Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Dilongesha dia ne: bintu mbidienze ditu dipetangana ne Bible anyi?

Dilongesha dia ne: bintu mbidienze ditu dipetangana ne Bible anyi?

Dilongesha dia ne: bintu mbidienze ditu dipetangana ne Bible anyi?

MBULELELA bua ne: Nzambi uvuaku muangate bintu bidienze bua kufuka nabi muntu mufumine ku nyama anyi? Nzambi uvuaku mulombole tuishi bua kuluatu mishipa ne pashishe mishipa kuluayi bintu bidi bidikoka panshi ne nyama, ne ndekelu wa bionso ntshima kampanda kuluayi bantu anyi? Bamue bena sianse ne bamfumu ba bitendelelu badi bitaba dilongesha dia ne: bintu mbidienze ne dia mu Bible dia ne: Nzambi ke udi mubifuke. Badi bamba ne: mukanda wa mu Bible wa Genese mmuanu patupu. Pamuapa ukadiku mudiebeje ne: ‘Dilongesha dia ne: muntu mmufume ku nyama didiku dipetangana ne Bible anyi?’

Kumanya kutudi bafumine kudi ne mushinga bua tuetu kumanya tshitudi, kutudi tuya ne mushindu utudi ne bua kuenza malu. Dimanya kudi muntu mufumine didi dituambuluisha bua kumanya tshidi Nzambi mulekele makenga ne tshidiye mulongoluele muntu bua matuku atshilualua. Katuena mua kudia bulunda ne Nzambi bituikale katuyi bamanye ne: yeye ke Mufuki wetu. Nanku tukonkononayi tshidi Bible wamba bua kudi muntu mufumine, nsombelu wende wa mpindieu ne wa matuku atshilualua. Pashishe netumanye bikala dilongesha dia ne: bintu mbienze dipetangana ne Bible.

Pavuaku muntu umue

Bena dilongesha edi batu bamba ne: nyama kampanda yakashintuluka ku kakese ku kakese bua kuluayi bantu. Kabena bitaba ne: musangu kampanda kuvua anu muntu umue to. Pabi Bible udi uleja malu mushindu mukuabu. Udi wamba ne: tudi bafume kudi muntu umue Adama. Bible udi wakula bua Adama bu muntu mulelela uvuaku. Udi ututelela dîna dia mukajende ne mêna a bamue ba ku bana bende. Udi utuambila malu akenza Adama, akambaye, tshikondo tshivuaye ne muoyo ne tshiakafuaye. Yezu kavua wangata muyuki eu bu muanu wa patupu bua bantu badi kabayi balonge. Dimue dituku pavuaye uyukila ne balombodi ba bitendelelu bavua balonge bikole, wakabambila ne: ‘Nuenu kanuakubala ne: ku tshibangidilu mufuki wakabafuka mulume ne mukaji anyi?’ (Matayo 19:3-5) Pashishe Yezu wakatela mêyi adi atangila Adama ne Eva adi mu Genese 2:24.

Luka, mufundi mukuabu wa Bible ne mumanyi wa malu a kale wakakula bua Adama bu muntu mulelela uvuaku anu bu Yezu. Wakatela bankambua ba Yezu too ne ku muntu wa kumpala Adama. (Luka 3:23-38) Kabidi, pavua mupostolo Paulo muakule kumpala kua musumba wa bantu uvua ne bena nkindi bavua balonge mu tulasa tuende lumu tua mu Grèce, wakabambila ne: ‘Nzambi wakafuka buloba ne bintu bionso bidipu wakafuka bisamba bionso bia bantu bafuma mu muntu umue, bua kuikalabu pa buloba buonso.’ (Bienzedi 17:24-26) Bulelela, Bible udi ulongesha ne: tudi bafume kudi “muntu umue.” Tshidi Bible wamba bua nsombelu uvua nende muntu ku ntuadijilu tshidiku tshipetangana ne dilongesha dia ne: muntu mmufume ku nyama anyi?

Muntu udi ujimija bupuangane

Bilondeshile Bible, Yehowa wakafuka muntu wa kumpala mupuangane. Mbualu bukole bua Nzambi kuenza tshintu katshiyi tshipuangane. Bible udi wamba ne: ‘Nzambi wakafuka muntu ne tshimfuanyikiji tshiende. Nzambi wakamona bintu bionso biakenzaye ne: biakadi bimpe be!’ (Genese 1:27, 31) Muntu mupuangane udi mushindu kayi?

Muntu mupuangane udi ne budikadidi bua kudisunguila malu ne udi ne bukole bua kuidikija bimpe menemene ngikadilu ya Nzambi. Bible udi wamba ne: ‘Nzambi wakafuka bantu ne mitshima mijalame, kadi bobu kabadikebela malu a ngenyi yabu.’ (Muambi 7:29) Adama wakasungula bua kutombokela Nzambi. Bua ditomboka dia Adama edi, wakajimija bupuangane buende ne bua ndelanganyi yende kabidi. Bu muvua muntu mujimije bupuangane, ke bualu kayi tutu tuenza malu mabi nansha mutudi basue kuenza malu mimpe. Mupostolo Paulo wakamba ne: “Tshitu ngenza bualu bundi musue kuenza, kadi ndi ngenza bualu bundi nkina.”​—Lomo 7:15.

Bilondeshile Bible, muntu mupuangane uvua ne bua kuikala ne makanda a mubidi bua kashidi. Tshivua Nzambi muambile Adama muntu wa kumpala au tshidi tshileja ne: bu yeye kayi mutupe ku mukenji wa Nzambi, kavua mua kufua to. (Genese 2:16, 17; 3:22, 23) Yehowa kavua mua kuamba ne: muntu uvuaye mufuke uvua “muimpe be” bu muntu au mua kulua kusama anyi kutomboka. Dipanga bupuangane ke didi dienzeje bua ne: mubidi wa muntu utekete ne usame nansha muvuabu bawenze mu mushindu wa dikema. Dilongesha dia ne: bintu mbidienze kadiena dipetangana ne Bible. Didi dileja mudi bantu badiku lelu eu bafumine ku nyama eku Bible uleja ne: bantu ndelanganyi ya muntu wa kumpala mupuangane.

Lungenyi lua ne: Nzambi uvua mulombole bintu bivua bidienze bua kupatulabi muntu kaluena lupetangana ne tshidi Bible wamba bua ngikadilu ya Nzambi to. Bu Nzambi muenze nanku, bivua mua kumvuija ne: yeye ke udi mufikishe bantu ku masama ne ku ntatu. Pabi Bible udi wamba bua Nzambi ne: ‘Yeye udi Dibue, mudimu wende wonso udi muakane, bualu bua njila yende yonso idi milulame. Nzambi wa kalolo udi kayi ne bubi, udi ne malu makane a bushuwa. Bantu [mbakadinyange], kabena bu bana bende, bakapambuka, malu abu akanyanguka, akalua manyongoboka.’ (Dutelonome 32:4, 5) Ke bualu kayi makenga adi akuata bantu lelu ki mmalue bualu Nzambi uvua mulombole bintu bidienze bua kuluabi muntu. Makenga adiku bualu muntu umue uvua mutombokele Nzambi ne mujimije bupuangane buende yeye ne bua ndelanganyi yende. Bu mutukadi bakonkonone bualu bua Adama, mpindieu tuanji kuakula bua Yezu. Dilongesha dia ne: bintu mbidienze didiku dipetangana ne tshidi Bible wa bua Yezu anyi?

Udiku mua kuitaba dilongesha dia ne: bintu mbidienze ne Buena-Kristo anyi?

Dimue dia ku malongesha manene a Buena-Kristo diudi mua kuikala mumanye didi ne: ‘Kristo wakafua bua malu mabi etu.’ (1 Kolinto 15:3; 1 Petelo 3:18) Bua kumvua bua tshinyi dilongesha dia ne: bintu mbidienze kadiena dipetangana ne mêyi aa, tshia kumpala tudi basue kumvua tshidi Bible utubikidila ne: benji ba malu mabi ne tshidi malu mabi atuenzela.

Tuetu bonso tudi benji ba malu mabi mu ngumvuilu wa ne: katuena mua kuidikija bimpe menemene ngikadilu minene ya Nzambi bu mudi dinanga diende ne buakane. Ke bua tshinyi Bible udi wamba ne: ‘Bonso bakenza malu mabi, ne badi bapanga kupeta butumbi kudi Nzambi.’ (Lomo 3:23) Bible udi ulongesha ne: bubi ke budi bukebeshe lufu. 1 Kolinto 15:56 udi wamba ne: “Kalonda ka lufu kadi bubi.” Bubi butudi bapiane budi kabidi bukebesha masama. Yezu wakaleja mudiku diumvuangana pankatshi pa masama ne bubi butudi bapiane. Wakambila muena tuneke mukuabu ne: ‘Mibi yebe idi mijimijibue,’ ne muntu au wakumvua bimpe.​—Matayo 9:2-7.

Mmunyi mudi lufu lua Yezu lutuambuluisha? Bible udi uleja dishilangana dinene didi pankatshi pa Adama ne Yezu Kristo, wamba ne: ‘Mudi bonso bafua mu Adama, nunku mu Kristo kabidi bonso nebavuijibue muoyo.’ (1 Kolinto 15:22) Pavua Yezu mufile muoyo wende, uvua mufute mushinga bua bubi butuvua bapiane kudi Adama. Ke bualu kayi, muntu yonso udi witabuja Yezu ne umutumikila neapete tshivua Adama mujimije, mumue ne: ditekemena dia muoyo wa kashidi.​—Yone 3:16; Lomo 6:23.

Kuenaku umona mudi dilongesha edi dia ne: bintu mbidienze kadiyi dipetangana ne Buena-Kristo anyi? Bituikala katuyi tuitaba ne: ‘Bonso badi bafua mu Adama,’ mmunyi mutudi mua kutekemena ne: ‘mu Kristo bonso nebavuijibue muoyo’?

Tshidi dilongesha dia ne: bintu mbidienze dikokela bantu

Bible udi uleja tshidi bantu banangile dilongesha dia ne: bintu mbidienze. Udi wamba ne: ‘Bualu bua tshikondo netshilue pikalabu kabayi bumvua diyisha dilenga ne lutulu; kadi bualu bua matshi abu adi asasakana, bobu nebadikebele bayishi ba bungi bu mudi disamina dibi dia mitshima yabu; nebumushe matshi abu ku malu malelela, nebasesukile ku nsumuinu.’ (2 Timote 4:3, 4) Nansha mutubu bumvuija dilongesha dia ne: bintu mbidienze ne miaku ya bena sianse, mu bulelela ndilongesha dia mu bitendelelu. Didi dilongesha mushindu kampanda wa kuangatana muoyo utudi nawu ne wa kumona Nzambi. Didi dikoka bantu badi ne lungenyi lubi lua kudisua ne kudienzela malu. Bantu ba bungi badi bitaba dilongesha edi batu bamba ne: badi bitabuja kabidi Nzambi. Kadi badi badiumvua bapepele bua kumona Nzambi bu Muntu uvua kayi mufuke, udi kayi utangila malu a bantu ne wikala kayi mua kubalumbuluisha nansha. Ndilongesha didi diafunya bantu ku matshi patupu.

Misangu ya bungi ki mbijadiki bitu bisaka bantu bua kulongesha ne: bintu mbidienze, kadi ‘ndisamina dibi dia mitshima yabu’ anyi majinga abu, pamuapa dijinga dia kuanyishibua kudi bena sianse bakuabu badi bitaba dilongesha edi. Michael Behe, mulongeshi wa biochimie udi muenze bidimu bia bungi mu dilonga bidi bienzeka munda mua tutupa tukese tua mubidi anyi selile, wakumvuija ne: bantu badi balongesha ne: selile mmudienze kabena ne bijadiki to. Bintu bivuaku mua kuikala bituadije kudienza ne kantu kakese menemene bu mudi selile anyi? Behe Wakafunda ne: “Dilongesha dia ne: selile mmudienze kadiena ne nshindamenu mu mikanda ya bena sianse to. Kakuena nansha umue wa ku mikanda ya bena sianse bu mudi bibejibeji binene, bibejibeji bia malu masunguluke anyi mikanda, udi umvuija muvua kantu katambe bukese kadienze anyi muvuaku mua kudienza. . . . Dilongesha dia Darwin dia ne: selile mmudienze ndia budiambi patupu.”

Bikala balongeshi ba bualu ebu kabayi mua kufila bijadiki bia bidibu bamba, bua tshinyi badi balongesha ngenyi eyi ne bukole buonso? Behe udi umvuija ne: “Bantu ba bungi bu mudi bena sianse ba bungi bende lumu ne badibu banemeka bikole ki mbasue kumanya ne: kudi mua kuikala muntu kampanda udi kayi umueneka udi mufuke bintu.”

Dilongesha dia ne: bintu mbidienze didi dikoka balombodi ba bitendelelu ba bungi badi basue kudileja bena meji. Mbafuanangane ne bantu bavua mupostolo Paulo muakuile mu mukanda wende uvuaye mutumine bena Kristo ba ku Lomo. Paulo wakafunda ne: ‘Mianda ya Nzambi idi mimanyibue kudi bantu idi imueneka munda muabu bua malu Ende akadi kayi mua kumueneka katshia buloba buafukibua, bukole buende bua tshiendelele mene ne Bunzambi buende adi amueneka bimpe bualu bua adi ajinguluka ku bintu biakafukibua; nunku kabena ne tshia kudibingisha natshi. Bualu bua pakamanyabu Nzambi, kabakamutumbisha bu Nzambi, kabakamusakidila; kadi meji akelabu akalua a patupu, ne mitshima yabu mijibale yakalua mîdima. Pakadiambabu ne: tudi bena lungenyi bakalua bapote.’ (Lomo 1:19-22) Mmunyi muudi mua kuepuka balongeshi ba dishima aba?

Ditabuja Mufuki didi ne bijadiki

Bible udi uleja patoke mushinga wa bijadiki padiye umvuija ditabuja. Udi wamba ne: ‘Ditabuja didi dimanya malu atudi tutekemena ne didi dijadika dia malu atudi katuyi bamone.’ (Ebelu 11:1) Ditabuja Nzambi menemene didi ne bua kushindamena pa bijadiki bia ne: Mufuki udiku. Bible udi uleja muaba uudi mua kupeta bijadiki ebi.

Davidi umue wa ku bantu bavua bafunde Bible ku bukole bua Nzambi wakamba ne: ‘Ndi nkusakidila, bualu bua difukibua dianyi didi dilengeja meji a mua kukunemeka bikole, didi dinkemesha.’ (Musambu 139:14) Kuela meji bua mushindu wa dikema udibu benze mubidi wetu ne bintu bikuabu bidi ne muoyo kudi kuuja mutshima wetu ne kanemu bua meji adi nawu Mufuki wetu. Mushindu udiye muenze bua bitupa bionso bia mubidi bikale biambuluishangana bua tuetu kuikala ne muoyo udi utukemesha bikole. Kabidi, tshibuashibuashi etshi tshidi tshileja mudibu batshienze mu mushindu mujalame ne mu bulongame bua dikema. Davidi wakafunda ne: ‘Diulu didi diamba butumbi bua Nzambi; bia mu diulu bibaluluke bidi bimuenesha midimu ya bianza biende.’​—Musambu 19:1.

Bible nkayende mmuule tente ne bijadiki bidi bileja ne: Mufuki udiku. Wewe mukonkonone mudi mikanda 66 idi mu Bible ipetangana, mudi mikenji idimu mimpe ne mudi milayi idimu mikumbane, neumone ne: Mufuki wetu ke uvua mufundishe Bible. Wewe mumvue malongesha a mu Bible neujadike kabidi ne: bushuwa Bible Ndîyi dia Mufuki. Tshilejilu, paudi umvua malongesha a mu Bible bu mudi adi umvuija kudi makenga mafumine, tshidi Bukalenge bua Nzambi, tshienzekela bantu matuku atshilualua ne mushindu wa kuikala ne disanka, neujingulule bimpe meji a Nzambi. Newambe anu bu Paulo wakafunda ne: ‘Monayi ndondo wa bubanji bua meji ne lungenyi bia Nzambi! Monayi mutudi katuyi mua kujingulula bilumbuluidi biende, mutudi katuyi mua kulonda njila yende!’—Lomo 11:33.

Paudi ukonkonona bijadiki ebi ne ditabuja diebe diende dikola, udi ufika ku dituishibua ne: dîba diudi ubala Bible udi uteleja Mufuki yeye nkayende. Mufuki udi wamba ne: ‘Ngakafuka buloba, ngakafuka bantu badimu. Bianza bianyi nkayabi biakabalula diulu ne ngakelela bintu biadi bionso mukenji.’ (Yeshaya 45:12) Bushuwa, kuakunyingalala nansha kakese bua muudi muenze muebe muonso bua kujingulula ne: Yehowa ke Mufuki wa bintu bionso.

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 14]

Mupostolo Paulo wakambila bena Greke bavua balonge bikole ne: ‘Nzambi wakafuka bisamba bionso bia bantu, bafuma mu muntu umue’

[Tshimfuanyi mu dibeji 15]

Dilongesha dia ne: bintu mbidienze didi dileja mudi bantu badiku lelu bafumine ku nyama. Pabi Bible udi uleja mudi bantu bikale ndelanganyi ya muntu mupuangane

[Tshimfuanyi mu dibeji 16]

“Dilongesha dia ne: selile mmudienze kadiena ne nshindamenu mu mikanda ya bena sianse to”

[Tshimfuanyi mu dibeji 17]

Mushindu wa dikema udibu benze bintu bidi ne muoyo udi uuja mutshima wetu ne kanemu bua meji adi nawu Mufuki wetu