Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA MUANDA MUKULU

Neushale “ne muoyo” anu bu Yelemiya anyi?

Neushale “ne muoyo” anu bu Yelemiya anyi?

1, 2. Bua tshinyi tudi ne bua kutabalela muntu yonso wa mu dîku ne dîku dijima?

 YOSHUA mumane kuambila bena Isalele bua kusungula uvuabu ne bua kukuatshila mudimu, wakamba ne: ‘Meme ne ba mu nzubu muanyi netukuatshile Yehowa mudimu.’ (Yosh. 24:15) Yoshua uvua mudisuike bua kushala mulamate Nzambi ne uvua mushindike ne: ke tshivua dîku diende ne bua kuenza padi. Bidimu bia bungi pashishe pakavua dibutuka dia Yelushalema disemene, Yelemiya wakambila mukalenge Sedekiya ne: wewe mudifile kudi bena Babulona ‘wewe newikale ne muoyo ne ba mu nzubu muebe.’ (Yel. 38:17) Dipangadika dibi dia mukalenge diakamukebela yeye, bakaji bende ne bana bende diakabi. Wakadimuena ne ende abidi muvuabu bashipa bana bende, pashishe kumushipabu mêsu ne kuya nende mu bupika mu Babulona.​—Yel. 38:18-23; 39:6, 7.

2 Mu tshionso tshia ku bilejilu bibidi bitudi batele kulu eku, anu muntu umue ke uvua ne bualu. Kadi mbatele kabidi bena mu dîku diende. Bidi nanku bualu muntu mukulumpe yonso neadilumbuluile kumpala kua Nzambi. Pabi, bena Isalele ba bungi bavua mu mêku. Dîku didi ne mushinga nansha bua bena Kristo. Tudi tumuenena bualu ebu ku tshidi Bible wamba ne ku malu atudi tulonga mu bisangilu bia bena Kristo bua dibaka, dikolesha dia bana ne dinemeka dia bena mu mêku etu.​—1 Kol. 7:36-39; 1 Tim. 5:8.

MUKENJI WA PA BUAWU

3, 4. Nsombelu wa Yelemiya uvua mushilangane ne wa bantu ba bungi ku tshinyi? Mmunyi muvuaye mumuambuluishe?

3 Yelemiya uvua munkatshi mua bantu bakese bavua bashale “ne muoyo” mu tshikondo tshiende. Wakapanduka ku kabutu ka Yelushalema nansha muvua nsombelu wende mushilangane ne wa bantu ba bungi. (Yel. 21:9; 40:1-4) Nzambi wakamukandika bua kusela, kulela bana anyi kubuelakana mu amue malu avua bena Yuda ne tshibidilu tshia kuenza.​—Bala Yelemiya 16:1-4.

4 Mu matuku a Yelemiya ne bilondeshile bilele bia kuabu, muntu yonso uvua ne kubuela mu dibaka ne kulela bana. Ke tshivua bantu balume bena Yuda ba bungi benza bua kulama buloba buabu mu tshisamba ne mu dîku diabu. a (Dut. 7:14) Bua tshinyi Yelemiya kavua yeye ne bua kuenza nunku? Bualu Nzambi wakamuambila bua kubenga kubuelakana mu madilu anyi masanka bua malu avua ne bua kulua kuenzeka. Kavua ne bua kusamba bantu bavua mu madilu anyi kudia nabu to, ne kavua mua kuya mu bibilu bia mabaka bia bena Yuda muvua bisankasanka to. Bibilu bia nanku ne masanka au bikavua pa kujika bionso. (Yel. 7:33; 16:5-9) Bienzedi bia Yelemiya bivua ne bua kuambuluisha bantu bua kuitaba tshivuaye ubambila. Ndekelu wa bionso, dikenga adi diakalua. Udiku mua kuditeka pa muaba wa bantu bakavua badia bantu nabu anyi bavua bamone muvua bitalu bia bantu bavuabu banange bibolela panshi anyi? (Bala Yelemiya 14:16; Muad. 2:20.) Nunku Yelemiya kavua ne bua kunyingalala bualu uvua mujike to. Munkatshi mua ngondo 18 ivuabu batshintshimike Yelushalema, bantu ba bungi bakajimija mêku abu, kadi Yelemiya yeye kavua ne kanyinganyinga katu kafumina ku dijimija dia mukaji anyi muana to.

5. Yelemiya 16:5-9 udi utangila bena Kristo ku tshinyi?

5 Kadi tudiku mua kuamba ne: Yelemiya 16:5-9 udi ututangila petu anyi? Tòo, bualu Mukanda wa Nzambi udi wambila bena Kristo bua ‘kusamba bakuabu mu makenga abu onso’ ne bua ‘kusanka ne badi basanka.’ (2 Kol. 1:4; Lomo 12:15) Tshilejilu, Yezu wakabuela mu tshibilu tshia dibaka ne kuambuluishamu bantu bua basanke bimpe. Nansha nanku, katuena ne bua kulengulula tshidi tshindile bulongolodi ebu bubi bua malu to. Bena Kristo badi mua kupeta ntatu mikole ne kupangila bintu bidi ne mushinga. Yezu wakaleja mudibi bimpe bua kuikala badilongolole bua kuenza tshionso tshidi tshikengedibua bua kunanukila ne kushala ne lulamatu anu bu muakenza bena Kristo netu ba kumpala ba mu Yudeya. Nunku, mbimpe kuela meji bikole bua kumanya ni tudi basue kushala bajike, kubuela mu dibaka anyi kulela bana.​—Bala Matayo 24:17, 18.

6. Mukenji uvua Nzambi muelele Yelemiya udi mua kuambuluisha banganyi?

6 Ntshinyi tshitudi mua kulongela ku mukenji uvua Nzambi muelele Yelemiya bua kasedi anyi kaledi bana? Lelu, kudi bena Kristo ba lulamatu badi bajike ne bakuabu badi mu mabaka kadi kabayi ne bana to. Ntshinyi tshidibu mua kulongela ku tshilejilu tshia Yelemiya? Bua tshinyi nansha bena Kristo badi mu dibaka ne badi ne bana badi ne bua kukonkonona nsombelu wa Yelemiya?

7. Bua tshinyi tudi ne bua kuelela meji pa mukenji uvua Nzambi muelele Yelemiya bua kaledi?

7 Tshia kumpala tumanye ne: Yelemiya kavua ne bua kulela bana to. Yezu kavua mukandike bayidi bende bua kulela to. Kadi tumanye ne: wakamba muvua bakaji bavua ne mafu anyi bavua bamuisha ne bua kupeta “dikenga dikole” pavuabu ne bua kutshintshimika Yelushalema mu tshidimu tshia 66 too ne mu 70. Tshikondo atshi tshivua ne bua kuikala tshikole menemene nangananga buabu bobu. (Mat. 24:19) Lelu tudi bindile dikenga dinene kupita diabu adi. Bena Kristo badi mu mabaka ne basue kulela badi ne bua kuela meji bikole pa bualu ebu. Kuenaku umona ne: nsombelu udi anu wenda ukola padi matuku a ku nshikidilu aa enda apita anyi? Bantu badi ne bana mbaleje mudibi bikole menemene bua kukolesha bana bikala ne bua kushala “ne muoyo” pabutulabu bulongolodi bubi ebu. Nansha padi mulume ne mukaji bangata dipangadika dia kulela, mbimpe bakonkonone tshilejilu tshia Yelemiya. Kadi netuambe tshinyi bua mukenji uvua Nzambi mumuelele bua kasedi?

Mmukenji kayi wa pa buawu uvua Nzambi muelele Yelemiya? Udi ne bua kutusaka bua kuelela meji ku tshinyi?

TSHIDI BUJIKE BUA YELEMIYA BUTULONGESHA

8. Bua tshinyi katuena mua kuamba ne: bua tuetu kusankisha Nzambi bidi bikengela tubuele anu mu dibaka?

8 Mukenji uvua Nzambi muelele Yelemiya bua kasedi kauvua utangila batendeledi bende bonso to. Dibaka ki ndibi to. Yehowa uvua mudibanjije bua bantu buuje buloba ne bua dibapeteshe masanka ne diakalenga. (Nsu. 5:18) Kadi ki mbena Isalele bonso bavua babuela mu dibaka to. Pavua Yelemiya wenza mudimu wende wa buprofete, kuvua mua kuikala bantu batungula mu tshisamba tshia Nzambi. b Pashishe kuvua bakaji ba mu lufuila ne balume bavua bafuishe bakaji babu. Nunku ki nganu Yelemiya nkayende uvua kayi ne mukaji to. Kadi uvua ne tshivuaye kayi muselele ne ke mudibi kabidi bua bena Kristo bakuabu lelu.

9. Mmubelu kayi wa mu Bible udi utangila dibaka utudi ne bua kukonkonona ne ntema yonso?

9 Bena Kristo ba bungi batu babuela mu mabaka, kadi ki mbonso to. Udi mumanye ne: Yezu kavua musele to, ne wakamba ne: nekuikale bayidi bavua mua kukokesha bua ‘kuitaba’ bujike ne muoyo wabu mujima. Wakabela bavua mua kukokesha bua kushala bajike bua kuenza nanku. (Bala Matayo 19:11, 12.) Nunku, nebikale bimpe bua kuela bantu badi bitabe bua kushala bajike bua kudifila bikole mu mudimu wa Nzambi kalumbandi pamutu pa kubaseka anyi kubasendeka. Kadi tumanye ne: kudi bena Kristo batu banji kushala bajike bua lutatu kampanda. Bidi mua kuikala nanku bualu ki mbapete muena Kristo udi mukumbane bua kuselanganabu nende ne mbadisuike bua kutumikila mukenji wa Nzambi wa kuselangana ‘anu mu Mukalenge.’ (1 Kol. 7:39) Tudi kabidi ne bena Kristo bakadi bafuishe babayabu anyi bakaji babu ne bashale nkayabu. c Kabapu muoyo nansha kakese ne: Nzambi (ne Yezu) batu batabalela bantu ba mushindu eu to.​—Yel. 22:3; bala 1 Kolinto 7:8, 9.

10, 11. (a) Ntshinyi tshivua tshiambuluishe Yelemiya bua kuikala ne disanka mu bujike buende? (b) Mmalu kayi adi enzeka lelu adi aleja ne: bajike badi mua kuikala ne disanka?

10 Bu muvua Yelemiya mushale mujike, uvua mua kueyemena Nzambi bua amukuatshishe. Mushindu kayi? Vuluka ne: dîyi dia Yehowa divua disankisha Yelemiya bikole. Divua ne bua kuikala dimukoleshe ne dimukuatshishe munkatshi mua bidimu bionso bivuaye wenza mudimu uvua Nzambi mumupeshe. Pashishe kavua usomba ne bantu bavua mua kumuseka bua muvuaye mujike to. Uvua witaba bua ‘kusomba nkayende’ pamutu pa kusomba ne bantu bavua ne bilele bia mushindu au.​—Bala Yelemiya 15:17.

11 Bena Kristo ba bungi badi bajike balume ne bakaji, bansonga ne bakulumpe badi balonda tshilejilu tshimpe tshia Yelemiya. Malu adi enzeka adi aleja mudibi bibambuluisha bua kudifila bikole mu mudimu wa Nzambi. Tshilejilu, muanetu mukuabu wa bakaji udi muye kuambuluisha tshisumbu tshia muakulu wa bena Chine udi wamba ne: “Bumpanda-njila mbulengeje nsombelu wanyi. Bu mundi mujike, ndi ne bia bungi bia kuenza bidi bingambuluisha bua kubenga kudimona nkaya. Ntu ngumvua disanka ku ndekelu kua dituku dionso bualu ntu mmona ne: mudimu wanyi udi wambuluisha bantu. Bualu ebu budi bumpetesha disanka dia bungi.” Mpanda-njila mukuabu udi ne bidimu 38 udi wamba ne: “Ndi ngela meji ne: bua muntu kuikala ne disanka udi ne bua kutamba kutabalela malu mimpe adi nsombelu udiye nende umupetesha.” Muanetu mukuabu udi mujike wa ku Mputu wa ku Sud udi wamba patoke ne: “Nsombelu undi nende ki ngumvua muelele meji to, kadi ndi ne disanka ne nentungunuke ne kuikala nadi.”

12, 13. (a) Mmushindu kayi muimpe utudi ne bua kumona bujike ne dibaka? (b) Nsombelu wa Paulo ne mibelu yende idi ileja tshinyi bua bujike?

12 Bidiku mua kuikala ne: nsombelu uvua Yelemiya nende ki nguvuaye welela meji pavuaye wenda ukola to. Kadi uvua mua kuikala mumone ne: ke muvuabi kabidi bua bantu ba bungi bavua babuele mu dibaka ne balele bana. Mpanda-njila mukuabu wa mu ditunga dia Espagne udi wamba ne: “Ndi mumanye bantu badi mu dibaka badi ne disanka ne badi kabayi nadi. Bualu ebu budi bunjadikila ne: nansha bobu bansele anyi kabayi bansele, ndi anu mua kuikala ne disanka.” Kakuyi mpata, tshilejilu tshia Yelemiya ntshimue tshia ku bilejilu bia bungi bidi bileja ne: mujike udi mua kuikala ne nsombelu muimpe wa disanka. Tshilejilu tshia mupostolo Paulo tshidi tshijadika patshi bualu ebu. Wakamba ne: ‘Ndi ngambila batshidi bajike ne bakaji ba mu lufuila ne: Bidi bimpe biashalabu bu meme.’ (1 Kol. 7:8) Paulo uvua mua kuikala ukavua mufuishe mukajende. Mu mishindu yonso, kavua ne mukaji pavuaye wenza mudimu mukole wa bumisionere to. (1 Kol. 9:5) Nunku tudi mua kuamba ne: bujike buende buvua bumuambuluishe bikole. Buvua bumuambuluishe bua ‘kukuatshila Mukalenge mudimu kayi ne ntatu’ ne kuenzela bantu malu mimpe a bungi.​—1 Kol. 7:35.

13 Nzambi wakasaka Paulo bua kufunda kabidi ne: ‘Bantu badi basela nebikale ne kanyinganyinga mu mibidi yabu.’ Kuluaye kufunda kabidi bualu bua mushinga ebu ne: ‘Bikala muntu mudisuike mu muoyo wende bua kushala kamama, udi wenza bimpe. Nunku muntu udi ufila bukamama buende mu dibaka udi wenza bimpe, kadi udi kayi ubufila udi utamba kuenza bimpe.’ (1 Kol. 7:28, 37, 38, NW) Yelemiya katu mubale mêyi aa to, kadi nsombelu uvuaye nende munkatshi mu bidimu bia bungi wakaleja ne: bujike kabuena bupangisha muntu bua kuenzela Nzambi mudimu ne disanka to. Mu kuamba kuimpe, budi buambuluisha bikole bua kuikala ne nsombelu muimpe udi muimanyine pa ntendelelu mulelela. Nansha muvua mukalenge Sedekiya musele, kakateleja mubelu wa Yelemiya bua kushalaye “ne muoyo” to. Kadi Yelemiya yeye wakashala ne muoyo nansha muvuaye mujike.

Dishala dia Yelemiya mujike munkatshi mua bidimu bia bungi didi dikulongesha tshinyi?

KANKAMIJA BAKUABU, NEBAKUKANKAMIJE PEBE

14. Bulunda bua Paulo ne dîku dia Akula budi butuleja tshinyi?

14 Anu mutukadi bamone, bantu ba bungi ba mu matuku a Yelemiya bavua babuele mu mabaka ne bikale mu mêku. Ke muvuabi kabidi mu matuku a Paulo. Kakuyi mpata, bena Kristo ba bungi bavua ne mêku kabavua mua kuya benda benza mudimu bu Paulo to, kadi bavua ne bia bungi bia kuenza muaba uvuabu basombele. Bavua mua kuikala dibenesha bua bana betu balume ne bakaji bavua bajike. Tshilejilu, vuluka ne: pavua Paulo mufike mu Kolinto, Akula ne Pisikila ke bavua bamuakidile kuabu ne benze nende mudimu wabu wa bianza pamue. Kadi kabavua bashikile anu apu to. Bulunda buvuabu badie ne Paulo buvua mua kuikala bubakoleshe bonso. Elabi meji disanka divuabu mua kuikala nadi pavuabu badia pamue ne benza malu makuabu. Yelemiya uvuaku pende ne balunda ba mushindu eu anyi? Nansha muvuaye mujike ne mudifile mu mudimu wa Nzambi katuena ne bua kumumona bu muntu uvua tshiasa nkaya to. Uvua mua kuikala usomba bikole ne bena mu mêku a batendeledi ba Nzambi bu mudi Baluka, Ebede-meleke ne bakuabu.​—Lomo 16:3; bala Bienzedi 18:1-3.

15. Mmushindu kayi udi mêku a bena Kristo mua kuambuluisha bena Kristo bajike?

15 Bia muomumue lelu, bajike bena Kristo badi ne bulunda bua buena buvua pankatshi pa dîku dia Akula ne Paulo. Wewe muikale ne dîku, utuku wenza muebe muonso bua kubikila bajike kuebe anyi? Muanetu mukuabu wa bakaji udi wamba ne muoyo mujima ne: “Ndi mushiye malu a pa buloba ebu ne tshiena musue kupinganaku kabidi to. Kadi ndi anu njinga bua bantu bantabalele ne bannange. Ntu nsambila bua Yehowa atupeshe tuetu bajike mibelu mikuabu ya mu Dîyi diende idi mua kutukankamija. Katuena basue bua bantu batulengulule anu bu ne: katuenaku to, ne ki ntuetu bonso badi ne dijinga dikole dia kubuela mu dibaka to. Kadi mu mushindu kampanda bidi bimueneka anu bu ne: kakuena muntu nansha umue udi ututangila. Bushuwa, tudi anu mua kusambila Yehowa, kadi patudi dijinga ne bantu batudi mua kukuatshila malu tudiku mua kubapeta mu dîku dietu dia bena Kristo anyi?” Bajike ba bungi badi mua kuandamuna ne dishindika dionso ne: Eyowa. Badi ne balunda ba mushindu eu mu bisumbu biabu. Kabena anu ne balunda ba mulongo wabu to. Bu mudibu basue kusomba ne bantu, badi badia bulunda ne bantu ba bidimu bishilashilangane, bakulumpe ne bana ba mu mêku a mu bisumbu biabu.

16. Mmalu kayi makese audi mua kuenzela bena Kristo bajike ba mu tshisumbu tshienu bua kubakankamija?

16 Wewe mudianjile kuela meji bimpe, udi mua kukankamija bajike paudi ubabikila bua nuenu kuenza nabu malu pamue bu mudi dilolo dinutu nuenza Ntendelelu wa mu Dîku. Kudia pamue ne muena Kristo netu mujike kudi mua kuikala ne mushinga kudiye kupita biakudia binudi badie nende. Kuenaku mua kukeba dituku dinudi mua kuyisha nende anyi? Kuenaku mua kubikila muena Kristo udi mujike bua nuenu kuenza nende mudimu wa dilongolola Nzubu wenu wa Bukalenge pamue ne dîku diebe peshi imue misangu kuya nende mu tshisalu anyi? Bena mu mêku bakuabu batu balomba muena Kristo ukadi mufuishe bayende anyi mukajende anyi mpanda-njila utshidi mujike bua kuenzaye nabu luendu pamue bua kuya ku mpungilu anyi mu dikisha. Bulunda bua mushindu eu butu bukoleshangana.

17-19. (a) Bua tshinyi bana kabena ne bua kulekela bana bakuabu bujitu bua kulama baledi bakadi bakulakaje anyi badi basama? (b) Tshivua Yezu muenze bua kulama mamuende tshidi tshitulongesha tshinyi?

17 Bualu bukuabu butudi ne bua kukonkonona pa bidi bitangila bena Kristo netu bajike mbua kulama baledi bakadi bakulakaje. Mu matuku a Yezu, bamue bena Yuda bavua bantu banemeka bavua bepela bujitu bua kulama baledi babu. Bavua bamba ne: kukumbaja majitu avuabu baditekele mu ntendelelu kuvua ne mushinga kupita bujitu bua kudi Nzambi bua kulama baledi babu. (Mâko 7:9-13) Kabiena ne bua kuikala nanku mu mêku a bena Kristo to.​—1 Tim. 5:3-8.

18 Netuambe tshinyi bikala baledi bakadi bakulakaje kadi bikale ne bana ba bungi badi bena Kristo? Bikala umue wa kudibu muikale mujike, yeye ke udi ne bua kuangata bujitu bua baledi anyi? Muanetu mukuabu wa bakaji wa mu ditunga dia Japon udi wamba ne: “Ndi musue bua bansele panyi, kadi bu mundi ne bujitu bua kulama baledi banyi, kakuena mushindu wa kunselabu to. Ndi mushindike ne: Yehowa mmumone ntatu idi bantu badi balama baledi babu nayi ne mutu bajike bumvua muoyo ubasama.” Pamuapa, muanetu wa bakaji eu udi ne bana babu ba balume ne ba bakaji bakadi babuele mu mabaka, badi bangate dipangadika dia kumulekela bujitu bua kulama baledi babu kabayi bamuambile. Bantu badi benza mushindu eu, badi anu bu bana babu ne Yelemiya bavua bamukengesha.​—Bala Yelemiya 12:6.

19 Yehowa utu umvuila bajike ne uditeka pa muaba wa badi ne ntatu. (Mus. 103:11-14) Kadi baledi bakadi bakulakaje anyi badi basama, mbaledi ba bana bonso, ki nganu ba batshidi bajike to. Bidi mua kuenzeka ne: bamue ba ku bana bakadi babuele mu mabaka ne balele babu bana. Kadi bualu abu kabuena bushipa malanda adi pankatshi pabu ne baledi babu to, ne kabuena bubumbushila bujitu buabu bua bena Kristo bua kuambuluisha baledi babu padibu mu lutatu to. Tudi tuvuluka ne: Nansha pakavua Yezu pa kufua ku mutshi, uvua mumanye bujitu buende ne wakapesha mamuende muntu wa kumulama. (Yone 19:25-27) Bible kena uleja mu katoba ne mu katoba mudi bana ne bua kuabanyangana bujitu bua kulama baledi babu bakadi bakulakaje anyi badi basama to, ne kena uleja ne: anu bana batshidi bajike ke badi ne bujitu bua bungi bua kubalama to. Mu bualu butu bujula bilumbu bia bungi ebu, bana bonso badi ne bua kusomba kaba kamue, kubuyukila bimpe ne kumanya ntatu idi nayi yonso wa kudibu. Kabena ne bua kupua muoyo tshilejilu tshidi Yezu mushiye bua mushindu uvuaye ulama mamuende to.

20. Utu udiumvua bishi bua malanda audi nawu ne bajike badi mu tshisumbu tshienu?

20 Nyuma muimpe wakasaka Yelemiya bua kuamba ne: ‘Kabena bayishangana kabidi muntu yonso ne muena mutumba nende, ne muntu yonso ne muanabu bamba ne: Umanye biebe Yehowa; bualu bua buonso buabu nebammanye.’ (Yel. 31:34) Mu kuamba kuimpe, tukadi ne malanda a mushindu eu mu tshisumbu tshia bena Kristo, pamue ne badi bajike. Kakuyi mpata, tuetu bonso tudi basue kukankamijangana ne bajike ne kubamona bashala “ne muoyo.”

Mmalu kayi makuabu audi mua kuenza bua nukankamijangane ne bana betu bajike?

a Mu mikanda ya mu Bible yakafundabu mu tshiena Ebelu kamuena muaku udi wakula bua bajike to.

b Muprofete Yeshaya wakakula ne bantu batungula ba mu tshikondo tshiende bavua kabayi mua kuenza midimu yonso mu ntendelelu wa bena Isalele to. Wakabamanyisha ne: bua ditumikila diabu bavua ne bua kupeta tshintu ‘tshidi tshipite bana ba balume ne ba bakaji buimpe’ ne kupeta ‘dîna dia tshiendelele’ mu nzubu wa Nzambi.​—Yesh. 56:4, 5.

c Muntu udi mua kuikala mushale nkayende bualu bayende anyi mukajende udi pamuapa kayi muena Kristo mmumushiye anyi mushipe dibaka kua mbulamatadi.