Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA DIKUMI

Utuku webeja dituku dionso ne: ‘Yehowa udi penyi’ anyi?

Utuku webeja dituku dionso ne: ‘Yehowa udi penyi’ anyi?

1, 2. (a) Bena Yuda ba mu matuku a Yelemiya bavua ne nsombelu kayi mu malu a ntendelelu? (b) Ntshinyi tshivuabu ne bua kuenza bua nsombelu wabu au?

 YELEMIYA uvua udila bua nsombelu uvua nende bena mu tshisamba tshiabu ne bua tshivua Nzambi mumanyishe bua matuku avua kumpala. Uvua ujinga bua mutu wende wikale bu musulu wa mâyi ne mêsu ende bu mushimi wa mâyi bua amone mua kudila kayi ukosa. Yelemiya kavua udila bua nsombelu wa tshisamba tshiabu patupu to. (Yel. 9:1-3; bala Yelemiya 8:20, 21.) Bena Yuda bavua batungunuke ne kubenga mikenji ya Yehowa Nzambi ne kubenga kutumikila dîyi diende. Ke bualu kayi dikenga divua ne bua kubakuata.​—Yel. 6:19; 9:13.

2 Kadi bu muvua bena Yuda basue kumvua bamfumu ba tshitendelelu tshiabu bamba muvua malu onso enda bimpe, kabavua basue kumanya tshivua Yehowa wela meji bua bienzedi biabu to. (Yel. 5:31; 6:14) Bavua anu bu babedi badi baya kua munganga udi mua kubambila mêyi mimpe kadi kayi utangila bimanyinu binene bia disama. Wewe usama bikole, kuenaku mua kujinga bua bakuenze mateta mimpe bua bakondope kumpala kua dîba anyi? Ke tshivua bena Yuda ba mu matuku a Yelemiya ne bua kuenza mu malu a ntendelelu. Bavua ne bua kuebeja ne: ‘Yehowa udi penyi?’​—Yel. 2:6, 8.

3. (a) Mmushindu kayi uvua bena Yuda mua kuandamuna lukonko lua ne: ‘Yehowa udi penyi?’ (b) Mbualu kayi bua kumpala buvua bena Yuda mua kuenza bua kukeba Yehowa?

3 Bua bena Yuda, kuebeja ne: ‘Yehowa udi penyi?’ kuvua kumvuija kukeba buludiki buende pavuabu bangata mapangadika manene ne makese. Kabavua benza nanku to. Kadi bamane kuya mu bupika ku Babulona ne bapingane kuabu, bavua ne bua ‘kukeba Yehowa.’ Dîba adi, bavua mua kumupeta ne kumanya njila yende. (Bala Yelemiya 29:13, 14.) Mmushindu kayi uvuabu ne bua kuenza bualu ebu? Tshia kumpala, bavua ne bua kusambila Nzambi ne muoyo mujima bua kukeba buludiki buende. Ke tshivua mukalenge Davidi muenze. Wakambila Nzambi ne: ‘Yehowa, ummanyishe bienzedi biebe! Unyishe njila yebe.’ (Mus. 25:4) Tangila tshivua Nzambi utu umvua masambila muambile mukalenge Sedekiya mukana mua Yelemiya mu tshidimu tshia dikumi tshia bukokeshi buende. Wakamba ne: ‘Umbikile, nengitabe kuudi, nenkuleje malu a kukema ne malu makole audi kuyi mumanye.’ (Yel. 33:3) Bu mukalenge ne tshisamba tshiende tshivua tshitombokele Nzambi bamubikile, uvua mua kubamanyisha malu “makole” anyi dibutuka dia Yelushalema ne dipingana dia bena Yuda kuabu panyima pa bidimu 70.

4, 5. Mmishindu kayi mikuabu ivua bena mu tshisamba tshia Yehowa ne bua kumukeba?

4 Tshibidi, bena Yuda bavua mua kukeba Yehowa pavuabu bakonkonona malu avua menzeke kale ne muvuaye muenzele tshisamba tshiende malu. Nunku, bavua mua kuikala bavuluke malu adi asankisha Nzambi ne adi amujula tshiji. Bavua ne mikanda ivua Mose mufunde ne mikuabu mifundisha ku nyuma ivua yakula bua malu a kale pamue ne ivua yakula bua malu a bakalenge ba mu Isalele ne ba mu Yuda. Bu bena Yuda ba mu matuku a Yelemiya bele meji pa mikanda ayi ne bateleje baprofete balelela ba Nzambi, bavua mua kupeta diandamuna ku lukonko lua ne: ‘Yehowa udi penyi?’

5 Tshisatu, bena Yuda bavua mua kukeba Yehowa pa kulongela ku malu avua mabenzekele bobu ne bantu bakuabu. Kabavua ne bua kulongela malu onso ku bilema biabu to, kadi dikonkonona dia tshivuabu bobu bine benze ku kale ne tshivua Yehowa mubenzele bua bienzedi biabu abi divua mua kubambuluisha. Bu bobu bakonkonone malu bimpe, bavua mua kujingulula muvua Nzambi umona bienzedi biabu.​—Nsu. 17:10.

6. Tshilejilu tshia Yobo tshidi mua kukukankamija bishi?

6 Kadi tufuanyikijayi bualu ebu ne matuku etu aa. Utuku udiebeja misangu yonso iudi ukeba kuangata mapangadika anyi kusungula tshia kuenza ne: ‘Yehowa udi penyi’ anyi? Bantu bakuabu badi mua kumona ne: kabatu batamba kudiela lukonko elu kumpala kua kuangata mapangadika to. Biobi bikale nanku buebe wewe, kuteketshi mu maboko to. Nansha Yobo uvua mulamate Nzambi bikole wakapeta lutatu lua muomumue. Pakamukuata makenga, wakakeba bua kudibingisha. Elihu wakamuvuluija tshilele tshitu natshi bantu wamba ne: ‘Kakuena umue udi wamba ne: Nzambi Mufuki wanyi udi penyi?’ (Yobo 35:10) Elihu wakabela Yobo ne: “Elangana meji a midimu ya kukema idi Nzambi wenza.” (Yobo 37:14) Yobo uvua ne bua kukonkonona bintu binene bidi Yehowa mufuke ne mushindu utuye wenzela bantu malu. Ku diambuluisha dia malu avua mamuenzekele, wakafika ku dijingulula njila ya Yehowa. Yeye mumane kutantamena makenga ende ne mumone muvua Yehowa mukose tshilumbu, wakamba ne: ‘Ngakuamba malu andi tshiyi mujingulule bimpe, malu adi atamba kunkemesha angakadi tshiyi mumanye. Ngakumvua lumu luebe diambedi anu ku matshi, kadi mpindieu mêsu anyi akukumona.’​—Yobo 42:3, 5.

7. Anu mudibi bileja mu dibeji dia 116, ntshinyi tshituakonkonona mu nshapita eu?

7 Kadi muprofete Yelemiya yeye, wakatungunuka ne kukeba Yehowa ne wakamupeta. Uvua mushilangane ne bena mu tshisamba tshiabu bualu munkatshi mua bidimu bionso bivuaye muenzele Nzambi mudimu ne lulamatu, uvua anu webeja ne: ‘Yehowa udi penyi?’ Mu malu adi alonda mu nshapita eu netumone ku diambuluisha dia tshilejilu tshia Yelemiya mutudi mua kukeba Yehowa ne kumupeta mu disambila, mu didilongela ne mu malu akadi matuenzekele.​—1 Kul. 28:9.

Kuebeja ne: ‘Yehowa udi penyi?’ kudi kumvuija tshinyi? Mmu mishindu kayi ivua bena Yuda ba mu matuku a Yelemiya mua kudiela lukonko elu?

YELEMIYA WAKAKEBA YEHOWA MU DISAMBILA

8. Ndîba kayi divua Yelemiya usambila Nzambi?

8 Munkatshi mua bidimu bia bungi bivua Yelemiya muleji mpala wa Nzambi mu Yuda, wakakeba Yehowa mu masambila menza ne muoyo umue. Wakamulomba bua amuambuluishe pavuaye umanyisha bantu malu avua kaayi abasankisha, pavuaye umvua ne: katshivua ne bukole bua kutungunuka ne mudimu wende ne pavuaye udiebeja tshivua amue malu enzekela. Nzambi wakamuandamuna ne kumuleja tshia kuenza. Tuangate bilejilu bikese patupu.

9. (a) Mmushindu kayi uvua Yelemiya muleje tshivuaye umvua mu Yelemiya 15:15, 16? Mmushindu kayi uvua Yehowa mumuandamune? (b) Bua tshinyi udi wela meji ne: mbimpe kuleja Nzambi muudi udiumvua mu disambila?

9 Dituku dikuabu pavua Nzambi mupeshe Yelemiya mukenji mubi wa kumanyisha bantu, wakamona anu bu ne: bantu bonso bavua bamujingila diakabi. Ke yeye kulomba Nzambi bua amuvuluke. Tangila disambila diende didi mu Yelemiya 15:15, 16 mudiye uleja muvuaye mudiumvue bua diandamuna dia Nzambi. (Bala.) Mu disambila adi, wakaleja muvuaye ukenga. Kadi wakasanka pakapetaye mêyi a Nzambi ne kuabueja munda muende. Yehowa wakamuambuluisha bua kuanyisha diakalenga divuaye nadi dia kuikala ne dîna dia Nzambi ne kumanyisha bantu malu a kudiye. Yelemiya wakajingulula bimpe luseke luvua Yehowa mu tshilumbu atshi. Ntshinyi tshitudi mua kulongela ku bualu ebu?

10. Pavua Yelemiya muambe ne: kakuakula kabidi mu dîna dia Yehowa, Nzambi wakamuandamuna bishi?

10 Dikuabu dituku, muakuidi Pashû muana wa Imê mumane kumukuma, Yelemiya wakamba ne: kakuakula kabidi mu dîna dia Yehowa to. Mmushindu kayi uvua Nzambi muandamune disambila diende? (Bala Yelemiya 20:8, 9.) Bible kena wamba ne: Nzambi uvua mumuandamune, wakula nende kumbukila mu diulu to. Kadi dîyi dia Nzambi diakalua anu bu kapia mu mifuba yende ne kakakokesha bua kubenga kudiambila bantu to. Nunku, Yelemiya wakapeta bukole bua kutungunuka ne kuenza disua dia Nzambi bualu uvua mumuleje patoke mu disambila muvuaye udiumvua ne bualu malu avua atangila disua diende avuaye mumanye akamulenga.

11, 12. Ndiandamuna kayi divua Yelemiya mupete pavuaye udiebeja bua tshinyi bantu babi bavua bamueneka bena diakalenga?

11 Pavua Yelemiya umona muvua bantu babi bapeta diakalenga, bivua bimutonda bikole. (Bala Yelemiya 12:1, 3.) Nansha muvuaye kayi welesha buakane bua Yehowa mpata, wakakeba diandamuna ku ‘dielangana diende dia mpata’ anyi ku dielakana diende. Mushindu uvuaye wakula mudilekelele wakaleja muvuaye ne malanda makole ne Nzambi anu bu muana ne tatuende udiye munange. Yelemiya kavua umvua bua tshinyi bena Yuda ba bungi bavua bapeta diakalenga nansha muvuabu bantu babi. Uvuaku mupete diandamuna divua dimusankishe anyi? Eyowa, bualu Yehowa wakamujadikila ne: Uvua ne bua kumbusha bantu babi. (Yel. 12:14) Pakamona Yelemiya mushindu uvua Nzambi muandamune masambila ende, wakeyemena kabidi buakane bua Nzambi bikole. Ke bualu kayi wakatuadija kusambila Tatuende wa mu diulu bikole bua kumukuatshila malu ende.

12 Pabuipi ne ku ndekelu kua bukokeshi bua Sedekiya pavua bena Babulona batshintshimike Yelushalema, Yelemiya wakamba bua Yehowa ne: ‘Udi ne mêsu mabulule bua kumona njila yonso ya bana ba bantu, ne bua kufuta muntu yonso bu mudi bienzedi biende ne bu mudi mamuma a bienzedi biende.’ (Yel. 32:19) Yelemiya wakamona ne: Yehowa mmunange buakane bualu udi utangila malu adi muntu yonso wenza ne uteleja masambila adi batendeledi bende benza ne muoyo mujima. Bobu pabu badi bamona bijadiki bidi bileja ne: Udi ufuta ‘muntu yonso bu mudi bienzedi biende ne bu mudi mamuma a bienzedi biende.’

13. Bua tshinyi udi mujadike ne: disua dia Nzambi nedikumbane?

13 Tudi mua kumona ne: katuena ne dielakana bua buakane bua Nzambi ne bua mushindu muimpe udiye ukumbaja disua diende ne wikalaye ne bua kudikumbaja. Nansha nanku, tuetu bakonkonone malu akenzekela Yelemiya ne tuleja Nzambi mutudi tudiumvua, nebituambuluishe. Tuetu tusambila ne muoyo mujima, netukoleshe dieyemena dietu kudi Yehowa bualu netuikale bashindike ne: ukadi pa kukumbaja disua diende. Nansha tuetu katuyi tumvua bimpe mpindieu tshidi amue malu enzekela anyi bua tshinyi Nzambi udi wenda ukumbaja disua diende bitekete bitekete, tudi mua kumuleja mu disambila mutudi bashindike ne: udi ne malu onso mu bianza. Disua diende nedikumbane mu mushindu udiye musue. Katuena ne bua kuelekana to, nedienzeke anu mudiye mulongolole. Netutungunuke ne kuebeja ne: ‘Yehowa udi penyi?’ mu masambila etu patudi tukeba bua kumvua disua diende ne kumona bijadiki bia mudidi dienda dikumbana.​—Yobo 36:5-7, 26.

Tshilejilu tshia muvua Yelemiya ukeba Nzambi mu disambila tshidi tshikujadikila tshinyi?

YELEMIYA WAKUUJA MUOYO WENDE NE DIMANYA

14. Mmushindu kayi utudi bamanye ne: Yelemiya uvua mulonge malu a tshisamba tshia Nzambi?

14 Yelemiya uvua mumanye bimpe ne: bua kuandamuna lukonko lua ne: ‘Yehowa udi penyi?’ bidi bikengela kuikala ne ‘dimanya dia Yehowa.’ (Yel. 9:24) Uvua ne bua kuikala mulonge malu a tshisamba tshia Nzambi pavuaye ufunda mikanda itudi tubikila lelu ne: Bakelenge wa kumpala ne muibidi. Wakatelamu “mukanda wa bienzedi bia Solomo,” ‘mukanda wa kulondolola kua malu a bakalenge ba Isalele’ ne ‘mukanda wa kulondolola kua malu a bakalenge ba Yuda.’ (1 Bak. 11:41; 14:19; 15:7) Dilonga adi diakamuambuluisha bua kumona mushindu utu Yehowa wenza malu mu nsombelu mishilashilangane. Yelemiya wakamona tshivua tshisankisha Yehowa ne muvuaye umona mapangadika a bantu. Uvua kabidi mua kuikala mubale mikanda mifundisha ku nyuma ivuaku mu tshikondo tshiende atshi bu mudi ya Mose, Yoshua, Samuele, Davidi ne Solomo. Kakuyi mpata, uvua mumanye malu avua baprofete bavua kumpala kuende ne ba mu tshikondo tshiende bambe. Didilongela diende diakamuambuluisha ku tshinyi?

15. Dikonkonona mulayi wa Eliya diakambuluisha Yelemiya ku tshinyi?

15 Yelemiya wakafunda muyuki wa Izebele mukaji mubi wa Ahaba mukalenge wa mu Samalea. Wakalejamu muvua Eliya muambe ne: mbua ivua ne bua kudia Izebele pabuipi ne lumbu lua Yizelele. (1 Bak. 21:23) Bilondeshile tshivua Yelemiya mufunde, udi mumanye ne: bidimu 18 pashishe, bakasakila Izebele pa dididishi, kukulukaye, kabalu ka Yehu kumudiatakaja ne mbua kumudiaye. (2 Bak. 9:31-37) Dilonga dia malu avua muprofete Eliya muambe ne dikumbana diawu mu kanungu ne kanungu divua mua kuikala dikoleshe ditabuja dia Yelemiya mu dîyi dia Nzambi. Nunku wakananukila mu mudimu wende wa buprofete bualu uvua mukoleshe ditabuja pavuaye ulonga malu avua Yehowa muenze kale.

16, 17. Bua tshinyi udi wela meji ne: Yelemiya uvua mua kuikala mutungunuke ne kudimuija bakalenge babi ba mu tshikondo tshiende?

16 Tuangatayi tshilejilu tshikuabu. Udi wela meji ne: ntshinyi tshivua tshiambuluishe Yelemiya bua kutungunuka ne kudimuija bakalenge babi bu mudi Yehoyakima ne Sedekiya nansha muvuabu bamukengesha? Bivua nangananga bualu Yehowa uvua mumuvuije bu ‘musoko wa lumbu, ne bu dikunji dia tshiamu, ne bu bimanu bia tshiamu tshia mitaku’ kumpala kua bakalenge ba mu Yuda. (Yel. 1:18, 19) Kadi katupu muoyo ne: Yelemiya uvua mulonge bikole malu a bakalenge ba kale ba mu Yuda ne ba mu Isalele to. Wakafunda muvua Manashe muashile ‘bintu bionso bia mu diulu bioshelu mu biendedi bibidi bia mu nzubu wa Yehowa,’ mulambule muanende mu kapia ne mushipe bantu ba bungi bavua kabayi ne bualu. (2 Bak. 21:1-7, 16; bala Yelemiya 15:4.) Kadi Yelemiya uvua mumanye kabidi ne: pavua Manashe mudipuekeshe ne musambile Yehowa bikole, ‘Nzambi wakamumvuila’ ne kumupingaja mu bukalenge.​—Bala 2 Kulondolola 33:12, 13.

17 Mu mikanda yende, Yelemiya kavua muakule bua muvua Yehowa mufuile Manashe luse to. Kadi Manashe wakafua bidimu bitue ku 15 kumpala kua Yelemiya kutuadija mudimu wende wa buprofete. Nunku, muprofete uvua ne bua kuikala mumvue lumu lua tshivua tshienzeke pavua mukalenge munyingalale bua malu ende mabi. Kulonga malu mabi avua Manashe muenze ne tshiakalua kumuenzekela bivua ne bua kuikala biambuluishe Yelemiya bua kumona buimpe bua kubela bakalenge bu mudi Sedekiya bua kukeba luse lua Yehowa ne buimpe buende. Nansha mukalenge uvua mumanyike bua muvuaye utendelela nzambi ya dishima ne ushipa bantu uvua mua kunyingalala ne Nzambi kumufuila luse. Bu wewe muikale pa muaba wa Yelemiya, malu avua menzekele Manashe avuaku mua kukukankamija ne kukupesha bukole bua kutungunuka ne kuenza mudimu mu bukokeshi bua bakalenge bakuabu babi anyi?

WAKALONGELA KU MALU AVUA MENZEKE

18. Ntshinyi tshivua Yelemiya mua kuikala mulongele ku tshilejilu tshia Uliya? Bua tshinyi udi wamba nanku?

18 Kakuyi mpata, Yelemiya wakalongela ku mushindu uvua bena mu tshikondo tshiende benza malu pavuaye muprofete. Umue wa ku bantu abu uvua muprofete Uliya uvua mumanyishe diakabi divua ne bua kukuata Yelushalema ne Yuda mu bukokeshi bua Yehoyakima. Kadi Uliya wakanyemena mu Ejipitu bualu uvua utshina mukalenge Yehoyakima. Mukalenge wakatuma bantu mu Ejipitu bua kulua nende ne wakamushipa. (Yel. 26:20-23) Udi wela meji ne: bualu abu buakapeshaku Yelemiya dilongesha anyi? Mushindu uvua Yelemiya mutungunuke ne kudimuija bena Yuda bua dikenga divua dibindile, wenza nanku too ne ku ntempelo udi uleja muvuaye mulongele ku tshilejilu tshia Uliya. Yelemiya wakashala ne dikima ne Yehowa kakamulekela to. Nzambi ke uvua mua kuikala musake Ahikama muana wa Shafana bua kusungila Yelemiya.​—Yel. 26:24.

19. Ntshinyi tshivua Yelemiya mujingulule mu disuminyina dia Yehowa dia kutumina bena Yuda baprofete?

19 Yelemiya uvua kabidi mulongele ku malu avua mamuenzekele yeye muine pavuaye wenza mudimu wa kudimuija tshisamba tshia Yehowa. Mu tshidimu tshinayi tshia bukokeshi bua Yehoyakima, Yehowa wakambila Yelemiya bua kufunda malu onso akavuaye mumuambile katshia ku tshikondo tshia Yoshiya. Bua tshinyi Nzambi uvua mumuambile bua kuenza nunku? Bivua bua kukankamija bantu bua balekele malu abu mabi bua Nzambi abafuile luse. (Bala Yelemiya 36:1-3.) Yelemiya uvua ujuka pa lunkelu bua kumanyisha bantu mikenji ya kudi Nzambi wakasengelela bantu bua kulekela bienzedi biabu bibi. (Yel. 44:4) Kabienaku bimueneka ne: Yelemiya wakajingulula ne: Nzambi uvua utuma baprofete bualu uvua munange batendeledi bende anyi? Bualu abu kabuvuaku bumusake pende bua kubumvuila luse anyi? (2 Kul. 36:15) Nunku, udi mua kumvua bua tshinyi pavua Yelemiya mupanduke ku kabutu ka Yelushalema uvua mua kuamba ne: ‘Malu makane a Yehowa kaena ajika tshiendelele, ne luse luende kaluena lupanga; bidi bipiabipia ku dinda ku dinda.’​—Muad. 3:22, 23.

Dilonga dia malu avua Nzambi muenzele bantu bende kale ne diela meji pa malu avua mamuenzekele yeye ne bantu bakuabu biakambuluisha Yelemiya ku tshinyi? Bualu ebu budi butulongesha tshinyi?

WEWE, UTUKU WEBEJA DITUKU DIONSO NE: ‘YEHOWA UDI PENYI’ ANYI?

20. Mmushindu kayi utudi mua kukeba Yehowa bu Yelemiya?

20 Dituku dionso kumpala kua kuangata mapangadika, utuku ukeba bua kumanya disua dia Nzambi paudi udiebeja ne: ‘Yehowa udi penyi’ anyi? (Yel. 2:6-8) Yelemiya uvua mushilangane ne bena Yuda ba mu tshikondo tshiende bualu yeye uvua ulomba diambuluisha kudi Wa Bukole Buonso bua kumanya tshia kuenza. Mbimpe yonso wa kutudi idikije Yelemiya pa kukeba lungenyi lua Yehowa dituku dionso kumpala kua kuangata dipangadika.

21. Ndisambila dia mushindu kayi didi mua kukuambuluisha mu mudimu wa kuyisha bu mudi padi muntu ukuandamuna bibi?

21 Katuena ne bua kukeba Yehowa anu patudi basue kuangata dipangadika dinene to. Tshilejilu, udiku mua kukeba Yehowa paudi usua kuya mu mudimu wa kuyisha dituku diukavua mulongolole anyi? Pamuapa udi ubika ne umona ne: kulu nkubi anyi kudi munya mukole ne mbifuanyike kukupangisha bua kuyisha bimpe. Peshi nukadi bayishe njila ne njila mu teritware unudi ne bua kuyisha ku nzubu ne ku nzubu dituku adi. Udi uvuluka ne: mudi bantu bavua babenge kukuteleja anyi bakuipate mu mushindu mubi. Mu dinda amu, udiku mua kudiebeja mu disambila ne: ‘Yehowa udi penyi’ anyi? Wewe muenze nunku, nebikuambuluishe bua kumona bulenga bua mukenji uudi utuadila bantu ne kutuishibua ne: Nzambi mmusue bua ubamanyishawu. Dîba adi udi mua kumvua mudi dîyi dia Nzambi dikusankisha anu bu muvuabi bua Yelemiya. (Yel. 15:16, 20) Pashishe wewe mulue kupetangana ne muntu udi ukuandamuna bibi anyi ukukanyina dituku adi, udi mua kuleja kabidi Nzambi muudi udiumvua mu disambila. Ke tshiwenza anyi? Kupu muoyo ne: udi mua kukupesha nyuma muimpe bua wandamune muntu au bimpe, ne dijinga diebe dia kuambila bantu dîyi dia Nzambi nedipite buôwa buebe bukole.​—Luka 12:11, 12.

22. Bua tshinyi masambila makuabu kaatu afika kudi Nzambi?

22 Mbimpe tumanye ne: kudi masambila makuabu atu kaayi afika kudi Nzambi. (Bala Muadi 3:44.) Yehowa kavua muteleje masambila a bena Yuda bavua bamutombokele to, bualu bavua ‘bumusha matshi abu kudiye’ ne batungunuka ne kuenza malu mabi. (Nsu. 28:9) Anu bu Yelemiya, tudi ne bua kumanya ne: padi muntu ubenga kuenza malu adi umvuangana ne tshidiye ulomba mu disambila, udi unyingalaja Nzambi ne kakumuteleja to. Nunku tudi ne bua kuenza muetu muonso bua kulekela malu adi mua kunyingalaja Yehowa.

23, 24. (a) Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua tuetu kumanya disua dia Yehowa? (b) Ntshinyi tshiudi mua kuenza bua didilongela diebe dikuambuluishe?

23 Pa kumbusha masambila menza ne muoyo mujima bua kulomba buludiki bua Yehowa, tudi ne bua kutungunuka ne kudilongela bualu ke mushindu muimpe wa kumanya disua diende. Mu bualu ebu, tudi ne diakalenga kupita Yelemiya bualu tuetu tudi ne Bible mujima. Anu bu Yelemiya uvua mulonge bikole bua kufunda mikanda yende, udi mua kulonga pebe Dîyi dia Nzambi bikole ne kukeba buludiki buende pa kuebeja ne: ‘Yehowa udi penyi?’ Paudi ujinga kumanya disua diende, udi umueyemena ne ‘newikale bu mutshi mukunyibue pabuipi ne mâyi, udi utuma miji yawu ku mâyi a musulu.’​—Bala Yelemiya 17:5-8.

24 Paudi ubala Mukanda wa Nzambi ne welelapu meji, dienzeja bua kumanya tshidi Yehowa musue bua wenze mu nsombelu mishilashilangane. Udi mua kukeba mikenji ya mu Bible iudi musue kulama ne kutumikila mu nsombelu webe. Paudi ubala miyuki ya malu a kale mu Bible, mikenji ya Nzambi ne mêyi ende ne mibelu mimpe idimu, keba mushindu udi malu audi ubala au mua kukuambuluisha mu mapangadika audi wangata dituku dionso. Yehowa udi mua kukuandamuna ku lukonko lua ne: ‘Yehowa udi penyi?’ pa kukuleja mu Dîyi diende mushindu wa kupita ne nsombelu mikole iudi mua kuikala nayi. Udi mua kupeta mu Bible “malu makole audi kuyi mumanye” anyi kuyi mumvue mu mushindu kampanda.​—Yel. 33:3.

25, 26. Bua tshinyi malu adi matuenzekele tuetu anyi bantu bakuabu adi mua kutuambuluisha?

25 Udi kabidi mua kukonkonona malu akadi makuenzekele wewe ne bantu bakuabu. Tshilejilu, udi mua kumona ne: anu bu muvuabi bua Uliya, kudi bantu badi balekele kueyemena Yehowa. (2 Tim. 4:10) Nsombelu wabu udi mua kukuambuluisha bua kuepuka diakabi didi dibakuate. Ikala uvuluka misangu yonso malu mimpe adi Yehowa mukuenzele, mumanye ne: Yelemiya pende uvua wanyisha luse lua Nzambi ne dinanga diende. Nansha wewe mu lutatu lua mushindu kayi, kuedi meji ne: Mutambe Bunene wa mu diulu mmukulekele to. Udi ukulama anu muvuaye mulame Yelemiya.

26 Paudi wela meji pa malu adi Yehowa wenzela muntu ne muntu lelu, neumone ne: udi ulombola bantu mu mishindu ya bungi. Tshilejilu, Aki muanetu wa bakaji utshidi nsonga wa mu ditunga dia Japon uvua udiumvua ne: kavua mukumbanyine kuikala muena Kristo to. Dituku dikuabu pavuabu mu buambi ne mukaji wa mutangidi wa tshijengu, wakamuambila ne: “Ndi mmona anu bu ne: Yehowa ukadi pa kuntuila kadi ntshidi mulembelele ku mishiku yende, mmulomba bua anji kundekelaku kabidi ndambu wa matuku.” Mukaji wa mutangidi wa tshijengu wakamutangila bimpe ne kumuambila ne: “Tshitu nkumona bu muena Kristo wa tshiuyuya to.” Aki wakaya kuela meji pa mêyi avuabu bamukankamije nawu au. Mu kuamba kuimpe, kakuvua tshintu nansha tshimue tshivua tshileja ne: Yehowa ukatu mumumone bu muena Kristo wa tshiuyuya to. Pashishe Aki wakasambila Yehowa ne kumuambila ne: “Untume kuonso kuudi musue. Nengenze tshionso tshiudi musue bua ngenze.” Matuku makese pashishe, wakaya mu ditunga dikuabu muvua tshisumbu tshikese tshia muakulu wa bena Japon tshivua dijinga ne muntu uvua wakula muakulu au ne uvua mua kushalamu bua kubambuluisha. Aki uvua muledibue mu ditunga adi ne bualu abu buakamupepejila malu bua kusombelamu ne kuambuluisha bena mu tshisumbu atshi. Kadi uvua mua kusombela kuepi? Muanetu wa bakaji mukuabu uvua ne muanende wa bakaji uvua ufuma ku diumbuka kumbelu wakitaba bua kusombelaye kuende. Aki wakamba ne: “Bivua bienze anu bu ne: Yehowa uvua ulongolola malu onso bua kungambuluisha.”

27. Lukonko lua ne: ‘Yehowa udi penyi?’ ludi ne bua kukusaka bua kuenza tshinyi?

27 Bana betu ba bungi ba balume ne ba bakaji badi mua kulonda muvua Nzambi mubalombole musangu kampanda anyi kansanga pamuapa pavuabu babala Bible anyi badilongela. Malu a nunku akadi pamuapa makuenzekele pebe. Adi ne bua kukolesha malanda ebe ne Yehowa ne kukusaka bua kumusambila bikole ne muoyo mujima. Ikala mutuishibue ne: Yehowa neakuleje njila wewe webeja dituku dionso ne: ‘Yehowa udi penyi?’—Yesh. 30:21.

Mmunyi muudi mua kupeta diandamuna ku lukonko lua ne: ‘Yehowa udi penyi?’ Mmu mishindu kayi iudi mua kukeba buludiki buende?