Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mua kuikala ne lungenyi lua didifila

Mua kuikala ne lungenyi lua didifila

“Biasua muntu kundonda, adibenge.”​—MAT. 16:24.

1. Mmunyi mudi Yezu mushiye tshilejilu tshimpe tshia didifila?

PAVUA Yezu pa buloba, uvua mushiye tshilejilu tshimpe tshia didifila bua bakuabu. Uvua uteka majinga ende ne dikala ne nsombelu muimpe ku luseke bua kuenza disua dia Nzambi. (Yone 5:30) Pavuaye mushale ne lulamatu too ne ku lufu pa mutshi wa makenga, wakaleja muvua lungenyi luende lua didifila kaluyi ne mikalu.​—Filip. 2:8.

2. Mmunyi mutudi mua kuleja ne: tudi ne lungenyi lua didifila? Bua tshinyi tudi ne bua kuikala nalu?

2 Bu mutudi bayidi ba Yezu, tudi petu ne bua kuikala ne lungenyi lua didifila. Kuikala ne lungenyi lua didifila kudi kumvuija tshinyi? Mu tshikoso, muntu udi ne lungenyi lua didifila udi witaba bua kulekela majinga ende bua kuambuluisha bakuabu. Mu ngumvuilu mukuabu, nkubenga kuikala mudinangi. (Bala Matayi 16:24.) Kuikala ne lungenyi lua didifila kudi kutuambuluisha bua kuteka majinga etu ne malu atudi tuetu basue panyima pa a bakuabu. (Filip. 2:3, 4) Yezu wakalongesha ne: kuikala ne lungenyi lua didifila ke nshindamenu wa ntendelelu wetu. Mmushindu kayi? Dinanga dia bena Kristo didi bumue bua ku malu adi atusaka bua kudifila bua bakuabu, ke tshimanyinu tshinene tshia bayidi balelela ba Yezu. (Yone 13:34, 35) Ela meji bua masanka atudi tupeta bua mutudi mu dîku dia bana betu dia pa buloba bujima badi ne lungenyi lua didifila bua bakuabu.

3. Ntshinyi tshidi mua kunyanga ku kakese ku kakese lungenyi luetu lua didifila?

3 Kadi, kudi muluishi udi mua kunyanga muinshi muinshi lungenyi luetu lua kudifila bua bakuabu. Muluishi eu, ndijinga dia kutangila anu malu etu. Vuluka muvua Adama ne Eva baleje muvuabu kabayi ne lungenyi lua didifila. Eva wakenza malu ne budinangi bua kuikala bu Nzambi. Adama wakaleja pende lungenyi elu bua kusankisha mukajende. (Gen. 3:5, 6) Panyima pa Diabolo mumane kupambuisha Adama ne Eva ku ntendelelu mulelela, wakatungunuka ne kusaka bantu bua kuikala badinangi. Wakenza mudimu ne mayele aa pavuaye mutete Yezu. (Mat. 4:1-9) Lelu, Satana mmupambuishe bantu ba bungi, ubasaka bua kuleja budinangi mu mishindu kabu kabu. Tudi ne bua kutabalela tshilumbu etshi bualu lungenyi lua budinangi ludi mua kutukuata.​—Ef. 2:2.

4. a) Tudiku mua kujikija lungenyi lua budinangi mpindieu anyi? Umvuija. b) Netuandamune nkonko kayi?

4 Tudi mua kufuanyikija lungenyi lua budinangi ne dimoma didi dikuata ku tshiamu. Wewe muteke tshintu tshia tshiamu muaba udi mvula utshilokela ne tshibuela munya, tshidi mua kutuadija kukuata dimoma. Wewe kuyi mutabalele dimoma, didi mua kuvula ne kufika too ne ku dinyanga tshintu tshiebe. Bia muomumue, nansha mutudi katuyi mua kujikija dipanga bupuangane ne dijinga dia budinangi mpindieu, tudi ne bua kutabalela njiwu itudi mua kupeta ne kutungunuka ne kuluisha majinga a nunku. (1 Kol. 9:26, 27) Mbimanyinu kayi bidi mua kuleja ne: tudi ne budinangi? Mmushindu kayi utudi mua kuvudija lungenyi luetu lua didifila?

BIBLE AKUAMBULUISHE BUA KUMONA LUNGENYI LUA BUDINANGI

5. a) Mmunyi mudi Bible mufuanangane ne lumuenu? (Tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu.) b) Patudi tudikonkonona bua kumona bituikala ne budinangi, ntshinyi tshitudi ne bua kuepuka?

5 Anu mutudi mua kuditangila mu lumuenu bua kumona mutudi, tudi kabidi ne bua kuenza mudimu ne Bible bua kumona tshitudi munda muetu ne kuakaja tshilema tshionso tshitudi mua kupeta. (Bala Yakobo 1:22-25.) Kadi lumuenu ludi mua kutuambuluisha bua kudimona anu tuetu benze nalu mudimu mudibi bikengela. Tshilejilu, tuetu batangile mu lumuenu mu lupitapita, tudi mua kupanga mua kumona kantu kakese kadi kikale ne mushinga. Peshi tuetu bateke lumuenu mu luseke bua kuditangila, tudi mua kumona tshimfuanyi tshia muntu mukuabu. Bia muomumue, tuetu basue kuenza mudimu ne Bible bua kumona tshilema kampanda bu mudi budinangi, katuena ne bua kumubala pa mutu pa mutu peshi kumubala bua kumona bilema bia bantu bakuabu to.

6. Pa kumbusha ‘kutangila mukenji mupuangane,’ ntshinyi tshikuabu tshitudi ne bua kuenza?

6 Tshilejilu, tudi ne bua kuikala ne tshibidilu tshia kubala Dîyi dia Nzambi, nansha mene dituku dionso bua kakuikadi kantu kampanda kadi mua kutuadija kukebesha lungenyi lua budinangi munda muetu. Mmushindu kayi utudi mua kufika ku dienza nanku? Manya ne: mu tshilejilu tshia Yakobo tshia lumuenu, tshilumbu ki ntshia ne: muntu kavua muditangile bimpe mu lumuenu to. Yakobo wakafunda ne: muntu “udi uditangila.” Muaba eu, Yakobo udi wenza mudimu ne muaku wa tshiena Greke udi umvuija kukonkonona anyi kutangila bimpe bimpe. Mu bualu ebu, tshilumbu tshia muntu eu tshidi penyi? Yakobo udi utungunuka wamba ne: udi “umbuka ne diakamue udi upua muoyo mushindu udiye.” Eyowa, udi umbuka ku lumuenu kayi ulongolola tshivuaye mumone. Kadi muenji wa dîyi kena anu ‘utangila mu mukenji mupuangane’ patupu to, kadi udi “utungunuka ne kuwulonda.” Pamutu pa kulekela mukenji mupuangane wa mu Dîyi dia Nzambi, udi utungunuka ne kulonda malongesha adimu. Yezu wakakula bua bualu bua muomumue pakambaye ne: “Nuenu bashale mu dîyi dianyi nudi bayidi banyi bulelela.”​—Yone 8:31.

7. Mmunyi mutudi mua kuenza mudimu ne Bible bua kumona malu adi mua kukebesha budinangi?

7 Nunku, bua wewe kuluisha tshintu tshionso tshidi tshikebesha budinangi, udi ne bua kuanji kubala Dîyi dia Nzambi ne ntema. Ebi nebikuambuluishe bua kumanya malu audi ne bua kuakaja. Kadi udi ne bua kuenza bualu bukuabu. Udi ne bua kuenza makebulula bikole. Paudi umvua bimpe muyuki kampanda wa mu Bible, dibuejamu ne udiele nkonko bu mudi eyi: ‘Bu ne: mmeme, mvua mua kuikala muenze tshinyi? Mvua mua kuikala bushuwa muenze malu mu mushindu muimpe anyi?’ Bualu bua mushinga budi ne: wewe mumane kuela meji pa biudi mubale, uditatshishe bua kubitumikila. (Mat. 7:24, 25) Tumonayi mudi muyuki wa mukalenge Shaula ne mupostolo Petelo mua kutuambuluisha bua kuikala ne lungenyi lua kudifila bua bakuabu.

MALONGESHA ATUDI TUPETELA KU TSHILEJILU TSHIBI TSHIA SHAULA

8. Shaula wakatuadija bukokeshi buende ne lungenyi kayi? Mmunyi muvuaye muleje lungenyi elu?

8 Tshilejilu tshia Shaula mukalenge wa Isalele tshidi didimuija kutudi bua mudi budisu mua kunyanga lungenyi luetu lua didifila bua bakuabu. Pakatuadija Shaula kukokesha, uvua ne budipuekeshi ne uvua mumanye mikalu yende. (1 Sam. 9:21) Wakabenga bua kunyoka bena Isalele bavua bakule bibi bua bukalenge buende, nansha muvuaye ne bukenji bua kubingisha muanzu uvua Nzambi mumupeshe. (1 Sam. 10:27) Shaula wakitaba bulombodi bua nyuma wa Nzambi pavuaye mulombole bena Isalele mu mvita ivuabu batshimune bena Amona. Pashishe ne budipuekeshi buonso, wakapesha Yehowa butumbi bua ditshimuna adi.​—1 Sam. 11:6, 11-13.

9. Mmunyi muakafika Shaula ku dipeta lungenyi lua didinanga?

9 Pashishe, Shaula wakalekela budinangi ne lutambishi bidiunda munda muende anu bu dimoma. Pakatshimunaye bena Amaleka mu mvita, wakateka majinga ende kumpala, pamutu pa kutumikila Yehowa. Shaula wakangata ne lukuka bintu bivua binyenga mu mvita pamutu pa kubibutula muvua Nzambi muambe. Bua lutambishi, wakibaka lupingu mu dîna diende. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Pavua muprofete Samuele muambile Shaula ne: Yehowa kavua musanke bua bualu abu, wakatuadija kudibingisha pa kuleja tshitupa tshia mukenji wa Nzambi tshivuaye mutumikile ne kuelaye bakuabu tshilumbu pambidi bua tshilema tshivuaye muenze. (1 Sam. 15:16-21) Lutambishi luakasaka kabidi Shaula bua kuditatshisha bua kulama lumu luende ku mêsu kua bantu pamutu pa kusankisha Nzambi. (1 Sam. 15:30) Mmunyi mutudi mua kuenza mudimu ne muyuki wa Shaula bu lumuenu bua kulama lungenyi lua didifila?

10, 11. a) Muyuki wa Shaula udi utulongesha tshinyi? b) Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua kubenga kuidikija Shaula?

10 Tshia kumpala, muyuki wa Shaula udi utuvuluija ne: katuena ne bua kudishima tuamba ne: bituikala tukavua baleje lungenyi lua didifila, netutungunuke anu ne kuikala nalu. (1 Tim. 4:10) Manya ne: Shaula uvua muenze malu mimpe ne Nzambi uvua mumuanyishe bua tshikondo kampanda, kadi wakapangila bua kumbusha lungenyi lua budinangi pakatuadijalu munda muende. Ndekelu wa bionso, Yehowa wakamubenga bua muvuaye kayi mumutumikile.

11 Tshibidi, tudi ne bua kudimuka bua kubenga kuimanyina anu pa malu mimpe atudi tuenza mu nsombelu wetu, tupua muoyo malu atudi ne bua kuakaja. Kuenza nunku kudi anu bu kuditangila mu lumuenu bua kuanyisha bilamba bietu bipiabipia kadi katuyi tumona manyanu adi pa mpala petu. Nansha mutudi katuyi mua kulua badinangi anu bu Shaula, tudi ne bua kudienzeja ne muetu muonso bua kuepuka kantu konso kadi mua kutufikisha ku nsombelu mubi wa muomumue. Padibu batubela, mbimpe tuteleje, katubingishi tshitudi benze pa kukepesha tshilumbu peshi kutshiela bantu bakuabu pambidi to.Pamutu pa kuikala bu Shaula, mbimpe tuteleje mibelu.​—Bala Musambu wa 141:5.

12. Mmunyi mudi lungenyi lua didifila mua kutuambuluisha tuetu benze bubi bunene?

12 Kadi, ntshinyi tshitudi mua kuenza tuetu benze bubi bunene? Shaula uvua musue kulama lumu luende ne biakamupangisha bua kupingaja malanda mimpe ne Nzambi. Bishilangane, kuikala ne lungenyi lua kudifila kudi mua kutuambuluisha bua kulekela buôwa ne kukeba diambuluisha didi dikengela. (Nsu. 28:13; Yak. 5:14-16) Tshilejilu, muanetu wa balume kampanda wakatuadija kumona bindidimbi bia bantu kabayi bilamba pavuaye ne bidimu 12 ne wakatungunuka ne kubitangila mu musokoko munkatshi mua bidimu bipite pa 10. Udi wamba ne: “Bivua bikole bua meme kuambila mukajanyi ne bakulu bimvua muenze. Kadi pandi mubambilabi, ndi ndiumvua bu bangumbushe bujitu bua bungi bumvua muambule pa makaya. Bamue ba ku balunda banyi bakanyingalala pamvua mujimije mudimu wanyi wa busadidi, bienze anu bu ne: mvua mubele mâyi ku makasa. Bushuwa, ndi mutuishibue ne: Yehowa udi mpindieu wanyisha mudimu wanyi kupita pamvua ntangila bindidimbi bia bantu kabayi bavuale bilamba, ne mushindu udiye ummona ke udi ne mushinga.”

PETELO WAKATSHIMUNA LUNGENYI LUA BUDINANGI

13, 14. Mmunyi muvua Petelo muleje lungenyi lua budinangi?

13 Mupostolo Petelo wakaleja lungenyi lua didifila pavuabu bamulongesha kudi Yezu. (Luka 5:3-11) Kadi uvua ne bua kuluisha lungenyi lua budinangi. Tshilejilu, bivua bimutonde pavua mupostolo Yakobo ne Yone balombe bua kupeta muaba munene ku luseke lua Yezu mu Bukalenge bua Nzambi. Pamuapa Petelo uvua muele meji ne: yeye ke uvua mua kusomba mu umue wa ku nkuasa eyi bualu Yezu ukavua muambe ne: Petelo uvua ne bua kuikala ne mudimu wa pa buawu. (Mat. 16:18, 19) Bushuwa Yezu wakadimuija Yakobo ne Yone pamue ne Petelo ne bapostolo bakuabu bua kuepuka dikeba bua “kukokesha ne bumfumu” bana babu.​—Mâko 10:35-45.

14 Nansha pavua Yezu mutete kulongolola meji a Petelo, Petelo wakatungunuka ne kuluangana ne muvuaye udimona. Pavua Yezu muambile bapostolo bende ne: bavua ne bua kumulekela bua mutantshi mukese, Petelo wakapepeja bakuabu, kudiangataye ne mushinga wa bungi pavuaye muambe ne: anu yeye ke uvua ne bua kushala mumulamate. (Mat. 26:31-33) Kadi didieyemena diende edi kadivua ne muaba wadi to, bualu anu butuku abu wakapanga mua kuleja lungenyi lua didifila. Wakavila Yezu misangu isatu pavuaye ukeba bua kudipandisha.​—Mat. 26:69-75.

15. Bua tshinyi mu kabujima Petelo udi tshilejilu tshimpe?

15 Nansha muvua Petelo uluangana ne bilema biende, mmutushile tshilejilu tshimpe. Petelo wakalekela majinga ende mabi, kudikandaye ne kudifilaye bua bakuabu ne dinanga bualu uvua mudienzeje ne mupete diambuluisha dia nyuma muimpe. (Gal. 5:22, 23) Wakatantamena ntatu ivua imueneka mikole kupita ivua mimulenduishe kumpala. Budipuekeshi buende buakamueneka mu tshivuaye muenze pakamubelabu patoke kudi mupostolo Paulo. (Gal. 2:11-14) Panyima pa bamane kubela Petelo, kavua mushale mulame tshiji wela meji ne: Paulo uvua mumupuekeshe milongo pavuaye mumubele patoke to. Petelo wakatungunuka ne kuleja muvuaye munange Paulo. (2 Pet. 3:15) Tshilejilu tshia Petelo tshidi mua kutuambuluisha bua kuikala ne lungenyi lua didifila.

Ntshinyi tshivua Petelo muenze pavuabu bamubele? Katuenaku petu mua kumuidikija anyi? (Tangila tshikoso tshia 15)

16. Mmunyi mutudi mua kuleja lungenyi lua didifila mu bikondo bia ntatu?

16 Ela meji tshiuvua muenze pavua ntatu mikukuate. Pavuabu bele Petelo ne bapostolo bakuabu mu buloko, pashishe babele mfimbu bua muvuabu bayisha, bakasanka ‘bualu bavua babadibue bu bantu bakumbane kufuishibua bundu bua dîna dia Yezu.’ (Bien. 5:41) Wewe pebe udi mua kumona ntatu bu mushindu wa kuidikija Petelo ne kulonda mu makasa a Yezu pa kuleja lungenyi lua didifila. (Bala 1 Petelo 2:20, 21.) Lungenyi elu ludi mua kukuambuluisha kabidi bobu bakupeshe dinyoka kudi bakulu. Londa tshilejilu tshia Petelo pamutu pa kudibingisha.​—Muam. 7:9.

17, 18. a) Ndukonko kayi lutudi mua kudiela bua bipatshila bietu bia mu nyuma? b) Ntshinyi tshitudi mua kuenza bituikala bamone ne mu mutshima wetu mudi lungenyi lua budinangi?

17 Tshilejilu tshia Petelo tshidi kabidi mua kukuambuluisha bua bidi bitangila bipatshila bia mu nyuma. Udi mua kuipatshila malu aa mu mushindu udi uleja ne: udi ne lungenyi lua didifila. Kadi wamanya bua tshiudi wipatshila katshilu bu ne: udi ukeba lumu. Nunku udiebeje ne: ‘Dijinga dianyi dia kuakaja anyi kuvudija mudimu undi ngenzela Yehowa didiku ne lungenyi lua kuikala mumanyike peshi kukeba butumbi bu muvua Yakobo ne Yone balombe Yezu anyi?’

18 Wewe mumone kaba ka budinangi mu muoyo webe, lomba Yehowa bua akuambuluishe bua wakaje meji ne majinga ebe, pashishe dienzeje ne muebe muonso bua kutumbisha Yehowa pamutu pa kuditumbisha wewe. (Mus. 86:11) Udi kabidi mua kudifundila bipatshila bidi kabiyi bikoka ntema ya bantu bakuabu kuudi. Tshilejilu, udi mua kudienzeja bua kuikala ne ngikadilu ya dimuma dia nyuma iudi umona ne: mmikukolele bua kuyipeta. Peshi biwikala udilongolola bikole bua bisangilu kadi kuyi uditatshisha bikole bua kusukula Nzubu wa Bukalenge, udi mua kudifundila tshipatshila tshia kulonda mubelu udi mu Lomo 12:16.​—Bala.

19. Ntshinyi tshitudi mua kuenza bua bitudi tumona mu lumuenu lua Dîyi dia Nzambi kabitutekeshi mu mikolo?

19 Tuetu baditangile bimpe mu lumuenu lua Dîyi dia Nzambi ne bamone bilema bia kuakaja peshi lungenyi lua budinangi, tudi mua kuteketa mu mikolo. Biobi mua kukuenzekela nanku, vuluka muenji wa dîyi wa mu tshilejilu tshia Yakobo. Yakobo ki mmuleje mushindu uvua muntu mumone diakamue bilema bivuaye nabi peshi ne: uvua mukumbane bua kuakaja tshilema tshionso to, kadi wakamba ne: muntu au uvua ‘mutungunuke ne kulonda mukenji mupuangane.’ (Yak. 1:25) Uvua muvuluke tshivuaye mumone mu lumuenu ne mutungunuke ne kudiakaja. Eyowa tungunuka ne kudimona mu mushindu muimpe ne ikala umona bilema biebe ne nkatshinkatshi. (Bala Muambi 7:20.) Tungunuka ne kutangila mukenji mupuangane ne dienzeja bua kuikala ne lungenyi lua didifila. Yehowa mmusue bua kukuambuluisha anu mudiye muambuluishe bena Kristo nebe ba bungi badiye wanyisha ne ubenesha nansha mudibu bena mapanga.