Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 14

Yehowa mmufile “tshia kupikulangana natshi pa muaba wa bantu ba bungi”

Yehowa mmufile “tshia kupikulangana natshi pa muaba wa bantu ba bungi”

1, 2. Bible udi umvuija nsombelu udi nende bukua bantu mushindu kayi? Ntshintu kayi tshimuepele tshidi mua kubapatulamu?

 MUPOSTOLO Paulo wakumvuija nsombelu mukuate luse utudi lelu wamba ne: “Bifukibua bionso bidi bitungunuka ne kutua mikemu popamue ne kukenga popamue too ne mpindieu.” (Lomo 8:22) Bua dimona dia bantu, mbienze anu bu ne: kakuena tshikuabu tshia kuenza bua makenga, bua bubi ne bua lufu to. Kadi Yehowa yeye kena bu bantu badi kabayi ne bukole bua kujikija malu aa to. (Nomba 23:19) Nzambi wa buakane mmutulongoluele mushindu wa kutupatula mu makenga. Badi babikila mushindu au ne: tshia kupikulangana natshi.

2 Tshia kupikulangana natshi ndipa ditambe bunene didi Yehowa mupeshe bantu. Tshiotshi ke tshidi mua kutupikula ku bubi ne ku lufu. (Efeso 1:7) Tshiotshi ke nshindamenu wa ditekemena dia muoyo wa kashidi mu diulu anyi mu Mparadizu pa buloba. (Luka 23:43; Yone 3:16; 1 Petelo 1:4) Kadi tshia kupikulangana natshi ntshinyi? Tshidi tshitulongesha tshinyi bua buakane butambe bunene bua Yehowa?

Tshiakenza bua bafile tshia kupikulangana natshi

3. a) Bua tshinyi bivua bikengela bua bafile tshia kupikulangana natshi? b) Bua tshinyi Nzambi kavuaku mua kutekeshila bana ba Adama tshibawu tshivuaye mukose?

3 Bubi bua Adama ke buvua buenze bua bafile tshia kupikulangana natshi. Pavua Adama mutombokele Nzambi, wakashiya ndelanganyi yende ku bupika bua masama, bua makenga, bua tunyinganyinga ne bua lufu. (Genese 2:17; Lomo 8:20) Nzambi kavua mua kulonda kudilakana kua bantu bua kubatekeshila tshibawu tshivuaye mubakosele tshia lufu to, bualu kuenza nanku kuvua mua kubengangana ne dîyi diende dia ne: “Difutu dia mpekatu ndufu.” (Lomo 6:23) Bu Yehowa mushipe mikenji yende yeye muine ya buakane, nunku kuvua mua kuikala malu makondakane ne dishipa dia mikenji mu diulu ne pa buloba kakuyi mushindu to.

4, 5. a) Mmunyi muvua Satana mushiminyine Nzambi malu? Bua tshinyi Yehowa kavua mua kushala muvunge maboko mu buluishi abu? b) Mbualu kayi buvua Satana mushiminyine bantu ba Yehowa?

4 Anu mutuvua bamone mu Nshapita wa 12, buntomboji bua mu Edene buvua bujule kabidi bilumbu bibupite ne buobu buine. Satana wakanyangila Nzambi lumu, kuambaye mudiye muena mafi ne mukokeshi muena luonji utu utuminangana dîyi ne uvua mupale bifukibua biende budikadidi. (Genese 3:1-5) Pavua Satana mudimone bu uvua mupangishe Yehowa disua diende dia kuwuja buloba ne bantu bakane, wakamuangata kabidi bu ne: uvua mupangile bualu. (Genese 1:28; Yeshaya 55:10, 11) Bu Yehowa mushale muvunge anu maboko mu buluishi buonso ebu, nunku bifukibua biende bia bungi bia lungenyi kabivua kabidi mua kutamba kuangata nkokeshilu wende ne mushinga to.

5 Satana wakashiminyina kabidi bantu ba Nzambi malu, ubamba muvuabu benzela Nzambi mudimu anu bua kupetabu bintu, kabidi ne: bobu badidinge bapete anu makenga, kakuvua uvua mua kushala mumulamate to. (Yobo 1:9-11) Malu aa avua ne mushinga wa bungi kupita ntatu idi nayi bukua bantu. Yehowa wakadimona muenzejibue bua kutuisha mashimi a Satana ku ndekelu. Kadi mmunyi muvua Nzambi mua kujikija bilumbu ebi ne kusungila kabidi bukua bantu?

Tshia kupikulangana natshi ntshintu tshidi tshiakanangane

6. Mmiaku kayi idi mu Bible idi yumvuija mushindu udi Nzambi usungila nawu bantu?

6 Mushindu wa kujikija bilumbu ebi uvua Yehowa musungule mbualu bua luse lua bungi menemene ne bua buakane bua dikema buvua muntu nansha umue kayi mua kuelela meji to. Tshidibi, mushindu au uvua muimpe mupepele wa katshia! Batu bawukudimuna kabidi ne: dipikula, dilengejibua, disumba, dilengejangana, dibuikidilangana. (Misambu 49:8, dimanyisha; Danyele 9:24; Galatiya 3:13; Kolosayi 1:20; Ebelu 2:17) Muaku udi mua kutamba kumvuija bimpe bualu ebu nguvua Yezu mutele pakambaye ne: “Muana wa muntu wakalua, ki mbua bamuenzele mudimu to, kadi mbua kuenzela bakuabu mudimu ne kufila muoyo wende bu tshia kupikulangana natshi [mu Greke: lytron] pa muaba wa bantu ba bungi.”—Matayi 20:28.  

7, 8. a) Mu Bible, “tshia kupikulangana natshi” tshidi tshiumvuija tshinyi? b) Mmu mushindu kayi mudi tshia kupikulangana natshi tshikale ne lungenyi lua diakanangana?

7 Tshia kupikulangana natshi ntshinyi? Muaku wa mu tshiena Greke udibu bangate muaba eu mmufumine ku muaku wa pa muanda udi umvuija “kusulula, kulekelela.” Bavua batela muaku eu bua kuakula bua makuta avuabu bafuta bua kulekelelabu bantu bavuabu bakuate mu mvita. Nunku, mu kabujima, badi mua kumvuija tshia kupikulangana natshi bu tshintu tshidibu bafuta bua kukula tshintu tshikuabu. Mu mikanda ivuabu bafunde mu tshiena Ebelu, muaku udibu bakudimune ne: “tshia kupikulangana natshi” (kopher) mmufumine ku muaku wa pa muanda udi umvuija “kubuikila.” Bualu ebu budi butuambuluisha bua kumvua ne: kupikula kudi kumvuija kabidi kubuikila mibi.—Misambu 65:3.

8 Ke bualu kayi nkonga miaku kampanda udi uleja ne: muaku eu (kopher) “utu umvuija misangu yonso tshintu tshidi tshiakanangane ne,” anyi tshikumbanangane. (Theological Dictionary of the New Testament) Tshilejilu, tshibuikidiji tshia mushete wa tshipungidi tshivua tshikumbanangane nawu, tshiwubuikila wonso bimpe. Bia muomumue, bua kupikula bantu anyi kubabuikidila bubi, bidi bikengela bua tshidibu bafuta tshikale ne mushinga mukumbanangane ne malu onso adi bubi bukebeshe anyi uabuikila bimpe menemene. Ke bualu kayi mukenji uvua Nzambi muelele bena Isalele uvua wamba ne: “Nebafile muoyo ku muoyo, dîsu ku dîsu, dînu ku dînu, tshianza ku tshianza, dikasa ku dikasa.”—Dutelonome 19:21.

9. Bua tshinyi bena lulamatu bavua balambula milambu ya nyama? Yehowa uvua uyimona bishi?

9 Bena lulamatu ba kubangila ku Abele bavua balambula Nzambi milambu ya nyama. Nunku, bavua baleja muvuabu badimanye muvuabu bena mibi ne muvuabu dijinga ne dipikudibua, baleja kabidi muvuabu bitabuja mulayi wa Nzambi wa dipikudibua ku diambuluisha dia “muana” anyi kankanunuina. (Genese 3:15; 4:1-4; Lewitiki 17:11; Ebelu 11:4) Yehowa wakanyisha milambu eyi ne kuanyishaye kabidi batendeledi bende abu. Tshidibi, milambu ya nyama ivua ne tshivuayi ileja. Nyama kayena mua kubuikila bubi bua muntu to, bualu muntu mmuyipite. (Misambu 8:4-8) Ke padi Bible wamba ne: “Mashi a ngombe milume ne a mbuji kaena mua kumbusha mpekatu nansha kakese.” (Ebelu 10:1-4) Milambu ayi ivua anu tshimfuanyi patupu tshia mulambu mulelela wa kupikula nawu bantu utshivua kumpala.

“Tshia kupikulangana natshi tshidi tshikumbanangane”

10. a) Mupikudianganyi uvua ne bua kukumbanangana ne nganyi? Bua tshinyi? b) Bua tshinyi bivua bikengela anu mulambu wa muntu umuepele?

10 Mupostolo Paulo wakamba ne: “Bantu bonso [badi] bafua mu Adama.” (1 Kolinto 15:22) Nunku, tshia kupikulangana natshi tshivua tshilomba bua muntu mupuangane anu muvua Adama afue. (Lomo 5:14) Kakuvua tshifukibua tshikuabu tshivua mua kukumbanangana ne buakane bua Nzambi to. Anu muntu mupuangane uvua kayi mupie tshibawu tshia lufu lua mu Adama ke uvua mua kufila “tshia kupikulangana natshi tshidi tshikumbanangane,” mmumue ne: tshiakanangane menemene ne Adama. (1 Timote 2:6) Kabivua anu bikengela bua bantu miliyo bungi bumue ne bua ndelanganyi yonso ya Adama bafue bua kushisha kuyipikula to. Mupostolo Paulo wakumvuija ne: “Mpekatu mubuele mu ba pa buloba kupitshila kudi muntu umue [Adama], ne lufu lubuele bua mpekatu.” (Lomo 5:12) “Bu muvua lufu lufumine kudi muntu umue,” Nzambi wakalongolola bua bukua bantu bupikudibue “kudi muntu umue.” (1 Kolinto 15:21) Mushindu kayi nanku?

“Tshia kupikulangana natshi tshidi tshikumbanangane” bua bantu bonso

11. a) Mmunyi muvua mupikudianganyi mua “kulabuila muntu yonso lufu”? b) Bua tshinyi tshia kupikulangana natshi katshivua mua kupikula Adama ne Eva? (Tangila dimanyisha dia kuinshi kua dibeji.)

11 Yehowa wakalongolola bua muntu mupuangane kampanda kulambula muoyo wende ku budisuile. Bilondeshile Lomo 6:23, “difutu dia mpekatu ndufu.” Pavua mupikudianganyi ulambula muoyo wende, uvua ‘ulabuila muntu yonso lufu.’ Mu mêyi makuabu, uvua ufuta difutu dia bubi bua Adama. (Ebelu 2:9; 2 Kolinto 5:21; 1 Petelo 2:24) Bilondeshile mikenji, bualu ebu buvua mua kushintuluisha malu dikema. Pavua tshia kupikulangana natshi kutshiumbushila ndelanganyi ya Adama idi ne butumike tshibawu tshia lufu, tshivua tshijomuena bukole bua bubi anu ku miji yabu. aLomo 5:16.

12. Fila tshilejilu tshia mudi kufuta dibanza dimuepele mua kuambuluisha bantu ba bungi.

12 Fuanyikijabi ne: udi musombele mu tshimenga mudi bantu ba bungi benza mudimu mu tshiapu kampanda tshinene. Badi banufuta nabu bimpe, banulame bimpe, mmumue ne: too ne padi tshiapu tshikanga midimu yatshi. Bualu buditshi tshikangila midimu yatshi mbua ne: mulombodi watshi mmutshituishe panshi bua muvuaye wiba makuta. Diakamue, wewe ne bena mudimu nenu kubanga kutata, kanuyi mua kufuta nzubu ne mabanza makuabu. Balume, bakaji, bana ne bavuabu bangate mabanza badi babanga kukenga pabu anu bua buivi bua muntu umue au. Kudiku mushindu wa kubambuluisha anyi? Eyowa! Mubanji mukuabu wa muoyo muimpe udi ulaya bua kubambuluisha. Mmumanye mushinga udi nawu tshiapu atshi. Udi kabidi umvuila bena mudimu ba bungi badimu luse ne mêku abu. Ke yeye kulongolola bua kufuta dibanza didi tshiapu atshi nadi bua midimu kutuadijilula. Difuta dia dibanza dimue adi didi diambuluisha bena mudimu ba bungi ne mêku abu ne bena mabanza avuabu bangate. Bia muomumue, difuta dia dibanza dia Adama didi padi diambuluisha bantu miliyo bungi kabuyi kubala.

Nnganyi uvua ufila tshia kupikulangana natshi?

13, 14. a) Leja muvua Yehowa mufile tshia kupikula natshi bukua bantu. b) Nnganyi udibu bafuta tshia kupikulangana natshi? Bua tshinyi bivua bikengela anu kutshifuta?

13 Anu Yehowa nkayende ke uvua mua kufila “Muana wa mukoko . . . udi umbusha mpekatu wa ba pa buloba.” (Yone 1:29) Kadi Nzambi kavua musungule muanjelu kayi yonso bua kusungila bantu to. Kadi wakatuma uvua mua kujikija malu a dishima avua Satana mushiminyine bantu ba Nzambi, kuajikija kashidi. Bushuwa, Yehowa wakadikengesha bikole pakatumaye Muanende mulela umuepele “uvuaye nangananga mutambe kunanga.” (Nsumuinu 8:30) Muana wa Nzambi “wakadivuija tshianana” bu muntu wa pa buloba ku budisuile. (Filipoyi 2:7) Yehowa wakenza tshishima, kuelaye muoyo wa Muanende muan’abute wa mu diulu mu difu dia Mariya, nsongakaji muena Yuda utshivua kamama. (Luka 1:27, 35) Pavuaye uledibua, bavua mua kumubikila ne: Yezu. Kadi bilondeshile mikenji, uvua ne bua kubikidibua ne: Adama muibidi, bualu uvua mupuangane anu bu Adama. (1 Kolinto 15:45, 47) Nunku, Yezu uvua mua kudifila yeye muine bu mulambu wa kupikula nawu bantu balela mu bubi.

14 Nnganyi uvuabu bafuta tshia kupikulangana natshi atshi? Misambu 49:7 udi wamba patoke ne: “Nzambi” ke udibu batshifuta. Kadi Yehowa ki nyeye muine uvua mudianjile kulongolola bua kutshifila anyi? Bidi nanku. Kadi bualu ebu kabuena bupepeja mushinga wa tshia kupikulangana natshi, bienze anu bu mudimu wa tshidimudimu anyi wa tshidingishilu wa kushintakaja bintu patupu, bu padi muntu upatula makuta mu mpaya umue uela mu mukuabu nansha. Tumanye ne: difila dia tshia kupikulangana natshi ki ndishintakaja dia bintu bidi bimueneka to, kadi nkufutangana kua mu malu a mikenji. Pavua Yehowa ufila tshia kupikulangana natshi, nansha muvuaye mua kudikengesha bikole, uvua uleja mudiye mulamate ku buakane buende bupuangane mulamatshilamu.—Genese 22:7, 8, 11-13; Ebelu 11:17; Yakobo 1:17.

15. Bivua bikengela bua Yezu kukenga ne kufua bua tshinyi?

15 Mu tshidimu tshia 33, Yezu Kristo wakitaba bua kutantamena diteta dibi ditambe diakafikisha ku difuta dia tshia kupikulangana natshi. Wakitaba bua bamukuate bua malu a mafi avuabu bamubande nawu, ne bamushipele ku mutshi. Bivuaku bikengela menemene bua Yezu kukengaye bibi nunku anyi? Eyowa, bualu bivua bikengela kukosa tshilumbu tshivuabu bajule bua muoyo mutoke wa batendeledi ba Nzambi. Mona ne: Nzambi kavua mulekele bua Helode kushipaye Yezu patshivuaye muana mutoke to. (Matayi 2:13-18) Kadi pakakola Yezu, uvua mukumbane bua kukandamena buluishi bukole bua Satana muikale mumanye bimpe menemene malu avua mu tshialu. b Pakashala Yezu ‘ne lulamatu, kayi bualu, kayi munyanguke, mutapuluke ne bena mpekatu’ nansha muvuabu bamukengesha bibi bitambe, wakaleja mu mushindu wa dikema bua kashidi ne: Yehowa udi ne bantu batu bashala anu bamulamate padibu mu mateta. (Ebelu 7:26) Ke bualu kayi kumpala kua Yezu kufuaye, wakela dîyi dia katshimu wamba ne: “Bualu buakumbanyi!”—Yone 19:30.  

Dijikija dia mudimu wende wa bupikudi

16, 17. a) Mmunyi muvua Yezu mutungunuke ne mudimu wende wa bupikudi? b) Bivua bimpe bua Yezu kumueneka “kumpala kua Nzambi bua bualu buetu” bua tshinyi?

16 Yezu uvua kabidi ne bua kujikija mudimu wende wa bupikudi. Dituku disatu Yezu mumane kufua, Yehowa wakamubisha ku lufu. (Bienzedi 3:15; 10:40) Pakenza Yehowa bualu bua dikema ebu, kavua anu mufute Muanende bua muvuaye mumuenzele mudimu ne lulamatu to, kadi wakamupesha mushindu wa kujikija mudimu wende wa bupikudi bu Muakuidi Munene wa Nzambi. (Lomo 1:4; 1 Kolinto 15:3-8) Mupostolo Paulo wakumvuija ne: “Pavua Kristo mulue bu muakuidi munene . . . kavua mubuele muaba wa tshijila ne mashi a mbuji ya mpumbu ne a bana balume ba ngombe to, kadi wakabuelamu ne mashi ende nkayende musangu umue bua kashidi, kutupetelaye dilekedibua dia tshiendelele. Bualu Kristo kavua mubuele muaba wa tshijila muenza ku bianza udi tshimfuanyi tshia muaba mulelela, kadi uvua mubuele mu diulu muine, bienza bua amueneke mpindieu kumpala kua Nzambi bua bualu buetu.”—Ebelu 9:11, 12, 24.

17 Kristo kavua mua kuya ne mashi ende mu diulu to. (1 Kolinto 15:50) Kadi wakaya ne tshivua mashi au aleja: bilondeshile mikenji, mmushinga wa mulambu wa muoyo wende mupuangane wa buntu. Pashishe, pakafikaye kumpala kua Nzambi, wakamuleja mushinga wa muoyo wende au bu tshia kupikula natshi bukua bantu bena mibi. Yehowa wakitaba mulambu au anyi? Eyowa. Wakaleja muvuaye muwitabe mu Pentekoste wa mu tshidimu tshia 33 pavua nyuma muimpe mupuekele bayidi 120 ku Yelushalema. (Bienzedi 2:1-4) Nansha muvua muanda eu wenza disanka, uvua anu ntuadijilu wa malu mimpe a dikema adi tshia kupikulangana natshi tshibapetesha.

Masanka adi tshia kupikulangana natshi tshitupetesha

18, 19. a) Mbisumbu kayi bibidi bidi ne diakalenga dia kulengejangana ne Nzambi mu mashi a Kristo? b) Mmasanka kayi adi badi mu “musumba munene wa bantu” bapeta mpindieu ne mu matuku atshilualua?

18 Mu mukanda uvua mupostolo Paulo mufundile bena Kolosayi, wakamba ne: Nzambi wakanyisha bua kulengejangana ne bintu bikuabu bionso mu Kristo pa kukeba nabi ditalala mu mashi a Yezu avuaye mupuekeshe ku mutshi wa makenga. Paulo udi umvuija kabidi ne: dilengejangana edi didi ditangila bisumbu bibidi bia bantu: tshia “bintu bia mu diulu” ne tshia “bintu bia pa buloba.” (Kolosayi 1:19, 20; Efeso 1:10) Tshisumbu tshia kumpala ntshia bena Kristo 144 000 badi ne ditekemena dia kuikala bakuidi ne bakalenge mu diulu bakokesha buloba pamue ne Yezu Kristo. (Buakabuluibua 5:9, 10; 7:4; 14:1-3) Nebenze nabu mudimu wa kupetesha bantu bena butumike masanka adi afumina ku tshia kupikula natshi bantu ku kakese ku kakese munkatshi mua bidimu 1 000.—1 Kolinto 15:24-26; Buakabuluibua 20:6; 21:3, 4.

19 “Bintu bia pa buloba” mbantu badi bobu ne ditekemena dia kuikala ne muoyo mupuangane mu Mparadizu pa buloba. Buakabuluibua 7:9-17 udi uleja ne: badi “musumba munene wa bantu” bapanduka ku “dikenga dinene” dialua. Kadi kabena anu bindila too ne tshikondo atshi bua kushishabu kupeta masanka adi tshia kupikula natshi bantu tshipetesha to. Bakadi bamane ‘kusukula mizabi yabu, bayitokeshe mu mashi a Muana wa mukoko.’ Bu mudibu bitabuja tshia kubapikula natshi etshi tshifila ne dinanga, tshidi tshibapetesha masanka nansha mpindieu. Bakadi bamane kubadibua bakane bu balunda ba Nzambi. (Yakobo 2:23) Mulambu wa Yezu mmubambuluishe bua ‘kusemena ku nkuasa wa bukalenge wa ngasa ne dikima dia kuakula.’ (Ebelu 4:14-16) Padibu batupakana benza bibi, badi babafuila luse lulelela. (Efeso 1:7) Nansha mudibu bena mapanga, badi ne kondo ka muoyo kakezuke. (Ebelu 9:9; 10:22; 1 Petelo 3:21) Dilengejangana diabu ne Nzambi ki mbualu butshidibu bindile to, kadi mbualu budi buenda buenzeka! (2 Kolinto 5:19, 20) Mu Bukokeshi bua bidimu 1000, “nebapikudibue kabidi ku bupika bua dibola” ku kakese ku kakese, ne ndekelu wa bionso “nebapete budikadidi bua butumbi bua bana ba Nzambi.”—Lomo 8:21.

20. Wewe welangana meji bua tshia kupikulangana natshi bidi mua kukuenzela tshinyi?

20 “Tudi tuela Nzambi tuasakidila ku butuangaji bua Yezu Kristo” bua tshia kutupikulangana natshi etshi! (Lomo 7:25) Ntshipepele bua kutshiumvua, kadi tshikale ne malu male adi atusaka bua kuleja Nzambi kanemu kakole. (Lomo 11:33) Tuetu tuelela tshia kupikula natshi bantu etshi meji ne dianyisha dionso, nebilenge mioyo yetu, ne nebikale anu bitusemeja pabuipi ne Nzambi wa buakane. Anu bu mufundi wa misambu, tudi ne malu majalame adi atusaka bua kutumbisha Yehowa udi “munange buakane ne kulumbuluisha kuakane.”—Misambu 33:5.

a Tshia kupikulangana natshi katshivua mua kupikula Adama ne Eva to. Mikenji ya Mose ivua yamba bua muntu uvua ushipangana ku bukole ne: “Kanuena ne bua kuangata tshintu tshia kupikula natshi muoyo wa mushipianganyi udi mukumbanyine lufu to.” (Nomba 35:31) Bushuwa, Adama ne Eva bavua bakumbanyine lufu bualu bavua babenge kutumikila Nzambi ku bukole ne bamanye tshivuabu benza. Nunku, bakadipangisha ditekemena dia muoyo wa kashidi.

b Bua Yezu kukumbana bua kumbusha bubi bua Adama, kabivua bikengela yeye kufua muana mupuangane to, kadi uvua ne bua kuikala muntu mukole mupuangane. Vuluka ne: Adama uvua muenze bubi ku bukole, mumanye bimpe tshivuaye wenza ne ntatu ivua mua kumueneka. Nanku bua Yezu kuluaye “Adama wa ndekelu” ne kubuikilaye bubi abu, bivua bikengela bua angate dipangadika dia buntu bukole dia mumanye tshivuaye wenza bua kulama muoyo wende mutoke kudi Yehowa. (1 Kolinto 15:45, 47) Mushindu au ke uvua nsombelu mujima wa lulamatu wa Yezu ne lufu luende lua mulambu bilue bu “tshienzedi tshimue tshia buakane.”—Lomo 5:18, 19.