Nzambi bu diakalenga dinene bua tshinyi?

16 Muprofete Mika wakafunda ne: ‘Bualu bua ba mu bisamba bionso batshidi benda muntu ne muntu mu dîna dia nzambi wende; kadi tuetu netuende mu dîna dia Yehowa Nzambi wetu tshiendelele.’ (Mika 4:5) Ndiakalenga kadiyi kuamba bua muvua Yehowa muitabile Balongi ba Bible bua kuangatabu dîna diende. Bualu ebu budi buleja kabidi muvuaye ubanyisha. (Bala Malaki 3:16-18.) Kadi wewe? Udiku udienzeja ne muebe muonso bua ‘kuenda mu dîna dia Yehowa’ anyi? Udiku wenza malu adi aleja muudi wenda mu dîna edi anyi?

17. Kuenda mu dîna dia Nzambi kudi kulomba malu kayi?

17 Kuenda mu dîna dia Nzambi kudi kulomba malu asatu. Bua kumpala, tudi ne bua kuyisha dîna edi kudi bantu bakuabu, bajadike ne: anu aba badi ‘babikila dîna dia Yehowa ke basungidibue.’ (Lomo 10:13) Buibidi, tudi ne bua kuikala ne ngikadilu ya buena ya Yehowa, nangananga dinanga. Buisatu, tudi tuenda mu dîna dia Nzambi patudi tutumikila mikenji yende miakane ne disanka dionso. Tuetu katuyi benze nunku, netupendeshe dîna dia tshijila dia Tatuetu. (1 Yone 4:8; 5:3) Udiku mudisuike bua ‘kuenda mu dîna dia Yehowa Nzambi wetu tshiendelele’ anyi?

18. Bua tshinyi bonso badi banemeka dîna dinene dia Yehowa mbindile matuku atshilualua ne dishindika?

18 Mu katupa kîpi emu, Yehowa neenzeje bantu bonso badi kabayi bamuitaba ne badi babenga kumutumikila bua kumumanya. (Yeh. 38:23) Munkatshi mua bantu aba mudi aba badi bu Palô wakamba ne: ‘Yehowa nganyi? Tshiena ngitabuja dîyi diende.’ Wakalua kumumanya bimpe. (Ekes. 5:1, 2; 9:16; 12:29) Kadi tuetu tudi bafike ku dimanya Yehowa katuyi benzeja. Tudi ne disanka dia kuikala ne dîna diende ne dia kuikala bantu badi bamutumikila. Nunku, tudi bindile matuku atshilualua ne dishindika dionso, batekemene mulayi udi mu Musambu wa 9:10 eu: ‘Badi bamanye dîna diebe nebakueyemene; bualu bua wewe, Yehowa, kuena muanji kulekela bantu badi bakukeba.’

^ tshik. 5 Dîna dia Nzambi ndifumine ku muaku wa pa muanda wa mu tshiena-Ebelu udi umvuija “kulua.” Nunku, “Yehowa” udi umvuija “Eu udi uvuija.”

^ tshik. 13 Mifundu ya tshiena Ebelu ivua bena Kristo ba kumpala benza nayi mudimu ivua ne maleta anayi a dîna dia Nzambi. Tshijadiki tshidi ne: dîna edi divua kabidi mu nkudimuinu wa mifundu ya tshiena Ebelu mu tshiena Greke mu nkudimuinu ya kumpala ya Septante.