Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Uvua mutabale ne muindile

Uvua mutabale ne muindile

Widikije ditabuja diabu

Uvua mutabale ne muindile

ELIYA uvua musue kuyikila pa nkayende ne Tatuende wa mu Diulu. Kadi tshisumbu tshia bantu tshivua tshimunyunguluke tshiakamona muprofete mulelele au ubikila mudilu mu diulu, ne bantu ba bungi ba kudibu bavua bakeba bua kumuela ntekeshi. Kumpala kua Eliya kubandaye ku mukuna wa Kâmele ne kusambila Yehowa pa kayende, uvua ne bua kuanji kuenza mudimu uvua kauyi usankisha. Uvua ne bua kuanji kuyikila ne Mukalenge Ahaba.

Bantu babidi aba bavua bashilangane bikole. Ahaba mu bilamba bimpe bia bukalenge, uvua ne lukuka ne uvua muena bitabataba uvua mutombokele Yehowa. Eliya yeye, uvua muvuala tshinkutu tshia baprofete, tshintu tshia tshianana, tshienza ne biseba bia nyama wa kamelo anyi bia mbuji. Uvua muntu wa dikima dikole, muena bululame ne ditabuja. Bu muvua dituku diende diya ku ndekelu, ngikadilu ya muntu ne muntu ivua yende imueneka patoke. *

Dituku adi divua dituku dibi bua Ahaba ne batendeledi ba Bala bakuabu. Mashimi a ntendelelu wa dishima uvua Ahaba ne mukajende Yezabele batangalaje mu bukalenge bua bisamba dikumi bia Isalele avua mamueneke patoke. Bala uvua nzambi wa dishima kakuyi mpata. Bala wakapangila bua kuandamuna ku milombu ya baprofete bende ivuabu benza ne maja ne baditapa mputa bua abatemeshila mudilu ku mulambu wabu. Wakapangila kabidi bua kusungila bantu bende 450 bavuabu bashipe. Nzambi wa dishima eu uvua mupangila kabidi bua kuenza bualu bukuabu kabidi, ne dipangila edi ditshivua ditungunuka. Bualu mu bidimu bipite pa 3, baprofete ba Bala bakalomba nzambi wabu bua ajikija minanga ivua mu ditunga, kadi Bala e kupangila bualu. Mu matuku makese amu, Yehowa ukavua pa kuleja mudiye wa bukole buonso pavuaye mua kuimanyika minanga.​—1 Bakelenge 16:30–17:1; 18:1-40.

Kadi ndîba kayi dikala Yehowa mua kuenza bualu abu? Ntshinyi tshivua Eliya muine ne bua kuenza mu dindila dîba adi? Ne ntshinyi tshitudi mua kulongela ku ditabuja diende? Tuanji tukonkononayi muyiki eu udi mu 1 Bakelenge 18:41-46.

Lungenyi lua kusambila

Eliya wakaya kudi Ahaba kumuambila ne: ‘Juka biebe, udie, unue; bualu bua tshiona tshia mvula ya bungi tshidiku.’ (Mvese 41) Mukalenge mubi eu uvuaku mupete dilongesha ku malu avua menzeke dituku adi anyi? Muyiki eu kawena wamba bualu busunguluke to, kadi kakuena mêyi adi aleja muvuaye mulomba dilekela, ne kabidi muprofete kavua mumuambuluishe bua kubikila Yehowa ne kumulomba luse to. Kadi Ahaba uvua anu ‘mudie ne munue’ patupu. (Mvese 42) Kadi Eliya wakenza tshinyi?

Bible udi wamba ne: ‘Eliya wakabanda ku mutu kua Kâmele; wakinama panshi, wakateka mpala wende pankatshi pa binu biende.’ Pavua Ahaba muya bua kudia apu, Eliya kupeta mpunga wakusambila Tatu wende. Tangila tshienzedi tshia budipuekeshi tshidibu baleja muaba eu, Eliya uvua muiname panshi muteke mpala wende pabuipi ne binu. Eliya uvua wenza tshinyi? Katubuki to. Bualu Bible udi wamba mu Yakobo 5:18 ne: Eliya wakalomba Nzambi bua mushipu ujika. Uvua wenzela disambila edi pa mukuna wa Kâmele.

Kumpala, Yehowa wakamba ne: ‘Meme nendokeshe mvula pa buloba.’ (1 Bakelenge 18:1) Nunku, Eliya uvua usambila bua disua dia Tatuende dikumbane, anu bu muvua Yezu mulongeshe balongi bende bidimu bitue ku tshinunu pashishe bua kusambila.​—Matayo 6:9, 10.

Tshilejilu tshia Eliya tshidi tshitulongesha malu a bungi pa bidi bitangila disambila. Eliya uvua musue tshia kumpala dikumbana dia disua dia Tatuende. Patudi petu tusambila, bimpe tuvuluke ne: ‘Bituamulomba tshintu tshionso bu mudi disua [dia Nzambi], yeye udi utumvuila.’ (1 Yone 5:14) Nanku, mbimpe tumanye disua dia Nzambi bua tuetu kusambila biakane. Bidi ne mushinga bua tuetu kuikala kulonga Bible dituku dionso. Bushuwa, Eliya uvua pende ne dijinga dia kumona mushipu ujike, bualu bena mu ditunga diabu bavua pabu mu lutatu. Uvua mua kuikala ne dianyisha dia bungi pavuaye mumone tshishima tshivua Yehowa muenze dituku adi. Patudi tuenza masambila, tudi ne bua kulombela bantu bakuabu ne kuikalaku kusakidila.​—2 Kolinto 1:11; Filipoi 4:6.

Mueyemena Yehowa ne mutabale

Eliya uvua mutuishibue ne: Yehowa uvua ne bua kujikija minanga, kadi kavua mujadika tshikondo tshivuaye ne bua kuenza bualu abu nansha. Kadi, ntshinyi tshivua muprofete eu wenza tshikondo atshi tshivuaye muindile? Tangila tshidi mvese 43 wamba: ‘Wakambila muntu wende ne: ya, utangile ku luseke lua ku mâyi menene. Wakaya, wakatangila ne kuamba ne: Kakuena tshintu. Yeye wakamba ne: ya kabidi misangu muanda mutekete.’ Tudi tulongela ku tshilejilu tshia Eliya malu mafike ku abidi. Tshia kumpala, muprofete uvua ne ditekemena. Tshibidi, uvua mutabale.

Eliya uvua ukeba ne muoyo mujima tshijadiki tshia ne: Yehowa ukavua pa kumuandamuna, ke yeye kutumaye muntu wende bua kutangila mu tshimenga, kutangila mulu ne kutangila tshimanyinu tshionso tshivua mua kuleja ne: mvula ukavua pa kuloka. Pakapingana muena mudimu wende eu, wakamuambila bualu bua dibungama ne: “Kakuena tshintu.” Mulu muvua mutubuke, kakuvua ditutu nansha dimue. Kadi, uvua mumone bualu bupiabupia anyi? Vuluka ne: Eliya ngutshifumina ku diambila mukalenge Ahaba ne: ‘Tshiona tshia mvula ya bungi tshidiku.’ Mmunyi muvua muprofete mua kuamba bualu bua nunku pabi kakuyi ditutu dia mvula?

Eliya uvua mumanye dilaya dia Yehowa. Bu muvuaye muprofete wa Yehowa ne muleji mpala wende, uvua mujadike ne: Nzambi wende neakumbaje tshidiye muambe. Eliya uvua ne ditekemena dikole divua dimufikishe too ne ku diumvua anu bu ne: mvula ukavua pa kuloka. Bualu ebu budi mua kutuvuluija tshidi Bible wamba bua Mose ne: ‘Wakatantamana bu muakadiye utangila yeye udi kayi umueneka ku mêsu.’ Ke muutu pebe umona Nzambi nanku anyi? Bua bualu ebu, tudi ne bua kuikala ne ditabuja dia buena edi kudiye ne mu malu adiye mulaye.​—Ebelu 11:1, 27.

Pashishe, tangila muvua Eliya mutabale. Uvua mutume muena mudimu wende ki nganu musangu umue to, kadi misangu 7! Tuelayi meji bua muvua muena mudimu wende mua kuikala mutshioke bua dibanda dipueka anu bua bualu bumue bumue abu, kadi Eliya uvua anu muindile tshimanyinu kayi ulekela. Ndekelu wa bionso, pakalua muena mudimu wende bua musangu wa 7 wakamuambila ne: ‘Mona, ditutu dikese bu bunene bua tshianza tshia muntu didi dibanda ku mâyi manene.’ (Mvese 44) Udi mua kumona mu lungenyi luebe mushindu uvua muntu au muolola diboko diende uleja bunene bua kaditutu kadi kalua kafumina ku mâyi manene anyi? * Bunene bua kaditutu kabuvua pamuapa mua kukemesha muena mudimu au to. Kadi, bua Eliya kaditutu aku kavua ne mushinga wa bungi. Mpindieu udi wambila muntu wende eu bualu bua yeye kuenza ne lukasa lukasa wamba ne: ‘Ya, wambile Ahaba ne: longolola dikalu diebe, upueka biebe bua mvula kakukandi.’

Eliya udi kabidi utushila tshilejilu tshimpe. Tudi petu mu tshikondo tshikala Nzambi ne bua kukumbaja dilongolola diende. Eliya uvua muindile dîba divua minanga ne bua kujika; bidi kabidi bua batendeledi ba Nzambi, mbindile pabu tshikondo tshialuabu kubutula buloba ebu bua mibi. (1 Yone 2:17) Anu bu Eliya, tushalayi petu batabale too ne palua Yehowa Nzambi kukumbaja tshidiye muambe. Yezu muana wa Nzambi wakabela bayidi bende ne: “Nuikale batabale, bualu kanuena bamanye dituku diafika Mfumu wenu.” (Matayo 24:42, MMM) Yezu uvua usue kuamba ne: bayidi bende kabavua mua kumanya bualu nansha bumue pa dilua dia nshikidilu anyi? Kabiena nanku to, bualu wakakula mu bule ne mu butshiama pa tshivua mua kulua pa buloba kumpala kua nshikidilu. Tuetu buonso tudi mua kupetela dilongesha ku tshimanyinu tshia ‘kunshikidilu kua tshikondo etshi.’​—Matayo 24:3-7. *

Tshitupa tshionso tshia tshimanyinu atshi tshidi tshileja tshijadiki tshikole ne tshilelela. Tshijadiki tshia nunku tshidiku mua kutusaka ku dienza malu ne mitalu anyi? Kaditutu kamue kavua kajuka, kavua kakumbana bua kujadikila Eliya ne: Yehowa ukavua pa kuenza bualu. Muprofete wa lulamatu eu uvuaku mufuishibua bundu anyi?

Yehowa udi ufila disulakana ne mabenesha

Muyuki udi utungunuka ne: ‘Tshitupa tshipi diulu diakafika ne matutu, tshipepele tshiakatuta, mvula ya bungi yakaloka. Ahaba wakaya mu dikalu mu njila wa ku Yizelele.’ (Mvese 45) Malu akatuadija kuenzeka ne lukasa lua bungi. Pavua muena mudimu wa muprofete umanyisha Ahaba mukenji apu, kaditutu kavua kakese aku kenda kadiunda, kuvulangana ne kufikisha diulu dijima. Tshipepele tshikole tshiakatuta. Ndekelu wa bionso, panyima pa bidimu bisatu ne tshitupa mvula kuloka mu buloba bua Isalele. * Buloba buvua bume buakabuela mâyi. Pakaloka mvula wa bungi, musulu wa Kishona wakuula ne wakapuekesha mashi a baprofete ba Bala bavuabu bashipe. Nansha bena Isalele bavua batombokele Nzambi bakapeta mpunga wa bobu kumbusha bintu bionso bivua binyanguke bivua bishala bia mu ntendelelu wa Bala mu tshimenga.

Eliya uvua bushuwa mutekemena ne: bivua mua kuenzeka nanku! Ahaba uvuaku mua kunyingalala ne kulekela ntendelelu mubi wa Bala anyi? Malu avua menzeke dituku adi avua makumbane bua kumufikisha ku dishintuluka. Kadi, katuena bamanye meji avua Ahaba wela dîba adi to. Muyuki udi utuambila anu ne: mukalenge ‘wakaya mu dikalu mu njila wa ku Yizelele.’ Wakapeta dilongesha kayi? Uvuaku muangata dipangadika dia kushintulula bienzedi biende anyi? Malu avuaye muenza panyima adi aleja muvuaye kayi mushintuluke to. Kadi, dituku kadivua dianji kujika bua Ahaba nansha bua Eliya.

Eliya wakenza luendu ulonda njila uvua Ahaba muyile. Luendu elu luvua lule, mu midima ne bitotshi. Kadi bualu bukuabu buvua kabuyi butekemena budi buenzeka.

Bible udi wamba ne: ‘Tshianza tshia Yehowa tshiakadi kudi Eliya; wakasuika mukaba mu tshimona tshiende, wakanyema kumpala kua Ahaba too ne ku tshiibi tshia ku Yizelele.’ (Mvese 46) Bushuwa, “tshianza tshia Yehowa” tshivua ne Eliya mu tshishima. Yizelele uvua mutantshi wa kilometre mitue ku 30 ne Eliya ukavua mukulakaje. * Anji mona mu lungenyi mudibi bienzeka, muprofete udi ukonya muzabi wende uusuika mu tshimonu bua kushiya mikolu yende mipepele, mpindieu udi wasa lubilu mu njila wa bitotshi ne mâyi a mvula, unyema upeta matempu a mfumu ne uapite!

Ndikuatshishapu kayi divua Eliya mupete! Kupeta bukole bua nunku, pamuapa bupite ne bua patshivuaye nsonga, bivua bualu bua dikema. Bidi mua kutuvuluija milayi ya Nzambi idi itujadikila ne: mu Mparadizu wa pa buloba bena lulamatu bonso nebikale ne makanda a mubidi mimpe tumatuma ne bukole bua bungi. (Yeshaya 35:6; Luka 23:43) Pavua Eliya mu lubilu apu, uvua mujadike ne: Tatuende Yehowa ke Nzambi umuepele mulelela uvua nende!

Yehowa udi pabuipi ne kufila mabenesha ende. Bidi bikengela tuetu kudienzeja muetu muonso bua kuapeta. Tudi petu ne bua kushala batabale anu bu Eliya, batangila ne lubatshi luonso bua kumona bijadiki bidi bileja mukadi Yehowa pabuipi ne kuenza bualu mu matuku aa mabi. Tudi ne malu onso adi mua kutusaka bua kuikala batekemena dikumbana dia malaya a Yehowa udi “Nzambi udi ulamata ku bushuwa.”​—Musambu 31:5.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 4 Bua malu makuabu bala tshiena-bualu tshia “Wakaluila ntendelelu mulelela mvita” mu Tshibumba tshia Nsentedi tshia dia Tshiongo–Luabanya 2008.

^ tshik. 16 Mâyi manene aa ke Mbuu wa Mediterane.

^ tshik. 17 Bua kumanya malu a bungi pa mushindu udi mêyi a Yezu enda akumbana lelu, bala nshapita wa 9 wa mukanda wa Bible utu ulongesha tshinyi menemene? mupatule kudi Bantemu ba Yehowa.

^ tshik. 20 Bamue bantu badi badiebeja bua kumanya bidi Bible wamba pa bule bua minanga ni bidi bibengangana. Tangila  kazubu kadi mu dibeji dia 11.

^ tshik. 23 Panyima pa malu aa, Yehowa wakambila Eliya bua kutuadijaye kulongesha Elisha uvua ne bua kulua kumanyika bu ‘wakadi wela mâyi pa bianza bia Eliya.’ (2 Bakelenge 3:11) Elisha wakalua muena mudimu wa Eliya, mmumue ne: uvua ne bua kuenza muende muonso bua kuambuluisha mukulakaje eu.

[Kazubu/​Tshimfuanyi mu dibeji 11]

 Minanga ya mu matuku a Eliya yakanenga matuku anga?

Muprofete Eliya wakambila mukalenge Ahaba ne: munanga wa matuku a bungi au ukavua pa kujika. Bualu abu buakenzeka “mu tshidimu tshisatu” tuamba ne: pamuapa tshidimu tshisatu kumbukila ku dituku divua Eliya mumanyishe bua dilua dia minanga ayi. (1 Bakelenge 18:1) Yehowa wakalokesha mvula panyima pa Eliya mumane kumanyisha ne: Yeye uvua mua kumulokesha. Bamue bantu badi mua kuamba ne: minanga ivua mikoseke munkatshi mua tshidimu tshisatu bienza bu ne: minanga ayi ivua minenge bidimu bibidi ne ndambu anyi bikese ku bisatu. Kadi, Yezu ne Yakobo badi batuambila ne: minanga yakanenga “bidimu bisatu ne ngondo isambombo.” (Luka 4:25; Yakobo 5:17) Malu adi Bible wamba pa bualu ebu adi abengangana anyi?

Kabiena nanku to. Se udi mumanye ne: kale mu Isalele, mushipu uvua unenga bikole ufike ne ku ngondo 6. Eliya wakaya kudi Ahaba bua kumuambila dilua dia minanga pakavua mushipu mulue ne mukole mutuadije. Nunku, mushipu uvua mutuadije bu ngondo isambombo kumpala. Nanku, pavua Eliya mumanyishe bua dijika dia mushipu “mu tshidimu tshisatu” kumbukila ku dituku dia kumpala divuaye mumanyisha dilua diawu; mushipu wakanenga bidimu bitue ku bisatu ne tshitupa. “Bidimu bisatu ne ngondo isambombo” bulubulu bikavua bimane kupita, pavua bantu balue kudisangisha bua kumona diteta dikole divua mua kuenzeka ku mukuna wa Kâmele.

Mpindieu ela meji bua tshivua mua kuikala tshienzeke pavua Eliya muye bua musangu wa kumpala kudi Ahaba bua kumuambila bua minanga. Bantu bavua bitaba ne: Bala uvua “muendeshi wa matutu,” nnzambi uvua mua kujikija mushipu ne kulokesha mvula. Bu mushipu au kauyi mule bikole, bantu bavua mua kuikala badiebeje ne: ‘Bala eu udi penyi anyi? Nealokeshe mvula dîba kayi?’ Dimanyisha dia Eliya dia muvuaku kakuyi mua kuloka mvula anyi lumuma too ne dîba diambaye dîyi, divua ne bua kuikala ditonde batendeledi ba Bala bikole.​—1 Bakelenge 17:1.

[Mêyi a dianyisha]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Tshimfuanyi mu dibeji 10]

Masambila a Eliya avua aleja muvuaye ne dijinga dikole dia kumona disua dia Nzambi dikumbane