Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA DIKUMI NE MUINAYI

Dikulakaja pamue

Dikulakaja pamue

1, 2. (a) Mmashintuluka kayi adi enzeka padi muntu ukulakaja? (b) Mmunyi muakapeta bantu bena Nzambi ba mu bikondo bifundilebu Bible disankishibua mu bukulakaje buabu?

 MASHINTULUKA mavule adi enzeka patudi tuenda tukulakaja. Butekete bua mubidi budi buatula dikanda dietu. Diditangila mu lumuenu didi disokolola minyengu ne ditokoloka dia nsuki ku kakese ku kakese​—nansha dibàla mene. Tudi mua kujimija tshivulukidi. Malanda mapiamapia adi apeteka padi bana basela, ne kabidi padi biikulu baledibua. Bua bamue, dipeta pansio ku mudimu ditu dituala nsombelu wa buatshiabuila mushilangane.

2 Bushuwa, bidimu bia bukulakaje bidi mua kuikala ne ntatu. (Muambi 12:1-8) Nansha nanku, tangila basadidi ba Nzambi mu bikondo bifundilebu Bible. Nansha muvuabu ndekelu wa bionso bafike ku difua, bakapeta meji ne bujinguludi, biakabapetesha disankishibua divule ku bukulakaje. (Genese 25:8; 35:29; Yobo 12:12; 42:17) Mmunyi muakalubulukabu mu dikulakaja ne disanka? Bushuwa mpa kuikala ne nsombelu udi mu diumvuangana ne mêyi-maludiki atudi tusangana lelu mafunda mu Bible.​—Musambu wa 119:105; 2 Timote 3:16, 17.

3. Mmubelu kayi uvua Paulo mupeshe balume ne bakaji bakulakaje?

3 Mu mukanda wende mufundila Tito, mupostolo Paulo wakafila mibelu milenga kudi aba badi benda bakulakaja. Wakafunda ne: “Balume bakulakaje bikale ne budipope mu bibidilu, basumanane, ne tshiumvuilu tshijalame, bashindame mu ditabuja, mu dinanga, ne ditantamena. Bia muomumue bakaji bakulakaje bikale ne kanemu mu bienzedi, kabayi bena bijanu, anyi bakuatshike ku bupika bua mvinyo wa bungi, bikale balongeshi ba tshidi tshimpe.” (Tito 2:2, 3, NW) Diteleja mêyi aa didi mua kukuambuluisha bua kutantamena ntatu ya dikulakaja.

ITABA BUDIKADIDI BUA BANA BEBE

4, 5. Ntshinyi tshitu baledi bavule benza padi bana babu bumbuka ku nzubu, ne mmunyi mudi bamue badiakaja bua kuakama nsombelu eu mupiamupia?

4 Dishintulula dia miaba didi dilomba dishintuluka bilondeshile nsombelu mipiamipia. Ke mudibi bimueneka padi bana bakulumpe bumbuka ku nzubu ne basela! Ke divuluija dia kumpala kudi baledi bavule dia se: badi benda bakulakaja. Nansha mutubu ne disanka bualu ndelanganyi yabu yakukulumpa, misangu mivule baledi batu basumpakana bua bivuabu benze anyi kabayi benze bua kulongolola bana babu ku budikadidi. Ne badi mua kumvua muoyo wa kubamona ku nzubu.

5 Biumvuike, baledi batu batungunuka ne kuditatshisha bua dikala-bimpe dia bana babu, nansha kunyima kua bana bamane kumbuka ku nzubu. “Bingikala mua kupeta ngumu yabu misangu mivule, bua kupeta dishindika dia se: badi bimpe​—abi nebisankishe,” ke muakamba mamu umue. Tatu kampanda udi ulonda ne: “Pakumbuka muanetu wa bakaji ku nzubu, bivua tshikondo tshikole menemene. Biakashiya disoso dinene mu dîku dietu bualu tuvua tuenza bualu buonso anu pamue.” Mmunyi muvua baledi aba batantamene diumbuka dia bana babu? Misangu mivule, mpa kuleja diditatshisha bua bantu bakuabu ne dibambuluisha.

6. Ntshinyi tshidi tshiambuluisha bua kulama mmuenenu muakane pa malanda a mu dîku?

6 Padi bana basela, mudimu wa baledi udi ushintuluka. Genese 2:24 udi wamba ne: ‘Mulume neashiye tatuende ne mamuende, nealamate mukajende; bubidi buabu nebikale mubidi umue.’ Dianyisha dia mêyi-maludiki a Nzambi pa bumfumu ne bulongame bulenga nebiambuluishe baledi bua kulama mmuenenu muakane wa malu.​—1 Kolinto 11:3; 14:33, 40.

7. Nngikadilu kayi mulenga wakadima tatu kampanda pakumbuka bana bende ba bakaji ku nzubu bua kuya ku mabaka?

7 Bana ba bakaji babidi kampanda bakasedibua ne kumbukabu ku nzubu, baledi babu bakadiumvua bashale patupu. Kumpalampala, tatuabu wakalamina baku bende tshiji. Kadi pakelaye meji pa dîyi-diludiki dia bumfumu, wakajingulula ne: babaya bana bende ba bakaji bavua mpindieu ne bujitu bua mêku abu. Nunku, pavua bana bende ba bakaji balomba mibelu, uvua ubebeja tshivua babayabu bela meji, ne pashishe uvua ushindika se: uvua ufila dikuatshisha diakanyine muende muonso. Baku bende badi mpindieu bamuangata bu mulunda ne bitaba mibelu yende.

8, 9. Mmunyi mudi bamue baledi badiakaje kuitaba budikadidi bua bana babu bakaadi bakulumpe?

8 Tshia kuenza ntshinyi bikala bena dibaka bapiabapia, nansha kabayi benze bualu bukena bubengangane ne Mifundu, bapanga kuenza tshidi baledi bela meji ne: ke tshidi tshitambe buimpe? “Tutu tubambuluisha misangu yonso bua kuikalabu ne mmuenenu wa Yehowa,” ke mudi bena dibaka kampanda bakaselesha bana bumvuija, “kadi patudi katuyi tuanyisha dipangadika diabu, tudi tuditaba ne tubatua nyama ku mikolo ne tubakankamija.”

9 Mu amue matunga a ku Azi, bamue bamamu batu bamona bitambe kubakolela bua kuanyisha budikadidi bua bana babu ba balume. Pabi, bikalabu banemeka bulongame ne bumfumu bia Buena-nkristo, nebamone se: dibenga kumvuangana ne bakaji ba bana babu didi dikepela. Mukaji kampanda muena nkristo wakamona se: diumbuka dia bana bende ba balume ku nzubu divua “mpokolo wa dianyisha divule.” Mmusankishibue pa kumona mudibu bamanye mua kuludika mêku abu. Bu tshipeta, biakafikisha ku dipepeja bujitu bua ku mubidi ne bua mu lungenyi budiye yeye ne bayende ne bua kuambula bu mudibu benda bakulakaja.

DIKOLESHA TSHIAKABIDI TSHISUIKIDI TSHIENU TSHIA DIBAKA

10, 11. Mmibelu kayi ya mu mifundu yambuluisha bua kuepuka amue mateyi a tshikondo tshia bukulumpe bushindame?

10 Bantu batu bandamuna ku malu mu mishindu mishilangane padibu bafika mu mulongo wa bakulumpe bashindame. Bamue balume badi badivuadika mu mushindu mushilangane bua kuteta kumueneka bansonga. Bakaji bavule badi basumpakana bua mashintuluka adi dikoseka dia diya ku ngondo dituala. Bia dibungama, bamue bakulumpe bashindame batu bakebesha lukuna ne mukawu kudi bena dibaka nabu pa kuendela mulume anyi mukaji mukuabu utshidi mutekete. Kadi, bakulakaje bena Nzambi, bu mudibu “bantu ba meji,” batu bakanda majinga abu mabi. (1 Petro 4:7, MMM) Bia muomumue bakaji bapie batu badikolesha bua kulama bushindame bua mabaka abu, bua dinanga dia babayabu ne dijinga dia kusankisha Yehowa.

11 Ku buenzeji bua spiritu, Mukalenge Lemuele wakafunda disamuna dia “mukaji wa tshitembu” udi ufuta bayende ‘ki nne bibi, udi umuenzela amu bimpe matuku onso adiye ne muoyo.’ Mulume muena nkristo kakupangila kuanyisha mushindu udi mukajende udienzeja bua kutantamena lutatu luonso lua mu mutshima wende ludiye upetangana nalu mu bidimu bia bukulumpe buende. Dinanga diende nedimusake bua ‘kumutumbisha.’​—Nsumuinu 31:10, 12, 28, MMM.

12. Mmunyi mudi bena dibaka mua kutamba kusuikakana pamue padi bidimu bienda bipita?

12 Mu bidimu bia dikolesha bana mudi bivule bia kuenza, bubidi buenu nuvua mua kuikala ne musangelu bateke ku luseke majinga enu nuenu nkayenu bua kupetesha bana benu bidibo bakengela. Kunyima kua diya diabu ke tshikondo tshia kutabalela tshiakabidi nsombelu wenu wa dibaka. “Pakumbuka bana banyi ba bakaji ku nzubu,” ke mudi mulume kampanda wamba, “Ngakatuadija kutantshila tshiakabidi mukajanyi.” Mulume mukuabu udi wamba ne: “Tudi tutabalelangana pa bidi bitangila makanda a mubidi ne tuvuluijangana bua dikengedibua dia kudibidija mubidi.” Bua kubenga kumvua bunkaya, yeye ne mukajende badi bakidila bena mu tshisumbu bakuabu. Eyowa, ditabalela bakuabu didi dituala mabenesha. Kabidi, didi disankisha Yehowa.​—Filipoi 2:4; Ebelu 13:2, 16.

13. Ndiambuluisha kayi didi nadi mutshima munzuluke ne bujalame padi bena dibaka benda bakulakaja pamue?

13 Kulekedi bua ntanta wa diyukidilangana adiunde pankatshi pebe ne muena kuebe. Yukidilanganayi mu budikadidi buonso. (Nsumuinu 17:27) “Tudi tudiundisha dijingululangana dietu umue ne mukuabu pa kulejangana diditatshisha ne diangatangana ne mushinga,” ke mudi mulume kampanda umvuija. Mukajende udi witaba, wamba ne: “Bu mutuakulakaji, tudi bafike ku dipeta disanka pa kunua dikopo dia tshiayi pamue, pa kuyukila, ne pa kukuatshishangana umue ne mukuabu.” Kuikala ne lungenyi lunzuluke ne lujalame kudi mua kuambuluisha bua kukolesha tshisuikidi tshia dibaka dienu, nunku bubidi buenu nenumone mua kutantamena mvita ya Satana, muluishi wa dibaka.

PETELA DISANKA KU DISOMBA NE BIIKULU BEBE

14. Ndikuatshisha kayi dimueneke divua nadi kakuende mukaji wa Timote mu dikulumpa diende bu muena nkristo?

14 Biikulu badi “tshifulu tshia butumbi” tshia banunu. (Nsumuinu 17:6) Disomba ne biikulu didi mua kuikala bushuwa muanda wa milowo​—dipetesha dikanda ne bukole. Bible udi wakula bilenga bua Loyise, kaku mukaji kampanda uvua, pamue ne muanende wa bakaji Enika, muabanyangane mitabuja ende ne muikuluende wa balume Timote utshivua muana mutekete. Muana eu wakakola ne dimanya dia se: mamuende ne kakuende bavua bangata bulelela bua mu Bible ne mushinga.​—2 Timote 1:5; 3:14, 15.

15. Pa bidi bitangila biikulu, ndikuatshisha kayi dia mushinga didi bakaku mua kufila, kadi ntshinyi tshidibu ne bua kuepuka?

15 Nunku, mu bualu ebu bakaku badi mua kufila dikuatshisha dia mushinga mukole. Bakaku, nukadi bamane kuabanyangana dimanya dienu dia malongolola a Yehowa ne bana benu. Mpindieu nudi mua kuenza bia muomumue ne tshipungu tshikuabu kabidi! Bana batekete bavule batu basanka bua kuteleja mudi bakakuabu balonda miyuki ya mu Bible. Bushuwa, kanuena nuangata bujitu bua tatu bua kukuna munda mua bana bende malelela a mu Bible. (Dutelonome 6:7) Bishilangane, nudi nukumbajija pa mudimu wa tatu. Disambila dienu dikaleku bu dia mufundi wa misambu edi: ‘Nzambi, kundekedi nansha, too ne ku bununu buanyi ne pangikala ne mvi; kundekedi too ne pangambila ba mu tshikondo tshialua bua tshianza tshiebe tshikole, ne pangambila badi balonda kunyima bua bukole buebe.’​—Misambu 71:18; 78:5, 6.

16. Mmunyi mudi bakaku mua kuepuka kuikala bakebeshi ba didiunda dia ntatu mu dîku diabu?

16 Bia dibungama, bamue bakaku mbanyange bana bakese ne dibengeleka mu mushindu udi ujudija dipanga-kumvuangana pankatshi pa bakaku ne banababu bakaadi bakulumpe. Nansha nanku, bulenga buebe bua bushuwa budi pamu’apa mua kunzuluila biikulu bebe njila bua kukukuatshila malu bipepele padibu kabayi basakibue bua kuasokoluela baledi babu. Imue misangu bana badi batekemena se: bakakuabu bena diengeleka nebatue ku tshiabu mu dikokangana ne baledi babu. Tshia kuenza ntshinyi dîba adi? Uleje meji ne ukankamije biikulu bebe bua kuikalabu bunzuluila baledi babu mutshima. Udi mua kumvuija ne: ebi bidi bisankisha Yehowa. (Efeso 6:1-3) Pikalabi bikengedibua, udi mua kunzuluila bana njila ku budisuile pa kuakula ne baledi babu kumpala kua dîba. Kusokoki biikulu bebe bualu pa biudi mumanye mu bungi bua bidimu. Bujalame ne bululame biebe bidi mua kubakuatshisha.

UDIAKAJE MU NSOMBELU PAUDI WENDA UKULAKAJA

17. Ndipangadika kayi dia mufundi wa misambu didi bena nkristo bakulakaje ne bua kuidikija?

17 Paudi wenda ukulakaja udi udimona se: kuena mua kuenza bionso biuvua muibidile nabi peshi biudi musue kuenza. Mmunyi muwapita ne dikulakaja? Mu lungenyi luebe udi mua kudiumvua ne: udi ne bidimu 30, kadi diditangila mu lumuenu didi dikuleja ne: bulelela kabiena nanku. Kuteketshi ku muoyo. Mufundi wa misambu wakasengelela Yehowa ne: “Kundekedi pangakulakaja, padi bukole buanyi bukepela, kunshiyi to.” Usungule bua kuidikija dipangadika dia mufundi wa misambu. Wakamba ne: ‘Meme panyi, nshale amu ne ditekemena, mvudije dikutumbisha diebe.’​—Musambo wa 71:9, 14, MMM.

18. Mmunyi mudi muena nkristo mupie mua kutumika bilenga ne matuku ende a pansio?

18 Bavule mbadilongolole kumpala kua dîba bua kuvudija disamuna diabu dia Yehowa kunyima kua pansio wa ku mudimu. “Ngakapangadija kumpala kua dîba tshingenza pajikija muana wetu wa bakaji kalasa,” ke mudi tatu umue udi mpindieu muena pansio umvuija. “Ngakasungula bua kutuadija mudimu wa buambi wa ku dîba ne ku dîba, ne ngakapana kumpanyi wanyi wa bungenda bua kupeta budikadidi bua kusadila Yehowa bipitshidile. Ngakasambila bua kupeta buludiki bua Nzambi.” Biwikala wipatshila bidimu bia pansio, peta busambi mu mêyi aa a Mufuki wetu Munene: ‘Too ne ku bununu buenu meme ndi anu mundi emu; too ne palua nsuki yenu mitoke [“nentungunuke meme muine ne kunukuatshisha,” NW].’​—Yeshaya 46:4.

19. Mmubelu kayi udi mufidibue bua aba badi benda bakulakaja?

19 Didiakaja ku nsombelu wa pansio wa ku mudimu kadiena mua kuikala bualu butekete to. Mupostolo Paulo wakabela balume bakulakaje bua kuikala “badipope mu bibidilu.” Ebi bidi bilomba didikanda mu malu onso, ki ndidilekelela ku dinyikibua dia kukeba nsombelu mupepele. Kudi mua kuikala mene dikengedibua dikole dia bibidilu bimpe bia buatshiabuila ne dia didikanda kunyima kua pansio kupita muvuabi kumpala. Nunku, ikala ne bivule bia kuenza, ‘ukumbaja mudimu wa Mukalenge misangu yonso, bualu bua udi mumanye ne: mudimu uudi wenza mu Mukalenge kawena wa patupu.’ (1 Kolinto 15:58) Alabaja midimu yebe ya diambuluisha bakuabu. (2 Kolinto 6:13) Bena nkristo bavule badi benza nunku pa kumanyisha lumu luimpe ne lukunukunu bilondeshile makanda abu. Paudi wenda ukulakaja, ikala ‘mushindame mu ditaba, mu dinanga, mu dinanukila.’​—Tite 2:2, MMM.

MUA KUPITA NE DIJIMINA DIA MUENA DIBAKA NEBE

20, 21. (a) Mu ndongoluelu eu wa malu, ntshinyi tshidi ndekelu wa bionso ne bua kukosolola bena dibaka? (b) Mmunyi mudi Anna mufile tshilejilu tshimpe bua bena dibaka badi bafuishe?

20 Mbualu bua dibungama ne bushuwa se: mu ndongoluelu wa malu eu, bena dibaka batu ndekelu wa bionso bapanduluka bua lufu. Bena dibaka bena nkristo badi mu kanyinganyinga mbamanye se: banangibue babu badi mpindieu balale, ne badi ne ditekemena dia se: nebabamone tshiakabidi. (Yone 11:11, 25) Kadi dijimina edi didi amu dibungamija. Mmunyi mudi eu udi mushale mua kupita nadi? a

21 Divuluka tshivua muntu wa mu Bible kampanda muenze nedituambuluishe. Anna uvua mufuishe bayende kunyima kua bidimu muanda-mutekete patupu bia dibaka, ne patudi tubala bualu buende, ukavua ne bidimu 84. Tudi mua kuikala bashindike se: wakanyingalala pakajimijaye bayende. Mmunyi muakapitaye ne muanda eu? Wakenzela Yehowa Nzambi mudimu wa tshijila ku ntempelo butuku ne munya. (Luka 2:36-38) Nsombelu wa Anna wa mudimu muenza ne masambila uvua kabiyi mpata utuala disulakana dinene ne kanyinganyinga ku bunkaya biakumvuaye bu mukàmbà.

22. Mmunyi muvua bamue bakàmbà ne balume badi bafuishe batantamene bunkaya?

22 “Lutatu lutambe bunene buanyi meme luvua kupanga wa kuyukila nende,” ke muakumvuija mukaji wa bidimu 72 uvua mufuishe bayende kukadi bidimu dikumi. “Bayanyi uvua muteleji mulenga. Tuvua tuyukila pa malu a mu tshisumbu ne pa mudimu wa Buena-nkristo.” Mukàmbà mukuabu udi wamba ne: “Nansha mudi bungi bua matuku buondapa, ndi mumone bitambe buimpe bua kuamba ne: tshidi muntu wenza ne dîba diende ke tshidi tshimuambuluisha bua kuondapibua. Udi ne mushindu muimpe wa kuambuluisha bakuabu.” Mulume mufuishe wa bidimu 67 udi witaba wamba ne: “Mushindu wa mpatshi wa kuakama kanyinganyinga ng’wa kudifila mu disamba bakuabu.”

DIANGATSHIBUA NE MUSHINGA KUDI NZAMBI MU BUKULAKAJE

23, 24. Mbusambi kayi bunene budi Bible ufila bua bakulakaje, nangananga kudi aba badi bafuishe muena dibaka?

23 Nansha mudi lufu luangata muena dibaka munangibue, Yehowa udi ushala muena lulamatu lua kashidi, wa kueyemena. ‘Ngakulomba Yehowa bualu bumuepele,’ ke muakimba Mukalenge wa kale Davidi, ‘mbuobu bundi nkebakeba: bua meme kushikama mu nzubu wa Yehowa matuku onso a muoyo wanyi, bua kumona buimpe bua Yehowa, ne bua kuelangana meji [“ne dianyisha bua,” NW] ntempelo wende.’​—Musambu wa 27:4.

24 “Unemeke bakaji bakamba, ndi ngamba anu bakaji bakamba ba menemene,” ke mudi mupostolo Paulo ulomba. (1 Timoteyi 5:3, MMM) Mubelu udi ulonda dîyi-dishidimunyi edi udi uleja ne: bakàmbà badi bakanyine mbadi kabayi ne balela ba pabuipi ne badi mua kupeta dikuatshisha ne bintu bia ku mubidi kudi tshisumbu. Nansha nanku, ngumvuilu wa dîyi-dishidimunyi dia ‘kunemeka’ udi ukongoloja lungenyi lua kubangata ne mushinga. Mbusambi kayipu budi bakàmbà ne balume bena Nzambi badi bafuishe mua kupetela ku dimanya dia se: Yehowa udi ubangata ne mushinga ne neabakuatshishe!​—Yakobo 1:27.

25. Ntshipatshila kayi tshidi anu kuoku bua banunu?

25 “Bulengele bua bakulakaje, nnsuki yabu mitoke,” ke mudi Dîyi dia Nzambi difundisha ku spiritu diamba. Idi “tshifulu tshia bulengele padiyi isanganyibua mu njila wa buakane.” (Nsumuinu 16:31; 20:29, NW) Nunku, tungunuka, nansha wewe muikale mu dibaka anyi mulue mujike tshiakabidi, ulame mudimu wa Yehowa pa muaba wa kumpala mu nsombelu webe. Newikale mu mushindu’eu ne dîna dilenga kumpala kua Nzambi mpindieu pamue ne ditekemena dia muoyo wa tshiendelele mu bulongolodi muikala bisama bia bukulakaje kabitshiyiku kabidi.​—Musambu wa 37:3-5; Yeshaya 65:20.

a Bua dikonkonona diondoke dia tshiena-bualu etshi, tangila broshire wa Padi muntu uudi munange ufua, mupatula kudi Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania.