Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 28

“Wewe nkayebe ke udi muena lulamatu”

“Wewe nkayebe ke udi muena lulamatu”

1, 2. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: Mukalenge Davidi uvua mumanye muvua bantu mua kupanga lulamatu?

 MUKALENGE Davidi uvua mumanye muvua bantu mua kupanga lulamatu. Tshikondo kampanda tshivua bukokeshi buende mu kayumbayumba, bena mu tshisamba tshiende bakuabu bakamuelela tshifufu. Pashishe, bamue bantu bavuaye wangata bu bena diende bakamutungila. Tuangate tshilejilu tshia Mikala, mukaji wa Davidi wa kumpala. Ku ntuadijilu, “uvua munange Davidi,” ne kakuyi mpata, uvua umuambuluisha mu midimu yende ya bukalenge. Kadi pashishe “yeye kubanga kumupetula mu muoyo wende,” kufika too ne ku dimumona “anu mutu muntu udi kayi ne lungenyi.”—1 Samuele 18:20; 2 Samuele 6:16, 20.

2 Kuvua kabidi Ahitofele uvua upesha Davidi mibelu. Davidi uvua wangata mibelu yende ne mushinga anu bu ne: ivua ifumina kudi Yehowa. (2 Samuele 16:23) Kadi muntu uvuaye weyemena eu wakalua kumutungila, kudisangishaye ne bantu bavua baluisha Davidi. Kadi nnganyi uvua ku mutu kua baluishi abu? Mmuanende Abashaloma. Abashaloma eu uvua wenda ukeba mushindu wa ‘kuiba mioyo ya bantu ba mu Isalele,’ bua kudivuijaye muluishi wa tatuende. Buluishi bua Abashaloma buakakola menemene, kufikishabi mukalenge Davidi ku dinyema bua kusungila muoyo wende.—2 Samuele 15:1-6, 12-17.

3. Davidi uvua ne dishindika kayi?

3 Kuvuaku muntu uvua mushale ne lulamatu kudi Davidi anyi? Munkatshi mua ntatu yende yonso ayi, Davidi uvua mumanye ne: kuvua muntu. Nnganyi au? Yehowa Nzambi. Davidi wakamba bua Yehowa ne: “Kudi muntu udi ne lulamatu, wewe udi wenza malu ne lulamatu.” (2 Samuele 22:26) Lulamatu ntshinyi? Mmunyi mudi Yehowa ufila tshilejilu mu tshilumbu tshia lulamatu?

Lulamatu ntshinyi?

4, 5. a) “Lulamatu” ntshinyi? b) Mmunyi mudi kuikala ne lulamatu kushilangane ne kuikala wa kueyemenyibua?

4 Mu mikanda ivuabu bafunde mu tshiena Ebelu, “lulamatu” mbulenga budi bulamata ku tshintu kampanda ne dinanga dionso too ne padi tshipatshila tshidi tshitangila tshintu atshi tshikumbana. Kuikala ne lulamatu nkupite kuikala muntu wa kueyemenyibua. Muntu udi mua kuikala wa kueyemenyibua anu bualu mmuenzejibue bua kuenza bualu kampanda. Kadi lulamatu ludi lufumina ku dinanga. a Pashishe kabidi, badi mua kuamba mudi bintu bidi kabiyi ne muoyo bikale bia kueyemenyibua. Tshilejilu, mufundi wa misambu wakabikila ngondo ne: “ntemu wa lulamatu muulu” bua mutuyi ubala anu pa dîba butuku. (Misambu 89:37) Kadi kabena mua kuamba bua ngondo ne: udi ne lulamatu to. Bua tshinyi? Bualu lulamatu ludi lufumina ku dinanga, ne bintu bidi kabiyi ne muoyo kabiena mua kuleja dinanga to.

Badi babikila ngondo ne: mumanyi wa kueyemenyibua, kadi anu bifukibua bidi ne muoyo ne meji ke bidi mua kuikala ne lulamatu lua buena lua Yehowa

5 Mushindu udi Bible wakula bua lulamatu udi uleja ne: lulamatu nngikadilu wa musangelu. Ngikadilu eu udi uleja ne: kudi malanda pankatshi pa muntu udi ne lulamatu ne muntu udibu baluleja. Lulamatu lua mushindu eu lutuku kashidi. Kaluena bu mavuala a mbuu adi lupepele lutuma eku ne eku to. Kadi lulamatu (anyi dinanga dia lulamatu) ndushindame ne ludi ne bukole bua kutantamena ntatu mikole.

6. a) Ntshinyi tshitudi mua kuamba bua lulamatu lelu pa buloba? Mmunyi mudi Bible uleja bualu ebu? b) Mmushindu kayi muimpe utudi mua kumanya tshidi lulamatu lumvuija? Bua tshinyi?

6 Bushuwa, lulamatu lua nunku kaluenaku lua bungi lelu to. Misangu ya bungi balunda batu “pabuipi bua kuzazangana.” Tudi kabidi tutamba kumvua bakula bua bena dibaka badi balekela bena dibaka nabu. (Nsumuinu 18:24; Malaki 2:14-16) Bienzedi bia dipanga lulamatu mbivulangane ne bidi mua kutufikisha ku diamba mêyi a muprofete Mika aa: “Muena lulamatu mmujimine pa buloba.” (Mika 7:2) Nansha mudi bantu kabayi ne lulamatu misangu ya bungi, Yehowa yeye udi nalu lua bungi. Bulelela, mushindu muimpe wa kumanya tshidi lulamatu lumvuija nkukonkonona mushindu udi Yehowa uleja ngikadilu eu udi ufumina ku dinanga.

Yehowa udi ne lulamatu ludi kaluyi kuelekeja

7, 8. Bua tshinyi tudi mua kuamba ne: Yehowa nkayende ke muena lulamatu?

7 Bible udi wamba bua Yehowa ne: “Wewe nkayebe udi muena lulamatu.” (Buakabuluibua 15:4) Bua tshinyi bidi nanku? Bantu ne banjelu kabatu baleja pabu lulamatu lukole mu bikondo kampanda anyi? (Yobo 1:1; Buakabuluibua 4:8) Kadi netuambe tshinyi bua Yezu Kristo? Kena “muena lulamatu” wa Nzambi anyi? (Misambu 16:10) Kadi mmunyi mudibu bamba ne: Yehowa yeye nkayende ke muena lulamatu?

8 Tshia kumpala, tuvuluke ne: lulamatu ludi lufumina ku dinanga. Bu mudi ‘Nzambi dinanga,’ muikale uleja tshidi dinanga menemene, nnganyi mukuabu udi mua kuikala ne lulamatu kupita Yehowa? (1 Yone 4:8) Bulelela, banjelu ne bantu badi mua kuleja ngikadilu ya Nzambi, kadi anu Yehowa nkayende ke udi ne lulamatu lupite bukole. Bu mudiye “Wa Kale wa Matuku a Bungi,” mmuleje lulamatu mutantshi mule menemene kupita bifukibua biende bionso bia pa buloba anyi bia mu diulu. (Danyele 7:9) Ke bualu kayi Yehowa ke udi ufila tshilejilu tshitambe buimpe tshia lulamatu. Udi uleja ngikadilu eu mu mushindu udi tshifukibua tshiende nansha tshimue katshiyi mua kuleja to. Tumonayi bimue bilejilu.

9. Mmushindu kayi udi Yehowa uleja “lulamatu mu bionso bidiye wenza”?

9 Yehowa “udi ne lulamatu mu bionso bidiye wenza.” (Misambu 145:17) Mmu mushindu kayi? Misambu 136 udi wandamuna padiyi utela malu avua Yehowa muenze bua kusungila bantu bende, bu mudi pavuaye mupandishe bena Isalele ku Mbuu Mukunze. Mvese yonso wa mu Musambu eu udi ushindika tshiambilu etshi: “Dinanga diende dia lulamatu didi dishalaku kashidi.” Musambu eu udi kabidi mu “ Nkonko ya kuelela meji” idi mu dibeji dia 289. Wewe mubale mvese eyi, neukeme bua bungi bua mishindu idi Yehowa uleja bantu bende lulamatu. Eyowa, Yehowa udi uleja lulamatu kudi basadidi bende ba lulamatu padiye uteleja miadi yabu ne ubambuluisha mu tshikondo tshiakanyine. (Misambu 34:6) Yehowa udi uleja basadidi bende dinanga dia lulamatu didi kadiyi ne ndekelu padibu bashala ne lulamatu kudiye.

10. Mmunyi mudi Yehowa uleja mudiye mulamate ku mikenji yende?

10 Yehowa udi uleja kabidi basadidi bende lulamatu padiye ushala mulamate ku mikenji yende. Yehowa mmushilangane ne bantu bakuabu badi bashintuluka bilondeshile ngenyi yabu anyi mushindu udibu badiumvua. Yeye kena ushintuluka mu mushindu udiye umona tshidi tshimpe ne tshidi tshibi to. Munkatshi mua bidimu binunu ne binunu, lungenyi luende ki ndushintuluke pa bidi bitangila bintu bu mudi malu a mîdima, ditendelela dia mpingu ne dishipangana. Wakamba ku butuangaji bua muprofete Yeshaya ne: “Too ne panudi nukola, meme nengikale anu muomumue.” (Yeshaya 46:4) Ke bualu kayi tudi ne bua kuikala bashindike ne: netupete diakalenga tuetu tulonda mibelu mimpe idi mu Dîyi dia Nzambi.—Yeshaya 48:17-19.

11. Fila bilejilu bidi bileja mudi Yehowa ne lulamatu mu dikumbaja dia malu adiye mulaye.

11 Yehowa udi uleja kabidi lulamatu luende padiye ukumbaja malu adiye mulaye. Yeye muambe ne: bualu kampanda nebuenzeke, budi buenzeka. Ke bualu kayi Yehowa wakamba ne: “Dîyi didi dipatuka mukana muanyi kadiakupingana kundi kakuyi bipeta, kadi nedikumbaje bushuwa bualu buonso budi bunsankisha, ne diodi nedikumbaje bushuwa bualu bundi ndituma bua kuenza.” (Yeshaya 55:11) Padi Yehowa ukumbaja malu adiye mulaye udi uleja mudiye ne lulamatu kudi bantu bende. Kena ubalaya, bashala bindile ne muoyo kulukulu tshintu tshidiye kayi musue kukumbaja to. Bua mushindu udi Yehowa muende lumu mu dikumbaja malu adiye ulaya, musadidi wende Yoshua wakafika ku diamba ne: “Bualu nansha bumue bua ku malu mimpe onso avua Yehowa mulaye nzubu wa Isalele kabuakapanga kukumbana; onso akakumbana.” (Yoshua 21:45) Nunku, katutshinyi ne: Yehowa udi mua kutuela mâyi ku makasa, ulaya tshintu, upanga mua kutshikumbaja to.—Yeshaya 49:23; Lomo 5:5.

12, 13. Mmu mishindu kayi mudi lulamatu lua Yehowa luikalaku tshiendelele?

12 Anu bu mutuvua bamone mu bikoso bishale, Bible udi utuambila ne: lulamatu lua Yehowa ludiku “kashidi.” (Misambu 136:1) Mmu mushindu kayi? Mmu mushindu wa ne: dibuikidilangana dia mibi dia Yehowa didiku tshiendelele. Anu bu mutuvua bamone mu Nshapita wa 26, Yehowa kena ubaluluila muntu mibi ikadiye mumubuikidile to. Bu mudi ‘bantu bonso benze mpekatu ne kabayi bafika ku butumbi bua Nzambi,’ yonso wa kutudi udi ne bua kuela Yehowa tuasakidila bua mudi lulamatu luende luikalaku kashidi.—Lomo 3:23.

13 Kadi lulamatu lua Yehowa ludiku tshiendelele mu mushindu mukuabu kabidi. Dîyi diende didi diamba ne: muntu muakane “neikale bu mutshi mukuna ku muelelu kua misulu ya mâyi, mutshi udi ukuama bimuma mu tshikondo tshiawu, udi mabeji awu kaayi afubidila. Ne malu onso adiye wenza neende bimpe.” (Misambu 1:3) Fuanyikijabi mutshi udi musampile bikole, udi mabeji kaayi mua kufubidila! Bia muomumue kabidi, malu adi mu Dîyi dia Nzambi owu atusankisha, netulale matuku a bungi pa buloba mu ditalala ne netuikale ne bia bungi bia kuenza. Mabenesha adi Yehowa upesha batendeledi bende ne lulamatu luonso adi ashala tshiendelele. Bulelela, mu bulongolodi bupiabupia buakane bua Yehowa, bantu badi bamutumikila nebamone lulamatu luende kashidi ne tshiendelele.—Buakabuluibua 21:3, 4.

Yehowa “kakulekela bena lulamatu bende nansha”

14. Mmunyi mudi Yehowa uleja dianyisha bua lulamatu lua basadidi bende?

14 Yehowa mmuleje lulamatu luende misangu ne misangu. Bu mudi Yehowa kayi ushintuluka, lulamatu ludiye uleja basadidi bende kaluena lukepa to. Mufundi wa misambu wakafunda ne: “Mvua nsonga, mpindieu nkadi mukulakaje, kadi tshiena muanji kumona muntu muakane mulekelela, peshi bana bende benda bakeba tshiakudia to. Bualu Yehowa mmunange kulumbuluisha kuakane, yeye kakulekela bena lulamatu bende nansha.” (Misambu 37:25, 28) Bulelela, bu mudi Yehowa muikale Mufuki wetu, mmukumbane bua tuetu kumutendelela. (Buakabuluibua 4:11) Bu mudi Yehowa ne lulamatu, udi wangata bienzedi bietu bia lulamatu ne mushinga.—Malaki 3:16, 17.

15. Leja mudi malu avua Yehowa wenzela bena Isalele aleja mudiye ne lulamatu.

15 Bua dinanga diende dia lulamatu, Yehowa udi wambuluisha batendeledi bende misangu ne misangu padibu mu ntatu. Mufundi wa misambu udi wamba ne: “Yeye udi ulama mioyo ya badi bamulamate; udi ubasungila ku tshianza tshia bantu babi.” (Misambu 97:10) Tumone muvuaye wenzela tshisamba tshia Isalele malu. Bena Isalele bamane kupanduka mu tshishima ku Mbuu Mukunze, bakimbila Yehowa musambu bamba ne: “Mu dinanga diebe dia lulamatu udi mulombole bantu baudi mupikule.” (Ekesode 15:13) Kakuyi mpata, dipanduka ku Mbuu Mukunze divua dileja dinanga dia lulamatu dia Yehowa. Ke bualu kayi Mose wakambila bena Isalele ne: “Yehowa kavua mununange ne munusungule bualu nuvua tshisamba tshia bantu ba bungi kupita bisamba bikuabu bionso to, kadi bualu nuvua tshisamba tshitambe bukese ku bisamba bionso. Kadi Yehowa wakanupatula ne tshianza tshiende tshia bukole bua kunupikula mu nzubu wa bupika, ku bukokeshi bua Palô mukalenge wa Ejipitu, bualu Yehowa uvua mununange ne mulame mutshipu uvuaye muditshipe kudi bankambua benu.”—Dutelonome 7:7, 8.

16, 17. a) Mmunyi muvua bena Isalele bapange kuleja dianyisha? Kadi mmunyi muvua Yehowa mubaleje luse? b) Mmunyi muvua bena Isalele ba bungi baleje ne: kakuvua mushindu wa kubondopa? Bualu ebu budi butulongesha tshinyi?

16 Kadi tshisamba tshia Isalele katshiakaleja dianyisha bua lulamatu lua Yehowa to; bualu bobu bamane kubapandisha, “bakatungunuka ne kumuenzela mpekatu mu ditombokela Mutambe Bunene.” (Misambu 78:17) Mu bule bua bidimu, bakatombokela Yehowa misangu ne misangu, bamulekela bua kutendelela nzambi ya dishima ne kuenza bilele bia batendeledi ba dishima bivua bibanyanga. Nansha nanku, Yehowa kakashipa tshipungidi tshivuaye mudie nabu to. Kadi ku butuangaji bua muprofete Yelemiya, Yehowa wakasengelela tshisamba tshiende ne: “Pingana, wewe Isalele ntomboji . . . Tshiakukutangila ne tshiji to, bualu meme ndi ne lulamatu.” (Yelemiya 3:12) Anu mutuvua bamone mu Nshapita wa 25, bena Isalele ba bungi kabakashintuluka to. Kadi “bakatungunuka ne kupepeja bantu bavua Nzambi mulelela utuma ne mikenji, bakapetula mêyi ende ne kusekabu baprofete bende.” Tshiakabafikila ntshinyi? “Tshiji tshikole tshia Yehowa tshiakatemena bantu bende, too ne pavuaku kakuyi mushindu wa kubondopa.”—2 Kulondolola 36:15, 16.

17 Bualu ebu budi butulongesha ne: nansha mudi Yehowa ne lulamatu, kena ubuikila mêsu pa malu mabi to. Bulelela, Yehowa “mmuwule tente ne dinanga dia lulamatu,” ne bidi bimuenza disanka bua kufuila bantu bende luse padiku bualu bua kululejila. Kadi ntshinyi tshidi tshienzeka padi muntu wenza bubi ubenga kunyingalala? Dîba adi, Yehowa udi ulonda mikenji yende miakane ne umunyoka. Anu bu muvuaye muambile Mose, “mu mushindu nansha umue kena mua kupanga kunyoka muntu udi mupile” to.—Ekesode 34:6, 7.

18, 19. a) Bua tshinyi tudi tuamba ne: padi Yehowa unyoka bantu babi udi uleja mudiye ne lulamatu? b) Mmushindu kayi wikala Yehowa mua kuleja lulamatu luende kudi basadidi bende bavuabu bakengeshe bafike too ne ku difua?

18 Padi Nzambi unyoka bantu babi udi uleja kabidi mudiye ne lulamatu. Mushindu kayi? Tudi tupeta tshijadiki tshia bualu ebu mu mukanda wa Buakabuluibua mu mêyi avua Yehowa muambile banjelu muanda mutekete. Wakabambila ne: “Ndayi, nupongolole bibakudi muanda mutekete bia tshiji tshia Nzambi pa buloba.” Pakapongolola muanjelu muisatu tshibakudi tshiende “mu misulu ne mu mishimi ya mâyi,” yakandamuka mashi. Pashishe muanjelu wakambila Yehowa ne: “Wewe, Eu udiku ne uvuaku, Muena lulamatu, udi muakane bualu udi mulumbuluishe mushindu eu, bualu bavua bapongolole mashi a bansantu ne a baprofete, ne udi mubapeshe mashi bua kunuabu; bobu mbakumbanyine bualu ebu.”—Buakabuluibua 16:1-6.

19 Mona ne: pavua muanjelu ufila mukenji wa dilumbuluisha, wakabikila Yehowa ne: “Muena lulamatu.” Bua tshinyi? Bualu padi Yehowa ubutula bantu babi, udi uleja mudiye ne lulamatu kudi basadidi bende, ba bungi bavuabu bakengeshe, bafike too ne ku difua. Ne lulamatu luonso Yehowa udi ulama bantu aba mu meji ende bu badi ne muoyo. Udi ujinga ne muoyo umue bua kumona bena lulamatu aba kabidi, ne Bible udi ushindika ne: mmulongolole bua kubajula ku lufu. (Yobo 14:14, 15) Yehowa kena upua basadidi bende ba lulamatu muoyo anu bualu bakadi bafue to. Kadi “ku mêsu kuende, buonso buabu badi ne muoyo.” (Luka 20:37, 38) Dilongolola dia Nzambi dia kubisha bantu bonso badi mu meji ende ntshijadiki tshinene tshia mudiye ne lulamatu.

Yehowa neavuluke ne lulamatu luonso bantu bavua bashale ne lulamatu too ne ku lufu, ne neabajule

Bernard Luimes (kuulu) ne Wolfgang Kusserow (pankatshi) bakabashipa kudi bena Nazi

Moses Nyamussua bakamushipa ne mafuma kudi bena tshisumbu kampanda tshia tshididi

Lulamatu lua Yehowa ludi lupandila bantu njila wa lupandu

20. Mbanganyi badi “bivuadi bia luse”? Mmunyi mudi Yehowa ubaleja lulamatu?

20 Katshia anu ku ntuadijilu, Yehowa mmuleje mudiye ne lulamatu lua pa bualu kudi bantu badi ne lulamatu. Bushuwa, munkatshi mua bidimu bia bungi, Yehowa “uvua mulekele mabungu a tshiji avua malue kukumbanyina kabutu ne lutulu lua bungi.” Bua thinyi? Uvua “muenze nunku bua kumanyisha bubanji bua butumbi buende kudi mabungu a luse, avuaye mudianjile kulongolola bua butumbi.” (Lomo 9:22, 23) “Mabungu a luse” aa mbantu badi badiakaje badibu bele manyi a nyuma muimpe bua kuikala bapianyi pamue ne Kristo mu Bukalenge buende. (Matayi 19:28) Pavua Yehowa mupandile bivuadi bia luse njila wa lupandu, wakaleja muvuaye ne lulamatu kudi Abalahama, uvuaye mudie nende tshipungidi ne mumulaye ne: “Ku diambuluisha dia muanebe, bisamba bionso bia pa buloba nebipete dibenesha buabi biobi, bualu udi mumvue dîyi dianyi.”—Genese 22:18.

Bua lulamatu lua Yehowa, basadidi bende bonso ba lulamatu badi ne ditekemena dishindame bua matuku atshilualua

21. a) Mmunyi mudi Yehowa uleja lulamatu luende kudi “musumba munene wa bantu” badi ne ditekemena dia kupanduka ku “dikenga dinene”? b) Lulamatu lua Yehowa ludi lukusaka bua kuenza tshinyi?

21 Yehowa udi uleja lulamatu lua muomumue kudi “musumba munene wa bantu” badi ne ditekemena dia kupanduka ku “dikenga dinene” ne dia kuikala ne muoyo wa kashidi mu mparadizu pa buloba. (Buakabuluibua 7:9, 10, 14) Nansha mudi basadidi bende bapange bupuangane, lulamatu lua Yehowa ludi lubapetesha mushindu wa kuikala ne muoyo wa kashidi mu mparadizu pa buloba. Mmunyi mudiye wenza nunku? Nku diambuluisha dia tshia kupikula natshi bantu tshidi tshileja mudi Yehowa ne lulamatu lua bungi. (Yone 3:16; Lomo 5:8) Lulamatu lua Yehowa ludi lukoka bantu badi ne nyota ya buakane mu mioyo yabu. (Yelemiya 31:3) Kuenaku udiumvua pabuipi ne Yehowa bua mudiye uleja lulamatu luende lukole ne muatungunukaye ne kululeja anyi? Bu mudi dijinga dietu dikale dia kusemena pabuipi ne Nzambi, tudisuikayi bikole bua kumuenzela mudimu ne lulamatu bua kuleja mutudi bitabe dinanga diende.

a Muaku udibu bakudimune ne: “lulamatu” mu 2 Samuele 22:26 mmukudimuna miaba mikuabu ne: “dinanga dia lulamatu.”