Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Ndi ne disanka dia kuenza disua dia Nzambi muoyo wanyi mujima

Ndi ne disanka dia kuenza disua dia Nzambi muoyo wanyi mujima

Ndi ne disanka dia kuenza disua dia Nzambi muoyo wanyi mujima

Muyiki mulonda kudi Bill Yaremchuk

Mu ngondo muisatu 1947, mbingu mikese patupu panyima pa dijikija dia kalasa ka Gilada ka 8 ku tshilongelu tshia Bible tshia Watchtower, kavua kenzekela mu tshikondo atshi ku sud kua musoko wa Lansing, mu New York, États-Unis, bakantuma ku Singapour.

TUAKAYA ne Dave Farmer wa ku Canada mulongi wa mu kalasa ka 7 ka Gilada. Tuakabuela mu mazuwa a kale a basalayi minyika Marine Adder, tumuka ku San Francisco mu Californie.

Muaba wa kumpala utuakimanyina ku matunga a ku Asia uvua ku Hong-Kong. Malu atuvua bamone kuntu aku akatusama ku muoyo bikole. Bintu bivua binyanga mu Mvita mibidi ya buloba bujima bitshivua anu muvuabi amu, tuamba ne: bantu balala ku mpenga kua njila, ne botola kudi nzala ne bamueka anu bu bafue. Tuakapingana mu mazuwa, ne kutungunuka ne luendu batangila ku Manila, tshimenga tshinene tshia ditunga dia Philippines.

Mu tshimenga etshi, tuakamona kabidi malu avua enza buôwa a ku mvita ayi. Ku dibungu adi kabidi tuakamona mazuwa mafue mapite bungi a bena Allemagne ne a bena diabu bakuabu avua mase bingoma, ne tuvua tumona kabidi bulanda bupite bungi mu bantu. Tuetu kupetangana ne dianza dia Bantemu ba Yehowa, bobu kutuangata ne kuya natu ku Nzubu wabu wa Bukalenge. Bavua ne disanka nansha muvuabu ne ntatu ya bungi.

Muaba mukuabu utuayi katudila uvua dibungu dia Batavia (mpindieu Jakarta) mu ditunga dia Indonésie. Bena ditunga bavua baluila mvita anu pabuipi apu, ke bobu kutukandika bua kuimanyika mazuwa. Bu mutuapitshi batangile ku Singapour, ngakatuadija kuela meji a tshivua mua kutufikila. Ndiebeja ne: ki mbionso bimpe bituvua tubala mu mikanda ebi anyi?

Matuku makese panyima, dielekana dionso dimvua nadi diakajika. Kuvua bualu bukuabu buvua pabuipi ne kuenzeka buvua mua kutujadikila ne Dave ne: Nzambi uvua netu.

Muvuabu batuanyishile bua kusomba mu ditunga

Bu ngondo mujima katshia tuajuka ku San Francisco, mazuwa etu akatudila ku tshidila tshia Saint John, muaba uvuabu banyishile mazuwa etu bua kuimanawu too ne pavuabu mua kuanyishila bua kubuela ku dibungu. Bantu badi batangila mikanda ya badi babuela ne bapatuka mu ditunga kubuelabu mu mazuwa bua kutangila mikanda ivua nayi bantu, ne pa yetu mikanda bavua batuapu tshitampi tshifunda ne: “Banyishila bua kushala mu ditunga.” Dinda divua dilonda, mazuwa kuimana ku mpenga kua mâyi. Padibu bajikija kutangila mikanda yetu yonso, tuetu kutuluka.

Dituku divua dilonda tuetu kupingana ku mazuwa kabidi bua kulayangana ne bamisionere bakuabu batuvua benza nabu luendu. Bobu bakatungunuka ne luendu batangile muaba uvuabu babatume, bamue ku Inde ne bakuabu ku Ceylan (lelu Sri Lanka). Padi kapitena ka mazuwa katua mêsu katumona, kutulukaye mu mazuwa ne kulua kututandisha. Uvua utuela mbila ne tshiji wamba ne: katuvua mua kutuluka mu mazuwa to. Patutshivua pa mâyi, mutangidi mukuabu wa mikanda dienda Haxworth, kuambila kapitena bua katutuludi mu mazuwa padiwu afika ku dibungu nansha. Katuvua bamanye mukenji au, nansha kapitena mukuabu uvua mututulula kavua muumanya pende nansha.

Pavuabu baya netu kudi mukalenge Haxworth, wakatuakidila ne tshiji tshikole. Wakatukanyina ne: kabavua batuitabile bua kubuela mu Singapour nansha. Bu mutuvua katuyi bamanye dikandika adi, tuakamuleja mikanda yetu ya dibuela nayi mu ditunga pavuabu batua tshitampi tshia ne: “Banyishila bua kushala mu ditunga.” Yeye kutudiafula mikanda ku bianza ne kukupula miaku ivuapu ya ne: “Banyishila bua kushala mu ditunga.” Diakalenga mazuwa pawu mamane kuya! Mukalenge Haxworth kulamaye mikanda yetu ayi tshidimu tshijima, pashishe yeye kuyipingaja mutuapu tshitampi tshivuaye mukupule atshi.

Bipeta bimpe bia diyisha mu Singapour

Patuvua bafika mu Singapour mu ngondo muinayi 1947, tuvua basanganamu anu Ntemu umuepele dîna diende uvua Joshua. Uvua uyisha mêba a bungi too ne ku lufu luende kuntuadijilu kua 1970. Matuku makese panyima, bamue ba ku bantu bavua balonge Bible bakatuadija pabu kuyisha. Nzambi wakatuadija kuandamuna masambila etu pa kutupesha bantu ba bungi ba kuenza nabu mudimu.​—Matayo 9:37, 38.

Pavua mukalenge Haxworth muya mu dikisha dia matuku a bungi ku Angleterre mu 1949, bamisionere 6 ba mu kalasa ka 11 ka Gilada bavua bafike mu Singapour. Mu tshikondo atshi, Dave (misionere utuvua benze nende mudimu bidimu bia bungi) wakangata dipangadika dia kumbuka ku Singapour bualu uvua usama. Wakaya ku Australie kuakashalaye wenzela Nzambi mudimu ne lulamatu too ne ku lufu luende mu 1973. Munkatshi mua bamisionere 6 bavua balue muvua Aileen Franks, ungakasela mu 1956.

Mu bungi bua bidimu, tuakalongesha bantu ba bungi ne bana babu Bible kuluabu Bantemu. Nansha lelu, bamue ba kudibu badi pabu bayisha mêba a bungi mu matunga makuabu. Bumue bua ku malu mimpe amvua mupete mbua bena Amerike bakuabu Lester ne mukajende Joanie Haynes bavua basombele mu Singapour. Tuakatuadija kubalongesha Bible mu bidimu bia 1950. Bena dibaka aba bakaya kumpala ne lukasa mu malu a Nzambi, pakapingabu kuabu ku États-Unis bobu kutambula. Panyima apu, Lester ne Joanie bavua bayisha pabu bimpe bitambe. Bakambuluisha bantu ba bungi bua kuluabu Bantemu pamue ne bana babu basatu.

Joanie wakafunda ne: “Pandi ngelela meji ku tshidimu tshituvua ku Singapour, tshiakashintulula nsombelu wetu. Bu nuenu kanuyi batuambuluishe bu bana benu tuvua pamuapa tuenda anu tutua eku ne eku pa buloba. Ndi ne disanka bua munuvua balongesha Lester bulelela, bualu bakavua bamulongeshe anu ku kale kudi mulongeshi wende mukuabu bua yeye kunanga Yehowa ne bena Kristo netu. Katu muanji kupua bualu ebu muoyo.”

Mudimu ne dîku dianyi mu Singapour

Mu 1962 bualu bukuabu butuvua katuyi batekemena budi buenzeka, ke diledibua dia muntu mupiamupia. Doktere wetu kuambila Aileen ne: uvua ne difu. Tuvua basue kushala anu mu mudimu wa bumisionere, kadi mmunyi mutuvua mua kuukumbaja eku bikale ne muana? Nathan Knorr (uvua ulombola mudimu wa Bantemu bua Yehowa pa buloba bujima) wakatufundile mukanda utukankamika bua kukeba mudimu wa kuenza bua kushala ku Singapour. Tshivua lutatu lukole.

Benyi ba bungi bavua babangata ku mudimu mu kumpanyi ya benyi bua kulombola. Ntshivua ne dimanya dia midimu ayi, bualu ngakatuadija mudimu wa bumisionere pangakajikija tulasa ne bidimu 23. Ke meme kuya kashiya dibeji divua dileja tulasa tumvua mulonge ne mudimu wa bumisionere umvua muenze mu kumpanyi mukuabu wa dikebelangana midimu wa ku Londres, ne kubafuta bua buobu kutuma malu avua mu dibeji edi mu kumpanyi ya bena matunga makuabu ivua mu Singapour.

Mandamuna amvua mpeta avua ne: “Tudi basue kukuleja ne: katuena ne muaba wa kuteka muntu udi ne dimanya bu diebe to.” Bavua bela meji ne: mvua ne dimanya dipite bungi bua mudimu! Ngondo ivua anu ilapuka, ndekelu wa bionso mukajanyi kulela muana diende Judy. Musangu au muanetu Knorr uvua mulue mu Singapour, ne wakaya kumona Judy ne mamuende mu lupitadi. Yeye kutukolesha ne: “Nushala basombe mu nzubu wa bamisionere too ne dîba diapeta Bill mudimu.”

Ngondo mikese pashishe, ngakapeta mudimu mu kumpanyi kampanda wa ndeka wa kutangila tshibambalu tshia dipanyisha dia tike. Difutu dianyi divua dikumbane bua tuetu kudia. Bidimu bibidi pashishe, kumpanyi mukuabu wa ndeka wa bena Amerike kungangata ku mudimu ne kutuadija kumfuta misangu ibidi difutu dianyi adi. Mu bungi bua matuku, ngakalua kumanyika bikole mu malu a ngendu, ne ngakapeta dîba dia kuikala nsomba ne bena mu dîku dianyi ne dia kuenza mudimu wa Nzambi.

Nsombelu wetu yonso uvua muashila pa mudimu wa Yehowa, tuteka malu a mu nyuma pa muaba wa kumpala. Dienza nunku diakangambuluisha bua kuenza midimu ya bungi ya pabuayi mu bulongolodi bua Yehowa. Aileen wakatuadija kuyisha kabidi mêba a bungi ku dituku. Mu matuku au, mudimu wa kuyisha lumu luimpe lua Bukalenge wakaya kumpala mu Singapour bikole. Munkatshi mua bidimu bia 1960, tuakasumba nzubu wa etaje ibidi, muomu emu ke mutuvua tuenzela bisangilu bu Nzubu wa Bukalenge. Bisumbu binayi mbipatukila muaba eu.

Badi bakandika mudimu wetu!

Diluisha mudimu wetu wa buambi divua pabuipi ne kuenzeka. Mu dia 14 ngondo wa kumpala 1972, tuakaya bu pa tshibidilu tshietu ku Nzubu wa Bukalenge bua bisangilu. Ku tshibi tshia lupangu, kuvua kuela muyololo mutua tshikuvu. Kuvua kabidi dibeji dilamika divua dileja muvua mudimu wa Bantemu ba Yehowa ba mu Singapour kautshiyi kabidi ku mikanda ya mbulamatadi to. Tuamba ne: mudimu uvua mukandika! *

Dikanga dia Nzubu wa Bukalenge kadivua dimanyike ntendelelu wa Yehowa to, kadi lukonko lungakadiela luvua ne: ‘Ntshinyi tshidi Nzambi mulongoluela dîku dianyi?’ Mvua ngela meji ne: bu buobu mua kutuipata mu ditunga, katuakupeta kabidi mushindu wa kumonangana ne balunda betu ba mu Singapour to. Ke meme kuebeja mulombodi wa kumpanyi ne uvua mua kungitabila bua kuenzela mudimu mu tshimenga tshia Kuala Lumpur, mu ditunga dia Malésie. Nanku dîku dietu divua mua kupinga kabidi mu ditunga emu kakuyi lutatu. Bualu bua dikema, wakantuma mu Kuala Lumpur bua kuikala mulombodi wa kumpanyi kuntu aku, ne difutu dianyi divua mua kubanda kabidi misangu ibidi ne mvua mua kupeta bintu bikuabu bia bungi.

Ke meme kudiebeja ne: ‘Nzambi mmusue bua tuetu kumbuka mu Singapour ne kushiya bana betu anyi?’ Dîku dijima tuetu kusambila Yehowa bua atupesha lungenyi. Ke tuetu kumona ne: tuvua bafike mu ditunga adi mbua disua dia Yehowa. Nanku, meme kuangata dipangadika dia ndekelu, dia kushala anu mu ditunga. Mulombodi wa kumpanyi wetu wakakema pamvua mubenga bua kuenza mudimu uvua mua kumpetesha makuta a bungi.

Kusombela muaba udibu bakandika mudimu wetu ne kuenzelapu mudimu kuvua kutonda bikole, bualu tuvua mu njiwu ya kutukuatabu ne kuya mu buloko. Kuvua bikondo bivua mêyi a mu Musambu 34:7: ‘Muanjelo wa Yehowa udi wasa tshitudilu tshiende tshinyunguluke badi bamutshina, udi ubasungila’ atukumbanyine.

Mudimu mupiamupia

Ndekelu wa bionso, mu 1993, panyima pa tuetu bamane kuenza mudimu mu Singapour bidimu bipite pa 46, bakatuambila bua kuya kuenzela mudimu ku Nouvelle-Zélande kutuvua mua kuenza mudimu katuyi ne tunyinganyinga tua bungi ne ntatu. Tuvua ne kanyinganyinga ka bungi bua kushiyangana ne balunda betu batuvua banange bikole ba ku Singapour. Kadi, tuvua anu bakoleshe ku muoyo bualu tuvua bamanya ne: ditabuja diabu divua dikolesha bimpe anu bu mutu tshishimikidi tshibaka ne bintu bidi kabiyi mua kuoshika mu mudilu. Ditabuja diabu edi divua dibambuluishe bua kutantamena matete avuabu bapeta.​—1 Kolinto 3:12-14.

Lelu tukadi benze bidimu bipite pa 14 mu Nouvelle-Zélande. Kadi, nansha mutukadi Aileen ne meme bakulakaje, tudi anu mu mudimu wa kuyisha bikole ku dituku mêba pabite pa 4. Bakulu banyi babidi, Mike udi ne bidimu 94 ne Peter ne 90, badi pabu benzela anu Yehowa mudimu ne lulamatu ku Canada.

Mu 1998 muanetu wa bakaji Judy, wakapingana ku matunga a ku Asia ne wakenzaku mudimu bidimu bia bungi. Mu mukanda mukuabu uvuaye mutufundila wamba ne: “Ntu ngela Yehowa tuasakidila wa manza tente dituku dionso edi bua mundi muaba eu bua kumuenzela mudimu! Ndi nnuela penu tuasakidila bua munudi bandongesha ne dinanga ne bua munudi badienzeje bua kukumbaja malu onso aa.” Mu tshidimu tshia 2003, wakapingana ku Nouvelle-Zélande bua kutuambuluisha. *

Tudi tuela Yehowa tuasakidila bua muvua nsombelu wetu mutuambuluishe bua kuitaba ku dibikila bia Mukalenge dia banowi ba bungi. Ditaba dibikila edi nditutuadile masanka atudi katuyi mua kuamba. Ne ‘pajimina buloba ebu’ bu mudi Bible uleja, netumone dikumbana dia mulayi wa dikema wa Nzambi eu: “Yeye udi wenza mudi disua dia Nzambi udi ushalaku tshiendelele.”​—1 Yone 2:17.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 25 Bala Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia 1 Kabitende 1972, dibeji dia 533-541, Mfual.

^ tshik. 32 Muanetu wa bakaji munanga Aileen wakafua mu dia 24 ngondo wa kumpala 2008, patutshivua tufunda tshiena-bualu etshi.

[Tshimfuanyi mu dibeji 31]

Joshua ke Ntemu umuepele utuvua basangane ku Singapour mu 1947

[Tshimfuanyi mu dibeji 31]

Meme ne Dave Farmer ku Hong-Kong, batangile ku Singapour mu 1947

[Tshimfuanyi mu dibeji 31]

Meme ne Aileen mu 1958

[Tshimfuanyi mu dibeji 32]

Tudi ne muanetu Judy

[Mêyi a dianyisha]

Kimroy Photography

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 32]

Kimroy Photography