Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 18

Meji adi mu “Dîyi dia Nzambi”

Meji adi mu “Dîyi dia Nzambi”

1, 2. “Mmukanda” kayi udi Yehowa mutufundile? Bua tshinyi mmutufundilawu?

 UDIKU muvuluke musangu wa ndekelu uuvua mupete mukanda ufumina kudi mulunda webe munanga udi musombele kule nebe anyi? Mukanda udi ufumina kudi muntu utudi banange ntshimue tshia ku bintu bikese bitu bituenza disanka dia bungi. Bitu bituenza disanka bua kumanya mudiye, mudi malu ende enda, kumanya ne adiye ujinga kuenza. Dimanyishangana malu dia nunku ditu dishemeja malunda bikole, nansha a badi ntanta mile.

2 Kakuena tshintu tshidi mua kututuadila disanka divule kupita dia kupeta mukenji udi Nzambi utudi banange mutufundile to. Yehowa mmuenze anu bu udi mutufundile mukanda, mmumue ne: m’Bible Dîyi diende. Udi utulejamu tshidiye, malu akadiye muenze, malu adiye mulongolole bua kuenza, ne malu makuabu. Yehowa mmutupeshe Dîyi diende bualu mmusue bua tuikale nende pabuipi. Nzambi wetu wa meji onso mmusungule mushindu mutambe buimpe wa kumanyishangana netu malu. Meji adi kaayi kufuanyikija adi amueneka mu mushindu udibu bafunde Bible ne mu malu adimu.

Tshivuabu bafundile Dîyi dia Nzambi

3. Yehowa uvua mumanyishe Mose mikenji mushindu kayi?

3 Bamue badi mua kudiebeja ne: ‘Bua tshinyi Yehowa kavua anu mua kumanyisha bantu malu buludiludi, bu mudi kuakuila anu mu diulu amu ne dîyi diende yeye muine?’ Bushuwa, kuvua misangu ivua Yehowa wakula nanku ku butuangaji bua banjelu bende. Tshilejilu, wakenza nanku pakapeshaye bena Isalele mikenji. (Galatiya 3:19) Bena Isalele bakazakala bikole bua dîyi dikuate buôwa divua difumina mu diulu, kufikabu ne ku dilomba bua Yehowa kikadi wakula nabu mushindu au to, kadi bua ikale wakula nabu ku butuangaji bua Mose. (Ekesode 20:18-20) Ke bualu kayi Yehowa wakamanyisha Mose mikenji mukana, ku umue ku umue, mitue ku 600.

4. Umvuija bua tshinyi kuambilangana mikenji ya Nzambi mukana kakuvua mua kuikala mushindu mujalame wa kuyisambulujilangana.

4 Bu kabayi bafunde mikenji eyi, ntshinyi tshivua mua kuenzeka? Mose uvuaku mua kukokesha bua kuvuluka mikenji eyi yonso anu mushindu uvuabu bayambe, ne kuyimanyishaye bena Isalele bonso kayi utupakana anyi? Tudi mua kuamba tshinyi bua bantu bavua mua kuledibua pashishe? Bavua pabu mua kushala bumvuila mikenji ayi anu mukana anyi? Eu kawuvua mua kuikala mushindu mujalame wa kumanyishangana mikenji ya Nzambi to. Anji tetabi kufuanyikija tshidi mua kuenzeka wewe musue kulondela mulongolongo wa bantu bualu kampanda; paudi ulondela muntu wa kumpala, udi umuambila bua abulondele pende udi mumulondele, bienda biya anu nanku too ne kudi muntu wa ndekelu. Tshiumvua muntu wa ndekelu netshikale pamuapa tshishilangane bikole ne muvua bualu abu ku mbangilu kuabu. Kadi mêyi a mu mikenji ya Nzambi owu kaavua mabuele mu lutatu elu to.

5, 6. Ntshinyi tshivua Yehowa muambile Mose bua kuenza ne mêyi ende? Bua tshinyi kuikala ne Dîyi dia Nzambi ditufundila ndibenesha?

5 Yehowa uvua musungule ne meji onso bua kufundisha mêyi ende. Wakambila Mose ne: “Udi ne bua kufunda mêyi aa, bualu ndi ndia nebe tshipungidi, wewe ne bena Isalele, mu diumvuangana ne mêyi aa.” (Ekesode 34:27) Mushindu au ke wakatuadijabu kufunda Bible mu 1513 kumpala kua Yezu. Mu bidimu 1 610 biakalonda, Yehowa “uvua muakule . . . misangu ya bungi ne mu mishindu ya bungi” ne bantu batue ku 40 bakalua kufunda Bible. (Ebelu 1:1) Mu bikondo abi, batentudi ba mikanda ba tshisumi bakadienzeja bua kutentula mikanda ya mu Bible ne bujalame buonso bua Mifundu minsantu kulamibuayi bimpe.—Ezela 7:6; Misambu 45:1.

6 Mushindu udi Yehowa uyukila netu mu mukanda wende ndibenesha dinene. Kutuku muanji kupeta mukanda uwuvua munange bikole (pamuapa bua muvuawu mukukankamije) uwuvua mulame ne mushale ubala misangu ne misangu anyi? Ke mudibi kabidi bua “mukanda” udi Yehowa mututumine. Bu mudi Yehowa mufundishe mêyi ende, bidi bituambuluisha bua kuikala kuabala pa tshibidilu ne kuela meji bua tshidiwu umvuija. (Misambu 1:2) Dîba adi, tudi mua kupeta “busambi bua mu Mifundu” dîba dionso ditudi nabu dijinga.—Lomo 15:4.

Bua tshinyi mbafundishe Bible kudi bantu?

7. Nku tshinyi kudi meji a Yehowa mamuenekele padiye musungule bantu bua kufunda Bible?

7 Yehowa mmuleje mudiye ne meji a bungi padiye musungule bantu bua kufundabu Dîyi diende. Tuangatabi tshilejilu: Bu Yehowa muangate banjelu bua kufundabu Bible, uvuaku mua kutusankisha mudiye utusankisha emu anyi? Bushuwa, banjelu bavua mua kuikala batumvuije tshidi Yehowa mu mushindu mubandile udibu bobu bamumona, mudibu bobu bamulamate ne muvua bantu balamate Nzambi. Kadi tuvuaku bushuwa mua kumvua ngelelu wa meji wa banjelu bapuangane aba badi batupite kule ne kule ku dimanya, ku dimonamona dia malu ne ku bukole anyi?—Ebelu 2:6, 7.

8. Leja muvuabu banyishile bafundi ba Bible bua kukuata mudimu ne meji abu. (Tangila kabidi dimanyisha dia kuinshi kua dibeji.)

8 Padi Yehowa mufundishe Bible kudi bantu, mmutupeshe tshituvua natshi dijinga menemene: mukanda “mufundisha kudi Nzambi,” kadi muikale kabidi ne malu a bantu. (2 Timote 3:16) Mmunyi muvuaye mukumbaje bualu ebu? Mbimueneke ne: uvua misangu ya bungi ulekela bafundi badisunguila ne meji abu “mêyi adi asankisha,” ne bilondeshile “majalame a bulelela.” (Muambi 12:10, 11) Bualu ebu ke budi buenze bua mfundilu idi mu Bible ikale mishilangane; malu avuabu bafunde adi aleja bibidilu bia muaba uvua yonso wa kudibu musombele ne bumuntu buende. a Kadi bantu aba “bakakula malu a kudi Nzambi bu muvuabu benzeja kudi nyuma muimpe.” (2 Petelo 1:21) Nanku, tshidi mudimu wabu mupatule ‘ndîyi dia Nzambi’ menemene.—1 Tesalonike 2:13.

“Dîyi dionso didi mu Mifundu ndifundisha kudi Nzambi”

9, 10. Bua tshinyi difundisha Bible kudi bantu ndiambuluishe bua ikale usankisha bantu ne ubapa nyota ya kumubala?

9 Padi Yehowa mufundishe Bible kudi bantu mbiambuluishe bikole bua ikale usankisha bantu ne ubapesha nyota ya kumubala. Bafundi ba Bible bavua bantu anu bu tuetu. Bu muvuabu bena mapanga, bavua pabu batuilangana ne mateta ne ntatu anu bu tuetu. Nyuma wa Yehowa wakasaka bamue ba kudibu bua kufunda muvuabu badiumvua ne ntatu yabu. (2 Kolinto 12:7-10) Ke bualu kayi, bakafunda malu avua abatangila, baditela mu mushindu uvua banjelu kabayi mua kufunda to.

10 Tuangate tshilejilu tshia Davidi mukalenge wa Isalele. Yeye mumane kuenza mpekatu kampanda minene, wakafunda musambu uvua ne mêyi a kanyinganyinga, ulomba Nzambi dibuikidila. Wakafunda ne: “Nkezula ku mpekatu wanyi. Bualu ndi mumanye bimpe matomboka anyi, ne mpekatu wanyi udi misangu yonso kumpala kuanyi. Mona! Mvua muledibue ne tshibawu tshia tshilema, ne mamu wanyi uvua mungimite mu mpekatu. Kungipatshi kumpala kuebe; kumbushi nyuma muimpe webe kundi to. Milambu idi isankisha Nzambi idi lungenyi ludi luzengele; muoyo udi musunsuke ne muzajike, Nzambi wanyi, kuakuwubenga to.” (Misambu 51:2, 3, 5, 11, 17) Kuenaku mua kumvua kanyinganyinga kavua naku Davidi anyi? Pa kumbusha bantu bapange bupuangane, nnganyi mukuabu uvua mua kuleja kanyinganyinga kavuaye naku mu muoyo ka nunku?

Bua tshinyi mbafundamu malu a bantu?

11. Mbilejilu bilelela bia mushindu kayi bidi Yehowa mufundishe mu Bible “bua kutulongesha”?

11 Kudi tshintu tshikuabu tshidi tshienza bua Bible ikale usankisha bantu. Nangananga mbua mudiye mukanda udi wakula bua bantu balelela bavua benzele Nzambi mudimu ne bavua kabayi bamuenzelawu. Tudi tusanganamu malu a mu nsombelu yabu, ntatu ne masanka bivuabu bapete. Mudi kabidi bipeta bia malu avuabu basungule bua kuenza. Yehowa uvua mufundishe miyuki yonso eyi “bua kutulongesha.” (Lomo 15:4) Yehowa udi utulongesha ku diambuluisha dia bilejilu bia bantu balelela ebi mu mishindu idi ilenga muoyo wetu. Tukonkononabi bimue bilejilu.

12. Bilejilu bia mu Bible bia bantu bavua kabayi ne lulamatu bidi bituambuluisha mushindu kayi?

12 Bible udi wakula bua bantu bavua kabayi balamate Nzambi, nansha benji ba malu mabi, ne malu avua mabafikile. Mu bilejilu ebi, tudi tumuenenamu ngikadilu mibi ku malu avuabu benze, bituambuluisha bua kumvua tshidiyi bipepele. Tshilejilu, mmukenji kayi udi ukandika dipanga lulamatu uvua mua kutulongesha bimpe kupita tshilejilu tshilelela tshia Yudasa tshia pavuaye mutungile Yezu? (Matayi 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Bilejilu bia buena ebi bidi bilenga muoyo wetu bikole, ne bituambuluisha bua kumanya ngikadilu mibi ne kuyepuka.

13. Mmu mushindu kayi mudi Bible utuambuluisha bua kumvua tshidi ngikadilu milenga?

13 Bible udi kabidi wakula bua bantendeledi ba Nzambi ba lulamatu ba bungi. Tudi tusanganamu bilejilu bia lulamatu luabu. Tudi tusanganamu bilejilu bia bantu balelela bavua ne ngikadilu itudi ne bua kuikala nayi bua kusemena pabuipi ne Nzambi. Tuangate tshilejilu tshia ditabuja. Bible udi umvuija tshidi ditabuja ne utuleja mushinga wadi bituikala basue kusankisha Nzambi. (Ebelu 11:1, 6) Bible udi kabidi ne bilejilu bia bantu bavua baleje ditabuja mu tshienzedi, bu mudi ditabuja divua Abalahama muleje pavua Nzambi mumutete bua kulambulaye Isaka. (Genese, nshapita wa 22; Ebelu 11:17-19) Ku diambuluisha dia bilejilu ebi, tudi tusakidila dimanya dikuabu dia muaku “ditabuja” pa dituvua nadi ne tufika ku diwumvua bipepele menemene. Yehowa udi ne meji a bungi be, bualu katu anu utulomba bua kuikala ne ngikadilu mimpe patupu to, utu utuambuluisha kabidi ne bilejilu bia bantu bavua ne ngikadilu ayi.

14, 15. Ntshinyi tshidi Bible utuleja bua mukaji kampanda uvua mulue ku ntempelo? Tshilejilu etshi tshidi tshitulongesha tshinyi bua Yehowa?

14 Bilejilu bia bantu balelela bia mu Bible bitu bitamba kutulongeshaku kabidi tshidi Yehowa. Tuangate tshilejilu tshia mukaji uvua Yezu mumone mu ntempelo. Yezu uvua musombe pabuipi ne tushete tuvuabu bela makuta, umona muvua bantu belamu mapa abu. Babanji ba bungi bavua balua, bela “biabu bia pa mutu.” Kadi Yezu wakatuishila mukaji mukamba uvua mupele mêsu. Dipa diakela mukaji au divua dia “tukuta tukese tua binjanja tubidi tua mushinga mukese menemene.” b Ke makuta onso avuaye mushale nawu. Yezu uvua ne meji anu a buena a Yehowa menemene bua bualu ebu wakamba ne: “Mukaji mukamba mupele eu mmuele bia bungi kupita bakuabu bonso badi bele makuta mu tushete tua diela makuta.” Mmumue ne: mukaji au uvua muele bipite bia bantu bonso bavua muaba au.—Mâko 12:41-44; Luka 21:1-4; Yone 8:28.

15 Pavua Yezu mutuishile mêsu ende anu pa mukaji au mu bungi bua bantu bonso bavua balue ku ntempelo dituku adi, ne mudi tshilejilu tshiende tshifundibue mu Bible, kabienaku bitulongesha bualu anyi? Yehowa udi utulongesha ne tshilejilu etshi mudiye Nzambi wa dianyisha. Udi usanka patudi tufila mapa etu ne muoyo mujima, nansha bakuabu bafile bia bungi kutupita. Bushuwa, Yehowa mmupete mushindu muimpe mutambe wa kutulongesha bulelela budi bukolesha ku muoyo ebu.

Malu adibu kabayi bafunde mu Bible

16, 17. Mmunyi mudi meji a Yehowa amuenekela too ne ku malu adiye kayi mufundishe mu Dîyi diende?

16 Paudi ufundila muntu uudi munange mukanda, kutu anu malu mapite bungi a kumufundila. Kadi udi usungula audi ne bua kumufundila. Bia muomumue, Yehowa uvua musungule bua kufunda anu bantu kampanda ne malu kansanga mu Dîyi diende. Kadi mu bilejilu bionso bidimu, Bible katu anu ubiumvuija ne mu kasunsukila to. (Yone 21:25) Tshilejilu, padi Bible wakula bua muvua Nzambi mulumbuluishe bantu kampanda, malu adiye umvuija kaena anu mua kuandamuna nkonko yetu yonso to. Kadi tudi tumuena meji a Yehowa nansha mu malu adiye kayi mufundishe mu Dîyi diende. Mushindu kayi?

17 Mushindu udibu bafunde Bible udi wambuluisha bua kumanya tshidi mu muoyo wetu. Ebelu 4:12 udi wamba ne: “Dîyi [anyi mukenji] dia Nzambi didi ne muoyo ne bukole, nditue kupita muele wonso wa ntapa kubidi ne didi ditubula difika too ne ku dipandulula dia anyima ne nyuma . . . ne didi mua kujingulula meji ne malu adi muoyo musue kuenza.” Mukenji wa mu Bible udi utubula ubuela munda menemene, usokolola ne tshidi meji ne majinga etu. Bantu batu babala Dîyi dia Nzambi anu bua kuangulamu bilema batu misangu ya bungi balenduka padibu babala miyuki kampanda idi kayiyi ne malu bungi bukumbane adibu bakeba. Bantu ba nunku badi mua kufika too ne ku dielakana bikala Yehowa ni udi Nzambi wa dinanga, wa meji, ne wa buakane.

18, 19. a) Bua tshinyi katuena mua kupampakana padi bualu butudi tubala mu Bible bujula nkonko itudi katuyi mua kupeta mandamuna diakamue? b) Ntshinyi tshidi tshikengela kuenza bua kumvua Dîyi dia Nzambi? Mmunyi mudi bualu ebu buikale tshijadiki tshia meji mavule a Yehowa?

18 Tuetu tulonga Bible ne lungenyi luonso, netufike ku dimanya Yehowa anu mudi Bible mu kabujima kende umuleja. Dîba adi, katuena tupampakana padi bualu kampanda butudi tubalamu bujula imue nkonko itudi katuyi mua kupeta mandamuna diakamue to. Tudi tufika ku dijingulula ne: patudi tubala Bible, tudi tuenda tumanya tshidi Yehowa Nzambi ku kakese ku kakese. Nansha tuetu katuyi bumvue bua musangu wa kumpala bualu kampanda anyi katuyi bamone mudibu bumvuangana ne bumuntu bua Nzambi, dilonga dietu dia Bible dikadi ditulongeshe malu a bungi adi atangila Yehowa, atuambuluisha bua kumona mudiye Nzambi wa dinanga, wa buakane udi kayi ne kansungansunga.

19 Nunku bua kumvua Dîyi dia Nzambi, tudi ne bua kudibala ne kudilonga ne muoyo mujima, kabidi ne lungenyi luimpe. Bualu ebu kabuenaku buleja meji a bungi adi nawu Yehowa anyi? Bantu badi ne meji a bungi badi mua kufunda mikanda idibu mua kubala anu kudi “bena meji ne bamanyi ba mukanda.” Kadi bua kufunda mukanda uvuabu mua kumvua anu kudi bantu ba muoyo muimpe, bivua bikengela anu meji a Nzambi.—Matayi 11:25.

Mukanda udi ne “meji adi ambuluisha”

20. Bua tshinyi Yehowa nkayende ke udi mua kutuleja tshia kuenza bua kuikala ne nsombelu muimpe? Ntshinyi tshidi mu Bible tshidi mua kutuambuluisha?

20 Yehowa udi utuleja mu Dîyi diende mua kuikala ne nsombelu mutambe buimpe. Bu mudiye Mufuki wetu, mmumanye bitudi tujinga kutupita ne tuetu bine. Majinga manene a muntu, bu mudi dijinga dia kunangibua, kuikala ne disanka, ne dia kuikala mu malanda mimpe ne bakuabu, kaatu manji kushintuluka to. Mu Bible mudi “meji adi ambuluisha” ludi mua kutuambuluisha bua kuikala ne nsombelu wa nsongo. (Nsumuinu 2:7) Tshitupa tshionso tshia mukanda eu tshidi ne nshapita udi uleja mutudi mua kutumikila mibelu ya meji idi mu Bible. Tukonkononayi tshilejilu tshiayi tshimue patupu.

21-23. Mmubelu kayi wa meji udi mua kutuambuluisha bua kuepuka dikuata tshiji ne dilaminangana munda?

21 Ukadiku mumanye ne: bantu batu balaminangana tshiji batu misangu ya bungi bafika ku didienzela nkayabu bibi anyi? Kulaminangana munda kudi anu bu kuambula bujitu bunene. Patudi tulama tshiji, tshidi tshinyanga meji etu, tshitunyangila ditalala dietu, ne tshitupangisha disanka. Bamanyi badi baleja ne: mbipepele bua dilaminangana tshiji kutukebeladi disama dia muoyo ne masama makuabu a munanunanu a bungi. Kale menemene kumpala kua bamanyi kuamba bualu ebu, Bible ukavua mufile mubelu wa meji wa ne: “Umbusha tshiji ne lekela luonji.” (Misambu 37:8) Mmunyi mutudi mua kukumbaja bualu ebu?

22 Dîyi dia Nzambi didi difila mubelu wa meji eu: “Bushuwa, busunguluji bua muntu budi butuyisha tshiji tshiende, ne mbulengele kudiye bua kulengulula tshilema.” (Nsumuinu 19:11) Lungenyi anyi busunguluji mbukokeshi bua kumona bualu budi busokome, kubenga kuimanyina anu pa bidi bimueneka. Busunguluji budi bukolesha ngumvuilu wetu wa malu, bualu budi mua kutuambuluisha bua kujingulula tshidi muntu muenzele bualu kampanda anyi muakuile mu mushindu kansanga. Tuetu badienzeje bua kumvua tshivua tshimusake bua kuenza nanku, kumvua meji avuaye nawu ne nsombelu uvuaye, nebituambuluishe bua kumbusha meji mabi atuvua tumuelela mu mutshima wetu.

23 Bible udi utubela kabidi ne: “Nutungunuke ne kulejangana lutulu ne kufuilangana luse ne muoyo mujima.” (Kolosayi 3:13) Tshiambilu tshia ne: “Nutungunuke ne kulejangana lutulu” tshidi tshiumvuija kuikala ne muoyo mule kudi bakuabu, kulengulula malu adibu benza adi mua kutufikisha munda. Muoyo mule wa nunku udi mua kutuambuluisha bua kubenga kulaminangana tshiji bua tumalu tua mukodikodi. “Kufuilangana luse” kudi kumvuija kulekela dilaminangana munda. Nzambi wetu wa meji mmumanye ne: mbimpe bua tuetu kufuila bakuabu luse padibi bikengela. Katuena tuenza nunku anu bua diakalenga diabu nkayabu to, kadi mbua tuikale petu ne ditalala dia mu lungenyi ne mu mutshima. (Luka 17:3, 4) Bushuwa, mu Dîyi dia Nzambi mudi meji a dikema!

24. Patudi tuludika nsombelu wetu ne meji a Nzambi, ntshinyi tshidi tshienzeka?

24 Yehowa mmusue kuikala utumanyisha malu bualu mmutunange bikole be. Mmusungule mushindu mutambe buimpe udiku wa kutumanyisha malu: nku diambuluisha dia mukanda udiye mutufundishile kudi bantu ku bukole bua nyuma muimpe. Ke bualu kayi tudi tusangana meji a Yehowa munda muawu. Meji aa “nga kueyemena menemene.” (Misambu 93:5) Patudi tuludika nawu nsombelu wetu, ne patudi tuamanyisha bakuabu, tudi tusemena kudi Nzambi wetu wa meji onso bipepele. Mu nshapita udi ulonda, netulonge bualu bukuabu bua dikema budi butangila meji a Yehowa a dimuena malu kule, mmumue ne: bukole budiye nabu bua kudianjila kumanyisha malu ne bua kukumbaja disua diende.

a Tshilejilu, Davidi uvua mulami wa mikoko wakafunda bilejilu biangatshila mu nsombelu wa balami ba mikoko. (Misambu 23) Matayi uvua mulambuishi wa bitadi uvua utamba kuakula bua nomba ne bua makuta. (Matayi 17:27; 26:15; 27:3) Luka uvua munganga mmutele miaku idi itangila mudimu wa manga.—Luka 4:38; 14:2; 16:20.

b Tshionso tshia ku bijanja ebi tshivua lepton umue, dikuta dia tshijanja ditambe bukese dia bena Yuda divuabu nadi tshikondo atshi. Lepton ibidi ivua bu tshimue tshia pa bitupa 64 bia difutu dia dituku dimue. Tukuta tubidi etu katuvua nansha mua kusumba kanyunyi ka mushamusha kamue kavua mushinga mutambe bukese kavua bapele badia to.