Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA MUIBIDI

Bible mmukanda wa Nzambi

Bible mmukanda wa Nzambi

1, 2. Bua tshinyi Bible ndipa didi disankisha bikole didi Nzambi mutupeshe?

UTU umvua tshinyi padi mulunda webe ukupesha tshintu kampanda tshiuvua kuyi mutekemene? Udi utshikangula ne lukasa, ne usanka bua mudi mulunda webe mukuelele meji. Udi umuela tuasakidila bua tshidiye mukupeshe.

2 Bible ndipa didi Nzambi mutupeshe. Udi utuambila malu atudi katuyi mua kupeta muaba mukuabu. Tshilejilu, udi utuambila ne: Nzambi wakafuka diulu ne buloba ne mulume ne mukaji ba kumpala. Udi utupesha mêyi manene adi mua kutuambuluisha patudi tupeta ntatu. Bible udi utuleja muakumbaja Nzambi dilongolola diende dia kuvuija buloba muaba mutambe buimpe. Bible ndipa didi disankisha bikole!

3. Ntshinyi tshiwamanya paudi wenda ulonga Bible?

3 Paudi wenda ulonga Bible, neumanye ne: Nzambi mmusue bua wikale mulunda wende. Paudi wenda ulonga malu adi amutangila, bulunda buebe nende budi buenda bukola bikole.

4. Ntshinyi tshidi tshikukemesha bua Bible?

4 Bakadi bakudimune Bible mu miakulu mitue ku 2600, ne mbamupatule pa mabeji mikanda miliyare ne miliyare. Pa buloba bujima, bantu miliyare ya bungi badi mua kubala Bible mu muakulu wabu. Ku lumingu luonso elu, bantu bapite pa muliyo mujima badi bapeta Bible! Bushuwa, kakuena mukanda mukuabu udi bu Bible to.

5. Bua tshinyi tudi tuamba ne: Bible ‘mmufundisha kudi Nzambi ku bukole bua nyuma wende’?

5 Bible ‘mmufundisha kudi Nzambi ku bukole bua nyuma wende.’ (Bala 2 Timote 3:16.) Kadi bamue bantu badi mua kuela meji ne: ‘Bible uvua mufunde kudi bantu, mmunyi mudiye mua kuikala mukanda wa Nzambi?’ Bible udi wandamuna ne: “Bantu bakakula malu a kudi Nzambi bu muvuabu benzeja [anyi balombola] kudi nyuma muimpe.” (2 Petelo 1:21) Mbienze anu bu tatu kampanda mukulakaje wambila muanende bua amufundile mukanda. Mukanda au ngua nganyi? Ngua tatu, ki ngua muana to. Bia muomumue, Muena Bible nNzambi, ki mbantu bavuaye muangate bua kumufunda to. Nzambi uvua mubalombole bua bafunde ngenyi yende. Bible udi bulelela “dîyi dia Nzambi.”—1 Tesalonike 2:13; tangila Dimanyisha dia ku ndekelu 2.

Bible wa Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia ukadiku mu miakulu ya bungi

BIBLE UDI NE MALU MAJALAME

6, 7. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: malu adi mu Bible adi umvuangana?

6 Bakafunda Bible munkatshi mua bidimu bipite pa 1600. Bantu bavua bamufunde bavua ne muoyo bikondo bishilangane. Bamue bavua balonge bikole ne bakuabu kabavua balonge bikole to. Tshilejilu, umue wa kudibu uvua doktere. Bakuabu bavua babidime, balobi, balami ba mikoko, baprofete, balumbuluishi, ne bakalenge. Nansha muvua bafundi aba bashilangane, bitupa bionso bia mu Bible bidi bipetangana. Bible kena wamba bualu kampanda mu nshapita umue, kadi ulua kuamba bukuabu bubengangana nabu mu nshapita mukuabu to. *

7 Nshapita ya ntuadijilu ya mu Bible idi yumvuija muvua ntatu mituadije pa buloba, ne nshapita ya ndekelu idi ituambila muajikija Nzambi ntatu ayi padiye uvuija buloba mparadizu. Bible udi ulonda miyuki ya malu a nsombelu wa bantu ya mu bidimu binunu bia bungi ne udi uleja ne: malu adi Nzambi ulongolola atu anu akumbana.

8. Fila bilejilu bidi bileja ne: Bible udi wakula malu a sianse ne bujalame buonso.

8 Kabavua bafunde Bible bua kulongesha nende malu a sianse anyi bua ikala mukanda wa kulonga mu tulasa to, kadi malu a sianse adiye wamba atu anu majalame. Ke tshitudi ne bua kutekemena kudi mukanda udi ufumina kudi Nzambi. Tshilejilu, mukanda wa Lewitiki udi ne mikenji ya Nzambi ya tshivua bena Isalele mua kuenza bua disama kadiambulukidianganyi. Bavua bafunde mukanda eu bidimu bia bungi kumpala kua bantu kumanyabu mutu tuishi tukebesha masama. Bible udi ulongesha kabidi ne bujalame buonso ne: buloba ki mbukudika ku tshintu to. (Yobo 26:7) Pavua bantu ba bungi bitaba ne: buloba buvua tshiata, Bible yeye ukavua muambe ne: buvua tshijengu.—Yeshaya 40:22.

9. Ntshinyi tshidi bululame bua bafundi ba Bible butuambuluisha bua kujingulula?

9 Padi Bible ulonda malu a kale, atu anu majalame. Kadi mikanda ya bungi ya malu a kale kayitu mijalame menemene to, bualu bantu bavua bayifunde kabavua bena bululame to. Tshilejilu, kabavua bafunda bua bikondo bivuabu batshimune tshisamba tshiabu mu mvita to. Kadi bafundi ba Bible bavua bambe malu anu muvuawu nansha pavuabu batshimune tshisamba tshia Isalele. Bakafunda kabidi bua bilema biabu. Tshilejilu, Mose udi wamba mu mukanda wa Nomba ne: uvua muenze tshilema tshinene ne Nzambi wakamunyoka bua tshilema atshi. (Nomba 20:2-12) Bululame bua bafundi ba Bible budi buleja ne: Bible mmukanda wa Nzambi. Ebi bidi bileja ne: tudi mua kueyemena Bible.

MUKANDA UDI MUWULE TENTE NE MIBELU MIMPE

10. Bua tshinyi mibelu ya mu Bible itshidi ituambuluisha too ne lelu?

10 Bible ‘mmufundisha kudi Nzambi ku bukole bua nyuma wende ne udi wambuluisha bua kulongesha, bua kubela, bua kululamija malu.’ (2 Timote 3:16) Bushuwa, mibelu ya mu Bible itshidi ituambuluisha too ne lelu. Yehowa mmumanye mutudi benjibue, nunku udi umvua mutudi tuela meji ne tudiumvua. Mmutumanye bimpe menemene kupita mutudi badimanye tuetu bine, ne mmusue bua tuikale ne diakalenga. Mmumanye tshidi tshimpe anyi tshibi buetu tuetu.

11, 12. a) Mmibelu kayi mimpe ivua Yezu mufile mu Matayi nshapita 5 too ne wa 7? b) Mmalu kayi makuabu adi Bible utulongesha?

11 Tudi tubala mu Matayi nshapita 5 too ne wa 7 mibelu mitambe buimpe ivua Yezu mufile ya mua kuikala ne diakalenga, mua kusomba ne bakuabu, mua kusambila, ne mua kuikala ne mmuenenu muimpe wa makuta. Nansha muvuaye mufile mibelu eyi kukadi bidimu 2000, itshidi anu ne bukole ne yambuluisha lelu.

12 Mu Bible, Yehowa udi kabidi utulongeshamu mêyi manene adi atuambuluisha bua kuikala ne nsombelu muimpe menemene mu dîku, bua kuikala benji ba mudimu bimpe, ne bua kusomba ne bakuabu mu ditalala. Mêyi manene a mu Bible adi mua kutuambuluisha, nansha tuetu ne nsombelu wa mushindu kayi, basombele muaba kayi anyi bikale ne ntatu ya mushindu kayi.—Bala Yeshaya 48:17; tangila Dimanyisha dia ku ndekelu 3.

UDI MUA KUEYEMENA MILAYI YA BUPROFETE IDIMU

Yeshaya, umue wa ku bafundi ba Bible, wakamanyisha ne: bavua ne bua kubutula Babilona

13. Mbualu kayi buvua Yeshaya muambe buvua ne bua kufikila tshimenga tshia Babilona?

13 Milayi ya buprofete ya bungi ya mu Bible ikadi mikumbane. Tshilejilu, Yeshaya wakalaya ne: bavua ne bua kubutula Tshimenga tshia Babilona. (Yeshaya 13:19) Wakumvuija bimpe menemene muvuabu ne bua kukuata tshimenga atshi. Tshivua tshikuba kudi biibi binene ne kudi musulu. Kadi Yeshaya wakamanyisha ne: bavua ne bua kukamisha musulu ne kushiya biibi buashi. Baluishi bavua ne bua kukuata tshimenga atshi kakuyi diluangana dia mvita. Yeshaya uvua mene mulaye ne: muntu kampanda, diende Kolesha, uvua ne bua kutshimuna Babilona.—Bala Yeshaya 44:27–45:2; tangila Dimanyisha dia ku ndekelu 4.

14, 15. Mmunyi muvua mulayi wa Yeshaya mukumbane?

14 Bidimu 200 panyima pa difunda dia mulayi eu, tshiluilu kampanda tshiakalua tshidilongolole bua kuluisha Babilona. Nnganyi uvua ulombola tshiluilu atshi? Anu mukavua mulayi muleje, Kolesha mukalenge wa Pelasa ke uvua utshilombola. Bionso bikavua bilongolola bua malu makuabu a mulayi eu kukumbanawu.

15 Butuku buvuabu balue bua kuela mvita, bena Babilona bavua mu difesto. Bavua badimona mu bukubi bualu bavua banyunguluka kudi bimanu binene ne kudi musulu. Kolesha ne tshiluilu tshiende bavua pambelu bapanda mukidi bua kutuma mâyi a musulu kukuabu. Mâyi akapueka bikole, basalayi ba bena Pelasa kusabukabu ku makasa. Kadi mmunyi muvua tshiluilu atshi mua kupita bimanu bia Babilona? Anu mukavua mulayi muambe, biibi bia tshimenga bivua bishiya buashi, nunku basalayi bakakuata tshimenga atshi kakuyi diluangana dia mvita.

16. a) Ntshinyi tshivua Yeshaya mulaye tshivua mua kufikila Babilona? b) Mmunyi mutudi bamanye ne: bualu buvua Yeshaya mulaye buvua bukumbane?

16 Yeshaya uvua mulaye ne: muntu nansha umue kavua mua kusombela kabidi mu Babilona to. Wakafunda ne: “Bantu kabakusombelamu nansha kakese, ne kakuikala muaba wa kusombela mu bipungu bionso bia bantu.” (Yeshaya 13:20) Bualu ebu buakakumbana anyi? Muaba uvua Babilona, mu ntanta wa kilometre mitue ku 80 ku sud kua tshimenga tshia Bagdad mu Iraq, udi anu bikulu. Too ne lelu, kakuena muntu udi musombele muaba eu to. Yehowa uvua mukombe Babilona “ne lukombo lua kabutu.”—Yeshaya 14:22, 23. *

Bikulu bia Babilona

17. Bua tshinyi tudi ne bua kueyemena malu onso adi Nzambi mulaye?

17 Dikumbana dia milayi ya bungi ya mu Bible didi dileja ne: tudi ne bua kueyemena malu adi Bible wamba bua matuku atshilualua. Tuikale bajadike ne: Yehowa neakumbaje mulayi wende wa kuvuija buloba mparadizu. (Bala Nomba 23:19.) Eyowa, tudi ne ditekemena dia “muoyo wa tshiendelele uvua Nzambi udi kayi mua kushima mulaye katshia ku kale menemene.”—Tito 1:2. *

BIBLE UDI MUA KUSHINTULULA NSOMBELU WEBE

18. Mmunyi mudi Paulo umvuija “dîyi dia Nzambi”?

18 Tuamanyi ne: kakuena mukanda mukuabu udi bu Bible to. Malu adi mu Bible adi umvuangana ne padiye wakula bua malu a sianse anyi a kale, udi wamba anu malu majalame. Udi kabidi utupesha mibelu mimpe ne udi ne milayi ya bungi ikadi mikumbane. Kadi Bible udi ne bualu bukuabu budiye wenza. Mupostolo Paulo wakafunda ne: “Dîyi dia Nzambi didi ne muoyo, ne bukole.” Bualu ebu budi bumvuija tshinyi?—Bala Ebelu 4:12.

19, 20. a) Mmunyi mudi Bible mua kukuambuluisha bua kumanya tshiudi? b) Mmunyi muudi mua kuleja ne: udi ne dianyisha bua dipa dia Bible?

19 Bible udi mua kushintulula nsombelu webe. Udi mua kukuambuluisha bua wewe kudimanya tshiudi menemene. Udi mua kukuambuluisha bua kujingulula meji adi mu muoyo webe ne biudi umvua munda muebe. Tshilejilu, tudi mua kuela meji ne: tudi banange Nzambi. Kadi bua kujadika ne: tudi bamunange, tudi ne bua kutumikila malu adi Bible wamba.

20 Bible udi bushuwa mukanda wa Nzambi. Mmusue bua ubale mukanda eu, uwulonge ne uwunange. Ikala ne dianyisha bua dipa edi, ne tungunuka ne kulonga Bible. Pashishe neujingulule tshidi Nzambi mulongoluele bantu. Mu nshapita udi ulonda, netulonge malu a bungi adi atangila dilongolola edi.

^ tshik. 6 Bamue bantu badi bamba ne: Bible kena umvuangana to, kadi ki mmuomu to. Bala nshapita wa 7 wa mukanda wa La Bible : Parole de Dieu ou des hommes ?, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

^ tshik. 16 Wewe musue kumanya malu a bungi adi atangila milayi ya mu Bible, udi mua kubala broshire wa Un livre pour tous, mu dibeji dia 27-29, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.

^ tshik. 17 Dibutuka dia Babilona didi anu mulayi umue uvua mukumbane. Udi mua kupeta malu makuabu bua milayi idi yakula bua Yezu Kristo mu Dimanyisha dia ku ndekelu 5.