Ndaku munda

Bua tshinyi muoyo mmuwule ne ntatu nunku?

Bua tshinyi muoyo mmuwule ne ntatu nunku?

Ngumu ya Bukalenge No. 34

Bua tshinyi muoyo mmuwule ne ntatu nunku?

Mparadizu ukena ntatu udi mua kuenzeka anyi?

NTATU MIKOLE IDI YENDA IBIPA​—MBUA TSHINYI?

Bantu batu’anu ne ntatu. Nansha muakela bavule meji se: teknoloji (malu a biamu) wa buena-lelu udi mua kuyijikija, ntatu mikole idi’anu yenda ibipa.

Dibunda bibawu: Bantu bakese batu badiumvua bakubibue patubo benda mu misesu peshi patubo ku mabo. Mu ditunga dimue dia ku Mputu, pabuipi ne muntu 1 pa 3, wakabundibua kakuyi bualu mu tshidimu tshidi panshi etshi.

Muaba udi mutunyungulula: Dinyanguka dia kapepe, buloba ne mâyi didi diend’anu dimuangalaka. Mu matunga adi enda alubuluka, muntu umue pa banayi kêna ne mâyi makezuke a kunua.

Bupele: Bapele ne bena nzala mbavule kupita bangabanga. Bantu bapite 90 pa lukama mu amue matunga badi mu bupele; pa bantu 30 pa lukama pa buloba bujima, mbuena-kuamba ne: bantu batue ku miliyo 800 badi balofua anyi kabena batumika nabo bilondeshile mamanya kuenza abo peshi mafutu abo mmakese​—ne bungi ebu budi buenda buvula.

Nzala: Nansha biwikala wewe nkayebe ne biakudia bivule, miliyo ne miliyo ya badi kabayi nabi idi yend’anu ivula. Mu matunga mapele, ku tshidimu tshionso, bantu miliyo mipite pa 13, nangananga bana batekete, batu bafua ku nzala.

Mvita: Nkama ne nkama ya binunu bia bantu mbashipibue mu ndululu ya bisa matuku adi panshi aa. Ne mu siekele eu wa 20, mvita mmishipe bantu bapite pa miliyo lukama.

Ntatu mikuabo: Ku ntatu idi mitela kuulu eku, tusakidile diabulukangana dibiadibi dia mêku, ba-mamu bakena basedibue, dipangika dia nzubu didi diend’anu divula, ditangalaka dia ditumika bibi ne diamba, ditampakana dia buenzavi. Bidi anu bu muakamba muntu kampanda uvua kale muena mu kasumbu ka bafidi ba ngenyi ku Etats-Unis ne: “Kudi bimanyinu bivule . . . bidi bijadika se: bilondeshile nsombelu wa tshitembu ne wa bu-muntu, nshidimukilu mmunyanguke.” Mu bidimu 30 bishale ebi, bungi bua bena mu Etats-Unis mbuvule misangu 41 pa lukama, kadi dibunda bibawu dia tshikisu ndivule ne lukasa luonso misangu 560 pa lukama, dilela bana ba panshi ndivule misangu 400 pa lukama, dishipa mabaka ndivule misangu 300 pa lukama, bungi bua mipiankunde idi midishipe mbupite bia pa lukama 200. Nsombelu udi wa muomumue mu makuabo matunga.

Bua tshinyi ntantu idi yenda ibipa

Mutufuki wetu udi ufila diandamuna. Dîyi diende didi dibikila bikondo bietu ebi bidi biwula ne ntatu ne: “matuku a ku nshikidilu,” muikala “bikondo bibipa ne bikole mua kupita nabi.” (2 Timote 3:1) Matuku a ku nshikidilu wa tshinyi? Eyowa, Bible udi wakula bua “nshikidilu wa bulongolodi ebu.”​—Matayi 24:3.

Ntatu ya lelu’eu idi yenda ivula ntshijadiki tshia patoke tshia se: nshikidilu wa ndongoluelu eu wa malu ukadi pabuipi, kabidi ne: nshikidilu wa bubi ne wa aba badi babukebesha ukadi pende pabuipi. (Matayi 24:3-14; 2 Timote 3:1-5; Buakabuluibua 12:7-12) Mu tshitupa tshîpi emu Nzambi neadibueje mu mianda eyi ne kuenza bua se: ntatu yonso idiku lelu ijike yonso nkong.​—Yelemiya 25:31-33; Buakabuluibua 19:11-21.

BITENDELU BIA MU BULONGOLODI EBU MBIPANGILE

Pamutu pa kuambuluisha bua kujikija ntatu idiku lelu’eu, ndongoluelu ya bitendelelu bia mu bulongolodi ebu mmisakidile ntatu mikuabo. Mu bikondo bia mvita, bena Katolike batu bashipa bena Katolike nabo, bena Mishonyi batu bashipa bena Mishonyi nabo​—miliyo ne miliyo. Matuku ashadi aa mu Rwanda, mudi bantu bavule bikale bena Katolike, bantu nkama ya binunu mbashipangana! (Tangila foto udi ku dia bakaji.)

Yezu uvuaku mua kuya mu mvita ne tshingoma peshi ne muele ne kushipa balongi bende anu bualu bavua bena ditunga dishilangane ne diende anyi? Tòo! “Eu udi munange Nzambi,” ke mudi Bible wamba: “udi pende kabidi ne bua kunanga muanabo.” (1 Yone 4:20, 21) Bitendelelu bia mu bulongolodi ebu mbipangile bua kuenza nunku. “Badi bamba patoke ne: mbamanye Nzambi, kadi badi bamuvila ku bienzedi biabu.”​—Tito 1:16.

Kupita apu, pa kubenga kubingisha menemene mêyi-makulu a bibidilu bilenga a mu Bible, bitendelelu bia mu bulongolodi ebu bidi bialabajija dinyanguka dikuata muendi dia bibidilu bibi pa buloba bujima.

Yezu wakamba se: nudi mua kusunguluja tshitendelelu tshia dishima ku tshitendelelu tshilelela ‘ku mamuma atshi’​—ku bidi benatshi benza. Wakamba kabidi se: “Mutshi wonso udi kawuyi ukuama mamuma mimpe nebawushimbule, ne nebawele mu kapia.” (Matayi 7:15-20) Dîyi dia Nzambi didi ditudimuija bua kunyema tshitendelelu tshidi tshikuama mamuma mabi ne nenku tshidianyika ku kabutu.​—Buakabuluibua 18:4.

Tshitendelelu tshilelela ki ntshipangile to

Tshitendelelu tshilelela ‘tshidi tshikuama mamuma mimpe,’ nangananga dinanga. (Matayi 7:17; Yone 13:34, 35) Mbuena-muntu kayi bua bukua-matunga bua bena nkristo budi mu buobumue ne budi buleja dinanga dia mushindu’eu? Mbanganyi badi babenga kushipa bena mu tshitendelelu tshiabo, anyi muntu kayi mukuabo?​—1 Yone 3:10-12.

Bantemu ba Yehowa mbende lumu lua dikuama “dimuma dilenga” adi. Pa buloba bujima, mu matunga mapite pa 230, ‘mbafule miele yabo ya mvita bua kuyivuija nkasu ya kudima nayi.’ (Yeshayi 2:4) Dinanga diabo bua bantu ndilejibue kabidi ku ditumikila diabo dia dîyi-dituma dia Kristo bua kumanyisha “lumu luimpe” lua Bukalenge bua Nzambi pa buloba bujima. (Matayi 24:14) Badi kabidi batumikila ne babingisha bibidilu bilenga ne bibandile bidi bilongeshibue mu Bible.​—1 Kolinto 6:9-11.

Tshitendelelu tshilelela ki ntshipangile nansha. Tshidi tshilombola bantu anu kudi Eu udi ne bukokeshi bua kujikija ntatu ya bukua-bantu. Mu katupa kîpi emu, Yeye eu neenze bulongolodi bupiabupia nkong. Nnganyi awu? (Suaku utangile pa nyima pa dibeji.)

MPARADIZU UKENA NTATU MBUALU BULELELA

Bu wewe ne mushindu, kuvuaku mua kujikija ntatu yonso idi isubisha bukua-bantu anyi? Bushuwa ke muuvua mua kuenza! Tudiku mua kuela meji se: Mutufuki wetu wa dinanga, udi nkayende ne bukole ne meji bua kujikija ntatu ya bukua-bantu, kakuyijikija anyi?

Bible udi usokolola se: Nzambi neadibueje mu mianda ya bantu ku butuangaji bua mbulamatadi wende wa mu diulu udi mu bianza bia Yezu Kristo. “Neabutule” mbulamatadi minyanguka ya pa buloba. (Danyele 2:44; Matayi 6:9, 10) Ne mbua tshinyi? Mu diyukidilangana diende ne Nzambi, mufundi wa misambu udi wandamuna ne: “Bua bantu bamanye ne: wewe udi ne dîna se: Yehowa, wewe nkayebe ng’udi Mutambe Kutumbuka pa mutu pa buloba bujima.”​—Musambu wa 83:18.

Nekuikale bapanduki pafika bulongolodi ebu ku nshikidilu wabo anyi? “Bulongolodi ebu budi bupita,” ke mudi Bible wamba, “kadi eu udi wenza disua dia Nzambi udi ushala kashidi.” (1 Yone 2:17) Mmuaba kayi wasombela bapanduki aba tshiendelele? “Bantu bakane mene nebapiane buloba, ne nebasombepu tshiendelele,” ke mudi Bible wandamuna.​—Musambu wa 37:9-11, 29; Nsumuinu 2:21, 22.

Mu bulongolodi bupiabupia bua Nzambi, “lufu kaluakuikalaku kabidi, nansha madilu, nansha mbila nansha bisama kabiakuikalaku kabidi.” (Buakabuluibua 21:4) Dibunda bibawu, bupele, nzala, masama, tunyinganyinga, anyi lufu kabiakuikalaku kabidi! Eyowa, nansha bafue nebikale tshiakabidi ne muoyo! “Nekuikale dibiishibua ku lufu.” (Bienzedi 24:15) Ne buloba buobo buine nebukudimunyibue mparadizu muena-dîna.​—Yeshayi 35:1, 2; Luka 23:43.

Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua kuikala ne muoyo mu bulongolodi bupiabupia bua Nzambi? Yezu wakamba ne: “Etshi tshidi tshiumvuija muoyo wa kashidi: bapete dimanya diebe wewe, Nzambi umuepele mulelela, ne eu uudi mutume, Yezu Kristo.” (Yone 17:3) Miliyo ne miliyo ya bantu bena mutshima mululame pa buloba bujima badi benda bapeta dimanya edi. Ebi bidi bibapetesha mushindu wa kupita ne ntatu mivule idibo nayi pa nkayabo lelu’eu, kadi kupita bionso, [dimanya edi] didi dibapetesha dieyemena dijima dia se: ntatu idi makokeshi abo kaayi mua kujikija neyijikijibue yonso nkong mu bulongolodi bupiabupia bua Nzambi.

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 2]

Foto wa OMS kudi P. Almasy

[Mêyi a dianyisha bua tshimfuanyi mu dibeji 3]

Jerden Bouman/​Sipa Press