Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA KUMPALA

‘Ndi muteke mêyi anyi mukana muebe’

‘Ndi muteke mêyi anyi mukana muebe’

1, 2. Bua tshinyi udi weyemena malu audi ubala mu Bible?

 ‘KUDI mulunda udi upita muanabu ne muntu kumulamata.’ (Nsu. 18:24) Ukatuku mupete mulunda wa nunku anyi? Udi mua kuitaba malu adiye ukuambila. Kuena umuela mpata padiye ukuambila bualu kampanda buimpe anyi ukumvuija tshidiye musue kuenza to. Padiye ukuleja bualu buudi ne bua kuakaja, udi witaba ne wenza tshidiye mukuambile. Ukadi muleje misangu ya bungi mudiye uditatshisha bua bualu buebe, nansha padiye ukupesha mibelu. Mmusue bua wikale ne diakalenga, ne wewe pebe udi musue bua ikale nadi bua bulunda buenu butungunuke.

2 Mu malu a bungi, bantu bavua Nzambi mupeshe nyuma wende bua kufunda mikanda ya mu Bible badi anu bu balunda ba nunku. Udi mua kuitaba malu adibu bakuambila bualu udi mujadike ne: badi bakuambilawu bua diakalenga diebe. Bena Isalele ba kale bavua ne bua kuikala beyemene ‘bantu bakamba dîyi dia kudi Nzambi benzeja kudi nyuma muimpe.’ (2 Pet. 1:20, 21) Nzambi wakakuata mudimu ne Yelemiya bua kufunda mukanda udi mule kupita mikanda yonso ya milayi. Wakafunda kabidi mukanda wa Muadi wa Yelemiya ne mikanda mikuabu ibidi ya mu Bible.

3, 4. Bantu bakuabu batu bamona mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi bishi? Kadi bua tshinyi badi badidinga? Fila tshilejilu.

3 Kadi pamuapa ukadi mumone ne: Bantu bakuabu batu bamona mikanda ya Yelemiya bu idi kayiyi ibatangila. Badi mua kuikala bela meji ne: mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi idi yakula anu bua milawu ne malu mabi avua ne bua kuenzeka. Ke mutudi petu ne bua kuyimona anyi?

4 Bushuwa, Yelemiya uvua udimuija bantu ne ubabela kayi udiangana tshibanga to. Kadi udi mumanye ne: ke mutu mulunda wenza misangu mikuabu. Nansha Yezu uvua ubela bapostolo bende bavua balunda bende pavuabu baleja lungenyi lubi ne uvua ubapingaja mu njila. (Mâko 9:33-37) Nansha nanku, malu a bungi avua Yezu ubambila avua abakolesha ne abaleja tshia kuenza bua Nzambi kubanyishaye ne kupetabu diakalenga mu matuku atshilualua. (Mat. 5:3-10, 43-45) Ke mudibi kabidi bua mikanda ya Yelemiya bualu idi payi munkatshi mua ‘Dîyi dionso dia mu Mukanda wa Nzambi’ didi diambuluisha bua ‘kudimuija’ bantu. (2 Tim. 3:16) Yelemiya wakaleja patoke muvua Yehowa Nzambi umona bantu bavua bamba muvuabu bamuenzela mudimu, kadi bavua bakumbanyine dinyoka bua malu abu mabi. Nansha nanku, mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi idi ne malu adi atupesha ditekemena ne idi ileja masanka atuapeta kumpala eku. Yelemiya wakakula kabidi bua milayi idi ileja mushindu uvua Nzambi ne bua kuenzela tshisamba tshiende malu. Dikumbana dia malu au didi ditutangila petu. Neupete kabidi mu mikanda eyi malu mimpe adi mua kukukolesha.​—Bala Yelemiya 31:13, 33; 33:10, 11; Muadi 3:22, 23.

5. Mikanda ya Yelemiya idi mua kutuambuluisha ku tshinyi?

5 Malu avua Yelemiya mufunde adi atuambuluisha bua kuikala ne disanka mpindieu mu tshisamba tshia Nzambi ne mu matuku adi kumpala. Buobumue butudi nabu budi bujadika bualu ebu. Mikanda yende neyituambuluishe bua kukolesha malanda etu ne bena Kristo netu ne kutumikila mubelu wa mupostolo Paulo wa ne: ‘Bana betu, ikalayi ne disanka. Kebayi bupuangane buenu, nukoleshangane ku muoyo. Ikalayi ne muoyo umue; nusombe mu bupole, nanku Nzambi wa dinanga ne bupole neikale nenu.’ (2 Kol. 13:11, MMM) Malu adi mu mikanda ya Yelemiya adi kabidi apetangana bikole ne lumu luimpe lutudi tuyisha. Patudi tuambila bantu bua matuku a ku nshikidilu ne tubadimuija bua mukadi dibutuka dia bulongolodi ebu disemene pabuipi, tudi tubambila malu mimpe adi abapetesha ditekemena. Malu avua Yelemiya mufunde adi kabidi mua kutuambuluisha mu nsombelu wetu bualu kudi malu a bungi adi mafuanangane ne nsombelu wende ne mukenji uvuaye wambila bantu. Bua tuetu kumvua bualu ebu bimpe, tuakule bua dîku divua muprofete eu mufumine ne mudimu uvua Nzambi mumupeshe pakamuambilaye ne: ‘Mona, ndi muteke mêyi anyi mukana muebe.’​—Yel. 1:9.

6, 7. Bua tshinyi tudi bajadike ne: Nzambi uvua mutabalele Yelemiya? Nsombelu kayi uvua mu Yuda pakaledibuaye?

6 Baledi badi bindile diledibua dia muana batu badiebeja bikole tshikalaye. Neikale bishi? Ntshinyi tshienzaye mu nsombelu wende, tuambe ne: mmalu kayi anangaye, mmudimu kayi wenzaye ne mbintu kayi bienzaye? Baledi bebe bavua pabu mua kuikala bele meji bua malu aa. Ke muvuabi mua kuikala bua baledi ba Yelemiya. Kadi malu avua mushindu mukuabu buende yeye. Bua tshinyi? Bualu Mufuki wa diulu ne buloba uvua utabalela nsombelu wa Yelemiya ne malu avuaye ne bua kuenza mu mushindu wa pa buawu.​—Bala Yelemiya 1:5.

7 Kumpala kua kulelabu Yelemiya, Nzambi ukavua mumone ne: neakumbane bua kuikala muprofete. Ke bualu kayi uvua mutabalele bikole muana uvua ne bua kuledibua mu dîku dia muakuidi mukuabu uvua musombele ku Nord kua Yelushalema. Tshivua tshikondo tshibi mu Yuda bualu mukalenge mubi Manashe ke uvua ukokesha. (Tangila dibeji dia 19.) Wakakokesha bidimu 55, kadi mu bia bungi bia kudibi uvua muenze malu mabi ku mêsu kua Yehowa. Pashishe, muanende Amona wakalonda tshilejilu tshiende tshibi. (2 Bak. 21:1-9, 19-26) Malu akashintuluka bikole pavuabu bamupingane mu bukalenge kudi Yoshiya, bualu yeye uvua ukeba Yehowa. Mu tshidimu tshia 18 tshia bukokeshi buende, wakumbusha ntendelelu wa nzambi ya dishima mu ditunga dijima. Bualu ebu buvua ne bua kuikala busankishe baledi ba Yelemiya bikole bualu tshikondo atshi ke tshivua Nzambi musungule muanabu Yelemiya bua kuluaye muprofete.​—2 Kul. 34:3-8.

Bua tshinyi udi ne bua kulonga mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi

NZAMBI UDI USUNGULA MULEJI MPALA

8. Mmudimu kayi uvua Nzambi mupeshe Yelemiya? Wakandamuna bishi?

8 Katuena bamanye bidimu bivua nabi Yelemiya pavua Nzambi mumuambile ne: ‘Ngakakusungula muprofete wa bisamba bia bantu.’ Uvua mua kuikala ne bidimu bitue ku 25, bualu ke bidimu bivua muakuidi mua kutuadija kuenza midimu kampanda ku ntempelo. (Nom. 8:24) Nansha bu yeye ne bidimu bungi kayi, Yelemiya wakandamuna ne: ‘Aka, Mukalenge Yehowa! Mona, tshiena mua kuakula bimpe, bualu bua ntshidi anu muana.’ (Yel. 1:6) Uvua ne dielakana bualu uvua mua kuikala wela meji ne: utshivua muana bikole anyi kavua mukumbane bua kuenza mudimu munene wa buprofete uvua ulomba muntu bua kuakula munkatshi mua bantu.

9, 10. Nsombelu kayi uvuaku pavua Yelemiya mutuadije mudimu wende? Kadi bua tshinyi mudimu wende wakatuadija kukuatshisha buôwa pashishe?

9 Nzambi wakapesha Yelemiya mudimu wa buprofete pavua mukalenge Yoshiya munkatshi mua diumusha ntendelelu wa dishima bua kujadika mulelela. Malanda avua pankatshi pa Yelemiya ne Yoshiya avua mua kuikala mimpe bualu bidi bimueneka ne: tshivua tshikondo tshimpe bua baprofete balelela. Sefanya ne Nahuma bavua pabu baprofete mu Yuda ku ntuadijilu kua bukokeshi bua Yoshiya. a Huleda uvua pende muprofete mukaji tshikondo atshi, kadi yeye wakamanyisha malu mabi avua ne bua kulua. Yelemiya wakaamona. (2 Bak. 22:14) Misangu mikuabu, balunda ba Yelemiya bu mudi Ebede-meleke ne Baluka bakamupandisha anyi kumulama bua bena lukuna bende kabamuenzedi bibi.

10 Mmunyi muuvua mua kuikala mudiumvue bu Nzambi mukuambile ne: mmukusungule bua kuikala muprofete ne bua kuambila bantu mukenji uvua ne bua kushintulula malu bikole? (Bala Yelemiya 1:10.) Tuangate tshilejilu tshia bualu bumue buvua Yelemiya ne bua kuamba. Mu 609 kumpala kua Yezu, biluilu bia bena Babulona biakalua kuluisha Yelushalema. Mukalenge Sedekiya wakakeba bua Yelemiya amuambile mukenji muimpe wa kudi Nzambi. Kadi Nzambi kavua ne mukenji muimpe bua mukalenge au to.​—Bala Yelemiya 21:4-7, 10.

UVUA MUNTU ANU BU TUETU

11. Bua tshinyi bivua mua kukolela Yelemiya bua kuenza mudimu wende? Kadi bua tshinyi uvua ne bua kukolesha muoyo?

11 Tuele meji ne: tudi ne bua kuela malu mabi adi bantu benza patoke ne kumanyisha bakalenge babi, bakuidi babi ne baprofete ba dishima manyoka adi mabindile. Ke tshivua Yelemiya ne bua kuenza. Kadi Nzambi udi netu anu bu muvuaye ne Yelemiya. (Yel. 1:7-9) Nzambi wakaleja muvuaye weyemena Yelemiya ne kumukolesha ku muoyo pakamuambilaye ne: ‘Mona, lelu eu ndi nkuvuija bu musoko wa lumbu, ne bu dikunji dia tshiamu, ne bu bimanu bia tshiamu tshia mitaku kumpala kua bena buloba aba bonso, kumpala kua bakalenge ba Yuda, kumpala kua baminyampala babu, kumpala kua bakuidi babu ne kua bantu ba patupu ba mu buloba ebu. Yehowa wakamba ne: Nebaluangane nebe, kadi kabena bakupita bukole; bualu bua meme ndi nebe bua kukupandisha.’​—Yel. 1:18, 19.

12. Tudi bafuanangane ne Yelemiya ku tshinyi?

12 Katuena mua kumona Yelemiya bu muntu wa pa buende to. Uvua muntu anu bu tuetu. Nansha muvuaye ne muoyo kale, wakapetangana ne malu atudi tupetangana nawu lelu. Tudi tutuilangana ne bantu ba mishindu yonso dituku dionso edi ne patudi tuenza midimu yetu ya bena Kristo anu muvua Yelemiya utuilangana nabu. Bionso ebi bidi bituambuluisha bua kulongela malu kudi Yelemiya bualu anu bu muprofete Eliya, uvua ‘muntu wa mutshima muomumue netu.’ (Yak. 5:17) Tukonkonone amue malu atudi mua kulongela kudi Yelemiya.

13, 14. Bua tshinyi bena Kristo bakuabu badi mua kudimona anu bu Yelemiya pavua Pashû umukengesha anu mudibi bileja mu dibeji dia 10?

13 Kakuyi mpata, kutu bikondo biutu ne ntatu ne biutu kuyi nayi. Ke muvua Yelemiya. Musangu mukuabu, Pashû uvua muakuidi mumanyike bikole wakamukuma ne kumuelesha mu bikunyi. Wakashala mufimpakaja kudi mabaya avua makuate makasa, bianza ne nshingu munkatshi mua mêba a bungi kayi mua kunyunga to. Pa kumusha dikenga edi, uvua kabidi ne bua kutantamena tuseku tua baluishi bende. Udi wela meji ne: wewe uvua mua kutantamena tuseku ne dikenga adi anyi?​—Yel. 20:1-4.

14 Bua mushindu uvua Yelemiya mukenge kabiena bitukemesha bua muvuaye mufike ku diamba ne: ‘Dituku diakandelabu dikale ne mulawu. Bualu kayi ngakapatuka munda mua mamuanyi anu bua kumona ntatu ne kanyinganyinga, bua kupitshishila matuku anyi mu bundu?’ (Yel. 20:14-18) Yelemiya uvua mumanye bimpe tshidi kukenga kumvuija. Kutuku muanji kudiumvua mutekete mu mikolo, udimona kuyi ne mushinga, malu audi wenza kaayi ne mushinga ne udiebeja ni bidi ne mushinga bua wewe kutungunuka ne kuenzela Yehowa mudimu anyi? Bantu bonso bakatu badiumvue nunku badi mua kukola ku muoyo padibu bumvua bimpe malu avua menzekele Yelemiya ne muakaluawu kujika.

Ntshinyi tshidi tshikukemesha bua mudimu uvua Yehowa mupeshe Yelemiya? Bua tshinyi udi umona ne: udi mua kudifuanyikija ne Yelemiya?

15. Bua tshinyi tuetu bakonkonone muvua tshilunji tshia Yelemiya tshishintuluka bidi mua kutuambuluisha?

15 Muprofete Yelemiya wakamba mêyi a kanyinganyinga adi mu Yelemiya 20:14-18 pavuaye ufuma ku diakula bua kuimbila Yehowa misambu ne kumutumbisha. (Bala Yelemiya 20:12, 13.) Kabituku bianji kukufikila bua kumvua disanka pashishe diakamue udiumvua mutekete mu mikolo anyi? Bidi bimueneka ne: tuetu bakonkonone malu avua menzekele Yelemiya adi mua kutuambuluisha tuetu bonso. Tudi bamone ne: uvua udiumvua anu bu tuetu bonso. Nunku, tuetu bakonkonone malu avua muntu uvua Mufuki musungule bua kuikala muleji mpala wende wenza ne muvuaye udiumvua bidi mua kutuambuluisha bikole.​—2 Kul. 36:12, 21, 22; Eze. 1:1.

16. Nsombelu wa Yelemiya udi mua kuambuluisha banganyi?

16 Bantu bakuabu batu badimona bafuanangane ne Yelemiya ku nsombelu wende. Nzambi wakamukandika bua kusela. Buvua bualu bukole butuyi kayi ne tshibidilu tshia kulomba batendeledi bende to. (Bala Yelemiya 16:2.) Bua tshinyi Yehowa wakamukandika bua kusela, ne bualu ebu buakenzela Yelemiya tshinyi? Mu bualu ebu, ntshinyi tshidi mua kuambuluisha bana betu badi kabayi basele anyi basedibue ku disua diabu anyi bua ntatu kampanda? Kudiku bualu budi Bantemu ba Yehowa bakadi mu dibaka mua kuelela meji mu mêyi avua Nzambi muambile Yelemiya anyi? Kadi netuambe tshinyi bua badi kabayi ne ‘bana ba balume anyi bana ba bakaji’? Kadi wewe, mmushindu kayi udi muyuki wa Yelemiya mua kukuambuluisha?

17. Mêyi a muprofete adi mu Yelemiya 38:20 adi mua kutusaka bua kuela meji ku tshinyi?

17 Musangu mukuabu Yelemiya wakabela mukalenge wa mu Yuda wamba ne: ‘Ndi nkusengelela ne: Utumikile dîyi dia Yehowa dindi nkuambila, bua wewe wikale ne diakalengele ne bua mutshima webe wikale ne muoyo.’ (Yel. 38:20) Bualu ebu budi butuambuluisha bikole mu mushindu utudi mua kuenzela bantu bakuabu malu, nansha aba badi kabayi banji kutuadija kuenzela Yehowa mudimu, kadi batudi mua kuambuluisha. Mushindu uvua Yelemiya wenzela bantu bavua batumikila Nzambi malu udi kabidi utuambuluisha bikole lelu. Bushuwa, tudi mua kulongela malu a bungi kudi Yelemiya.

MUKANDA EU NEUKUAMBULUISHE KU TSHINYI?

18, 19. Ngimue mishindu kayi idi muntu mua kukonkonona mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi?

18 Mukanda eu neukuambuluishe bua kukonkonona mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi ne kupetamu malongesha. Mushindu kayi? Mupostolo Paulo wakafunda ku bukole bua nyuma muimpe ne: ‘Dîyi dionso dia mu Mukanda wa Nzambi didi difume munda mua Nzambi bu mupuya wende, ne didi ne mudimu muimpe wa kuyisha bantu, ne wa kubabela, ne wa kubadimuija, ne wa kubalongesha mu buakane bua Nzambi.’ (2 Tim. 3:16) Mikanda ibidi eyi idi payi ikumbaja malu onso aa.

19 Muntu udi mua kukonkonona mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi mu mishindu ya bungi. Tshilejilu, udi mua kuyilonga mvese ku mvese ne ukeba bua kumanya diumvuija diayi. Peshi udi mua kuimanyina pa malu adi mafuanangane bu mudi kufuanyikija bantu badibu batele mu mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi ne bantu ba lelu, ne malu avua enzeka tshikondo atshi ne adi enzeka lelu. (Tangila Yelemiya 24:6, 7; 1 Kolinto 3:6.) Mushindu mukuabu ngua kulonga malu avua menzeke mu tshikondo tshia Yelemiya adibu balonde mu mikanda ibidi eyi. (Yel. 39:1-9) Mu mushindu kampanda, amue a ku malu aa adi ambuluisha bua kumvua mikanda eyi. Ke bualu kayi, nshapita 2 udi wamba ne: “Kuenzela Nzambi mudimu mu ‘matuku a ku nshikidilu’” neatuambuluishe bua kumona mu tshikoso malu avua enzeka mu tshikondo tshia Yelemiya ne muvua Nzambi muangate malu mu bianza.

20. Mmushindu kayi utuakonkonona mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi mu mukanda emu?

20 Kadi ki ntshipatshila tshinene tshia mukanda eu to. Netukonkonone mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi bu mikanda ya kudi Nzambi idi ituambuluisha bua kuikala bena Kristo bimpe. (Tito 2:12) Netufike ku dimona ne: mikanda ibidi eyi idi ne malu mimpe a bungi adi ne “mudimu muimpe wa kuyisha bantu.” Idi itupesha mibelu mimpe ne bilejilu bidi mua kutuambuluisha bua kutantamena ntatu. Neyituambuluishe nansha tuetu bikale bajike, basele, bakulu, bampanda-njila, bikale ne dîku dia kudisha, ba mamu ba nzubu anyi balongi. Mikanda ibidi idi Nzambi mufundishe ku nyuma wende eyi neyambuluishe yonso wa kutudi bua kuikala “mulongolola tshishiki bua midimu yonso mimpe.”​—2 Tim. 3:17.

21. Bua tshinyi udi muindile ne muoyo kulu kulu bua kulonga malu adi mu mukanda eu?

21 Paudi ulonga nshapita yonso wa mukanda eu, keba malu audi mua kutumikila. Kakuyi mpata, mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi neyijadike mêyi a Paulo a ne: ‘Malu onso akafundabu diambedi akafundibua bua kutuyisha, bua tuetu tuikale ne ditekemena bua ditantamana dietu ne bua busambi bua mu Mukanda wa Nzambi.’​—Lomo 15:4.

Mmalu kayi audi mua Kulongela mu mukanda wa Yelemiya ne wa Muadi?

a Baprofete bakuabu bu mudi Habakuka, Obadaya, Danyele ne Yehezekele bakalua pabu baprofete mu tshikondo tshia Yelemiya. Yelemiya ukavua muenze mudimu wa buprofete bidimu 40 pakaluabu kubutula Yelushalema mu 607 kumpala kua Yezu, ne wakashala ne muoyo bidimu bipite pa 20 panyima pa bualu ebu.