1, 2. Bukalenge bua Nzambi nebuenze tshinyi? Bua tshinyi tudi ne bua kuikala bajadike ne: Bukalenge bua Nzambi nebulue?

PAVUA Yezu Kristo ne bayidi bende ku mukuna pabuipi ne tshimenga tshia Kapênuma mu 31, wakabalongesha bua kusambila ne: “Bukalenge buebe bulue.” (Mat. 6:10) Lelu, bantu ba bungi badi bamba ne: Bukalenge ebu kabuakulua to. Kadi, tudi batuishibue ne: Nzambi neandamune masambila atudi tuenza ne muoyo mujima bua Bukalenge buende bulue.

² Yehowa neenze mudimu ne Bukalenge bua kusangisha dîku diende dia mu diulu ne pa buloba. Tshipatshila tshia Nzambi etshi netshikumbane. (Yesh. 55:10, 11) Bushuwa, Yehowa ukadi mulue Mukalenge mu matuku etu aa. Malu a mushinga avua menzeke mu bidimu 100 bishale adi ajadika bualu ebu. Nzambi udi wenzela miliyo ya bantu badi bamulamate midimu minene ne ya dikema. (Zek. 14:9; Buak. 15:3) Kadi, dilua dia Yehowa Mukalenge ndishilangane ne dilua dia Bukalenge bua Nzambi buvua Yezu mutulongeshe bua kulomba mu disambila. Mmunyi mudi malu aa ashilangana, ne mmunyi mudiwu atutangila?

3. a) Ndîba kayi divuabu bateke Yezu mu nkuasa bu Mukalenge? Bivua bienzekele penyi? b) Leja bijadiki bidi bileja ne: bavua bajadike Bukalenge mu 1914. (Tangila note kuinshi kua dibeji.)

³ Ku ndekelu kua bidimu bia 1800, butoke buakatuadija kukenka bua  mulayi wa muprofete Danyele uvuaye muambe kukadi bidimu 2 500 wa ne: ‘Mu matuku a bakalenge aba Nzambi wa mu diulu neajadike bukalenge bukuabu budi kabuyi bubutudibua tshiendelele.’ (Dan. 2:44) Munkatshi mua bidimu bia bungi, Balongi ba Bible bakalongesha ne: tshidimu tshia 1914 tshivua ne bua kuikala tshia mushinga mukole. Bantu ba bungi ba mu tshikondo atshi bakitaba bualu ebu. Tshilejilu, mufundi kampanda wakamba ne: “Tshidimu tshia 1914 tshivua tshidimu tshivua bantu batekemene malu a bungi ne balaye malu a bungi.” Kadi pakabudika Mvita ya kumpala ya buloba bujima ku ndekelu kua tshidimu atshi, mulayi wa buprofete wa mu Bible wakakumbana. Biyole bia nzala, bikumina ne bipupu bia masama biakalua kuenzeka pashishe pamue ne dikumbana dia milayi ya mu Bible biakaleja kakuyi mpata ne: Yezu Kristo ukavua mutuadije kukokesha mu diulu bu Mukalenge wa Bukalenge bua Nzambi mu 1914. * Pavua Yehowa muteke Muanende mu nkuasa bu Masiya Mukalenge, Yehowa uvua bushuwa mulue Mukalenge mu mushindu mupiamupia.

4. Mbualu kayi buakenza Mukalenge mupiamupia diakamue pakamutekabu mu nkuasa? Wakatuma ntema yende kudi banganyi?

⁴ Mudimu wa kumpala uvua Mukalenge mupiamupia uvua Nzambi muteke muenze uvua wa kuela Satana, muluishi wa Tatuende mvita. Yezu ne banjelu bende bakipata Diabolo ne bademon bende mu diulu. Bualu ebu buakafila disanka dinene mu diulu, kadi malu avua katshia kaayi manji kuenzeka akenzeka pa buloba. (Bala Buakabuluibua 12:7-9, 12.) Pashishe, Mukalenge wakatuma ntema kudi bantu bende ba pa buloba bua kubalengeja, kubalongesha ne kubalongolola bua kuenzabu disua dia Nzambi. Tumonayi mudibu batushile tshilejilu tshimpe lelu bua muvuabu batumikile bulombodi bua Yezu.

5. Ndisukula kayi divua dienzeke kutuadijila mu 1914 too ne ku ntuadijilu wa 1919?

⁵ Panyima pa Mukalenge mupiamupia mumane kumbusha malu mabi avua Satana ne bademon bende benze mu diulu, Yehowa wakatuma Yezu bua kutangila ne kulengeja nsombelu wa mu nyuma wa bayidi bende ba pa buloba. Muprofete Malaki udi uleja bualu ebu bu disukula mu ngumvuilu wa mu nyuma. (Mal. 3:1-3) Malu avua menzeke adi aleja ne: bualu ebu buakenzeka kumbukila mu 1914 too ne ku ntuadijilu kua 1919. * Bua tuetu kuikala mu dîku dia Yehowa dia mu diulu ne pa buloba, tudi ne bua kuikala bakezuke peshi ba tshijila. (1 Pet. 1:15, 16) Tudi ne bua kudilama bua kubenga kubuelakana mu malu onso a mu ntendelelu wa dishima peshi a tshididi a mu bulongolodi ebu.

6. Mmunyi mutubu bafila biakudia bia mu nyuma? Bua tshinyi biakudia ebi bidi ne mushinga?

⁶ Pashishe, Yezu wakenza mudimu ne bukokeshi buende bu Mukalenge bua kuteka ‘mupika wa lulamatu udi mudimuke.’ Mupika eu uvua ne bua kuikala ufila biakudia bimpe bia mu nyuma kudi bantu bonso badi benza “tshisumbu tshimue” tshidi Yezu ulama. (Mat. 24:45-47; Yone 10:16) Katshia ku 1919, kasumbu kakese ka bela manyi nkakumbaje ne lulamatu mudimu munene wa kudisha “bena mudimu.” Biakudia bia mu nyuma bia bungi bitudi tupetela kudi mupika eu bidi bituambuluisha bua kukola mu ditabuja. Bidi bikolesha dipangadika dietu dia kushala bakezuke mu nyuma, mu bikadilu, mu lungenyi ne ku mubidi. Biakudia bia mu nyuma ebi bidi kabidi bitulongesha ne bitulongolola bua kuenza mudimu wa mushinga wa bungi udi wenzeka pa buloba lelu. Utuku wenza bua biakudia ebi bikuambuluishe anyi?

7. Mmudimu kayi wa mushinga uvua Yezu mutuadije pavuaye pa buloba? Uvua ne bua kutungunuka too ne dîba kayi?

⁷ Pavua Yezu mutuadije mudimu wende wa kuyisha pa buloba, wakamba ne: “Ndi ne bua kumanyisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi mu bimenga bikuabu, bualu bakantuma bua bualu ebu.” (Luka 4:43) Munkatshi mua bidimu  bisatu ne tshitupa, Yezu wakateka mudimu eu pa muaba wa kumpala mu nsombelu wende. Wakambila bayidi bende ne: “Panudi nuya, nuyishe ne: ‘Bukalenge bua mu diulu bukadi pabuipi.’” (Mat. 10:7) Pakabika Yezu ku lufu, wakamba ne: bayidi bende bavua ne bua kumuangalaja mukenji eu “too ne ku ntengu ya buloba.” (Bien. 1:8) Wakabalaya ne: uvua ne bua kutangila muvua mudimu wa mushinga eu wenzeka too ne mu matuku etu aa.​—Mat. 28:19, 20.

8. Mmunyi muvua Mukalenge musake bantu bende ba pa buloba bua kuditua mu mudimu?

⁸ Kutuadijila mu 1919, ‘lumu luimpe lua Bukalenge’ luakangata luendu lukuabu. (Mat. 24:14) Mukalenge ukavua ukokesha mu diulu ne ukavua musangishe kasumbu kakese ka bantu bende ba pa buloba bavuabu bakezule. Bavua batumikile ne muoyo mujima malu avua Yezu mubambile bua kuyisha pa buloba bujima lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi bukavuabu bajadike. (Bien. 10:42) Tshilejilu, bamanyishi ba Bukalenge batue ku 20 000 bakadisangisha mu mpungilu wa bantu bafumine mu matunga a bungi uvua muenzeke mu Cedar Point, mu Ohio mu États-Unis mu ngondo wa 9 wa 1922. Fuanyikijabi disanka divuabu mua kuikala nadi pavua muanetu Rutherford muenze muyuki uvua ne tshiena-bualu tshia ne: “Bukalenge.” Wakamba ne: “Monayi, Mukalenge ukadi ukokesha! Nuenu ke bamanyishi ba malu ende. Nunku, manyishayi, manyishayi, manyishayi Mukalenge ne bukalenge buende.” Baleji-mpala binunu bibidi bakatumikila bualu ebu pakadituabu mu diyisha mu dituku dia buambi dia pa buadi, kuyabu kuyisha bantu too ne mu bule bua kilometre 72 kumbukila muaba uvua mpungilu muenzekele. Muleji-mpala kampanda uvua muenze pende mudimu eu wakamba ne: “Tshiakupua muoyo nansha kakese muvuabu balombe bantu bua kumanyisha Bukalenge, ne tshisumi tshivua natshi musumba wa bantu to.” Kavua nkayende to.

9, 10. a) Mmalu kayi adibu balongolole bua kulongesha bamanyishi ba Bukalenge mudimu? b) Mmushindu kayi udi tulasa etu tukuambuluishe wewe?

⁹ Kutuadijila mu 1922, bamanyishi ba Bukalenge bapite pa 17 000 bavua bayisha mu matunga mapite pa 58 pa buloba bujima. Kadi, bivua bikengela kubalongesha mudimu. Mu bidimu lukama bia kumpala, Mukalenge musungula wakapesha bayidi bende mêyi matoke a kulonda bua bidi bitangila tshivuabu ne bua kuyisha, muaba wa kuyisha ne mushindu wa kuyisha. (Mat. 10:5-7; Luka 9:1-6; 10:1-11) Mu mushindu wa muomumue lelu, Yezu udi wenza bua bonso badi bayisha Bukalenge bapete mêyi a kulonda ne bikale ne bia mudimu bidibu nabi dijinga bua kuyisha bimpe. (2 Tim. 3:17) Yezu udi ulongesha bantu bende bua kuyishabu ku diambuluisha dia tshisumbu tshia bena Kristo. Mushindu umue udiye ubalongesha nku diambuluisha dia Kalasa ka Mudimu wa Nzambi kadi kenzeka mu bisumbu bipite pa 111 000 pa buloba bujima. Bamanyishi bapite pa miliyo muanda muteke badi batumikila mêyi aa mbalue bakumbane bua kuyisha ne kulongesha mu mushindu udi ukoka “bantu ba mishindu yonso.”​—Bala 1 Kolinto 9:20-23.

¹⁰ Pa kumbusha Kalasa ka Mudimu wa Nzambi,  kudi tulasa tukuabu tua malu a mu Bible tudibu benze bua kulongesha bakulu ba mu tshisumbu, bampanda-njila, bana betu ba balume batshidi bajike, bena Kristo badi mu mabaka, bena mu Komite wa filiale ne bakaji babu, batangidi bena ngendu ne bakaji babu, ne bamisionere. * Bana betu bakuabu bavua babuele mu Kalasa ka malu a mu Bible bua bena dibaka bakaleja muvuabu ne dianyisha bua kalasa aka bamba ne: “Malongesha a pa buawu atudi bapete mmakoleshe dinanga dietu bua Yehowa ne mmatulongolole bimpe bua kuambuluisha bakuabu.”

11. Mmunyi mudi bamanyishi ba Bukalenge batungunuka ne kuyisha nansha mudiku buluishi?

¹¹ Muena lukuna Satana udi umona mudimu munene wa diyisha Bukalenge eu ne malu adibu benza bua kulongesha bantu. Udi uluisha mukenji wa Bukalenge ne bantu badi bawumanyisha buludiludi anyi muinshi muinshi bua kuimanyika mudimu eu. Kadi muluishi eu mmuele bua tshiomba musabu. Yehowa mmuteke Muanende mu nkuasa ‘ku mutu kua mbulamatadi yonso ne bukokeshi buonso ne bukole buonso ne bumfumu buonso.’ (Ef. 1:20-22) Bu mudi Yezu Mukalenge, udi wenza mudimu ne bukokeshi buende bua kukuba ne kulombola bayidi bende bua kuikala mujadike ne: disua dia Tatuende didi dienzeka. * Badi bayisha lumu luimpe, ne badi balongesha miliyo ya bantu badi ne mitshima milongolola njila ya Yehowa. Tudi ne diakalenga dinene dia kuenza petu mudimu eu munene.

12. Leja amue malu adibu balengeje mu bulongolodi katshia bajadika Bukalenge bua Nzambi.

¹² Katshia bajadika Bukalenge mu 1914, Mukalenge mmulengeje mushindu udibu balongolole batendeledi ba Nzambi bua kuenza disua dia Tatuende. (Bala Yeshaya 60:17.) Mu 1919, bavua bateka mulombodi wa mudimu mu tshisumbu tshionso bua kulombolaye mudimu wa kuyisha. Bakalongolola mu 1927 bua kuyisha ku nzubu ne ku nzubu mu Dia lumingu dionso. Bavua basake bena dia Bukalenge bua kuenza mudimu munene mu 1931 pakangatabu dîna dia mu Mifundu dia Bantemu ba Yehowa. (Yesh. 43:10-12) Mu 1938, bakatuadija kuteka bantu bavua balombola ku diambuluisha dia nyuma wa Nzambi bishilangane ne muvuabu babasungula kumpala kudi bena mu tshisumbu. Mu 1972, bakalongolola bua kasumbu ka bakulu kikale katangila tshisumbu pamutu pa kutshitangilabu kudi mukulu umue. Bavua bakankamije bana betu ba balume bonso bua kuenza mudimu wa ‘kulama tshisumbu tshia mikoko ya Nzambi tshidi mu bianza biabu.’ (1 Pet. 5:2) Mu 1976, bakakosolola Kasumbu kaludiki mu komite isambombo bua kutangila mudimu wa Bukalenge udi wenzeka pa buloba bujima. Mbikumbane bua mudi Mukalenge uvua Yehowa muteke wenda ulongolola bantu bende  badi balamate Bukalenge mu mushindu udi Nzambi musue.

13. Mmunyi mudi malu adi menzeke mu bidimu 100 bia bukokeshi bua Bukalenge malenge nsombelu webe?

¹³ Tumone tshivua Masiya Mukalenge muenze mu bidimu 100 bia ntuadijilu bia Bukokeshi buende. Mmusukule bantu bua dîna dia Yehowa. Mmulombole mudimu wa kuyisha lumu luimpe lua Bukalenge mu matunga 239 ne mmulongeshe bantu miliyo ya bungi njila ya Yehowa. Mmusangishe bantu bapite pa miliyo muanda mutekete badi ne lulamatu ne yonso wa kudibu mmudifile ku budisuile bua kuenza disua dia Tatuende. (Mus. 110:3) Bushuwa, midimu idi Yehowa wenza ku butuangaji bua Masiya Mukalenge idi minene ne ya dikema. Kutshidi malu makuabu a bungi atusankisha kumpala eku.

14. a) Patudi tulomba Nzambi ne: “Bukalenge buebe bulue,” tudi tumulomba bua kuenza tshinyi? b) Mvese wa tshidimu tshia 2014 udi ne wamba bishi? Bua tshinyi mmukumbane?

¹⁴ Nansha muvua Yehowa muteke Muanende Yezu Kristo mu nkuasa bu Masiya Mukalenge mu 1914, bualu ebu kabuvua diandamuna dionso ku disambila dietu dia ne: “Bukalenge buebe bulue” to. (Mat. 6:10) Bible ukavua muambe ne: Yezu uvua ne bua ‘kukokesha munkatshi mua badi nende lukuna.’ (Mus. 110:2) Mbulamatadi ya bantu idi ku bukokeshi bua Satana itshidi anu iluisha Bukalenge bua Nzambi. Patudi tulomba bua Bukalenge bua Nzambi bulue, tudi tulomba Nzambi bua Masiya Mukalenge ne bantu bakokesha nende balue kubutula mbulamatadi ya bantu ne kumbusha baluishi ba Bukalenge ebu badi pa buloba. Bualu ebu nebukumbaje mêyi adi mu Danyele 2:44 adi amba ne: Bukalenge bua Nzambi ‘nebutshibule makalenge aa onso bitupa bitupa, nebuabutule.’ Nebubutule bena tshididi badi baluishi ba Bukalenge bua Nzambi. (Buak. 6:1, 2; 13:1-18; 19:11-21) Tshikondo tshidi bualu ebu ne bua kuenzeka tshikadi pabuipi. Nunku mbikumbane bua mudi mvese wa tshidimu tshia 2014 tshidi mufikilu wa bidimu 100 bia dijadikibua dia Bukalenge bua Nzambi mu diulu muangatshila mu Matayi 6:10 udi wamba ne: “Bukalenge buebe bulue.”

15, 16. a) Mmalu kayi mimpe enzeka mu bukokeshi bua bidimu tshinunu? b) Mbualu kayi bua ndekelu buikala Yezu mua kuenza bu Masiya Mukalenge? Bualu ebu nebukumbaje tshinyi bua disua dia Yehowa bua bifukibua biende bionso?

¹⁵ Pabutula Masiya baluishi ba Nzambi, neimanshe Satana ne bademon bende mu tshina tshidi katshiyi ne ndekelu bua bidimu tshinunu. (Buak. 20:1-3) Bu muikalaku kakutshiyi muntu udi mua kusaka bantu ku dienza malu mabi, Bukalenge bua Nzambi nebutungunuke ne kukuata mudimu ne mulambu wa Yezu udi upikula ne kumbusha bipeta bia bubi bua Adama. Mukalenge neabishe bantu miliyo bungi kabuyi kubala badi balale tulu mu nkita ne nealongolole programe munene wa kubalongesha malu adi atangila Yehowa. (Buak. 20:12, 13) Buloba bujima nebulue mparadizu anu bu muvua budimi bua Edene. Bantu bonso ba lulamatu nebalue bapuangane.

¹⁶ Ku ndekelu kua bukokeshi bua Kristo bua bidimu tshinunu, Bukalenge bua Masiya nebuikale bumane kukumbaja tshipatshila tshiabu. Pashishe, Yezu neapingaje Bukalenge mu bianza bia Tatuende. (Bala 1 Kolinto 15:24-28.) Kakuakuikala kabidi dijinga dia mutuangaji pankatshi pa Yehowa ne bana bende ba pa buloba nansha. Bana ba Nzambi bonso ba mu diulu ne ba pa buloba nebadisangishe ne Tatuabu wa mu diulu mu dîku diende dia mu diulu ne pa buloba.

17. Udi mudisuike bua kuenza tshinyi bua bidi bitangila Bukalenge bua Nzambi?

¹⁷ Malu adi alenga ku muoyo a mu bidimu 100 bia bukokeshi bua Bukalenge adi atujadikila ne: Yehowa udi ulombola, ne malu adiye mulongolole bua buloba neakumbane. Tutungunukayi ne kuikala bantu bende badi bamulamate ne kumanyisha Mukalenge ne Bukalenge buende. Tudi tuenza nunku bashindike ne muoyo mujima ne: Yehowa ukadi pa kuandamuna disambila ditudi tuenza ne muoyo mujima dia ne: “Bukalenge buebe bulue.”