Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

Mamanyisha a ku ndekelu

Mamanyisha a ku ndekelu
  1.  Kumanyika kua Babilona Munene

  2.  Ndîba kayi divua Masiya ne bua kumueneka?

  3.  Ngondapilu idi ilomba mashi

  4.  Diabulukangana dia bena dibaka

  5.  Mafesto ne bibilu

  6.  Masama a tshiambu

  7.  Malu a makuta ne a diya ku bilumbu

 1. Kumanyika kua Babilona Munene

Bua tshinyi tudi tuamba ne: “Babilona Munene” nnsangilu wa bitendelelu bionso bia dishima? (Buakabuluibua 17:5) Bala malu adi alonda aa:

  • Udi ne buenzeji pa buloba bujima. Badi bamba ne: Babilona Munene mmusombe pa “misumba ya bantu ne bisamba.” Udi ne “bukalenge ku mutu kua bakalenge ba pa buloba.”​—Buakabuluibua 17:15, 18.

  • Ki mbukokeshi bua tshididi anyi bua malu a bungenda mushinga to. “Bakalenge ba pa buloba” ne “bangenda mushinga” nebashale ne muoyo padiye yeye ubutuka.​—Buakabuluibua 18:9, 15.

  • Udi upendesha Nzambi. Badi bamubikila ne: ndumba bualu udi udia bipungidi ne mbulamatadi bua kupeta makuta anyi bintu bikuabu. (Buakabuluibua 17:1, 2) Udi upambuisha bantu ba bisamba bionso. Mmukebeshe kabidi lufu lua bantu ba bungi.​—Buakabuluibua 18:23, 24.

Pingana ku dilongesha dia 13 kamutu ka bualu 6

 2. Ndîba kayi divua Masiya ne bua kumueneka?

Bible ukavua mumanyishe ne: Masiya uvua ne bua kumueneka ku ndekelu kua tshipolo tshia mbingu 69.​—Balayi Danyele 9:25.

  • Mbingu 69 yakatuadija dîba kayi? Yakatuadija mu 455 K.Y. Tshikondo atshi, nguvena Nehemiya wakafika ku Yelushalema ‘bua kuakajilula tshimenga ne kutshibakulula.’​—Danyele 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8.

  • Mbingu 69 yakanenga tshikondo bule kayi? Mu milayi kampanda ya buprofete ya mu Bible, badi babala dituku dimue bu tshidimu tshimue. (Nomba 14:34; Yehezekele 4:6) Nanku, lumingu luonso ludi luenza bidimu 7. Mu mulayi eu, mbingu 69 idi yenza bidimu 483 (mmumue ne: mbingu 69 x 7).

  • Mbingu 69 yakajika dîba kayi? Bidimu 483 bibala kumbukila mu tshidimu tshia 455 K.Y. bidi bitufikisha mu tshidimu tshia 29 P.Y. a Tshiotshi atshi ke tshidimu menemene tshivuabu babatize Yezu, e kuluaye Masiya!​—Luka 3:1, 2, 21, 22.

Pingana ku dilongesha dia 15 kamutu ka bualu 5

 3. Ngondapilu idi ilomba mashi

Kutu ngondapilu ya benza malu kampanda ne mashi a mubedi. Imue ya kudiyi nyidi muena Kristo kayi mua kuitaba to. Tshilejilu, ya muntu ufila mashi a kuelangana anyi ulamisha mashi ende yeye kumpala kua dîba dia kumupandabu.​—Dutelonome 15:23.

Tshidibi, muena Kristo udi pamuapa mua kuitaba malu makuabu atubu benza ne mashi kudi bamunganga. Tshilejilu, dienzeja mateta a mashi, ditata mashi ku biamu, diengulula mashi, anyi dikoka mashi a mubedi udibu bapanda bua kaajiminyi peshi dipitshishila mashi mu tshiamu tshidi tshiangata muaba wa muoyo ne bisulusulu. Muena Kristo yonso udi ne bua kudiangatshila dipangadika dia tshienzabu ne mashi ende pikala bamunganga munkatshi mua dimupanda, dimuenza mateta, anyi munkatshi mua dimuondopa. Doktere yonso udi pamuapa mua kuya ne malu aa mushindu mushilanganaku kakese ne wa bakuabu. Nanku kumpala kua muena Kristo kuitaba bua kumupandabu, kumuenzabu mateta, anyi kumuondopabu mu mushindu kampanda, udi ne bua kuanji kumanya ne bujalame buonso muenzabu malu ne mashi ende. Elangana meji a nkonko idi ilonda eyi:

  • Kadi bikalabu bakokela ndambu wa mashi anyi pambelu pa mubidi wanyi, apitshila mu tshintu tshikuabu ne pamuapa banji bakosa luendu luawu imana katupa, kondo kanyi ka muoyo nekitabe bua kuamona anu bu mashi atshidi mu mubidi wanyi andi tshiyi muenzejibue bua ‘kupongolola panshi’ anyi?​—Dutelonome 12:23, 24.

  • Kadi biobi bienzeke ne: mbankoke ndambu wa mashi, baakudimune, ne balue kuangaluja mu mubidi anyi kuandaba bu buanga? Nebitatshishe kondo kanyi ka muoyo kalongesha kudi Bible anyi? Peshi nengitabe ngondapilu au anyi?

Pingana ku dilongesha dia 39 kamutu ka bualu 3

 4. Diabulukangana dia bena dibaka

Dîyi dia Nzambi didi dibengela bena dibaka bua kuabulukangana, dileja kabidi patoke ne: diabulukangana kadiena dipesha muena dibaka nansha umue bukenji bua kubuelulula mu dibaka dikuabu nansha. (1 Kolinto 7:10, 11) Nansha nanku, kudi malu akadi bamue bena Kristo bamone ne: nga kuabulukilangana.

  • Dibenga ku bukole bua kukumbaja majinga a dîku: Mulume muikale ubenga kukumbajila bena mu dîku diende majinga abu, bibafikisha ku dipangila too ne tshiakudia ne tshia kuvuala, anyi kaba ka kulala.​—1 Timote 5:8.

  • Tshikisu tshipite bubi: Mmitutu ne mputa idi mua kubueja muena dibaka mukuabu mu masama anyi kuteka muoyo wende mu njiwu.​—Galatiya 5:19-21.

  • Diteka bulunda bua muntu ne Yehowa mu njiwu ya menemene: Mpadi muntu upangishilamu kashidi muena dibaka nende mua kuenzela Yehowa mudimu.​—Bienzedi 5:29.

Pingana ku dilongesha dia 42 kamutu ka bualu 3

 5. Mafesto ne bibilu

Bena Kristo kabatu babuelakana mu mafesto adi anyingalaja Yehowa to. Kadi muena Kristo yonso udi ne bua kulonda kondo kende ka muoyo kalongesha kudi Bible bua kumanya tshia kuenza mu malu kampanda adi atangila mafesto a nunku. Mona bilejilu bikese patupu.

  • Padi muntu ukujingila difesto dilenga. Udi nansha mua kumuambila anu ne: “Tuasakidila.” Kadi yeye musue kumanya malu makuabu, udi mua kumumvuija tshiutu kuyi wenzela difesto adi.

  • Padi muena dibaka nebe udi kayi Ntemu wa Yehowa ukulomba bua kuya kudia pamue ne balela bakuabu dîba dia difesto kampanda. Bikala kondo kebe ka muoyo kakuitabile bua kuya, mbimpe umvuije muena dibaka nebe kumpala kua dîba ne: mu didia adi bobu benzamu bilele bia bampangano, kuakubuelakanamu to.

  • Padi mfumuebe wa mudimu ukupesha matabishi mu bikondo bia mafesto. Bikengela kuabenga anyi? Kabiena anu nanku to. Kadi wewe muangate, mfumuebe wa mudimu neakumone bu muenji wa mafesto au anyi? Peshi neamone matabishi au bu dianyisha patupu didiye ukuleja bua mudimu webe muimpe?

  • Padi muntu ukupesha kado mu bikondo bia mafesto. Udi ukupesha kado udi mua kuamba ne: “Ndi mumanye ne: kanutu nusekelela difesto edi to, kadi ndi musue kukupeshaku tshintu etshi.” Pamuapa udi usua anu kukuleja muoyo muimpe patupu. Peshi kudiku bualu budi bukuleja ne: udi mua kuikala uteta ditabuja diebe anyi usua kukubueja mu malu a disekelela difesto adi anyi? Pawajikija dikonkonona malu onso aa, wewe nkayebe nguikala ne bua kudiangatshila dipangadika dia kuangata kado aku anyi kukabenga. Tshibi mu mapangadika etu onso, tudi basue kushala anu balamate Yehowa ne kuikala ne kondo ka muoyo kimpe.​—Bienzedi 23:1.

Pingana ku dilongesha dia 44 kamutu ka bualu ka 1

 6. Masama a tshiambu

Mutudi banange bantu netu, tudi badimuke bikole bua kuepuka diambulujilangana masama a tshiambu. Bidi nanku nansha patudi tusama disama dia tshiambu anyi padi meji etu atuambila ne: tudi mua kuikala ne disama dia nanku mu mubidi. Tudi tuenza nanku bualu Bible mmutuelele mukenji wa ne: “Udi ne bua kunanga mukuebe bu muudi mudinange.”​—Lomo 13:8-10.

Mmushindu kayi udi muntu mua kuteka dîyi edi mu tshienzedi bua kuditumikila? Muena disama dia tshiambu kena ne bua kutuadija yeye kusankidila bakuabu, ubupukila anyi ubatua mishiku nansha. Kena ne bua kumvua bibi pikala bamue bamona ne: bua kukubabu mêku abu, kabena bakokesha mua kumubikila ku mabu nansha. Nansha kumpala kua kumubatizabu, udi ne bua kumanyisha mutangidi wa malu a kasumbu ka bakulu bualu bua disama diende, bua balongolole malu mu mushindu wa kukuba bena batismo bakuabu. Kumpala kua kubanga kutantshilangana bua kuselangana, muntu uvua mua kuikala pamuapa mu njiwu ya kupeta disama dibi dia tshiambu udi ne bua kuanji kuditetesha mashi ne budisuile buonso. Paudi wenza malu aa, udi uleja muudi uditatshisha bua bakuabu, ‘kuyi utangila anu malu ebe nkayebe, kadi utangila kabidi malu a bakuabu.’​—Filipoyi 2:4.

Pingana ku dilongesha dia 56 kamutu ka bualu 2

 7. Malu a makuta ne a diya ku bilumbu

Tudi mua kuepuka lukutukutu lua bungi pa kufunda bipungidi bionso bia malu a makuta pa dibeji, nansha tuetu babienze ne muena Kristo netu. (Yelemiya 32:9-12) Nansha nanku, bena Kristo badi anu mua kupetangana ne tubilumbu tukese tua malu a makuta anyi malu makuabu. Mbimpe bamanye mua kujikija tulumbulumbu tua nanku ne lukasa mu ditalala pa nkayabu.

Kadi bua bilumbu binene bia badi bashimakajangana bua kudiangana bintu anyi bashiminyinangana malu, mmunyi mutudi mua kubijikija? (Balayi Matayi 18:15-17.) Yezu mmutuleje malu asatu a kutumikila:

  1. Nukebe mua kujikija tshilumbu tshienu mu nuenu nkayenu.​—Tangilayi mvese wa 15.

  2. Nuenu bapangilangane, lomba muena Kristo umue anyi babidi bashindame bua nuye nabu kudi muanenu au.​—Tangilayi mvese wa 16.

  3. Tshilumbu tshiotshi katshiyi anu tshijike, dîba adi ke dinudi mua kunyemena kudi bakulu.​—Tangilayi mvese wa 17.

Mu kuamba kuimpe, katuena ne bua kufunda bana betu ku tubadi to, bualu abi bidi mua kupendesha Yehowa ne tshisumbu tshiende. (1 Kolinto 6:1-8) Kadi kudi malu kampanda adi owu ne bua kujikila anu kua mbulamatadi: malu a dishipa dia dibaka, a bukenji bua kulama anyi kushala ne bana, a difutangana bintu kudi badi bashipe dibaka, a dilomba difutu kudi kumpanyi ya malu a tshieya (asiranse), a mabanza adi nawu kumpanyi udi mutue panshi, anyi a dikonkonona mukanda wa bumpianyi mushiya kudi mufue. Muena Kristo udi wenza muende muonso bua kujikijila bilumbu bia nunku mu ditalala kua mbulamatadi kena ushipa mêyi a mu Bible to.

Nansha muena Kristo udi umanyisha bamfumu ba mbulamatadi malu a buenzavi bua dibunda bibawu (bu mudi a diangatangana ku bukole, dinyanga muana anyi dimukisa, dielangana mvita, buivi bua bintu binene, anyi dishipangana) kena ushipa mêyi a mu Bible to.

Pingana ku dilongesha dia 56 kamutu ka bualu 3

a Kumbukila mu 455 K.Y. too ne mu 1 K.Y., tudi tupeta bidimu 454. Kumbukila mu tshidimu tshia 1 K.Y. too ne mu tshia 1 P.Y., tudi tupeta tshidimu tshimue (kakuvua tshidimu tshia tshijengu to). Kumbukila mu tshidimu tshia 1 P.Y. too ne mu tshia 29 P.Y., tudi tupeta bidimu 28. Bidimu ebi bionso bisanga bidi bienza bidimu 483.