Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mudimu wa bantu bakaji mu malu adi Yehowa mulongolole

Mudimu wa bantu bakaji mu malu adi Yehowa mulongolole

‘Bakaji badi bambila bantu lumu elu badi tshisumbu tshinene.’​—MUS. 68:11.

1, 2. a) Nzambi uvua mupeshe Adama mapa kayi? b) Bua tshinyi Nzambi wakenzela Adama mukaji? (Tangila tshimfuanyi.)

YEHOWA uvua mufuke buloba bua tshipatshila kampanda. ‘Wakabufuka bua bantu bashikamapu.’ (Yesh. 45:18) Adama, muntu wa kumpala wakafukaye uvua mupuangane, ne Nzambi wakamupesha budimi bua Edene buvua muaba muimpe wa kusombela. Adama wakasanka bikole pakamonaye mitshi minene ivuamu, misulu ya mâyi ivua ipueka ne nyama ivua inayamu. Kadi uvua mupangile tshintu kampanda tshia mushinga. Yehowa wakaleja tshintu atshi pakambaye ne: ‘Ki mbimpe bua mulume ashale nkayende nansha; nemmufukile mukuatshishi bu mudiye.’ Nunku Nzambi wakaladika Adama tulu tukole, kuangataye lumue lua ku mbadi yende ne ‘wakenza nalu mukaji.’ Pakabika Adama, wakasanka bikole. Wakamba ne: ‘Eu udi mufuba wa mifuba yanyi ne musunyi wa misunyi yanyi; nebamuidike ne: Mukaji, bualu bua bakamuangata kudi mulume.’​—Gen. 2:18-23.

2 Dipa dia mukaji divua Nzambi mufile edi divua dia pa buadi bualu uvua ne bua kuikala muambuluishi muimpe wa mulume. Uvua kabidi ne diakalenga dia pa buadi dia kulela bana. Nunku, ‘Adama wakinyika mukajende dîna ne: Eva, bualu bua yeye udi muledi wa bonso badi ne muoyo.’ (Gen. 3:20) Edi divua bushuwa dipa dinene divua Nzambi mupeshe mulume ne mukaji ba kumpala. Bavua ne mushindu wa kulela bantu bakuabu bapuangane. Dîba adi, buloba buvua mua kulua ndekelu wa bionso mparadizu muule ne bantu bapuangane bavua mua kukokesha pabu bintu bikuabu bivua ne muoyo.​—Gen. 1:27, 28.

3. a) Adama ne Eva bavua ne bua kuenza tshinyi bua Nzambi kubabenesha? Kadi ntshinyi tshiakenzabu? b) Netuandamune nkonko kayi?

3 Bua Adama ne Eva kupetabu masanka avua Yehowa mubalongoluele, bavua ne bua kumutumikila ne kukokela bumfumu buende. (Gen. 2:15-17) Bavua ne bua kukumbaja tshivua Nzambi mubalongoluele anu bu bobu benze nanku. Kadi bia dibungama, bakenzela Nzambi bubi basaka kudi “nyoka wa kale” Satana. (Buak. 12:9; Gen. 3:1-6) Ntshinyi tshidi buntomboji ebu buenzele bantu bakaji? Ntshinyi tshivua bantu bakaji bavua batshina Nzambi kale bafike ku dienza? Bua tshinyi Bible udi wamba ne: bakaji bena Kristo ba lelu badi “tshisumbu tshinene”?​—Mus. 68:11.

TSHIDI BUNTOMBOJI BUKEBESHE

4. Nnganyi uvuabu bambike bujitu bua bubi buvua mulume ne mukaji ba kumpala benze?

4 Pavuabu bebeje Adama bua buntomboji buende, wakafila kabingila ka dishima wamba ne: ‘Mukaji uwakumpa bua kuikala nanyi wakumpa tshimuma tshia mutshi, ngakudia.’ (Gen. 3:12) Adama wakabenga kuitaba ne: yeye ke uvua mfumu wa bubi buende, wakateta kuela mukaji uvua Nzambi mumupeshe tshilumbu pambidi ne kutshiela kabidi Mufidi wa dipa adi wa dinanga pambidi. Adama ne Eva bakenza bubi, kadi Adama ke uvuabu bambike bujitu bua bubi buabu. Nunku, mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Bubi buakalua pa buloba bua muntu umue [Adama], ne lufu luakalua bua bubi abu.’​—Lomo 5:12.

5. Padi Nzambi mulekele bantu badilombola bua tshikondo kampanda, ntshinyi tshidi bualu ebu bufike ku dijadika?

5 Bavua basake mulume ne mukaji ba kumpala bua kuela meji ne: kabavua dijinga ne Yehowa bua ikale Mulombodi wabu to. Bualu ebu buakajula lukonko lua mushinga ludi lutangila bumfumu elu: Nnganyi udi mukumbane bua kulombola? Bua Nzambi kufila diandamuna dia kashidi, wakalekela bua bantu badilombole bua tshikondo kampanda. Uvua mumanye ne: malu avua mua kuenzeka avua mua kujadika ne: bantu bobu badilombole nkayabu bavua ne bua kupangila. Mu nkama ya bidimu, bukokeshi ebu mbukebele bantu ntatu ya mishindu ne mishindu. Tshilejilu, anu bua mu bidimu lukama bishala ebi, bantu miliyo 100 mbafue mu mvita ne mu bantu aba mudi miliyo ya balume, bakaji ne bana bavua kabayi ne bualu. Nunku, tukadi ne tshijadiki tshinene tshia ne: ‘Muntu kena ne bukole munda muende bua kuendesha nabu biendedi biende bimpe.’ (Yel. 10:23) Patudi tumona tshijadiki etshi, tudi tuitaba bua Yehowa ikale Mulombodi wetu.​—Bala Nsumuinu 3:5, 6.

6. Mmushindu kayi utubu benzela bantu bakaji malu mu matunga a bungi?

6 Bantu balume ne bantu bakaji mbakengeshibue mu bulongolodi ebu budi Satana ukokesha. (Muam. 8:9; 1 Yone 5:19) Mu malu matambe bubi adibu benzela bantu mudi kabidi dikengesha bantu bakaji. Pa buloba bujima, bantu bakaji 30 pa 100 badi bamba mudibu babakume kudi babayabu. Mu imue miaba, batu bangata bana ba balume ne mushinga wa bungi bualu badi bela meji ne: bobu ke bikala ne bua kutungunuja dîku ne kuambula bujitu bua baledi babu padibu bakulakaja ne bua bakakuabu. Mu amue matunga, batu bamona bana ba bakaji bu lulelu lunyanga, ne batu batula mafu a bana ba bakaji kupita a bana ba balume.

7. Nzambi wakenza tshinyi bua nsombelu wa mulume ne mukaji kutuadijayi bimpe?

7 Kukengesha bantu bakaji kakutu kusankisha Nzambi to. Utu wenzela bantu bakaji malu ne buakane ne utu ubanemeka. Bu muvua Yehowa mufuke Eva mupuangane ne muikale ne ngikadilu idi yenza bua kikadi mupika kadi ikale muambuluishi muimpe wa Adama, bidi bituambuluisha bua kumanya mutuye umona bantu bakaji. Ebu ke bualu buvua buenze bua ne: ku ndekelu kua dituku disambombo Nzambi amone ne: ‘bintu bionso biakenzaye bivua bimpe be.’ (Gen. 1:31) Eyowa, “bintu bionso” bivua Yehowa muenze bivua “bimpe be.” Wakenza bua nsombelu wa Adama ne Eva atuadije bimpe.

BANTU BAKAJI BAVUA YEHOWA MUAMBULUISHE

8. a) Mbienzedi bia mushindu kayi bidi nabi bantu mu tshibungi? b) Mbantu ba mushindu kayi badi Nzambi muenzele malu ne luse kale?

8 Bienzedi bia bantu balume ne bantu bakaji mu tshibungi mbinyanguke panyima pa buntomboji bua mu Edene, ne mu bidimu lukama bishala ebi, mbibipe bikole kupita kumpala. Bible ukavua mulaye ne: bienzedi bibi bivua ne bua kuvula mu “matuku a ku nshikidilu.” Malu mabi mmatangalake bikole ne mbimueneke bushuwa ne: tudi mu “bikondo bibi bidi bikole mua kupita nabi.” (2 Tim. 3:1-5) Kadi, mu nsombelu mujima wa bantu, ‘Mukalenge Yehowa’ mmuenzele balume ne bakaji bavua bamueyemene, batumikila mikenji yende ne bamukokela bu Mfumuabu malu ne luse.​—Bala Musambu wa 71:5.

9. Mbantu bungi kayi bavua bapanduke ku Mvula wa kabutu? Bua tshinyi bavua bapanduke?

9 Pavua Nzambi mubutule ndongoluelu wa kale wa tshikisu ku diambuluisha dia Mvula wa kabutu mu matuku a Noa, bantu bakese ke bakapanduka. Bikalabi ne: bana babu ne Noa ba balume ne ba bakaji batshivua ne muoyo tshikondo atshi, bavua pabu bafue ku mvula au. (Gen. 5:30) Kadi, bantu bakaji bavua bapanduke ku Mvula wa kabutu bavua bungi bua muomumue ne bantu balume. Bantu bakapanduka bavua: Noa, mukajende, bana bende ba balume basatu ne bakaji babu. Bavua bapanduke bualu bavua batshine Nzambi ne benze disua diende. Miliyare ya bantu badi ne muoyo lelu mmifumine ku bantu muanda mukulu bavua Yehowa muambuluishe abu.​—Gen. 7:7; 1 Pet. 3:20.

10. Bua tshinyi Yehowa uvua muambuluishe bakaji ba bantu ba kale bavua bamulamate?

10 Panyima pa bidimu, Nzambi uvua kabidi muambuluishe bakaji ba bantu ba lulamatu ba kale bualu bavua bamutshina. Nzambi kavua mua kuenza nunku bu bobu badiabakena bua nsombelu wabu nansha. (Yuda 16) Katuena mua kuela meji ne: Sala, mukaji wa Abalahama uvua umunemeka uvua mudiabakene pavuabu bashiye bintu biabu mu Ula ne baye kusomba bu benyi mu ntenta mu tshimenga tshikuabu to. Kadi, ‘Sala uvua utumikila Abalahama, umubikila ne: “mukalenge.”’ (1 Pet. 3:6) Tuakula kabidi bua Lebeka uvua mukaji wa tshitembu uvua dipa dia kudi Yehowa. Kabiena bikemesha bua muvua bayende Izaka ‘mumunange, ne mutshima wende musambibue bua lufu lua mamuende’ to. (Gen. 24:67) Tudi petu ne disanka lelu bua mutudi ne bakaji badi batshina Nzambi badi bafuane Sala ne Lebeka munkatshi muetu.

11. Mmunyi muvua bakaji baleleshi babidi bena Ebelu baleje dikima?

11 Pavua bena Isalele mu bupika mu Ejipitu, bakavula bikole ne Palô wakela mukenji bua bashipe bana ba balume ba bena Ebelu pavuabu babalela. Kadi, mona tshivua Shifela ne Pua, bakaji baleleshi bavua pamuapa balombola mudimu wa buleleshi benze. Bakabenga ne dikima bua kushipa bana bualu bavua batshina Yehowa. Nunku Nzambi wakababeneshe pa kubapesha abu mêku.​—Ekes. 1:15-21.

12. Mbualu kayi bua dikema buvua Debola ne Yaele benze?

12 Mu matuku a balumbuluishi ba Isalele, mukaji mukuabu uvua Nzambi muambuluishe uvua muprofete mukaji Debola. Uvua mukankamije mulumbuluishi Balaka ne muambuluishe bena Isalele bua kutshimuna buluishi buvuabu nabu, kadi Debola ukavua mulaye ne: butumbi bua ditshimuna bena Kanâna kabuvua mua kuya kudi Balaka. Kadi Nzambi uvua ne bua kufila Sisela mulombodi wa tshiluilu tshia bena Kanâna ‘mu bianza bia mukaji.’ Ke tshivua tshienzeke pavua Yaele, mukaji uvua kayi muena Isalele mumushipe.​—Bal. 4:4-9, 17-22.

13. Ntshinyi tshidi Bible utuambila bua Abigayila?

13 Abigayila uvua mukaji muende lumu uvua ne muoyo mu bidimu bia 1000 kumpala kua Yezu. Uvua ne meji, kadi bayende Nabala uvua yeye muena malu makole, muntu tshianana ne mupote. (1 Sam. 25:2, 3, 25) Davidi ne bantu bende bavua balame bintu bia Nabala bua tshikondo kampanda, kadi pakamulombabu biakudia, ‘wakabatandisha’ ne kavua mubapeshe tshintu nansha tshimue to. Bualu ebu buakapesha Davidi tshiji, ke yeye kulongolola bua kushipa Nabala ne bantu bende. Pakumvua Abigayila bualu ebu, wakaya kupesha Davidi biakudia ne mvinyo, nunku wakapangisha bua mashi kuyawu panshi. (1 Sam. 25:8-18) Davidi wakamuambila pashishe ne: ‘Yehowa Nzambi wa Isalele udi mukutume kundi lelu asankishibue.’ (1 Sam. 25:32) Pakafua Nabala, Davidi wakasela Abigayila.​—1 Sam. 25:37-42.

14. Bana ba bakaji ba Shaluma bavua benza mudimu kayi? Mmunyi mudi bana betu ba bakaji lelu benza mudimu wa muomumue?

14 Bantu ba bungi balume, ne bakaji ne bana bakafua pavua biluilu bia bena Babilona bibutule Yelushalema ne ntempelo wende mu 607 kumpala kua Yezu. Bakibakulula bimanu bia tshimenga mu 455 ku bulombodi bua Nehemiya. Munkatshi mua bantu bavua bambuluishe bua kuakaja bimanu muvua bana ba bakaji ba Shaluma muana wa mukokeshi wa tshitupa tshia luseke lua Yelushalema. (Neh. 3:12) Bakitaba bua kuenza midimu mipuekele. Tudi ne dianyisha dia bungi lelu bua bena Kristo netu bakaji badi batua midimu ya luibaku ya mu bulongolodi buetu nyama ku mikolo mu mishindu mishilashilangane.

BANTU BAKAJI BATSHINYI BA NZAMBI MU BIDIMU LUKAMA BIA KUMPALA

15. Ndiakalenga kayi divua Nzambi mupeshe Mariya?

15 Bidi bimueneka ne: Yehowa wakapesha bamue bantu bakaji diakalenga dia kuenza midimu kampanda ya mushinga kumpala kua bidimu lukama bia kumpala ne mu bidimu abi. Munkatshi muabu muvua Mariya, nsongakaji utshivua kamama. Patshivuabu babangilangane ne Jozefe ne kumpala kua kuselanganabu, wakapeta difu mu tshishima ku bukole bua nyuma muimpe. Bua tshinyi Nzambi uvua mumusungule bua kulua mamuende wa Yezu? Kakuyi mpata, mbualu uvua ne ngikadilu ivua isankisha Nzambi ivua mua kumuambuluisha bua kukolesha muanende uvua mupuangane kumbukila ku buana buende too ne pavuaye ukola. Tshivua diakalenga dinene bua kuikala mamuende wa muntu mutambe bunene uvua ne bua kuledibua pa buloba.​—Mat. 1:18-25.

16. Fila tshilejilu tshidi tshileja muvua Yezu umona bantu bakaji.

16 Yezu uvua wenzela bantu bakaji malu ne bulenga. Tshilejilu, tuakule bua mukaji kampanda uvua ne disama dia mashi apueka munkatshi mua bidimu 12. Pavua Yezu munkatshi mua musumba wa bantu, mukaji eu wakayila panyima pende ne kulenga ku tshilamba tshiende. Pamutu pa Yezu kumutandisha, wakamuambila ne bulenga ne: “Muananyi wa bakaji, ditabuja diebe ndikuondope. Ndaku mu ditalala, umvue bimpe ku disama diebe dibi.”​—Mâko 5:25-34.

17. Ntshishima kayi tshivua tshienzeke mu Pentekoste wa mu 33?

17 Bamue bantu bakaji bavua bayidi ba Yezu bakamuambuluisha yeye ne bapostolo bende. (Luka 8:1-3) Mu Pentekoste wa mu 33, bantu batue ku 120 balume ne bakaji bakapeta nyuma wa Nzambi mu mushindu wa pa buawu. (Bala Bienzedi 2:1-4.) Yehowa ukavua mulaye bua kuitshikijila bantu nyuma muimpe eu wamba ne: ‘Nengitshikijile bantu bonso nyuma wanyi; bana benu ba balume ne bana benu ba bakaji nebambe malu adi kaayi manji kulua. Nengitshikijile nyuma wanyi kabidi pambidi pa bapika balume ne bapika bakaji.’ (Yoe. 2:28, 29) Ku diambuluisha dia tshishima tshivua tshienzeke dituku dia Pentekoste etshi, Nzambi wakaleja ne: uvua mulekele kuambuluisha bena Isalele bavua bamutombokele ne mutuadije kuanyisha “Isalele wa Nzambi” muenza ne bantu balume ne bantu bakaji. (Gal. 3:28; 6:15, 16) Munkatshi mua bena Kristo bantu bakaji bavua benze mudimu wa kuyisha mu bidimu lukama bia kumpala muvua bana ba bakaji banayi ba Filipo muambi wa lumu luimpe.​—Bien. 21:8, 9.

“TSHISUMBU TSHINENE” TSHIA BANTU BAKAJI

18, 19. a) Bua bidi bitangila ntendelelu mulelela, ndiakalenga kayi didi Nzambi mupeshe bantu balume ne bantu bakaji? b) Mmunyi mudi mufundi wa Misambu ubikila bantu bakaji badi bamba lumu luimpe?

18 Ku ndekelu kua bidimu bia 1800, bantu bakese balume ne bakaji bakaleja dijinga dikole bua ntendelelu mulelela. Bavua bantu bavua badianjidile aba badi bakumbaja lelu mêyi a buprofete a Yezu a ne: “Nebayishe lumu luimpe elu lua Bukalenge pa buloba bujima budi bantu basombe bua luikale bujadiki kudi bisamba bionso, pashishe, nshikidilu nealue.”​—Mat. 24:14.

19 Kasumbu kakese ka Balongi ba Bible nkadiunde ne kalue Bantemu ba Yehowa batue ku 8 000 000 lelu. Bantu bakuabu bapite pa 11 000 000 badi banyisha Bible ne mudimu wetu padibu babuela mu Tshivulukilu tshia lufu lua Yezu tshidi tshienzeka ku tshidimu. Mu matunga mavule, ba bungi ba ku bantu aba mbantu bakaji. Kabidi, mu bampanda-njila bapite pa 1 000 000 ba pa buloba bujima, bantu bakaji badi tshisumbu tshinene. Bushuwa Nzambi mmupeshe bantu bakaji ba lulamatu diakalenga dia kuenza bua mêyi a mufundi wa Misambu a ne: ‘Mukalenge udi wamba dîyi diende, bakaji badi bambila bantu lumu elu badi tshisumbu tshinene’ akumbane.​—Mus. 68:11.

Bantu bakaji badi bayisha lumu luimpe badi bushuwa “tshisumbu tshinene” (Tangila tshikoso tshia 18 ne 19)

MASANKA ADI MINDILE BANTU BAKAJI BADI BATSHINA NZAMBI

20. Mmalu kayi atudi mua kulongolola bua kukonkonona?

20 Muaba mmulue mukese bua tuetu kuakula bua bantu bakaji ba lulamatu ba bungi badibu batele mu Bible. Kadi yonso wa kutudi udi mua kubala malu abu mu Dîyi dia Nzambi ne mu biena-bualu bitudi tupatula mu mikanda yetu. Tshilejilu, tudi mua kuelangana meji bua lulamatu luvua nalu Luta. (Luta 1:16, 17) Kubala mukanda wa mu Bible udi ne dîna dia Esetê ne biena-bualu bidi biakula buende kudi mua kukolesha ditabuja dietu. Kulongolola bua kulonga malu a nunku mu Ntendelelu wetu wa mu dîku kudi mua kutuambuluisha. Biwikala nkayebe, udi mua kulonga malu aa mu didilongela diebe dia pa nkayebe.

21. Mmunyi mudi bakaji badi batshina Nzambi bashala bamulamate mu bikondo bia ntatu?

21 Yehowa udi bushuwa ubenesha mudimu wa kuyisha udi bena Kristo bakaji benza ne udi ubambuluisha mu bikondo bia ntatu. Tshilejilu, uvua muambuluishe bantu bakaji bavua bamutshina bua kulamabu muoyo wabu mutoke mu bukokeshi bua bena Nazi nansha muvuabu bakengeshe ba bungi ba kudibu ne bakuabu bafike too ne ku difua bua muvuabu batumikila Nzambi. (Bien. 5:29) Anu bu ku kale, lelu bana betu ba bakaji ne bena Kristo nabu bonso badi batua bumfumu bua Nzambi nyama ku mikolo. Nunku, amu muvuabi bua bena Isalele wa kale, Yehowa udi ubakuata ku tshianza tshiabu tshia balume ne ubambila ne: ‘Kanutshinyi, bualu bua ndi nenu.’​—Yesh. 41:10-13.

22. Mmalu kayi mimpe atudi batekemene ne muoyo kulu kulu?

22 Mu matuku makese kumpala eku, bantu balume ne bakaji badi batshina Nzambi nebakudimune buloba mparadizu ne nebambuluishe bantu miliyo ya bungi babishabu ku lufu bua kulonga malu adi Yehowa mulongolole. Mu dindila tshikondo atshi, nansha tuetu bikale bantu balume anyi bantu bakaji, tusanke bua diakalenga ditudi nadi dia kumuenzela mudimu ‘diapa dionso muinshi mua bujitu.’​—Sef. 3:9.