Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Utuku ne dianyisha bua biudi mupete anyi?

Utuku ne dianyisha bua biudi mupete anyi?

“Tudi bitabe nyuma wa kudi Nzambi bua tumanye malu adi Nzambi mutupeshe ne muoyo mujima.”​—1 KOL. 2:12.

1. Bantu ba bungi batu ne mmuenenu kayi imue misangu?

BANTU ba bungi bakadi bumvue bamba ne: ‘Utu ulua kuanyisha tshintu anu paudi utshijimija.’ Bikadiku pebe bikufikila nunku anyi? Patu bamue bantu ne bintu bidibu bapete ku buana, batu ne tshilele tshia kubenga kubianyisha. Tshilejilu, muntu udi mukolele mu dîku dia babanji udi mua kupepeja bintu bia bungi bidiye nabi. Bidi mua kuikala kabidi nanku bua bansonga badi kabayi bamonamone malu. Badi mua kubenga kumona bimpe malu adi ne mushinga mukole mu nsombelu wabu.

2, 3. a) Bansonga bena Kristo badi ne bua kuepuka tshinyi? b) Ntshinyi tshidi mua kutuambuluisha bua kuanyisha tshitudi bapete?

2 Biwikala nsonga, pamuapa tshitende anyi ne bidimu bipite kakese pa 20, ntshinyi tshiutu wangata ne mushinga? Bantu ba bungi batu bamona ne: bua kuikala ne muoyo bidi bikengela kuikala ne bintu bia ku mubidi bu mudi difutu dimpe, nzubu muimpe peshi biamu bitshidi bipatukilaku. Kadi, bituikala tuditatshisha anu bua malu aa, tudi bapangile tshintu tshia mushinga: bubanji bua mu nyuma. Bia dibungama, bantu ba bungi lelu kabena bakeba bubanji ebu to. Nuenu bansonga badibu bakolesha kudi baledi bena Kristo, dimukayi bua kanupepeji mushinga udi nawu bumpianyi buenu bua mu nyuma bunudi bapete nansha. (Mat. 5:3) Kubenga kuikala ne dianyisha kudi mua kutupetesha bipeta bibi bidi mua kunyanga nsombelu webe mujima.

3 Kadi udi mua kuenza bua nsombelu eu kakufikidi to. Ntshinyi tshidi mua kukuambuluisha bua kuanyisha bumpianyi buebe bua mu nyuma? Tukonkononayi bimue bilejilu bia mu Bible bidi mua kutuambuluisha bua kumona bua tshinyi mbia meji bua kuanyisha mushinga wa bumpianyi buetu bua mu nyuma. Bilejilu bituakonkonona bidi mua kuambuluisha bansonga ne bena Kristo bonso bua kuanyisha bidibu bapete mu nyuma.

BAVUA BAPANGILE DIANYISHA

4. Ntshinyi tshidi 1 Samuele 8:1-5 wamba bua bana ba Samuele?

4 Mu Bible mudi miyuki ya bamue bantu bavua bapete bumpianyi bua mu nyuma kadi kabayi babuanyishe. Ke tshivua tshienzekele dîku dia muprofete Samuele uvua muenzele Yehowa mudimu kumbukila ku buana ne uvua ne lumu luimpe ku mêsu kua Nzambi. (1 Sam. 12:1-5) Samuele uvua mushile Yoele ne Abiya, bana bende ba balume tshilejilu tshimpe tshivuabu ne bua kulonda. Kadi, kabakatshilonda to, bakalonda njila mibi. Bible udi utuambila ne: bishilangane ne tatuabu, bakanyanga “kulumbulula kuakane.”​—Bala 1 Samuele 8:1-5.

5, 6. Ntshinyi tshiakafikila bana ba Yoshiya ne muikuluende?

5 Ke tshivua tshienzekele kabidi bana ba mukalenge Yoshiya. Yoshiya wakashiya tshilejilu tshimpe bua ditendelela Yehowa. Pavuabu bapete mukanda wa Mikenji ya Nzambi ne bawubadile Yoshiya, wakadienzeja ne muende muonso bua kutumikila mikenji ya Yehowa. Wakumbusha mpingu ne malu a mîdima mu buloba, ne wakakankamija bantu bua kutumikila Yehowa. (2 Bak. 22:8; 23:2, 3, 12-15, 24, 25) Bana bende bavua bushuwa bapete bumpianyi bua mu nyuma. Bana bende ba balume basatu ne muikuluende bakalua bamfumu pashishe, kadi muntu nansha umue kavua muleje dianyisha bua tshivuabu bapete to.

6 Yehoaza muana wa Yoshiya wakamupingana mu nkuasa wa bukalenge, kadi ‘wakenza malu mabi ku mêsu kua Yehowa.’ Wakakokesha ngondo isatu, pashishe Palô wa mu Ejipitu wakamuela mu buloko ne wakaya kufuila mu bupika. (2 Bak. 23:31-34) Pashishe, muanabu Yehoyakima wakakokesha munkatshi mua bidimu 11. Yeye pende kavua ne dianyisha bua tshivuaye mupete kudi tatuende to. Bu muvua Yehoyakima muenze malu mabi, Yelemiya wakamba mêyi a buprofete aa bua bualu buende ne: “Nebamujike bu mudibu bajika nyama wa mpunda.” (Yel. 22:17-19) Bantu bakuabu bavua bapingane mu nkuasa wa Yoshiya: muanende Sedekiya ne muikuluende Yehoyakina, bakenza malu mabi, kabakalonda njila miakane ya Yoshiya nansha.​—2 Bak. 24:8, 9, 18, 19.

7, 8. a) Mmu mushindu kayi muvua Solomo munyange bumpianyi buende bua mu nyuma? b) Ndilongesha kayi ditudi tupeta mu bilejilu bia mu Bible bia bantu bavua banyange bumpianyi buabu bua mu nyuma?

7 Solomo uvua mukalenge uvua mupete malu a bungi kudi tatuende Davidi. Nansha muvua Solomo mufumine mu dîku divua dinange Yehowa ne mutuadije bimpe, wakalua kujimija dianyisha diende bua njila miakane. ‘Bualu bua pakalua Solomo muntu mununu, bakaji bende bakakudimuija mutshima wende bua kulondaye nzambi mikuabu; mutshima wende kawakadi muakane ku mêsu kua Yehowa, Nzambi wende, bu muakadi mutshima wa Davidi, tatu wende.’ (1 Bak. 11:4) Bia dibungama, Yehowa wakabenga Solomo.

8 Bidi bitonda bua kumona ne: bantu bavua mu nsombelu muimpe ne bikale ne diakalenga dia kuenza malu mimpe, bakenza tshia tshianana. Kadi ki mbansonga bonso badibu batele mu Bible bavua benze nunku to; ke mudibi kabidi bua ba lelu. Tukonkononayi bimue bilejilu bimpe bia bansonga, bidi bansonga bena Kristo mua kuidikija.

BAVUA BANYISHE BIVUABU BAPETE

9. Ntshilejilu kayi tshimpe tshivua bana ba Noa bashiye? (Tangila tshimfuanyi tshia ntuadijilu.)

9 Bana ba Noa mbashiye tshilejilu tshimpe. Bavua bapeshe tatuabu mudimu wa kuenza buatu ne kubuelamu ne dîku diende. Kakuyi mpata bana ba Noa bavua bamone ne: mbimpe kuenza disua dia Yehowa. Bakeleshangana diboko ne tatuabu. Pashishe, bakamuambuluisha bua kuenza buatu ne bakabuelamu. (Gen. 7:1, 7) Bavua ne tshipatshila kayi? Genese 7:3 udi wamba ne: bakabueja nyama mu buatu “bua kusungila mioyo ya bintu.” Bantu bakapanda pabu. Bu muvua bana ba Noa bangate tshivuabu bapete kudi tatuabu ne mushinga, bavua ne diakalenga dia kusungila bukua bantu ne kujadikulula ntendelelu mulelela pa buloba bukezula.​—Gen. 8:20; 9:18, 19.

10. Mmunyi muvua bansonga banayi bena Ebelu bavua mu Babulona baleje dianyisha bua bulelela buvuabu balonge?

10 Bidimu nkama pashishe, bansongalume banayi bena Ebelu bakaleja ne: bavua balonge tshivua ne mushinga menemene. Bakaya ne Hananiya, Mishaele, Azaliya ne Danyele mu Babulona mu 617 kumpala kua Yezu. Bavua bimpe kumona ne bavua bansongalume ba meji bavua mua kuidikija nsombelu wa bena mu Babulona bipepele. Kadi kabakenza nanku to. Malu akenzabu adi aleja patoke ne: bavua bavuluke bumpianyi buabu, mmumue ne: malu avuabu babalongeshe. Bonso banayi bakapeta masanka bua muvuabu balamate ku malongesha a mu nyuma avuabu balonge patshivuabu bana.​—Bala Danyele 1:8, 11-15, 20.

11. Mmunyi muvua malu a mu nyuma avua Yezu mulonge mambuluishe bantu bakuabu?

11 Katuvua mua kujikija dikonkonona bilejilu bimpe ebi katuyi bakule bua tshia Yezu Muana wa Nzambi to. Uvua mupete malu a bungi kudi Tatuende ne uvua muangate ne mushinga. Dianyisha diende dia malu avuaye mulonge didi dimuenekela mu mêyi ende a ne: “Ndi ngakula malu aa anu muvua Tatu muandongeshe.” (Yone 8:28) Uvua musue bua malu avuaye mupete ambuluishe bantu bakuabu. Wakambila musumba wa bantu ne: “Ndi ne bua kumanyisha lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi mu bimenga bikuabu, bualu bakantuma bua bualu ebu.” (Luka 4:18, 43) Wakambuluisha bantu bavua bamuteleja bua kubenga ‘kuikala ba pa buloba,’ badi kabayi banyisha bintu bia mu nyuma.​—Yone 15:19.

ANYISHA BIUDI MUPETE

12. a) Mmunyi mudi 2 Timote 3:14-17 ukumbanyina bansonga ba bungi lelu? b) Bansonga bena Kristo badi ne bua kudiela nkonko kayi?

12 Anu bu bansonga batudi bakonkonone, wewe pebe udi mua kuikala mukolesha kudi baledi badi benzela Yehowa Nzambi mudimu. Biobi nanku, tshidi Bible wamba bua Timote tshidi mua kukukumbanyina. (Bala 2 Timote 3:14-17.) Baledi bebe ke badi ‘bakulongeshe’ bua kumanya Nzambi mulelela ne mua kuenza malu adi amusankisha. Bavua mua kuikala batuadije kukulongesha pautshivua mu maboko. Ebi ke bidi bienze bua ulue “muena meji bua kupeta lupandu ku ditabuja mu diumvuangana ne Kristo Yezu” ne makuambuluishe bua kuikala “ne bionso bidi bikengedibua bua mudimu wonso muimpe.” Mpindieu lukonko lua mushinga ludi ne: Neulejaku dianyisha bua biudi mupete anyi? Ebi nebikulombe bua kudikonkonona nkayebe. Diela nkonko bu mudi: ‘Ntu ngumvua bishi bua mundi mu mulongo wa bantemu ba lulamatu? Ntu ngumvua munyi bua mundi munkatshi mua bantu bakese badi bamanyike kudi Nzambi? Ntuku nganyisha diakalenga dinene ne dia pa buadi dia kumanya bulelela anyi?’

Utu umvua bishi bua muudi mu mulongo mule wa bantemu ba lulamatu? (Tangila tshikoso tshia 9, 10 ne 12)

13, 14. Nditeta kayi ditu bamue bena Kristo batuilangana nadi? Bua tshinyi nkupanga lungenyi tuetu balekele ditupite bukole? Fila tshilejilu.

13 Bamue bansonga badibu bakoleshe kudi baledi bena Kristo badi mua kubenga kumona dishilangana dinene didi pankatshi pa mparadizu wa mu nyuma mutudi mpindieu ne bulongolodi bua Satana budi mu mîdima. Bamue mbatete too ne bua kumona mudi nsombelu mu ndongoluelu eu. Udiku mua kunyema mutangile mu mashinyi adi alua kumpala kuebe mu lubilu anu bua kumvua mutubi bisama wowu makukume ne bua kumanya tshienzeka anyi? Nansha kakese. Bia muomumue, katuena ne bua kuteta bua kumanya ‘nsombelu mubi wa buenzavi’ wa mu bulongolodi ebu anu bua kudijadikila bubi buende to.​—1 Pet. 4:4.

14 Gener wa mu Asie uvua mukolele mu dîku dia bena Kristo. Wakatambula pavuaye ne bidimu 12. Kadi, wakatuadija kunanga malu a mu bulongolodi ebu. Udi wamba ne: “Mvua musue kulabula ‘budikadidi’ bua mu ndongoluelu eu.” Gener wakatuadija nsombelu wa mpala ibidi. Pakakumbajaye bidimu 15, wakatuadija kuidikija nsombelu wa balunda babi bavuaye nabu. Wakatuadija kunua kukuatshika ne kuakula buakulavi. Gener uvua misangu ya bungi upingana kumbelu dîba dipite panyima pa mumane kunaya ne balunda bende manaya a mabi a pa mesa ne manaya a tshikisu ku Enternete. Kadi, panyima pa matuku, wakatuadija kumona ne: malu a mu ndongoluelu eu avua amusankisha kaavua mu bulelela amupetesha disanka to. Avua kuipata kua lupepele. Udi wamba bua dipingana diende mu tshisumbu ne: “Kutshidi malu a bungi antshidi nduangana nawu, kadi masanka adi afumina kudi Yehowa mmaapite bungi kule ne kule.”

15. Nansha nsonga udibu bakoleshe kudi baledi badi kabayi bena Kristo udi ne bua kuvuluka tshinyi?

15 Bushuwa, kudi bansonga bakuabu badi badisangisha netu mu tshisumbu badibu bakoleshe kudi baledi badi kabayi bena Kristo. Biwikale umue wa kudibu, ela meji bua diakalenga dinene diudi nadi dia kumanya Mufuki ne kumuenzela mudimu. Kudi bantu miliyare mivule pa buloba. Nunku, ndiakalenga dinene bua kuikala munkatshi mua bantu badi Yehowa mukoke kudiye ne bulenga ne badiye muleje bulelela bua mu Bible. (Yone 6:44, 45) Bua bantu badi pa buloba lelu, mu bantu 1 000, muntu 1 udi ne dimanya dijalame dia bulelela, ne wewe udi umue wa kudibu. Bualu ebu kabuenaku ne bua kutupesha tuetu bonso disanka nansha bituikale balonge bulelela mu mushindu kayi anyi? (Bala 1 Kolinto 2:12.) Gener udi wamba ne: “Mubidi udi umvuayila pandi ngela meji bua bualu ebu. Meme ndi nganyi bua Yehowa, Mufuki wa diulu ne buloba kummanyaye?” (Mus. 8:4) Muanetu mukuabu wa muaba umue eu udi wamba ne: “Balongi batu bumvua disanka dia bungi padi mulongeshi wabu mubamanye. Kadi netuambe tshinyi bua diakalenga dinene dia kuikala mumanyike kudi Yehowa Mulongeshi munene!”

NEWENZE TSHINYI?

16. Ndisungula kayi dimpe didi bansonga bena Kristo mua kuenza lelu?

16 Paudi uvuluka diakalenga dinene diudi nadi, bua tshinyi kuenaku mua kudienzeja bua kuikala munkatshi mua bantu bakese badi benza malu mimpe mu nsombelu wabu? Mu mushindu eu, udi mua kuikala pebe mu mulongo wa batendeledi ba Nzambi ba lulamatu. Kuenza nunku nekuleje muudi ne meji pamutu pa kulonda tshianana tshianana tshibungi tshia bansonga badi balonda bulongolodi ebu too ne pabutukabu.​—2 Kol. 4:3, 4.

17-19. Ntshinyi tshidi mua kukuambuluisha bua kumona mu mushindu muimpe dikala mushilangane ne bena panu?

17 Bushuwa, ebi kabiena biumvuija ne: mbipepele misangu yonso bua kuikala mushilangane ne bena mu ndongoluelu eu to. Kadi kuela meji bua bualu ebu nekukuambuluishe bua kuikala mushilangane. Tuangate tshilejilu: Ela meji bua munyemi wa mbilu. Kakuyi mpata, udi ne bua kuikala mushilangane ne bantu bakuabu bua kufikaye tshidiye atshi. Udi pamuapa udipangisha bimue bintu bidi mua kumuangata dîba diende ne ntema yende, bimupangisha bua kudibidija. Ku lukuabu luseke, bu mudiye musue bua kuikala mushilangane ne bena mulongo nende, udi ne mushindu wa kudibidija bikole bua kukumbaja tshipatshila tshiende.

18 Bena panu badi bamona muoyo anu mudiwu emu. Wewe umona malu kule, ushilangana ne bena panu ne udikanda ku malu abu a tshiendenda ne adi anyanga buena Kristo, ‘neukuate bikole ku muoyo wa bushuwa.’ (1 Tim. 6:19) Muanetu wa bakaji utukadi batele udi wamba ne: “Wewe mushale mulamate ku malu audi witaba, neumvue disanka ku ndekelu kua dituku. Nebileje ne: udi ne bukole bua kukandamena nkuaka (muenji wa mâyi) wa bulongolodi bua Satana. Mbienze anu bu udi umona Yehowa Nzambi usanka ne ufukisha mimuemue bua bualu buebe. Ke disanka diudi upeta wewe mushilangane ne bakuabu.”

19 Bua muntu udi muimanyine anu pa bidiye mua kupeta mpindieu, muoyo kawena ne tshipatshila to. (Muam. 9:2, 10) Biwikala nsonga ne wela meji bikole bua tshipatshila tshia muoyo webe ne bua bule bua tshikondo tshiudi mua kushala ne muoyo, kabienaku bia meji bua kubenga ‘kuenda bu mudi bantu ba bisamba bikuabu benda,’ kadi kuikala ne nsombelu wa nsongo anyi?​—Ef. 4:17; Mal. 3:18.

20, 21. Tuetu bangate dipangadika dimpe, netupete masanka kayi? Mbatulombe bua kuenza tshinyi?

20 Tuetu bangate mapangadika mimpe, tudi mua kupeta nsombelu wa disanka mpindieu ne kubuela mu mulongo wa bantu ‘bapiana buloba,’ mmumue ne: kupeta muoyo wa tshiendelele. Masanka bungi kabuyi kubala atudi katuyi bamanye buonso buawu mmatuindile. (Mat. 5:5; 19:29; 25:34) Kadi manya ne: Nzambi katu utupesha bintu tshifilafila to. Udi ne malu kampanda adiye utulomba. (Bala 1 Yone 5:3, 4.) Kadi, kumuenzela mudimu ne lulamatu mpindieu ke kudi ne mushinga munene.

21 Ndiakalengapu kayi dinene ditudi nadi bua mutudi bapete bintu bia bungi kudi Nzambi! Tudi ne dimanya dilelela dia Dîyi diende ne tudi ne lumvu luimpe lua malu adi amutangila ne bua tshidiye mulongolole. Tudi ne diakalenga dinene dia kumanyisha dîna diende ne dia kuikala Bantemu bende. Nzambi udi utulaya ne: udi ku luseke luetu. (Mus. 118:7) Mbimpe tuetu bonso, bansonga ne bakole tuleje dianyisha dietu pa kuikala ne nsombelu udi uleja mutudi ne dijinga dikole dia kupesha Yehowa ‘butumbi kashidi ne tshiendelele.’​—Lomo 11:33-36; Mus. 33:12.