Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

TSHITUPA 4

Bankambua betu batu penyi?

Bankambua betu batu penyi?

1, 2. Ntshinyi tshidi bantu ba bungi bitabuja bua bantu bakadi bafue?

 BANTU miliyo mivule ba mu Afrike batu bitabuja se: lufu ki ndekelu wa muoyo to, kadi ludi anu dishintuluka patupu, diya bua kutungunuka ne muoyo muaba mukuabu. Ba bungi badi bela meji ne: bankambua babu bakadi bafue mbumbuke muaba udi umueneka baye muaba udi kauyi umueneka, bumbuke pa buloba bua bantu ebu baye muaba udi nyuma (anyi ku bajangi).

2 Bantu badi bela meji ne: bankambua aba, anyi nyuma ta mikishi yabu ke badi bakuba badi ne muoyo ne banemesha nsombelu wa bena mêku abu batshidi ne muoyo pa buloba. Bilondeshile lungenyi elu, nyuma (ta mikishi) ya bankambua mbalunda ba bukole, badi mua kupatuisha bia pa madimi bia bungi, kuenza bua ba muoyo bikale bimpe ne kubakuba ku njiwu. Batu bamba ne: padi bantu babalengulula anyi babafikisha munda, badi bakebesha makenga, masama, bulanda, ne mikuabu njiwu.

3. Mmunyi mutu bamue bantu batendelela bankambua babu?

3 Bantu ba muoyo badi benza malu ne mikiya bua kuambika nyuma (ta mikishi) ya bankambua lumu ne kulama nayi malanda mimpe. Bibidilu ebi bidi bitamba kumuenekela mu bilele bia dijika dia bantu bu mudi diteka dia madilu ne ditshishila dia pa mbelu. Ditendelela nyuma ta mikishi ya bankambua didi dimueneka kabidi mu mishindu mikuabu. Tshilejilu, bamue bantu kumpala kua kunuabu maluvu, batu banji belela bakishi tu-ndambu panshi. Kabidi, batu bashiya bikonono mu luesu anyi ndambu wa biakudia bua palua bankambua babu basangane kantu ka kuela mukana.

4. Ntshinyi tshidi bantu ba bungi bitabuja pa bidi bitangila anyima?

4 Bakuabu batu bitabuja ne: bantu ba muoyo badi ne anyima utu kayi ufua utu ushala ne muoyo kunyima kua lufu lua mubidi. Batu bamba ne: muntu wa malu makane anyima wende udi uya mu diulu anyi mu mparadizu, kadi muena malu mabi anyima wende udi uya mu inferno. Bakuabu batu mene basambakaja lungenyi elu ne bitabataba bia malu a ka-bukulu. Tshilejilu, mu mamanyisha a lufu lua bantu ku televizion, ku bisanji, ne mu bikandakanda, batu imue misangu bamba anyi bafunda ne: kampanda “mmuye ku bajanyi [ta muaba mukuabu]” anyi ne: “mmuye kudi bankambua bende.” Malu onso adi bantu bitabuja aa mmashindamene pa lungenyi lua se: anyima ta nyuma utu ushala ne muoyo kunyima kua lufu lua mubidi. Kadi ntshinyi tshidi Bible wamba bua bualu ebu?

Anyima ne nyuma

5, 6. Bilondeshile Bible, anyima ntshinyi?

5 Bible udi uleja ne: anyima ki ntshintu tshidi munda mua muntu to; anyima ke muntu muine menemene. Tshilejilu, Nzambi pakafukaye Adama, “mulume wakalua anyima wa muoyo.” (Genese 2:7, NW) Kabavua bapeshe Adama anyima nansha; uvua anyima, muntu wetu muena dîna eu.

6 Nunku tudi mua kubala mu Bible ne: anyima idi iledibua. (Genese 46:18) Idi mua kudia anyi kujila biakudia. (Lewitiki 7:20; Musambu 35:13) Anyima itu idila muadi ne ipungila. (Yelemiya 13:17; Yona 2:7) Badi mua kukuata anyima, kumulondakaja bua kumukuata, peshi kumusuika nkanu. (Dutelonome 24:7; Musambu 7:5; 105:18) Mu imue Bible mbakudimune muaku eu bilondeshile muakulu wa ntuadijilu uvuabu bafunde Bible ne: “anyima” mu mvese eyi, padi eku mikuabu mikale ne miaku bu mudi “-a muoyo,” “tshifukibua,” ta “muntu.” Yonso idi yumvuija tshintu tshimue.

7. Mmvese kayi ya mu Bible idi ileja ne: anyima udi mua kufua?

7 Bu mudi anyima muikale muntu muine, nanku padi muntu ufua, anyima udi ufua. Yehezekele 18:4 udi wamba ne: “Muntu [ta anyima] udi wenza bualu bubi, yeye muine neafue.” Bienzedi 3:23 udi wamba pende ne: ‘Muntu [peshi anyima] yonso wapidia kutumikila mêyi a muprofete au nebamubutule munkatshi mua bantu.’ Nenku, anyima ki ntshintu tshitu tshishala ne muoyo kunyima kua lufu lua mubidi to.

8. Nyuma udi munda mua muntu ntshinyi?

8 Nyuma ki ntshintu tshimue ne anyima to. Mu mubidi wa muntu, nyuma mbukole bufidi bua muoyo budi buambuluisha muntu bua kuenza midimu. Nyuma udi bu nzembu. Nzembu idi mua kuendesha vantilatere (tshiamu tshia lupepele) anyi tshia mashika (frigo), kadi kayena yoyi nkayayi mua kunyunguluja lupepele anyi kutalaja bintu to. Mushindu wa muomumue, nyuma udi munda muetu udi utuambuluisha bua kumona, kumvua ne kuela meji. Kadi, nyuma nkayende kêna mua kuenza bualu nansha bumue bua ku malu aa kuoku kakuyi mêsu, matshi ne buongo to. Ke bua tshinyi Bible udi wamba bua muntu ne: ‘Mupuya [anyi nyuma] wende udi upatuka, udi upingana kabidi ku dimfuenkenya diende; mu dituku dine adi malu avuaye upangadija adi ajimina.’​—Musambu 146:4.

9. Ntshinyi tshidi anyima ne nyuma kabiyi bienza?

9 Nenku bilondeshile Bible, ni ng’anyima, ni nnyuma, kakuena tshintu tshidi ku lufu tshishiya mubidi bua kuya kutungunuka ne muoyo muaba wa mu nyuma nansha.

Mushindu udi bafue

10. Ntshinyi tshidi Bible wamba bua bidi bitangila mushindu udi bafue?

10 Bafue badi mushindu kayi? Bu mudi Yehowa ke wakafuka bantu, mmumanye bimpe tshitu tshitufikila patudi tufua. Dîyi diende didi ditulongesha ne: bafue kabena ne muoyo, kabena mua kumvua, kumona, kuakula anyi kuela meji nansha. Bible udi wamba ne:

  •   ‘Bafue kabena bamanye bualu [nansha] bumue.’​—Muambi 9:5.

  •   ‘Dinanga diabu ne lukinu luabu ne mukawu wabu biakajimina kale.’​—Muambi 9:6.

  •   ‘Kakuena mudimu, kakuena kulongolola kua malu, kakuena lungenyi anyi meji ku muaba wa bafue kuudi uya.’​—Muambi 9:10.

11. Kunyima kua Adama mumane kuenza mpekatu, Yehowa wakamuambila tshinyi?

11 Elabi meji bua tshidi Bible wamba pa bidi bitangila Adama nkambua wetu wa kumpala. Yehowa wakenza Adama ne ‘dimfuenkenya dia buloba.’ (Genese 2:7) Bu Adama mutumikile mukenji wa Yehowa, uvua mua kuikala mushale ne muoyo kashidi mu disanka pa buloba apa. Kadi, Adama wakatupa ku mukenji wa Yehowa ne bakamufundila tshibawu tshia lufu. Adama wakaya penyi kunyima kua lufu luende? Nzambi wakamuambila ne: ‘Neupingane mu buloba; wewe wakumushibua mu buloba, wewe udi dimfuenkenya dia buloba, neupingane mu dimfuenkenya dia buloba kabidi.’​—Genese 3:19.

12. Ntshinyi tshiakafikila Adama pakafuaye?

12 Adama uvua penyi bangabanga ne Yehowa kumufukaye ne dimfuenkenya dia buloba? Kavua ku muaba nansha umue to. Kavuaku to. Nenku pavua Yehowa muambe ne: Adama uvua ne bua ‘kupingana ku dimfuenkenya dia buloba,’ uvua usua kumvuija ne: Adama uvua tshiakabidi ne bua kulua katshiyi ne muoyo, kulua anu bu dimfuenkenya dia buloba. Adama kakatungunuka ne muoyo muaba wa mu nyuma nansha. ‘Kakaya’ muaba udi nyuma [ta mikishi] ya bankambua to. Kakaya mu diulu anyi kuya mu inferno to. Kavua kabidi ne muoyo to; kavuaku kabidi nansha.

13. Ntshinyi tshidi tshifikila bantu ne nyama ku lufu?

13 Ke tshitu tshifikila bantu bonso mu tshibungi anyi? Eyowa, ke tshitu tshibafikila. Bible udi wamba ne: ‘[Bantu ne nyama] bayaya ku muaba umue; bonso badi anu dimfuenkenya dia buloba, nebandamuke dimfuenkenya dia buloba kabidi.’​—Muambi 3:19, 20.

14. Nditekemena kayi didiku bua bafue?

14 Bible udi ulaya ne: Nzambi neabishe bafue bua kuikalabu ne muoyo mu mparadizu pa buloba. (Yone 5:28, 29; Bienzedi 24:15) Kadi tshikondo atshi tshitshidi kumpala. Mpindieu bafue mbalale mu lufu. (Yone 11:11-14) Katuena ne bua kubatshina anyi kubatendelela, bualu kabena mua kutuambuluisha anyi kutuenzela bibi.

15, 16. Mmunyi mudi Satana ufika ku ditabijija bantu ne: bafue ki mbafue tshia bushuwa to?

15 Lungenyi lua se: katutu tufua tshia bushuwa mbualu bua dishima budi Satana Diabolo utangalaja. Bua kutuishaye bantu ne bualu bua mafi ebu, yeye ne ba-demon bende badi benza bua bantu bafike ku ditaba se: nyuma ya bafue ke idi ikebesha masama ne ntatu mikuabu. Bualu bulelela budi se: imue ntatu mmikebesha anu kudi ba-demon nkayabu. Kabidi mbulelela se: imue ntatu kayena ifumina ku bifukibua bidi kabiyi bia panu to. Kadi kuamba ne: dikenga didi mua kutukuata didi mua kufumina kudi bafue ndishima.

16 Kudi mukuabu mushindu udi ba-demon bakeba bua kufikisha bantu ku diela meji ne: tshidi Bible wamba bua bafue ki ntshiotshi to. Badi bashimakaja bantu mu dibafikisha ku diela meji ne: bavua bamone anyi bayukile ne bafue. Ba-demon badi benza nunku ne bikena-kumona, bilota ne bena mbuku anyi ne mikuabu mishindu. Kadi bantu kabatu bayukila ne bafue to, badibu bayukila nabu mba-demon badi bashima mudibu bikale bantu bakadi bafue. Ke bua tshinyi Yehowa udi upisha ne muoyo umue batempi ba mbuku ne bantu badi bebeja bafue malu.​—Dutelonome 18:10-12; Zekâya 10:2.