Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bua tshinyi mankenda adi ne mushinga?

Bua tshinyi mankenda adi ne mushinga?

Bua tshinyi mankenda adi ne mushinga?

Bipupu binene bia masama mbikengeshe bantu kudi mpindieu bidimu bipite pa binunu. Bamue bantu badi bela meji ne: bipupu ebi bidi bileja tshiji tshia Nzambi ne udi ubituma bua kunyoka bantu batu benza malu mabi. Padibu bakonkonona malu ne lutulu ne benza makebulula ne lubatshi luonso kukadi bidimu nkama, badi baleja ne: kudi bintu bidi bitukebela masama, bintu ebi ntu bifukibua tukese tututu tusomba natu bufuku ne munya.

Baminganga mbenza makebulula e kupetabu ne: mpuku, nkosa, mpenzu, njiji ne tumue bitu bisambulujile bantu masama bikole. Baminganga abu bavua bapeta kabidi ne: bantu batu bapeta masama a tshiambu anu bualu kabatu ne mankenda to. Biumvuika ne: mankenda adi mua kupandisha muntu ne kumufikisha ku lufu.

Tumanye ne: malu a mankenda atu mashilangane bilondeshile miaba idi bantu basombela ne dimona didibu nadi. Mankenda atu makole miaba itu mâyi makole ku milonda anyi kakuyi muaba muimpe wa kuimanshila bukoya. Nansha nanku, Nzambi wakapesha bena Isalele mikenji ya mua kudilama ne mankenda pavuabu mu luendu mu tshipela, pabi tshipela ntshimue tshia ku miaba itu mikole bua kulama mankenda.

Bua tshinyi Nzambi utu wangata mankenda ne mushinga? Mmushindu kayi wa kumona mankenda udi muimpe ne mukumbane? Mmalu kayi audi ne bua kuenza wewe ne bena mu dîku dienu bua kukepesha tusamasama?

BALONGI bapatuku mu kalasa, Max * mmuana wa mu ditunga dia Cameroun, udi upingana kuabu. Muana eu udi ulua ne nzala ne nyota bimusume ubuela mu nzubu, kabua kenda kadi kalua kumuakidila, udi uteka tshibuta tshiende tshia mikanda pa mesa a kudila, ne ushala musomba panshi muindila biakudia ne muoyo mujima.

Mamuende wa Max udi mu tshikuku, udi umvue ne: Max walu, ke kumutuadila dilongo dia losa luela nkunda. Kadi, mamuende wa Max udi ushintulula tshilunji padiye umona tshibuta tshia Max tshiteka pa mesa avuaye musukula. Udi ukudimuka utangila muanende wela anu dîyi dimue ne: “Maaaax!” Max pende kumvuaye diakamue, kuyaye lukasa kumbusha tshibuta pa mesa ne kupatuka pambelu lubilu bua kuowa mâyi ku bianza. Katupa kakese, udi upingana bua kudia biakudia bivuaye muindile. Kadi, Max uvua mumanye tshilema tshivuaye muenze, udi ulomba mamuende ne: “Mamu, mfuile koku luse, mvua mupue muoyo.”

Mamu mulenga utu udienzeja muende muonso bua kulama bena mu dîku diende ne bukole bua mubidi ne mankenda, kadi bua yeye kukokesha, dîku dijima didi ne bua kumuelesha diboko. Tshilejelu tshia Max tshidi tshileja ne: bitu bimpe kulongesha bana malu a mankenda bidimu bia bungi, bualu bitu bikengela kuvuluija bana malu misangu ne misangu ne kabidi bua kulama mankenda bidi bikengela kudienzeja bikole.

Mamuende wa Max uvua mumanye ne: tuishi tutu tubuela mu biakudia mu mushindu ya bungi. Nunku, mamuende wa Max kavua anu muowa mâyi ku bianza bimpe kumpala kua kulamba, kadi uvua kabidi ubuikile biakudia bua njiji kayilu kushiyamu tuishi to. Mpuku ne nkosa ne mpenzu kabitu bitatshisha mamuende wa Max to, bualu utu udienzeja bua kulama biakudia bibuikile bimpe ne kulama nzubu wende ne mankenda.

Kudi bualu butu busaka mamuende wa Max bua kuenza malu onso au, mmusue kusankisha Nzambi. Mamu eu udi wamba ne: “Bible udi wamba ne: bantu ba Nzambi badi ne bua kuikala ba tshijila bualu Nzambi udi wa tshijila.” (1 Petelo 1:16) Udi usakidila ne: “Tshijila tshidi tshienda pamue ne mankenda. Nanku, ndi musue bua nzubu wanyi ikale ne mankenda ne bena mu dîku bikale kabidi ne mankenda. Ntu nkumbaja bualu ebu bualu bena mu dîku bonso batu bangeleshe diboko.”

Dieleshangana diboko didi ne mushinga mu dîku

Mamuende wa Max udi wamba ne: muntu yonso utu ukebaku pende bua kuenza bualu budi mua kushiya mankenda mu dîku dietu. Bena mu amue mêku batu ne tshibidilu tshia kusomba pamue ne kuyikila bua majinga adibu nawu mu dîku, ne bua malu adibu mua kulongolola mu nzubu nansha pambelu pa nzubu. Muyiki wa nunku udi wambuluisha bena mu dîku bua kushalabu mu buobumue ne uvuluija muntu yonso tshidiye ne bua kuenza bua diakalenga dia bena mu dîku bonso. Tshilejilu, mamu udi mua kumvuija bana bende bakadi bakulumpe tshidibu ne bua kuowela mâyi ku bianza padibu bafuma ku nkumba ne balenga bintu bikuabu bu mudi makuta ne kumpala kua kudia. Buobu pabu badi mua kutangila bua bana batekete bikale benza nanku.

Kudi midimu mishilashilangane inudi mua kuabanyangana mu dîku. Diku dijima didi mua kupangadija bua kuikala kusukula mu nzubu lumingu luonso ne kuenza kabidi programe wa kusukula kantu ne kantu konso kadi mu nzubu musangu umue anyi ibidi ku tshidimu. Netuambe tshinyi bua pambelu pa nzubu? Stewart Udall mmumanyi wa malu a mitshi ne a kapepa wa mu ditunga dia États-Unis, udi wamba bua ditunga diabu edi ne: “Tudi basombele mu ditunga didi dienda anu dinyanguka, dishipangana dienda anu divule, miaba ya kuasa yenda ijika, banyangi ba kapepa ne bupudi ba metu benda bajikija mpata ya mitshi ne bisuku ku dituku dionso, ne mitoyi ne dinyanguka dia bintu kabidi.”

Ke mutubi bienzeka ne muaba uudi musombele anyi? Mu bikondo bia kale nansha lelu, mu bimue bimenga bia mu Afrike wa pankatshi, kutu tshikuma-mbila utu wela mêyi bua kuambila bantu bualu kampanda. Utu uvuluija bantu bua kumbusha bukoya mu tshimenga, bua kunzulula njila itu ipuekesha mâyi, kusonzela mitshi, kudima bisonsa ne kuimansha butshiafu.

Tshilumbu tshia dimansha butshiafu butu mu bipanza kumpenga kua njila tshidi pa buloba bujima ne mbikolele bamfumu ba matunga a bungi bua kutshijikija. Bamue balombodi ba komine ne ba bimenga batu benda ne bantu bua kumusha butshiafu budi mu bipanza bidi biuja bishiya mu njila. Batu pamuapa babikila bena mu tshimenga bua kubambuluisha. Bu mutu bena Kristo bantu ba tshitembu, batu munkatshi mua bantu ba kumpala batu baye bua kuambuluisha ne batumikila mikenji ya Kaisa kabayi batua mikemu. (Lomo 13:3, 5-7) Bena Kristo balelela batu basue kuenza kupitshisha ne pa tshidibu babalombe padibu benza midimu ya nunku. Batu baditatshisha bua kulama muaba udibu basombele ne mankenda ne benza mudimu eu ne muoyo mujima padidibi bikengela kuwenza kabayi bindila bua tshikuma-mbila alue kubavuluija to. Mbamanye ne: mankenda adi aleja mudi muntu mulongeshe bimpe ne ntshimanyinu tshia muntu wa nsongo. Mankenda adi atuadijila anu kudi muntu ne muntu, ne mu dîku kabidi. Kulonda mibelu ya bukalanga ne kulama mankenda pambelu pa nzubu, nekuambuluishe bua kulama makanda a mubidi mimpe ne muaba utudi basombele muimpe kumona.

Kudilama ne mankenda kudi kuambika Nzambi utudi tutendelela lumu

Kudilama ne mankenda ne kuvuala ne kanemu ntshimue tshitupa tshia ntendelelu ne bitu misangu ya bungi bisake bantu ku ditumona bashilangana ne bantu bakuabu. Mu ditunga dia France mu tshimenga tshia Toulouse kuvua bansonga batue ku 15 bavua baya kubuela mu restoran kampanda pavuabu bajikije kuenza masangisha manene a Bantemu ba Yehowa. Mu restoran amu muvua tatu mukuabu mukulumpe ne mukajende bavua ku mesa avua ku luseka kua bansonga abu, bavua bela meji ne: bansonga abu bavua mua kuenza malu mabi bu mudi kuyukila ne mutoyi ne kubatondesha nsombelu ne bikonkokonko. Kadi, bavua bakema bua bikadilu bimpe bia bansonga abu, bavua bavuala bimpe ne bavua bayukile bilenga bia tshinyi! Pakavua bansonga abu bakeba kuya, tatu au ne mukajende kubela kalumbandi bua bikadilu biabu bilenga ne kuambilabu umue wa ku bansonga abu ne: ngikadilu mimpe ya kutemba ku bantu ya nunku ikadi ya kukebulula matuku aa.

Bantu batu baya kubandila Betele, ne nzubu idi bena ku Betele balale, batu bakema bikole bua mankenda atubu basangana miaba eyi. Bena budisuile batu benza mudimu ku Betele batu babalombe bua bikale ne bilamba bitoke ne buowa mâyi misangu yonso. Kabena ne bua kuikala badiela bintu bia mipuya mikole ne manananshi pamutu pa kuowa mâyi pa mbidi to. Padi bana betu badi ku Betele aba bayisha bena mutumba babu dilolo anyi ku ndekelu kua lumingu, mankenda abu adi apesha mukenji wabu bujitu.

‘Nuidikije Nzambi’

Bible udi ubela bena Kristo bua bikale ‘bidikiji ba Nzambi.’ (Efeso 5:1) Muprofete Yeshaya wakafunda tshikena-kumona tshikuabu tshia muvua banjelu bakula bua Mufuki mudiye “Wa tshijila, wa tshijila, wa tshijila.” (Yeshaya 6:3) Miaku eyi idi ishindika bukezuke ne mankenda bia Nzambi bidi bipite kule ne kule bintu bikuabu bionso bidiye mufuke. Nanku, Nzambi udi ulomba basadidi bende bonso bua bikale pabu ba tshijila ne bena mankenda. Udi ubambila ne: “Nuenu nenuikale ba tshijila, bualu bua meme ndi wa tshijila.”​—1 Petelo 1:16.

Bible udi ubela bena Kristo bua “bikale ne mvuadilu muakane.” (1 Timote 2:9, MMM) Bua bualu ebu, mu mukanda wa Buakabuluibua mbafuanyikija bienzedi bilenga bia bantu badi Nzambi wangata bu bansantu ne “tshilulu tshia line tshilengele, tshidi tshikenka ne tshitoke.” (Buakabuluibua 19:8) Ku luseke lukuabu, Bible udi ufuanyikija bubi anyi mpekatu ne ditoba dia manyanu anyi ne bukoya.​—Nsumuinu 15:26; Yeshaya 1:16; Yakobo 1:27.

Lelu, bantu ba bungi badi miaba idi mikole bua kulama mankenda a mubidi, kuikala ne bikadilu bimpe ne kutendelela Yehowa mu mushindu muimpe. Malu onso aa neajike palua Nzambi ‘kuvuija bintu bionso bipiabipia.’ (Buakabuluibua 21:5) Pakumbana dilaya dia Nzambi edi, bukoya ne manyanu bia mishindu yonso nebijimine kashidi ne tshiendelele.

[Mêyi adi kuinshi]

^ tshik. 6 Mêna mmashintulula.

[Kazubu mu dibeji 24]

Nzambi mmusue mankenda

Pavua bena Isalele mu luendu mu tshipela, Nzambi uvua mubambile bua bikale misangu yonso bajibikile bunyawu pavuabu basesuka. (Dutelonome 23:12-14) Mudimu au uvua mua kubatshiokesha bualu tshitudilu tshivua tshinene, kadi bivua bibepula ku masama bu mudi tshifoyide ne munda kasulu anyi kolera.

Bavua belele kabidi bantu mukenji wa kusukula anyi kuboza tshintu tshionso tshivua mua kulenga mubidi wa tshitalu. Pamuapa, kabavua bumvue tshivuabu babelela mikenji yonso eyi to, kadi yakabalama ku tuishi ne ku masama a tshiambu adi afumina ku bukoya.​—Lewitiki 11:32-38.

Bakuidi bavua ne bua kuowa mâyi ku bianza ne ku makasa kumpala kua kuenzabu midimu ku ntenta. Kabivua bualu butekete bua kuuja mâyi mu tshiowelu tshia tshiamu tshia mitaku (cuivre) to, kadi kuowa mâyi tshivua mukenji muela.​—Ekesode 30:17-21.

[Kazubu mu dibeji 25]

Mibelu ya kudi doktere mukuabu

Mâyi ke muoyo, kadi wowu mabuele tuishi adi mua kukebela bantu masama ne lufu. Doktere Mbangue Lobe mulombodi wa tshibambalu tshia bamunganga tshia ku dibungu dia Douala mu ditunga dia Cameroun wakafila imue mibelu pavuabu bamuela nkonko pa tshilumbu etshi.

Wakabela ne: “Wewe kuyi ne tshijadiki tshia se: mâyi ebe a kunua mimpe, udi mua kualamba. Kuela javele peshi buanga kayi bukuabu buonso nkuimpe, kadi wewe kuyi mubulame bimpe anyi mumanya bungi bua kuela, kudi ne njiwu. Ikala misangu yonso wowa mâyi ku bianza ne nsabanga kumpala kua kudia ne paudi ufuma ku nkumba. Tshimuma tshia nsabanga katshiena mushinga mukole menemene to, nansha balanda badi mua kusumba. Ikala ne tshibidilu tshia kusukula bilamba biebe, wowa mâyi a mudilu padi mubidi ukusunsuma peshi paudi ne masama a pa dikoba.”

Doktere udi usakidila ne: “Bua kulama mankenda munda mua nzubu ne pambelu pende, ntshilumbu tshia muntu yonso udi mu dîku. Biowedi ne nkumba ya pa mbelu biobi bilengulula, musangu umue bidi bilua tshisokomenu tshia njiji ne mpenzu.” Udi usakidila mubelu mukuabu wa mushinga bua bana wamba ne: “Kabikadi baya kunayila mu tujibajiba tua mâyi. Mu tujibajiba emu mudi tuishi tubi menemene. Wowa mâyi bufuku kumpala kua kulala, upela menu ebe bimpe ne ikala ulala mu bukondo bua tumue anyi mustikere.” Bualu bua mushinga ku bionso bidi biamba ebi, mbua kudianjila kuela meji a mushindu wa kulama mankenda, pashishe wenze malu atudi batele au, kuakupeta ntatu idi ifuma ku bukoya to.

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Kusukula bilamba kudi kukuepula ku masama, too ne a pa dikoba

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Bena Kristo batu basue kulama muaba udibu basombele ne mankenda

[Tshimfuanyi mu dibeji 24]

Mamu mulenga utu udienzeja bikole bua bena mu dîku diende bikale ne mankenda