Mukanda wa mu États-Unis

Muvuabu pa kale

FUANYIKIJABI muudi mua kumvua bu bidimu mua kupingana tshianyima bua wewe kumona tshivua bankambua bebe kukadi bidimu 200. Ke tshituvua benze mu mushindu kampanda. Bua kumanya malu au, tuvua benza luendu tumbuka ku Suisse batangile ku États-Unis. Bantu ba bungi batu bamona ditunga dia États-Unis anu bu didi dishidimuke kupita makuabu mu malu a bungi, kadi luendu luetu luakatuleja muvua nsombelu bidimu 200 kumpala. Telejayi tunuambile bituvua bamone.

Bu mutudi tuakula tshiena Suisse tshia mu Allemagne, bakatulomba bua kupitshishaku ngondo 3 patupu mu tshitupa tshia Indiana, mu États-Unis. Tshipatshila tshietu tshivua tshia kuyisha ndelanganyi ya bena Amish lumu luimpe lua Bukalenge bua Nzambi mu muakulu wa bankambua babu uvuabu balamate bikole. Mu Indiana mutu mêku a bungi bena Amish.

Bena Amish ndelanganyi ya tshisumbu tshia ba-anabatiste tshia mu bidimu 1600. Dîna diabu ndifumine ku dia mulombodi wabu Jacob Amman, uvua musombele mu Suisse. Bilondeshile dimanya diabu dia Bible dia tshikondo atshi, bantu bavua batshina Nzambi abu bavua bitaba ne: kutambuisha bana ne kuikala musalayi nkubi. Ke bualu kayi mbulamatadi uvua ubakengesha. Bamue ba kudibu bakafua bua ditabuja diabu. Bu muvua buluishi buenda anu buvula, ba bungi bakanyema kuya mu bitupa bikuabu bia mu Suisse ne mu France. Munkatshi mua bidimu bia 1800, ba bungi ba kudibu bakaya kusombela mu États-Unis. Bakaya kuinaku ne bilele biabu ne muakulu wabu wa tshiena Suisse tshia mu Allemagne.

Patuakaya kutangila bantu bena bupuekele abu ku mabu, bavua bakema bikole pavuabu batumvua tuakula mu muakulu wabu! Monayi muvua malu menzeke.

Bakatukonka mu tshiena Suisse tshia mu Allemagne ne: “Nuamanyi muakulu wetu bishi?”

Tuetu kubandamuna ne: “Bualu tudi tufumina mu Suisse.”

Bobu kukema bamba ne: “Kadi penu kanuena bena Amish to!”

Ba bungi ba kudibu bakatuakidila bimpe ne tuakapeta kadiosha ka nsombelu uvuaku ku kale. Bavua ne tutoditodi tutema ne mafuta pamutu pa nzembu; tubalu ne matempu atu pamutu pa mashinyi; mâyi a mu biina pamutu pa a ku milonda; badimbila misambu pamutu wa kuteleja bisanji.

Tshivua tshitukemeshe bikole ntshia ne: bantu abu bavua ne budipuekeshi ne kalolo. Bena Amish ba bungi batu badifundila tshipatshila tshia kubala Bible dituku dionso, ne mbasue kuyikila malu a mu Bible bikole. Bualu ebu buakatuambuluisha bua kuyikila nabu malu adi Nzambi mulongolole bua bantu ne buloba.

Matuku makese patupu, lumu luakendakana ne: kudi bantu badi bafumine mu ditunga dia Suisse. Ba bungi bakatulomba bua tuetu kuyikila ne balela babu, ne tuakitaba ne disanka dionso. Pakatubikilabu bua kuya kutangila tshilongelu  kampanda tshia bena Amish, tuakumvua disanka dia bungi be, bashala bindila ne mioyo kulu kulu! Mmalu kayi atuakapetamu?

Tuetu kukokola ku tshiibi tshia kalasa. Mulongeshi kunzululaye, utuambila bua tubuela tuetu buonso 4. Munda muvua balongi 38 bakashala batutangila talalaa. Bavua basangisha balongi ba tulasa 8 mu kalasa kamue; balongi bavua ne bidimu kubangila ku 7 too ne ku ba bidimu 15. Bana ba bakaji bavua bavuale iniforme wa blé ne tufulu tutoke; ba balume bavua bavuale mipanu mifike ne mitelu mifikuluke. Kalasa kavua ne plafon mulu mule. Bimanu bisatu bivua bifita mukubu wa blé, ne ku tshimanu tshia kumpala kuvua tablo. Ku luseke lua tablo kuvua dibulunga dia matunga a buloba bujima ne amue mabeji adi ne karte ya matunga makuabu malembeleja. Mu ditumba muvua tshiamu tshinene tshidi tshifila luya.

Patuakasomba kumpala kua kalasa, bana bakashala batutangile talalaa. Mulongeshi uvua ubikila balongi ba kalasa kuonso bua kubela nkonko ya devuare uvuaye mubapeshe bua kuenza. Tuakumvua disanka ne kukema patuakumvua mulongeshi wela balongi nkonko idi itangila mikuna ya mu Suisse. Bu muvua mikanda ivua nayi mulongeshi ivua ya kale, wakatuebeja bikala ditunga dia Suisse ditshidi anu mudibi mu mikanda ayi. Wakatuebeja ne: ngombe itshitu anu ibanda ku mikuna mu mushipu anyi? Neje itshitu iloka ku nsongo ya mikuna anyi? Patuakabaleja foto ya mekala mimpe bua kufuanyikijabu ne ya kale ivua mu mikanda yabu, bakaseka ne kusanka bikole.

Mukaji wa mulongeshi uvua kabidi tshindondi tshiende wakatuebeja njila ne njila ne: “Nudiku mua kuela kasala anyi?” Katuena mua kuela to. Kadi bu mutuvua bamanye ne: bena Amish batu bimba ne bela tusala bimpe, tuakabalomba bua kutuimbilabu musambu. Bakatuimbila, ne mbidi wakatuvuayila patuakumvua mêyi a bantu 40 imba apungulujangana. Pashishe, mulongeshi wakapatula bana bua kuyabu kuikisha minite mikese pambelu.

Mukaji wa mulongeshi wakatulomba bua tuetu kubimbila musambu. Bu mutuvua bamanye misambu ya bungi ya mu tshiena Suisse tshia ku Allemagne, tuetu kuitaba bua kuimba. Mêyi a misambu kumvuikawu too ne pambelu, ke bana kupinganabu diakamue mu kalasa. Patuvua bimane kumpala kua kalasa, tuetu kuenza muetu muonso bua kubimbila musambu.

Pashishe, bakatubikila mu midi bua kudia pamue ne dîku dia bena Amish dikuabu divua ne bantu 12. Mêsa manene a dibaya avua muule tente ne biakudia bimpe bu mudi: bilunga bia mpatata bizaza, munyinyi, matala, mampa, fromaje, bisekiseki, misabu ne midioku mikuabu. Kumpala kua kudia, muntu yonso kuenzaye disambila munda munda. Pavua muntu yonso wambula biende biakudia ne wela mu diende dilonga, tuvua tuenda tuyikila bua ditunga dia Suisse divua bakakuabu ne kutulondelabu muvua nsombelu wabu wa ku musoko. Patuvua tudia, bana bavua banungana ne baseka tuseku tua panshipanshi. Pavua muntu yonso ujikija kudia, uvua usambila tshiakabidi ne etshi tshivua tshimanyinu tshivua tshileja ne: bana badi ne bua kumbuka ku mêsa kadi kabiyi bua kuyabu kunaya to. Muana yonso uvua ne wende mudimu wa kuenza ku mêsa ne ku disukula malongo, bivua bikengela bua banji kupatula mâyi mu biina ne kuababaja.

Pavua bana basukula malongo apu, baledi bakatubikila bua tuetu kukasomba nabu mu tshisombelu. Kabavua ne nkuasa ya foteyi to, kadi tuakasomba mu nkuasa mimpe ya mabaya. Kupatulabu Bible wa kale wa mu tshiena Allemagne mu kabadi, ne diakamue tuetu kutuadija kuyikila malu a Nzambi anu mutu tshilele tshia bena Amish. Yehowa Nzambi mmulongolole tshinyi bua buloba ne bua bantu? Pavua Yezu muambe ne: bantu bapuekele nebapiane buloba, uvua usua kuamba tshinyi? Nzambi utuku bushuwa musue kukengesha bantu mu iferno wa kapia bua kashidi anyi? Mbanganyi badi batumikila dîyi dia Yezu dia kuyisha lumu luimpe pa buloba bujima? Tuakasanka bikole patuvua tuyikila ne bantu aba badi banange malu a Nzambi, pavuabu badimuena mandamuna a nkonko eyi yonso ne a mikuabu ya bungi mu Bible yabu.

Tudi mpindieu tuvuluka ne disanka luendu luvua lutulongeshe malu a bungi mimpe lutuvua benze bua kumona bantu badi ne nsombelu wa buena uvua nende bena kale. Tudi batekemene ne tudi tusambila bua luendu alu ne malu atuvua bayikile mu tshiena Suisse tshia mu Allemagne au akangule biibi ne mioyo ya bantu bavule bavua batuakidile bua kupetabu dimanya dijalame dia bulelela budi mu Dîyi dia Nzambi.