Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ba tshijila?

Bua tshinyi tudi ne bua kuikala ba tshijila?

“Nuikale bantu ba tshijila.”​—LEW. 11:45.

1. Mmunyi mudi mukanda wa Lewitiki mua kutuambuluisha?

MU MUKANDA wa Lewitiki, badi batamba kuakula bua muaku tshijila kupita mu mikanda mikuabu yonso ya mu Bible. Bu mudibu balomba batendeledi balelela ba Yehowa bonso bua kuikala ne ngikadilu eu, kumvua ne kuanyisha mukanda wa Lewitiki nekutuambuluishe bua tuetu kuikala ba tshijila.

2. Ngamue malu kayi adi mu Lewitiki?

2 Mukanda wa Lewitiki uvuabu bafunde kudi muprofete Mose udi tshitupa tshia “dîyi dionso didi mu Mifundu minsantu” didi diambuluisha bua kulongesha. (2 Tim. 3:16) Mu nshapita yonso wa mu mukanda eu mudi dîna dia Yehowa misangu mitue ku dikumi. Kumvua mukanda eu nekutukoleshe bua kuepuka bualu buonso budi mua kupendeshisha dîna dia Nzambi. (Lew. 22:32) Bu mudi mukanda eu utamba kuambulula tshiambilu tshia ne: “Meme ndi Yehowa,” bidi ne bua kutuvuluija bua kutumikila Nzambi. Mu tshiena-bualu etshi ne mu tshialonda, netumone malu mimpe adi mu mukanda wa Lewitiki udi dipa dia kudi Nzambi didi dituambuluisha bua kudifila mu ntendelelu wa tshijila.

BALOMBIBUE BUA KUIKALA BA TSHIJILA

3, 4. Dioweshibua mâyi dia Alona ne dia bana bende didi tshimfuanyi tshia tshinyi? (Tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu.)

3 Bala Lewitiki 8:5, 6. Yehowa wakasungula Alona bua kuikala muakuidi munene wa Isalele, ne bana bende ba balume bavua ne bua kuenza mudimu bu bakuidi ba tshisamba etshi. Alona udi tshimfuanyi tshia Yezu Kristo ne bana bende badi tshimfuanyi tshia bayidi ba Yezu bela manyi. Nunku, dioweshibua dia mâyi dia Alona didiku tshimfuanyi tshia dikezudibua dia Yezu anyi? Tòo, bualu Yezu kavua ne bubi ne ‘kavua ne kalema’ to, nanku kavua dijinga ne dikezudibua nansha. (Eb. 7:26; 9:14) Kadi, dioweshibua dia mâyi dia Alona didi tshimfuanyi tshia bukezuke ne buakane bia Yezu. Kadi, dioweshibua dia mâyi dia bana ba Alona didi diodi diumvuija tshinyi?

4 Dioweshibua mâyi dia bana ba Alona divua dileja dikezudibua dia aba bavuabu basungule bua kuikala bakuidi mu diulu. Batismo wa bela manyi uvuaku upetangana ne dikezudibua dia bana ba Alona edi anyi? Tòo, batismo katu umbusha bubi to, kadi udi uleja ne: muntu mmudilambule kudi Yehowa Nzambi ne muoyo mujima. Dioweshibua mâyi dia bela manyi didi dienzeka “ku diambuluisha dia dîyi” ne bualu ebu budi bubalomba bua kutumikila malongesha a Kristo ne muoyo wabu wonso. (Ef. 5:25-27) Nunku, badi balua bakezuke ne ba tshijila. Kadi netuambe tshinyi bua “mikoko mikuabu”?​—Yone 10:16.

5. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: mikoko mikuabu mmilengejibue ku diambuluisha dia Dîyi dia Nzambi?

5 Bana ba Alona kabavua tshimfuanyi tshia “musumba munene” wa mikoko mikuabu ya Yezu to. (Buak. 7:9) Nanku, batismo wa bantu aba udiku pende ubavuija ba tshijila ne bakezuke ku diambuluisha dia Dîyi dia Nzambi anyi? Eyowa, ke mudibi. Padi aba badi ne ditekemena dia kupeta muoyo pa buloba babala tshidi Bible wamba bua mushinga udi nawu mashi a Yezu avua medibue panshi, badi baleja ditabuja mu mêyi aa ne badi benza “mudimu wa tshijila munya ne butuku.” (Buak. 7:13-15) Bela manyi ne mikoko mikuabu badi ne ‘bienzedi bimpe’ bualu badi batungunuka ne kulengejibua. (1 Pet. 2:12) Kakuyi mpata Yehowa udi usanka bikole bua dilengejibua ne dikala mu buobumue dia bela manyi ne mikoko mikuabu badi bateleja mulami wabu Yezu ne balonda mu makasa ende ne lulamatu.

6. Kudikonkonona kudi ne mushinga kayi?

6 Mukenji uvua ulomba bakuidi ba mu Isalele bua kuikala bakezuke ku mubidi udi ne diumvuija dinene bua bantu ba Yehowa lelu. Bantu batutu tulonga nabu Bible batu misangu ya bungi bamona ne: miaba yetu ya ntendelelu itu ne mankenda ne kabidi mututu tuvuala bimpe. Kadi, bukezuke bua bakuidi budi butuambuluisha bua kumanya ne: muntu yonso udi ubanda ku mukuna mule wa Yehowa bua kumutendelela udi ne bua kuikala ne “mutshima mutoke.” (Bala Musambu wa 24:3, 4; Yesh. 2:2, 3.) Tudi ne bua kuenzela Nzambi mudimu wa tshijila ne lungenyi ne muoyo ne mubidi bikezuke. Ebi bidi bilomba kudikonkonona misangu yonso, ne bamue badi mua kumona ne: bidi bikengela kuakaja malu bua kuluabu ba tshijila. (2 Kol. 13:5) Tshilejilu, muntu ukadi mutambule udi utangila bimfuanyi bia bantu kabayi bilamba ku budisuile udi mua kudiebeja ne: ‘Ndiku wa tshijila anyi?’ Pashishe udi mua kukeba diambuluisha bua kulekela tshilele tshibi etshi.​—Yak. 5:14.

LEJA MUUDI WA TSHIJILA PAUDI UTUMIKILA

7. Bilondeshile Lewitiki 8:22-24, Yezu mmushiye tshilejilu kayi?

7 Pavuabu bajadike mudimu wa buakuidi mu Isalele, bakalaba mashi a tshimpanga ku ditshi dia balume dia muakuidi munene Alona ne dia bana bende ba balume ne kualaba ku munu wa tshiala ku tshianza tshia balume ne ku munu munene wa ku dikasa dia balume. (Bala Lewitiki 8:22-24.) Dienza mudimu ne mashi edi divua dileja ne: bakuidi bavua ne bua kutumikila ne muabu muonso bua kukumbaja midimu yabu. Bia muomumue, Muakuidi munene Yezu mmushile bela manyi ne mikoko mikuabu tshilejilu tshimpe. Ditshi diende divua dituma ku bulombodi bua Nzambi. Yezu uvua wenza mudimu ne bianza biende bua kukumbaja disua dia Yehowa ne makasa ende kaavua asesuka mu njila miakane to.​—Yone 4:31-34.

8. Batendeledi ba Yehowa bonso badi ne bua kuenza tshinyi?

8 Bena Kristo bela manyi ne mikoko mikuabu ya Yezu badi ne bua kulonda tshilejilu tshia Muakuidi munene tshia kushala ne lulamatu. Batendeledi ba Yehowa bonso badi ne bua kutumikila malu adiye utulomba adi mu Dîyi dia Nzambi ne kubenga kubungamija nyuma wende. (Ef. 4:30) Badi ne bua ‘kululamijila makasa abu njila.’​—Eb. 12:13.

9. Ntshinyi tshivua bana betu bavua benze mudimu ne bena mu Kasumbu kaludiki bambe? Mmunyi mudi mêyi abu mua kukuambuluisha bua kutungunuka ne kuikala wa tshijila?

9 Tumonayi malu avuabu bambe kudi bana betu ba balume basatu badi ne ditekemena dia kupeta muoyo pa buloba bavua benze mudimu munkatshi mua bidimu ku luseke lua bena mu Kasumbu kaludiki. Wa kumpala wakamba ne: “Nansha muvua bualu ebu buikale diakalenga dia pa buadi, kuenza nabu mudimu pamue kuvua kuleja ku musangu ne musangu ne: nansha mudi bana betu aba bela manyi, badi pabu bena mibi. Kadi, tshimue tshia ku bipatshila bimvua nabi munkatshi mua bidimu ntshia kutumikila aba badi balombola.” Muanetu muibidi wakamba ne: “Mvese bu mudi 2 Kolinto 10:5 udi wakula bua ‘kutumikila Kristo,’ uvua mungambuluishe bua kutumikila ne kueleshangana diboko ne aba badi balombola. Edi nditumikila didi diumbukila mu muoyo.” Muanetu muisatu wakamba ne: “Kunanga tshidi Yehowa munange ne kukina tshidiye mukine, kulonda bulombodi buende misangu yonso ne kuenza malu adi amusankisha kudi kulomba kutumikila bulongolodi buende ne aba badiye wenza nabu mudimu bua kukumbaja tshidiye mulongolole bua buloba.” Muanetu eu wakamona ne: Nathan Knorr uvua mulue muena mu Kasumbu kaludiki uvua mudiakaje bua kuitaba malu avua mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia mu 1925 mu tshiena-bualu tshia ne: “Diledibua dia tshisamba” nansha muvua bamue baela mpata. Ditumikila edi divua dikemeshe muanetu eu bikole. Kuela meji pa malu adi bana betu basatu batudi batele aba bambe kudi mua kukuambuluisha bua kuleja muudi wa tshijila pa kutumikila.

DITUMIKILA MUKENJI WA NZAMBI WA MASHI

10. Kutumikila mukenji wa Nzambi bua mashi kudi ne mushinga kayi?

10 Bala Lewitiki 17:10. Yehowa wakambila bena Isalele bua kabadi “mashi” kayi onso. Kulekela mashi, a nyama peshi a muntu, mmukenji udi muelela kabidi bena Kristo. (Bien. 15:28, 29) Tudi tuepuka meji onso adi mua kufikisha Nzambi ku ‘diumbusha matshi ende kutudi’ ne ku ditumbusha mu tshisumbu tshiende. Tudi bamunange ne tudi basue kumutumikila. Nansha patudi tupetangana ne nsombelu mikole, tudi tudienzeja bua kubenga kuenza tshidibu batulomba kudi bantu badi kabayi bamanye Yehowa ne badi kabayi baditatshisha bua kumutumikila. Eyowa, tudi tuitaba bua batupuekeshe milongo bua mutudi balekele mashi, kadi tusungula bua kutumikila Nzambi. (Yuda 17, 18) Ntshinyi tshidi mua kutukolesha mu tshilumbu etshi bua ‘kudisuika ne muoyo umue’ bua kubenga kudia mashi anyi kuitaba bua batuelawu?​—Dut. 12:23, NWT.

11. Bua tshinyi katuena mua kuamba ne: malu avua enzeka Dituku dia dibuikidila kaavua tshilele tshia patupu?

11 Mushindu uvua muakuidi munene wenza mudimu ne mashi a nyama Dituku dia dibuikidila mibi mu Isalele wa kale udi utuambuluisha bua kumvua mutu Nzambi umona mashi. Bavua benza mudimu ne mashi mu mushindu wa pa buawu. Bivua bua dibuikila dia mibi ya bantu bavua bakeba bua Yehowa abafuile luse. Bavua bamiamina mashi a muana mulume wa ngombe ne a mbuji ku tshibuikilu tshia mushete wa tshipungidi ne kumpala kuatshi. (Lew. 16:14, 15, 19) Tshienzedi etshi tshivua tshiunzulula njila bua Yehowa kubuikidilaye bena Isalele mibi yabu. Kabidi, Yehowa uvua muele mukenji ne: muntu yeye mushipe nyama bua kudia, uvua ne bua kuela mashi panshi ne kuajibikila ne buloba, “bualu bua mashi adi mu muoyo wa bintu bionso.” (Lew. 17:11-14) Bionso ebi bivuaku tshilele tshivua katshiyi ne mushinga anyi? Tòo. Dienza mudimu ne mashi Dituku dia dibuikidila mibi ne mukenji wa diela mashi panshi bidi mu diumvuangana ne mukenji ukavua Yehowa muelele Noa ne bana bende bua tshilumbu tshia mashi. (Gen. 9:3-6) Yehowa Nzambi uvua mukandike kudia mashi bua kulama muoyo. Bualu ebu budi bumvuija tshinyi bua bena Kristo?

12. Mmunyi mudi mukanda uvua Paulo mufundile bena Ebelu uleja mudi mashi apetangana ne dibuikidila dia mibi?

12 Pavua mupostolo Paulo mufundile bena Kristo ba mu Ebelu bua bukole budi nabu mashi bua kukezula, wakamba ne: “Bilondeshile Mikenji, bintu bitue ku bionso bidi bilengejibua ne mashi, ne bikala mashi kaayi mela panshi, kakuena dilekelela dia mibi.” (Eb. 9:22) Paulo wakaleja kabidi ne: nansha muvua milambu ya nyama ne mushinga, ivua ivuluija bena Isalele ne: bavua benji ba mibi ne bavua dijinga ne tshintu tshikuabu bua kubabuikidilabu mibi yabu bua kashidi. Eyowa, Mikenji ivua “mundidimbi wa malu mimpe atshilualua, kadi kaayi malu malelela menemene.” (Eb. 10:1-4) Ntshinyi tshivua ne bua kuenza bua babuikidile bantu mibi?

13. Udi umvua bishi bua mudi Yezu mulambule mushinga wa mashi ende kudi Yehowa?

13 Bala Efeso 1:7. Mulambu wa Yezu Kristo uvua ‘mudifile bua bualu buetu’ ku budisuile udi ne diumvuija kudi bantu bonso badi bamunange ne banange Tatuende. (Gal. 2:20) Kadi, tshivua Yezu muenze panyima pa lufu luende ne dibika diende ke tshivua bushuwa tshitupikule, tshienze bua mibi yetu ibuikidibue. Yezu wakakumbaja tshivuabu baleje mu Mikenji ya Mose bua Dituku dia dibuikidila. Mu dituku adi, muakuidi munene uvua wangata ndambu wa mashi a nyama ivuabu balambula, uya nawu mu muaba Mutambe tshijila wa mu ntenta wa kusambakena ne pashishe mu ntempelo wa Solomo ne uafila kumpala kua Nzambi bienze anu bu ne: Nzambi uvuamu. (Lew. 16:11-15) Bia muomumue, Yezu wakabuela mu diulu ne mushinga wa mashi ende ne kuwufila kudi Yehowa. (Eb. 9:6, 7, 11-14, 24-28) Tudi ne dianyisha bua mudibu batubuikidile mibi yetu ne mutudi ne kondo ka muoyo kimpe bualu tudi tuleja ditabuja mu mulambu wa Yezu.

14, 15. Bua tshinyi bidi ne mushinga bua kumvua ne kutumikila mukenji wa Yehowa wa mashi?

14 Udiku umvua mpindieu bua tshinyi Yehowa mmutulombe bua kubenga kudia ‘mashi kayi onso’ anyi? (Lew. 17:10, NWT) Udiku mumone bua tshinyi Nzambi udi wangata mashi bu a tshijila anyi? Udi umona mashi bu muoyo. (Gen. 9:4) Udiku witaba ne: tudi ne bua kumona mashi mudi Nzambi uamona ne kutumikila mukenji wende wa kualekela anyi? Mushindu umue wa tuetu kuikala mu ditalala ne Nzambi nkuikala ne ditabuja mu mulambu wa kupikula nawu wa Yezu ne kuitaba ne: mashi au adi ne mushinga wa pa buawu kudi Mufuki wetu.​—Kolos. 1:19, 20.

15 Yonso wa kutudi udi mua kutuilangana ne tshilumbu tshia mashi. Peshi muena mu dîku anyi mulunda udi mua kutuilangana ne tshilumbu tshia kuitaba anyi kubenga kuedibua mashi mu tshikondo tshidiye kayi mutekemene. Mu tshikondo tshia nunku, bidi bikengela kuangata kabidi dipangadika bua bidi bitangila tutupa tukese tua mashi ne ngondapilu utudi mua kuanyisha. Nunku, mbimpe kuenza makebulula ne kudilongolola bua bualu bua tshimpitshimpi budi mua kutufikila. Kuangata mapangadika aa pamue ne disambila nebituambuluishe bua kuikala bashindame ne kubenga kutenkakana mu tshilumbu etshi. Bushuwa katuena basue kubungamija mutshima wa Yehowa pa kuitaba tshintu tshidi Dîyi diende dikandika to. Baminganga ba bungi ne banzuji bakuabu ba malu a dielangana mashi batu balomba bantu bua kufila mashi bua kusungila mioyo ya bantu bakuabu. Kadi, bantu ba tshijila ba Yehowa mbamanye ne: Mufuki udi ne bukenji bua kuamba tshitudi ne bua kuenza ne mashi. Buende yeye, ‘mashi kayi onso’ nga tshijila. Tudi ne bua kudisuika bua kutumikila mukenji wende wa mashi. Ku diambuluisha dia bikadilu bietu bimpe, tudi tumuleja ne: tudi tuanyisha bikole bukole bua mashi a Yezu adi asungila, mashi amuepele adi enza bua kutujimijila mibi ne bua tupete muoyo wa tshiendelele.​—Yone 3:16.

Udiku udienzeja bua kutumikila mukenji wa Yehowa wa mashi anyi? (Tangila tshikoso tshia 14, 15)

BUA TSHINYI YEHOWA UDI UTULOMBA BUA KUIKALA BA TSHIJILA?

16. Bua tshinyi bantu ba Yehowa badi ne bua kuikala ba tshijila?

16 Pavua Nzambi mupikule bena Isalele ku bupika mu Ejipitu, wakabambila ne: ‘Meme ndi Yehowa wakanupatula mu buloba bua Ejipitu bua kuikala Nzambi wenu; nuenu nuikale bantu ba tshijila bualu bua meme ndi wa tshijila.’ (Lew. 11:45) Yehowa uvua musue bua bena Isalele bikale ba tshijila bualu yeye uvua wa tshijila. Bu mutudi Bantemu ba Yehowa, tudi petu ne bua kuikala ba tshijila. Kakuyi mpata, ke tshidi mukanda wa Lewitiki uleja.

17. Mpindieu, udi umvua bishi bua mukanda wa Lewitiki?

17 Dikonkonona dietu dia bimue bitupa bia mukanda wa Lewitiki ndituambuluishe bulelela. Pamuapa, dilonga edi ndivudije dianyisha dietu bua mukanda wa mu Bible mufundisha ku nyuma wa Nzambi eu. Kakuyi mpata, kuelangana meji bua amue malu a mushinga adi mu mukanda wa Lewitiki nkukuleje malu adi atusaka bua kuikala ba tshijila. Kadi, mmalu kayi makuabu a mushinga adi mu tshitupa tshia mu Dîyi dia Nzambi difundisha ku nyuma wende etshi? Mmalu kayi makuabu adi atangila mudimu wetu wa tshijila utudi tuenzela Yehowa atudi ne bua kumanya? Netulonge malu aa mu tshiena-bualu tshidi tshilonda.