Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

MALU A MU NSOMBELU

Kudi midimu ya pa buayi mimfikishe

Kudi midimu ya pa buayi mimfikishe

Pandi mvuluka bidimu 65 bindi muenze mu midimu ya pa buayi, ndi mua kuamba ne muoyo mujima ne: nsombelu wanyi mmuule ne matuku a disanka. Abi kabiena biumvuija ne: kakuvua matuku a dibungama peshi a ditekeshibua mu mikolo to. (Mus. 34:12; 94:19) Kadi mu tshibungi, nsombelu wanyi uvua wa disanka ne muikale ne tshipatshila.

Ngakaya ku Betele wa ku Brooklyn mu dia 7 ngondo wa 9 mu 1950. Tshikondo atshi, ku Betele kuvua bantu 355 bavua bafumine mu matunga a bungi ne bavua ne bidimu kutuadijila ku 19 too ne ku 80. Ba bungi ba kudibu bavua bena Kristo bela manyi.

MUMVUA MUTUADIJE KUENZELA YEHOWA MUDIMU

Pangakatambula ne bidimu 10

Mamuanyi ke wakandongesha bua kuenzela “Nzambi wa disanka” mudimu. (1 Tim. 1:11) Wakatuadija kuenzela Yehowa mudimu pantshivua muana. Mu dia 1/7/1939, pamvua ne bidimu 10, ngakatambula mu mpuilu wa zone (utudi tubikila lelu ne: mpuilu wa tshijengu) mu provense wa Colombus, tshimenga tshia Nebraska, mu États-Unis. Tuakadisangisha bantu batue ku 100 mu nzubu utuvua bafute bua kuteleja ku tshisanji muyuki uvua muanetu Joseph Rutherford muenze uvua ne tshiena-bualu tshia ne: “Tshididi tshia fascisme anyi budikadidi.” Munkatshi mua muyuki, musumba wa bantu bena tshimvundu wakalua pambelu pa kazubu katuvua badisangishile. Bakabuela mu nzubu ku bukole, kuimanyika tshisangilu ne kutupatula pambelu pa tshimenga. Tuakaya kudisangishila mu madimi a muanetu mukuabu avua pabuipi ne tshimenga atshi, ne tuakateleja tshitupa tshivua tshishale tshia programe. Anu bu muudi mua kuela meji, tshitu muanji kupua muoyo dituku dimvua mutambule to!

Mamuanyi wakaditatshisha ne muende muonso bua kunkolesha mu bulelela. Nansha muvua tatu muntu muimpe, ne muledi mulenga, kavua utamba kuditatshisha bua malu a ntendelelu ne bua dikola dianyi mu nyuma to. Mamu ne Bantemu bakuabu ba mu tshisumbu tshia Omaha, ke bakankankamija bikole.

MUVUA NSOMBELU WANYI MUSHINTULUKE

Pankavua ku ndekelu kua tulasa tuanyi tua bikadilu, bivua bikengela ngangate dipangadika dia tshimvua ne bua kuenza mu nsombelu wanyi. Pavuabu batupesha dikisha dionso mu kalasa, mvua ngangata mudimu wa bumpanda-njila bua mu dikisha (butudi tubikila lelu ne: bumpanda-njila buambuluishi) pamue ne bena mulongo nanyi bakuabu.

Bavua batume bana betu ba balume babidi bajike batshivua bajikijilaku kalasa ka 7 ka Gilada (John Chimiklis ne Theodore Jaracz) bu batangidi bena ngendu muaba utuvua. Biakankemesha pamvua mumvue ne: bavua ne bidimu muinshi mua 25. Musangu au mvua ne bidimu 18 ne nkavua pa kujikija tulasa tuanyi tua bikadilu. Ntshidi mvuluka muvua muanetu Chimiklis mungebeje tshingenza mu nsombelu wanyi. Pangakamuandamuna, wakangambila ne: “Mbimpe, tuadija bumpanda-njila mpindieu. Kuena mumanye kuikala mudimu eu mua kukufikisha.” Mubelu au ne tshilejilu tshia bana betu abu biakandenga bikole. Nunku, panyima pa tulasa ngakatuadija mudimu wa bumpanda-njila mu 1948.

MUMVUA MUBUELE KU BETELE

Mu ngondo wa 7 mu 1950, meme ne baledi tuakaya mu mpungilu wa bantu bafumina mu matunga a bungi uvua muenzeke mu Yankee Stadium mu tshimenga tshia New York. Patuvua mu mpungilu amu, ngakabuela mu tshisangilu tshia bantu bavua basue kuya ku Betele. Ngakafunda mukanda ngamba mumvua musue kuenzaku mudimu.

Nansha muvua tatu kayi mubenge bua meme kulua mpanda-njila ne kusomba ku nzubu, wakamona ne: mvua mua kudifutshila wanyi nzubu ne kudidisha. Dituku dikuabu ku ntuadijilu kua ngondo wa 8, pamvua mu njila ngenda nkeba mudimu, ngakanji kuimana muaba uvuabu batushila mikanda yetu. Ngakapetamu mukanda wanyi umbukila ku Brooklyn. Bavua bawutue tshiala kudi muanetu Nathan Knorr, mufundamu ne: “Tudi bapete dilomba diebe bua kulua ku Betele. Ndi mumvue ne: udi musue kushala ku Betele too ne pikala Mukalenge musue kukupatulamu. Nanku, anu bu wewe ndi musue bua ulue ku Betele udi mu musesu wa Colombia Heigths, nimero wa 124, mu Brooklyn, New York, mu matuku 7 a ngondo wa 9 mu 1950.”

Pakapingana tatu ku mbelu ufuma ku mudimu dituku adi, ngakamuambila ne: mvua mupete mudimu. Wakangambila ne: “Mbimpe, newenzele mudimu au penyi?” Ngakamuandamuna ne: “Ku Betele wa ku Brooklyn, nengikale mpeta dolare 10 ku ngondo.” Bivua bimutonde ndambu, kadi wakamba ne: bikalabi ki ntshimvua musungule bua kuenza, mvua ne bua kudienzeja bua kutshikumbaja bimpe. Bidimu bikese pashishe, mu mpungilu wakenzeka mu Yankee Stadium mu tshidimu tshia 1953, wakatambula pende.

Meme ne Alfred Nussrallah utuvua tuenza nende mudimu

Mvua musanke bua muvuabu babikile pende Alfred Nussrallah (utuvua tuenza nende mudimu wa bumpanda-njila) ku Betele, ke tuetu kuenza nende luendu pamue. Wakasela pashishe, ke yeye ne mukajende Joan kuya ku kalasa ka Gilada, kubatumabu bu bamisionere mu Liban, ne pashishe bakamupingaja mu États-Unis bu mutangidi muena ngendu.

MIDIMU YA KU BETELE

Mudimu wa kumpala ungakenza ku Betele uvua wa kulamakaja mabeji a mikanda ne kuela bizubu. Mukanda wa kumpala uvua muenze uvua wa Bitendelelu mbiambuluishe bantu anyi? (Angl.) Panyima pa ngondo mitue ku 8 mu mudimu eu, bakantuma mu Biro bia mudimu bua kuenza midimu ku bulombodi bua muanetu Thomas Sullivan. Mvua musanke bikole bua kuenza nende mudimu pamue ne kulongela malu a bungi ku meji ne lungenyi bia mu Bible bivuaye mupete bua bidimu bia bungi bivuaye muenze mu bulongolodi.

Panyima pa meme mumane kuenza bidimu 3 mu Biro bia mudimu, Max Larson, mutangidi wa tshibambalu tshia dipatula mikanda, wakangambila ne: muanetu Knorr uvua unkeba. Ngakadiebeja bingikala mvua muenze bualu kampanda bubi. Ngakumvua disulakana pakangambila muanetu Knorr ne: uvua usua kumanya ni mvua mulongolole bua kumbuka ku Betele mu matuku makese. Uvua dijinga ne muntu uvua mua kumuambuluisha mu biro biende bua matuku makese ne uvua musue kumanya ni mvua mua kukumbaja mudimu au. Ngakamuambila ne: tshivua mulongolole bua kumbuka ku Betele to. Biakakumbana, ne ngakapeta diakalenga dia kuenza mudimu mu biro biende munkatshi mua bidimu 20 biakalonda.

Ntu anu ndiambila ne: mvua mulonge malu amvua tshiyi mua kufuta pamvua muenze mudimu ne bana betu aba mu Betele: muanetu Sullivan ne muanetu Knorr, ne bana betu aba kabidi: Milton Henschel, Klaus Jensen, Max Larson, Hugo Riemer ne Grant Suiter. *

Bana betu bamvua muenze nabu mudimu bavua bamanye bimpe kulongolola mudimu wabu uvuabu nawu mu bulongolodi. Muanetu Knorr uvua muenji wa mudimu uvua kayi utshioka ne uvua musue kumona malu a Bukalenge aya kumpala ne lukasa bikole. Bavua benze nende mudimu mu biro biende bavua bamumona muntu wa kuyukila nende bipepele. Nansha pavuaye umona malu bishilangane netu, tuvua anu tuyukila nende badilekelele ne uvua anu utueyemena.

Musangu mukuabu muanetu Knorr wakangambila bua kumuenzela tumalu tutudi mua kumona bu tukese. Tshilejilu: Wakangambila ne: pavuaye mutangidi wa tshibambalu tshia dipatula mikanda, muanetu Rutherford uvua umubikila ku telefone ne umuambila ne: “Muanetu Knorr, paudi umbuka ku tshibambalu tshia mikanda ulua bua kudia, untuadile gome (itubu bakupula nayi miaku). Ndi nayi dijinga mu biro bianyi.” Muanetu Knorr wakangambila ne: bualu bua kumpala buvuaye wenza, nkuya muaba uvuabu batekela gome, kuyangata ne kuyela mu bibombi bia mupanu. Nunku mu midi uvua uya nayi mu biro bia muanetu Rutherford. Bivua anu bu ka bualu kakese kadi, bivua ne mushinga kudi muanetu Rutherford. Pashishe muanetu Knorr wakangambila ne: “Ndi musue bua wikale unsongela kreyon, uyiteka pa mêsa. Nanku, bu wewe musue enza muebe muonso bua ikalapu mu dinda dionso.” Munkatshi mua bidimu bia bungi, ngakenza bua kreyon yende ikale misonga.

Muanetu Knorr uvua misangu yonso wamba ne: bidi bikengela kuteleja bimpe padibu batupesha mudimu kampanda musunguluke. Musangu kampanda, wakangumvuija mushindu wa kuenza mudimu kansanga, kadi tshivua mumvue bimpe tshivuaye mungambile to. Bu mumvua tshiyi mumvue bimpe, ngakenza bualu buakamutonda bikole. Biakantonda bikole, pashishe ngakafunda mukanda muîpi ndeja mumvua nyingalala bua tshimvua muenze ne mumvua musue bua bangumbushe mu biro biende bantume muaba mukuabu. Mu munya muanetu Knorr wakalua ku mêsa anyi. Wakangambila ne: “Robert, ndi mupete mukanda webe. Uvua muenze tshilema. Nkavua mukuambile bualu abu, ndi mujadike ne: newikale ne ntema mu matuku adi alua kumpala. Mpindieu tupingane ku mudimu.” Ngakanyisha bikole muvuaye mungangate ne mushinga.

DIJINGA DIA KUSELA

Panyima pa meme mumane kuenza mu Betele bidimu 8, mvua mulongolole bua kushalamu. Kadi malu akashintuluka. Patuvua baye mu mpungilu wa bantu bafumine mu matunga a bungi mu Yankee Stadium ne mu Polo Grounds mu 1958, ngakamona Lorraine Brookes, umvua mupetangane nende mu 1955 mu tshimenga tshia Montreal mu Canada. Mushindu uvuaye munange midimu ya pa buayi ne musue kuya konso kuvua bulongolodi bua Yehowa bumutuma biakansankisha. Lorraine uvua ne tshipatshila tshia kuya ku Kalasa ka Gilada. Pavuaye ne bidimu 22 bakamubikila mu kalasa ka 27 mu 1956. Panyima pa kalasa, bakamutuma bamisionere mu Brésil. Meme ne Lorraine tuakakolesha bulunda buetu mu 1958, ne wakitaba bua mmusele. Tuakumvuangana bua kuselangana tshidimu tshivua tshilonda batekemene bua kuikala nende mu mudimu wa bumisionere.

Pangakambila muanetu Knorr dijinga dianyi, wakatulomba bua kuindila bidimu bisatu, pashishe kulua kuselangana ne kuenza mudimu ku Betele wa Brooklyn. Tshikondo atshi bua bantu bavua baselangana kushalabu ku Betele, umue wa kudibu uvua ne bua kuikala ukadi muenze bidimu bipite pa 10 ne mukuabu kupita pa 3. Nunku Lorraine wakitaba bua kuenza mudimu bidimu 2 ku Betele wa Brésil ne kuenza tshidimu tshimue mu Betele wa Brooklyn kumpala kua tuetu kuselangana.

Munkatshi mua bidimu 2, tuvua tuyukidilangana anu mu mikanda. Kuyukila ku telefone kuvua kulomba makuta a bungi ne kakuvua Enternete tshikondo atshi to. Patuakaselangana mu dia 16/9/1961, tuakapeta diakalenga bua muanetu Knorr kutuenzela muyuki wa dibaka. Bushuwa, kuindila munkatshi mua bidimu bikese ebi kuvua kumueneka bu bidimu bia bungi. Kadi mpindieu patudi tutangila panyima tudi ne disanka ne dianyisha bua bidimu makumi atanu bitudi benze mu dibaka ne tudi tuitaba ne: bivua bimpe kuindila.

Dituku dietu dia dibaka. Kumbukila ku diabakaji: Nathan Knorr, Patricia Brookes (Muakunyi wa Lorraine), Lorraine ne meme, Curtis Johnson, Faye ne Roy Wallen (baledi banyi)

MIDIMU MIKUABU

Mu 1964, bakampesha diakalenga dia kuikala mutangidi wa zone bua kukumbula matunga makuabu. Tshikondo atshi bakaji kabavua baya ne babayabu to. Mu 1977 bakakaja malu, bana betu ba bakaji bakatuadija kuenza ngendu ne babayabu. Tshidimu atshi meme ne Lorraine tuakaya kufila Grant Suiter ne mukajende Edith bua kukumbula Betele wa mu Allemagne, mu Autriche, Grèce, Chypre, Turquie ne wa Israël. Meme ne mukajanyi tudi bakumbule matunga matue ku 70 pa buloba bujima.

Mu lumue luendu patuakafika mu ditunga dia Brésil, tuakafika mu tshimenga tshia Belém (mu ditunga dia Équateur) muvua Lorraine muenze mudimu wa bu misionere. Tuakanji kuimana bua kukumbula kabidi bena Kristo netu ba mu Manaus. Pamvua ngenza muyuki mu tshipalu, ngakamona musumba wa bantu basombe pa bule bavua kabayi batuangana mishiku mutu bantu bakaji ba mu Brésil benza ne batuangana matama mutu bantu balume benza bua kuakidilangana to. Bua tshinyi?

Bavua bana betu bavua bafumine mu kamponya ka bena nsudi kavua munkatshi mua dîtu dia Amazone mutu mvula uloka bikole. Bua kuepula bana babu bakuabu ku disama, bavua babenga bua kulengangana nabu. Kadi bakalenga mioyo yetu bikole ne katuena mua kupua muoyo disanka divua pa mpala pabu. Tuakamona mudi mêyi a mu Yeshaya malelela a ne: ‘Bantu banyi nebimbe misambu bua disanka dia mu mitshima yabu.’​—Yesh. 65:14.

NSOMBELU WA DISANKA NE UDI NE TSHIPATSHILA

Meme ne Lorraine tutu tuela meji misangu ya bungi bua bidimu bipite pa 60 bitudi benzele Yehowa mudimu. Tudi ne disanka dia bungi bua mutudi balekele Yehowa utuludika ku diambuluisha dia bulongolodi buende. Nansha mundi tshiyi mua kuenza kabidi ngendu bu kumpala, ndi ntungunuka ne kuenza mudimu dituku dionso bu muambuluishi mu komite wa balombodi ne wa mudimu wa Kasumbu kaludiki. Ndi ne dianyisha dia bungi bua kufila kanyi kadiambuluisha bua kuambuluisha bana betu ba pa buloba bujima mu mushindu eu. Bidi bituenza anu disanka patudi tumona musumba wa bansongalume ne bansongakaji badi baditue mu mudimu wa pa buawu ne bikale ne lungenyi lua buena lua Yeshaya wakamba ne: “Ke meme eu, untume!” (Yesh. 6:8) Musumba wa bantu eu udi wambulula mêyi malelela a mutangidi wa tshijengu wakangambila kukadi bidimu bia bungi ne: “Tuadija bumpanda-njila mpindieu. Kuena mumanye kuikala mudimu eu mua kukufikisha.”

^ tshik. 20 Mbalonde miyuki ya bamue ba ku bana betu aba mu nimero ya Tshibumba tshia Nsentedi idi ilonda eyi (mu Mfualansa): Thomas Sullivan (1/10/1966); Klaus Jensen (1/9/1971); Max Larson(1/9/1989); Hugo Riemer (15/6/1965); ne Grant Suiter (1/12/1983).