Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Bua tshinyi bantu badi benza malu mabi?

Bua tshinyi bantu badi benza malu mabi?

Bua tshinyi bantu badi benza malu mabi?

BANTU ba bungi batu bitaba ne: tuetu bonso tudi bena mapanga, tudi tuenza bilema ne tuenza malu adi mua kutunyingalaja pashishe. Nansha nanku, kabiena biumvuija bua tshinyi kudi malu a bungi mabi nunku atudi tudimuena, tudiumvuila dituku dionso ku tudiomba, ku televizion ne mu bikandakanda.

Nansha mudi bantu benza malu mabi, ba bungi mbamanye ne: kudi malu adi bantu kabayi mua kuenza to ne bantu badi ne mushindu wa kuepuka dienza malu mabi. Ba bungi mbamanye kabidi ne: kudi dishilangana pankatshi pa kuamba malu a dishima katuyi bamanye ne kushiminyinangana malu ku bukole, dishilangana pankatshi pa kushipa muntu mu mpukapuka ne kudianjila kumuelela meji mabi bua kumushipa. Kadi misangu ya bungi, bantu batu bamueneka bu bantu ba tshianana ke badi benza malu a kanyawu miaba itudi basombela. Kadi bua tshinyi bantu badi benza malu mabi nunku?

Bible udi wandamuna lukonko elu. Udi umvuija bimpe malu manene adi asaka bantu ku dienza malu adibu bamanye ne: mmabi. Tukonkononayi tshidiye wamba.

▪ ‘Muena meji udi wandamuka mupote ku dikengesha didiye nadi.’​—MUAMBI 7:7.

Bible udi uleja ne: imue misangu, bantu badi badimona mu nsombelu kampanda idi ibenzeja bua kuenza malu avuabu kabayi basue kuenza. Bakuabu badi bela meji ne: padibu benza malu mabi badi mua kujikija ntatu kampanda anyi malu mabi adibu babenzela. Mukanda mukuabu udi wamba ne: “Misangu ya bungi bantu badi batamba kuenza malu a tshinyangu padibu bamona ne: malu a tshididi, a mu nsombelu ya bantu ne a mpetu adi abanyingalaja bikole ne kabena mua kuashintulula to.”​—Terrorisme urbain.

▪ “Lukuka lua biuma ludi muji wa malu mabi a mishindu yonso.”​1 TIMOTE 6:10.

Bamue bantu batu bamba ne: nansha bantu bimpe badi mua kunyangakaja mikenji padibu kumpala kua mfranga. Bantu bakuabu batu bamueneka bu bantu bimpe patudi mu nsombelu muimpe badi mua kutukudimukila ne kulua bena lukuna betu padibu bamona ne: badi mua kupeta anyi kujimija makuta. Mona malu mabi atu lukuka lukebesha: kutshinyisha muntu bua kumunyenga bidiye nabi, kunyengangana bintu ku bukole, dibila mu malu a mishinga, diambula bantu bua kubanyenga bintu ne dishipangana.

▪ “Bualu bua kabena bakengesha benji ba malu mabi lukasa, mitshima ya bana ba bantu idi ikoleshibua bua kuenza malu mabi.”​MUAMBI 8:11.

Mvese eu udi uleja lungenyi lutu nalu bantu lua ne: koku kakuyi muntu udi ubalondesha badi mua kuenza bualu buonso budibu basue. Ke mudibi bua bantu badi banyemesha mashinyi bapitshisha ne pa mukenji, badi bibila mu mateta, biba makuta a mbulamatadi ne benza malu mabi makuabu. Bantu bakuabu batu batumikila mikenji badi mua kumona ne: koku kakuyi muntu udi ubalondesha anyi bobu pa nkayabu badi mua kupeta muoyo mukole wa kuenza bualu buvuabu kabayi mua kuenza to. Tshikandakanda kampanda tshidi tshiamba ne: “Padi bantu bakuabu bamona mudi bangondavi benza buenzavi ne banyema kabayi babakuata, bidi bibasaka pabu bua kuenza malu mabi.”​—Arguments and Facts.

▪ ‘Kadi muntu yonso udi uteyibua kudi lukuka luende pamukokalu ne pamulobeshalu. Pashishe lukuka, pimitalu, ludi lulela bubi.’​YAKOBO 1:14, 15.

Muntu yonso udi mua kupeta meji mabi. Dituku dionso edi, tudi tutuilangana ne malu adi atusaka ku dienza malu mabi. Ku kale, bavua bambile bena Kristo ne: ‘Kakuena diteta dianukuata didi kadiyi dikuata muntu yonso.’ (1 Kolinto 10:13) Nansha nanku, tshidi muntu usungula bua kukuna ke tshidiye upola, bualu udi mua kusungula bua kumbusha meji mabi mu lungenyi luende anyi kualekela enda adiunda. Mukanda wa Yakobo utudi batela kuulu eku udi uleja ne: muntu yeye mulekele dijinga dibi ‘dimita’ anyi didiunda munda muende, nedimufikishe ku dienza malu mabi.

▪ ‘Udi wenda ne bena meji udi ulua muena meji, kadi udi ubuelakana ne bapote neakenge bua bualu ebu.’​NSUMUINU 13:20.

Balunda batudi tuenda nabu badi mua kutunyanga anyi kutulengeja. Misangu ya bungi bantu batu benza malu mabi atubu kabayi belele meji ne atu alua kubakebela ntatu, bualu bavua babasake bua kuenza kudi balunda babi. Mu Bible muaku ‘bapote’ kawena uleja anu bantu badi kabayi ne lungenyi to, kadi udi uleja bantu badi kabayi bateleja mibelu ya meji idi mu Dîyi dia Nzambi. Tuetu bonso bana ne bakole, tuetu katuyi tusungula ne meji balunda anyi bantu batudi tusomba nabu, mbuena kuamba ne: kubasungula ku diambuluisha dia mibelu idi Bible ufila, tumanye ne: ‘netukenge bua bualu abu.’

Mvese eyi ne mikuabu idi mu Bible idi yumvuija bimpe bua tshinyi bantu batu bamueneka imue misangu bu bantu bimpe batu benza malu mabi. Nansha mudibi ne mushinga bua tuetu kumanya tshidi tshisaka bantu bua kuenza malu mabi, tudiku mua kutekemena ne: malu neashintuluke anyi? Eyowa, bualu Bible kena anu umvuija bua tshinyi bantu badi benza malu mabi to, kadi udi ulaya kabidi ne: malu a nunku kaakuikalaku kabidi to. Mmalu kayi adiye mulaye? Malu mabi onso adiku lelu aa neajike bushuwa anyi? Tshiena-bualu tshidi tshilonda netshiandamune nkonko eyi.