Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Nkonko ya babadi

Nkonko ya babadi

Ku kale mikanda yetu ivua itamba kuimanyina pa mundidimbi ne bualu buena dîna, kadi bidimu bishala ebi, kayena itamba kuenza nunku to. Bua tshinyi?

Mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia 15/9/1950 (mu Anglais) bavua bumvuije muaku “mundidimbi” ne “bualu buena dîna” mushindu eu: “Mundidimbi ntshimfuanyi tshia bualu kampanda buikala mua kukumbana mu matuku atshilualua. Bualu buena dîna mbualu bulelela budi mundidimbi uleja. Mbikumbane bua kubikila mundidimbi ne: dileji; kubikila bualu buena dîna ne: bualu bulelela.”

Kukadi bidimu bia bungi bivua mikanda yetu yamba ne: balume ne bakaji ba lulamatu bu mudi: Debola, Elihu, Yefeta, Yobo, Lahaba ne Lebeka ne bakuabu ba bungi bavua mu bulelela mundidimbi anyi dileji didi dileja bela manyi peshi “musumba munene.” (Buak. 7:9) Tshilejilu, bavua bela meji ne: Yefeta, Yobo ne Lebeka bavua baleja bela manyi, ne bamba muvua Debola ne Lahaba mundidimbi wa “musumba munene.” Kadi mu bidimu bishale ebi, katuena benza difuanyikija dia mushindu eu to. Bua tshinyi?

MUNDIDIMBI

Mulambu wa muana wa mukoko wa Pasaka mu Isalele wa kale uvua mundidimbi​—Nom. 9:2

BUALU BUENA DÎNA

Paulo wakamba ne: Kristo udi “Pasaka wetu”​—1 Kol. 5:7

Mifundu minsantu idi ileja ne: bamue bantu badiyi itela bavua mundidimbi wa bualu kampanda. Anu mudibi bileja mu Galatiya 4:21-31, mupostolo Paulo udi wakula bua bakaji babidi badi bu “tshifuanyikijilu.” Hagâ, mukaji mupika wa Abalahama uvua uleja tshisamba tshia Isalele wa ku mubidi tshivua mu malanda ne Yehowa ku butuangaji bua Mikenji ya Mose. Kadi Sala, “mukaji uvua ne budikadidi” udi tshimfuanyi tshia mukaji wa Nzambi, mmumue ne: tshitupa tshia bulongolodi buende tshia mu diulu. Mu mukanda uvua Paulo mufundile bena Ebelu, udi uleja mudi Melekisedeke uvua mukalenge ne muakuidi muikale tshimfuanyi tshia Yezu, uleja malu adi apetangana menemene pankatshi pabu. (Eb. 6:20; 7:1-3) Paulo udi uleja kabidi mudi Yeshayi ne bana bende bikale tshimfuanyi tshia Yezu ne bayidi bende bela manyi. (Eb. 2:13, 14) Paulo uvua muenzeja ku nyuma wa Nzambi pavuaye ufunda, nunku tudi tuitaba ne disanka dionso tshidiye muambe bua difuanyikija edi.

Kadi, nansha muaba udi Bible uleja ne: muntu kampanda udi tshimfuanyi tshia muntu kansanga, katuena ne bua kuamba ne: kalu konso kadibu batele bua muntu au kadi tshimfuanyi tshia bualu kampanda to. Tshilejilu, nansha mudi Paulo wamba ne: Melekisedeke udi tshimfuanyi tshia Yezu, kena wamba bualu nansha bumue bua muvua Melekisedeke mutuadile Abalahama diampa ne mvinyo bua kusanka bua muvuaye mutshimune mukalenge banayi. Nunku, kakuena mvese nansha umue udi wambuluisha bua kupeta diumvuija disokome dia bualu ebu to.​—Gen. 14:1, 18.

Bamue bafundi ba mu nkama ya bidimu panyima pa lufu lua Yezu bakakuluka mu buteyi, buabu bobu bualu buonso buvua mundidimbi. Mukanda kampanda udi umvuija malongesha a Origène, a Ambroise ne a Jérôme wamba ne: “Bavua bakeba mindidimbi ya malu, ne bavua bushuwa bayipeta mu bualu ne bualu buonso buvua buenzeka, nansha bua malu avua kaayi ne mushinga avua malonda mu Bible. Bavua bela meji ne: nansha bualu budi bumvuika bipepele ne budi bantu bamanye bimpe, buvua ne bulelela kampanda munda muabu buvua bukole bua kubumvua . . . nansha bua bungi bua mishipa ivua bayidi bakuate butuku buvua Musungidi mubamuenekele; bamue bakakeba bikole bua kumanya tshivua bungi bua mishipa 153 buleja.”​—The International Standard Bible Encyclopaedia.

Augustin wa mu Hippone wakakula bikole bua muyuki wa mu Bible udi uleja muvua Yezu mudishe bantu balume batue ku 5 000 ne mampa atanu a orje ne mishipa ibidi. Bu muvua bantu bamona orje mushadile kudi blé, Augustin wakamba ne: mampa atanu adi aleja mikanda itanu ya Mose (bu muvua “orje” mishadile bidi bileja muvuabu bangata “Dipungila Dikulukulu” bu dishadile). Wakamba tshinyi bua mishipa ibidi? Amue malu avua mamusake bua kufuanyikija mishipa ibidi eyi ne mukalenge ne muakuidi. Mumanyi mukuabu wa malu a mu Bible uvua munange kukeba mindidimbi ne malu mena dîna wakamba ne: bu muvua Yakoba musumbe buana bute bua Esau ku dilonga dia nsupu mukunze, bivua bileja muvua Yezu musumbile bantu bumpianyi bua mu diulu ku mashi ende makunze.

Bikala mumvuija aa amueneka makole bua kuitaba, udi mua kumvua muaba udi tshilumbu. Bantu kabena mua kumanya miyuki ya mu Bible idi mikale mindidimbi ya malu adi ne bua kuenzeka ne idi kayiyi ne mindidimbi to. Bualu budi ne mushinga budi ne: muaba udi Bible ulongesha ne: muntu kampanda, bualu anyi tshintu kansanga tshidi mundidimbi wa tshintu tshikuabu tudi tuitaba. Kadi, katuena ne bua kufila diumvuija kampanda dia mu tshimfuanyi bua muyuki kampanda wa mu Bible padiku kakuyi mvese udi utusaka bua kuenza nanku to.

Kadi, mmunyi mudi malu ne bilejilu bidi mu Bible mua kutuambuluisha? Mupostolo Paulo udi utuambila mu Lomo 15:4 ne: “Malu onso avuabu bafunde kale bavua baafunde bua kutulongesha, bua tupete ditekemena ku diambuluisha dia dinanukila dietu ne dia busambi bua mu Mifundu minsantu.” Paulo uvua uleja ne: bana babu bela manyi ba mu bidimu lukama bia kumpala bavua ne bua kupeta malongesha manene mu malu avuabu bafunde mu Bible. Kadi, katshia ku tshikondo atshi, malongesha adi mu “malu onso avuabu bafunde kale” mu Mifundu minsantu mmambuluishe bena Kristo bonso, bela manyi ne “mikoko mikuabu.”​—Yone 10:16; 2 Tim. 3:1.

Nunku, miyuki ya bungi ya mu Bible kayena ikumbanyina anu bela manyi anyi “mikoko mikuabu” peshi bena Kristo ba tshikondo kampanda tshisunguluke to. Kadi, idi yambuluisha batendeledi ba Nzambi bonso, ba kale ne ba lelu. Tshilejilu, makenga a Yobo kaena anu tshimfuanyi tshia ntatu ivua bela manyi bapete mu Mvita ya kumpala ya buloba bujima to. Bantu ba Nzambi ba bungi, balume ne bakaji, bela manyi ne bena mu musumba munene, mbapete ntatu ya buena ya Yobo ne ‘mbamone muvua Yehowa mubenzele malu ku ndekelu ne mudi Yehowa muikale ne dinanga dikole ne luse.’​—Yak. 5:11.

Tshilejilu, mu bisumbu bietu lelu, katuenaku ne bantu bakaji bakulakaje badi ne lulamatu anu bu Debola anyi? Katuenaku ne bakulu bansonga badi ne meji anu bu Elihu, ne bampanda-njila badi ne dikima ne tshisumi anu bu Yefeta, ne balume ne bakaji ba lulamatu badi ne lutulu anu bu Yobo anyi? Tudi ne dianyisha dia bungi bua mudi Yehowa mulame “malu onso avuabu bafunde kale” bua ‘tupete ditekemena ku diambuluisha dia busambi bua mu Mifundu minsantu.’

Bua malu aa, mikanda yetu ya mu bidimu bidi panshi ebi mmitambe kuimanyina pa malongesha atudi mua kupeta mu miyuki ya mu Bible pamutu pa kukeba bua kumanya diumvuija dia mu tshimfuanyi dia bualu kampanda anyi dikumbana diabu mu matuku atshilualua.