Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bua tshinyi Nzambi wakanyisha Noa? Tshitudi ne bua kumanyina bualu abu

Bua tshinyi Nzambi wakanyisha Noa? Tshitudi ne bua kumanyina bualu abu

Bua tshinyi Nzambi wakanyisha Noa? Tshitudi ne bua kumanyina bualu abu

BA BUNGI ba kutudi batu bavuluka dîba divuabu bapete lumu kampanda lua mushinga. Tudi mua kuvuluka ne malu makese muvuawu menzeke, muaba utuvua, tshituvua tuenze ne kabidi ne tshituvua bumvua bua bualu abu. Bushuwa, Noa kavua mupue muoyo dituku divua Mukalenge wa buloba bujima Yehowa Nzambi mumuambile tshienzaye. Mbualu kayi buvua mua kuikala ne mushinga wa bungi? Yehowa wakamuambila muvuaye muangata dipangadika dia kubutula “bantu bonso.” Wakambila Noa bua kuibaka buatu bunene bua kudisungila yeye ne dîku diende ne nyama ya mishindu yonso.​—Genese 6:9-21.

Noa wakenza tshinyi? Uvua mumvua disanka pavuaye mumvua bualu abu anyi, peshi uvua mutontolola? Mmushindu kayi uvuaye muambile mukajende ne bana bende bualu ebu? Bible kena wamba malu aa to. Tshidiye utuambila tshidi ne: “Noa wakenza nunku; wakenza mianda yonso yakamuambila Nzambi.”​—Genese 6:22.

Ebu ke bualu bua mushinga mukole, bualu tshiambilu etshi tshidi tshileja tshimue tshia ku bivua bisake Nzambi bua kuanyisha Noa; wakenza ne muoyo wende mujima malu onso akamuambila Nzambi. (Genese 6:8) Mbualu kayi bukuabu buvua busake Nzambi bua kuanyisha Noa? Diandamuna dia lukonko elu didi ne mushinga bualu tudi ne bua kuikala bu Noa bua tuetu kupanduka pikala Nzambi mua kubutula kabidi bantu babi pa buloba. Tshia kumpala tuanji kuakula bua nsombelu uvuaku mu tshikondo tshia Noa kumpala kua Mvula wa kabutu.

Bademon badi balua pa buloba

Noa uvuaku kale menemene. Uvua mulela pabuipi ne bidimu tshinunu panyima difukibua dia muntu wa kumpala. Bantu ba mu tshikondo atshi kabavua basombela mu mbuebue, bikala ne miosa mubidi mujima, kabayi ne lungenyi lua bungi bu lelu ne bikala misangu mikuabu bendela ku bianza, bikala kabidi ne mitshi mu bianza bu mutu bantu bela meji lelu to. Bakavua bamanye mua kufula biamu ne mikuba, ne Noa uvua mua kuikala muenza mudimu ne bintu ebi bua kuibaka buatu. Bavua kabidi ne biombelu bia mijiki. Bantu bavua baselangana, bakolesha bana, badima ne bamuna. Bavua basumba ne bapana bintu. Patudi tutangila malu aa, tudi mua kuamba ne: nsombelu wa mu tshikondo atshi mmufuanangane ne wa lelu.​—Genese 4:20-22; Luka 17:26-28.

Kadi mu mushindu mukuabu, nsombelu uvua mushilangane bikole ne wa lelu. Dishilangana dimue didi ne: bantu ba kale bavua balala bidimu bia bungi pa buloba. Bantu bavua balala bidimu bipita pa 800. Tshilejilu, Noa wakalala bidimu 950; Adama 930; ne kakuenda wa Noa Metushela wakalala bidimu 969. *​—Genese 5:5, 27; 9:29.

Dishilangane dikuabu didi mu Genese 6:1, 2 didi ne: ‘Pakabanga bantu kuvulangana ba bungi pa buloba ne pakalelabu bana bakaji, bansongalume ba bantu ba Nzambi bakamona bana bakaji ba bantu ba tshianana ne: Mbalengele; bakasungula bonso bakasuabu bu bakaji babu.’ “Bansongalume ba bantu ba Nzambi” aba bavua banjelo bavua bafume mu diulu bangate mibidi ya bantu ne kulua kuendakana pa buloba bu bantu. Nzambi kavua mubatume to, kabavua nansha balua bua kuambuluisha bantu to. Kadi bobu ‘bakashiya muaba wabu’ mu diulu bua kulua kuenda masandi ne nsongakaji milenga ivua pa buloba. Nunku kuluabu bademon.​—Yuda 6.

Banjelu batomboke aba bavua ne bukole ne meji bipita bia bantu, ne banyanguke, ke kusaka bantu ku dienza malu mabipe bikole tshikondo atshi. Bidi bimueka ne: buobu ke bavua balombola ne bakokesha bantu tshikondo atshi. Kabavua benza malu mu musokoko to, bienza bu mutu muena tshibawu utu usokoka tshidiye ne wenza malu mabi to. Kadi, bavua benza malu abu a ditombokela Nzambi pa butoke kabayi bundu.

Banjelu aba bakalela ne nsongakaji ivuabu bangate bu bakaji, ne bana bavuabu balelela bakakola ne kulua ne bukole bupite butu bantu nabu. Bavua bababikila ku dîna dia mu tshiena Ebelu dia “Nefilime.” Tudi tubala ne: ‘Mu matuku au bantu banene ba mfiondo [anyi Nefilime, NW] bakadi pa buloba, ne pakaya bansongalume ba bantu ba Nzambi kudi bansongakaji ba bantu ba tshianana, bakalela nabo bana. Bobu bakadi bantu banene ba kale ne ba butumbi.’ (Genese 6:4) Nefilime ivua bantu bavua bakuatshisha buôwa. Muaku “Nefilime” udi umvuija “Bashindishanganyi,” bantu badi bela bakuabu bibula. Bavua bashipa bantu ne tshikisu anu bu mutu bantu ba mu mianu ya bungi ya kale.

Muadi wa bantu bakane

Bible udi umvuija tshikondo atshi bu tshivua ne bubi bupite bungi ne bumuangalake miaba ya bungi. Udi wamba ne: ‘Mibi ya bantu idi idiundadiunda munkatshi mua ba pa buloba ne meji adibu bela mu mitshima yabo adi mabi matuku onso. Buloba buakadi bûle tente ne malu mabi. Bantu bonso bakanyanguka mu bienzedi biabu bia pa buloba.’​—Genese 6:5, 11, 12.

Nsombelu eu ke uvuaku mu tshikondo tshia Noa. Noa uvua mushilangane ne bantu ba tshikondo atshi, yeye uvua ‘muntu muimpe wakendakana ne Nzambi.’ (Genese 6:9) Kabitu bipepele bua muntu muakane kusomba pamue ne bantu babi to. Noa uvua mua kuikala unyingalala bikole bua bivua bantu abu bamba ne benza! Pamuapa uvua umvua anu muakumvua Lota uvua pende muntu muakane wa panyima pa Mvula wa kabutu. Lota uvua musombele mu Sodoma muvua bantu ba bikadilu bibi, uvua ‘mutatshishibue ku bienzedi bia bundu bia bashipi ba mikenji’ ne ‘mu dimona diende ne mu diumvua diende wakadi unyingalaja mutshima wende muakane ku dituku ku dituku ne bienzedi bia bantomboji.’ (2 Petelo 2:7, 8) Bivua anu mua kuikala kabidi nanku bua Noa.

Ngumu idi ivuayija mbidi anyi bikadilu bibi bia bantu ba muaba uudi musombele bitu bikunyingalaja anyi? Pikalabi nanku, muudi umvua amu ke muakumvua Noa. Kadi anji fuanyikijaku muvua Noa mua kuikala munyingalale bua bubi bua bantu mu bidimu 600 bijima, bualu ke bivuaye nabi pakaloka Mvula wa kabutu. Si uvua mua kuikala ujinga bikole bua kumona dijika dia malu mabi.​—Genese 7:6.

Noa uvua ne dikima bua kuepuka malu mabi

Noa “uvua muntu muakane ne mujalame munkatshi mua bantu ba tshikondo tshiende.” (Genese 6:9, MMM) Bible udi wamba ne: uvua muakane ne mujalame munkatshi, kabivua bilondeshile mmuenenu wa bantu ba tshikondo tshiende. Tudi mua kuamba kabidi ne: Noa uvua muntu muakane kumpala kua Nzambi, kadi uvua muntu mutatakana kumpala kua bantu ba tshikondo atshi. Tudi tumona ne: Noa kavua ne meji mabi avua matangalake tshikondo atshi to, ne kabidi kavua muditua mu dijikija dibi dia lutetuku ne bilelela bibi bivua bitangalake tshikondo atshi nansha. Elabi meji muvua bantu bamumona pavuaye mutuadije kuenza buatu! Bakamuseka bikole ne bamuamba mêyi a nsenda. Bavua bela meji ne: malu avuaye wamba kaakuenzeka nansha.

Nansha nanku, Noa uvua mumanye bikole malu a bungi a Nzambi, ne kavua mualame anu buende nkayende to. Bible udi wamba ne: uvua “muambi wa malu mimpe.” (2 Petelo 2:5) Noa uvua mumanye ne: uvua ne bua kutuilangana ne buluishi. Kakuenda Hanoka uvua pende muntu muakane wakamanyisha ne: Nzambi uvua ne bua kubutula bantu babi. Bualu ebu buakakebela Hanoka buluishi bukole, nansha nanku Nzambi kavua mulekela bua baluishi bende bamushipa to. (Genese 5:18, 21-24; Ebelu 11:5; 12:1; Yuda 14, 15) Bivua bikengela bua Noa kuikale ne dikima ne ditabuja dia se: Yehowa uvua ne bukole bua kumukuba kudi Satana, bademon, ba Nefilime, ne kudi bantu bonso bavua kabayi bamuitabuja anyi bamuluisha abu.

Bantu batu batendelela Nzambi batu misangu yonso babaluisha kudi bantu batu kabayi batendelela to. Nansha Yezu Kristo muine bavua bamukine, kukina too ne bayidi bende kabidi. (Matayo 10:22; Yone 15:18) Noa uvua ne dikima dia kutendelela Nzambi, bualu buvua bantu bonso kabayi bua kuenza to. Uvua mumanya ne: kuikala muntu udi Nzambi muanyishe nkupite kuikala muntu udibu banyisha kudi baluishi ba Nzambi. Bushuwa, Nzambi wakanyisha Noa.

Noa uvua mumanye

Anu mutuvua bamane kuamba, Noa wakayisha bantu ne dikima dikole. Bakenza tshinyi pavuaye ubayisha? Bible udi wamba ne: kumpala kua Mvula, bantu ‘bakadi badia, bakadi banua, bakadi babaka, bakadi babakibua too ne pakalua dituku diakabuela Noa mu buatu bunene, kabakamanya bualu too ne pakalua mvula ya bungi kubabutula.’ Kabakateleja didiumuija to.​—Matayo 24:38, 39.

Yezu uvua muambe ne: ke muenzekabi kabidi mu matuku etu aa. Kukadi bidimu bipite pa lukama kudi Bantemu ba Yehowa baditua mu didiumuija bantu bamba ne: Yehowa neenze malu a kukema bua kukumbaja dilongolola diende dia kuenzulula buloba bupiabupia buikale ne bantu bakane. Anu bantu miliyo mikese ke badi bateleja didiumuija edi, kadi miliyare ya bungi ya bantu kayena iteleja to. ‘Mbasue kupua muoyo’ ku bukole, babenga kuitabuja bualu bua Mvula wa kabutu ne tshidiye umvuija.​—2 Petelo 3:5, 13.

Kadi Noa uvua mumanye anyi muteleja. Uvua muteleja malu onso avua Yehowa mumuambile. Butumike buakamupandisha. Mupostolo Paulo wakafunda ne: ‘Bua ditabuja Noa, pakadiye mudimujibue bua malu akadi kaayi manze kumuenebua, muenzejibue ku ditshina dia Nzambi, wakalongolola buatu bua kusungila nabu ba mu nzubu muende.’​—Ebelu 11:7.

Tshilejilu tshia kulonda

Buatu buvua Noa muenze buvua bunene bikole, buvua bupite tshipalu tshia ndundu ku bunene ne buikale ne butumbuke bu bua etaje wa bisasa bitanu. Buvua bupite mazuwa manene a pa mâyi avua enda ne lupepa ku bule bua metre mapite pa 30, buatu abu ke buvuabu bamba buvua bunene bua katshia babanga kuenza matu a mitshi. Buatu abu buvua bushilangane ne mutshi muondola bua kusabula bantu pa musulu, kadi tshivua ne mushinga tshivua kuenda pa mâyi. Nansha nanku, bivua bikengela lungenyi lua bungi bua kubuibaka. Bivua bikengela kabidi kubulamika kamonya munda ne pa mbelu. Uvua pamuapa muenze bidimu bipite pa 50 bua kubujikija.​—Genese 6:14-16.

Kabivua bipepele to. Noa uvua ne bua kulama biakudia bia tshidimu tshijima bua dîku diende ne bua nyama kabidi. Uvua kabidi ne bua kusangisha nyama ne kuyibueja mu buatu kumpala kua Mvula kutuadija. Kadi “Noa wakenza mianda yonso yakamuambila Yehowa.” Wakikisha pakajikijaye malu onso ne Yehowa kukanga tshiibi tshia buatu.​—Genese 6:19-21; 7:5, 16.

Pashishe Mvula wakatuadija kuloka. Wakaloka matuku 40 a munya ne 40 a butuku. Bantu bavua ne bua kusomba mu buatu tshidimu tshijima too ne pavua mâyi abuela mu buloba. (Genese 7:11, 12; 8:13-16) Bantu babi bonso bakabutuka. Kadi, anu Noa ne dîku diende ke bakapanda pavuabu bumbushe bantu babi pa buloba.

Bible udi wamba ne: Mvula wa kabutu wa tshikondo tshia Noa udi bu ‘tshilejilu tshia bualu bualua kuenzeka.’ Mushindu kayi? Bible udi wamba ne: ‘Diulu didiku katataka ne buloba kabidi biakabutshidibua bua kapia ne kapia bilamibue too ne ku dituku dia dilumbulula ne dia dibutuka dia bantu badi babenga Nzambi.’ Anu muvuabi bienzeke mu matuku a Noa, nekuikale kabidi bantu bapanduke. Wikale mumanye ne: Yehowa ‘mmumanye mua kusungila badi bamulamate ku diteta.’​—2 Petelo 2:5, 6, 9; 3:7, MML.

Noa uvua muntu uvua utshina Nzambi bikole, muakane munkatshi mua bantu babi. Kadi wakatumikila Nzambi mu malu onso. Uvua ne dikima dia kuenza malu mimpe nansha muvuaye mumanye ne: bavua ne bua kumupetula ne kumukina kudi bantu bavua kabayi basue kutendelela Nzambi. Tuetu petu bidikija Noa mu mushindu wa buena eu, Nzambi neatuanyishe, ne neatupandishe ku kabutu bua kubuela mu buloba bupiabupia bukadi pa kulua.​—Musambu 37:9, 10.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 7 Bala tshiena bualu tshia “Ont-ils vraiment vécu aussi longtemps?” mu Réveillez-vous! wa Kashipu 2007 dibeji dia 30.

[Lungenyi lunene lua mu dibeji 5]

Tshikisu tshia bantu ba mu mianu ya kale tshidi mua kuikala diakula bua ba Nefilime

[Tshimfuanyi mu dibeji 7]

Tuetu petu bidikije ditabuja dia Noa, Nzambi neatuanyishe

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 5]

Alinari/​Art Resource, NY