1-4. (a) Ntshinyi tshidi tshienzeka padi Pilato uleja Yezu kudi tshisumbu tshia bantu badi ne tshiji badi bunguile pambelu pa nzubu wende? (b) Ntshinyi tshidi Yezu wenza padibu bamupepeja ne bamukengesha? Bualu ebu budi bujula nkonko kayi idi ne mushinga?

 TUDI patshiatshia, dituku dia tshibilu tshia Kupita kua Yehowa tshia mu 33. Ngovena wa bena Lomo Pontio Pilato udi uleja Yezu Kristo kudi tshisumbu tshia bantu badi ne tshiji badi bunguile pambelu pa nzubu wende, wamba ne: ‘Monayi, ke muntu eu!’ (Yone 19:5) Matuku makese kumpala, bisumbu bia bantu bivua biakadile Yezu ne disanka bu mukalenge udi Nzambi musungule pavuaye mubuele mu Yelushalema. Kadi lelu, kabatshiena bamona kabidi Yezu bu mukalenge to.

² Mbele Yezu tshilamba tshikunzubile tshitu bakalenge bavuala ne mbamuase tshifulu tshia butumbi. Kadi mbamuele tshilamba etshi tshidi tshisokoka muongo wende udi musunsula ne mitutu, ne mbamuase tshifulu tshidi ne meba adi amutua ku mutu ne amutapa mputa bua kumuseka mudiye mukalenge. Bakuidi banene badi basaka bantu bua kubenga muntu udibu bakume bikole eu udi muimane kumpala kuabu. Bakuidi badi bela mbila bamba bambulula ne: ‘Umushipe ku mutshi.’ Bantu badi bunguile muaba au badi bamba pabu ne lonji lonso ne: ‘Mbimpe bua yeye afue.’​—Yone 19:1-7.

³ Yezu udi utantamena dimupetula adi ne lutulu ne dikima, ne udi ukenga mu tshimuma. * Mmudilongolole bimpe bua  kufua. Mêba makese pashishe, udi witaba bua kufua lufu lubi pa mutshi wa makenga.​—Yone 19:17, 18, 30.

⁴ Pavua Yezu muitabe bua kufua, wakaleja muvuaye mulunda mulelela wa bayidi bende. Wakamba ne: ‘Kakuena muntu udi ne dinanga didi ditambe edi, dia muntu udi ufuila balunda bende.’ (Yone 15:13) Bualu ebu budi bujula nkonko idi ne mushinga. Bivuaku ne mushinga bua Yezu kukengaye bikole nunku ne kulua kufua anyi? Bua tshinyi wakitaba bua kuenza nunku? Bu mutudi ‘balunda bende’ ne bayidi bende, mmushindu kayi utudi mua kumuidikija?

5. Mmushindu kayi uvua Yezu mumanye ntatu misunguluke ivua mimuindile?

⁵ Bu muvua Yezu Masiya uvuabu balaye, uvua mumanye tshivua tshimuindile. Uvua mumanye milayi ya bungi ya mu mikanda ivuabu bafunde mu tshiena Ebelu ivua ileja patoke muvua Masiya ne bua kukenga ne kufua. (Yeshaya 53:3-7, 12; Danyele 9:26) Wakambila bayidi bende misangu ya bungi bua mateta avua mamuindile. (Mâko 8:31; 9:31) Pavuaye mu njila mutangile ku Yelushalema bua tshibilu tshiende tshia ndekelu tshia Kupita kua Yehowa, wakambila bapostolo bende patoke ne: ‘Nebafile Muana wa muntu mu bianza bia bakuidi banene ba Nzambi ne bafundi; bobu nebamupishe ne lufu, nebamufile mu bianza bia bisamba bia bende; bamuseke, bamutuile mate, bamukume, bamushipe.’ (Mâko 10:33, 34) Yezu uvua muambilamu, bualu anu mutukadi bamone, bakamuseka, kumutuila mate, kumukuma ne kumushipa.

6. Bua tshinyi bivua ne mushinga bua Yezu kukengaye ne kufua?

⁶ Kadi bua tshinyi bivua ne mushinga bua Yezu kukengaye ne kufua? Bua malu a bungi adi ne mushinga. Bua kumpala, pavua Yezu ushala ne lulamatu uvua uleja muvuaye mulamate Yehowa ne bumfumu buende ne muoyo mujima. Tuvuluke muvua Satana mushiminyine bantu ne: badi  benzela Nzambi mudimu anu bua kupetabu masanka kudiye. (Yobo 2:1-5) Pavua Yezu mushale ne lulamatu ‘too ne ku lufu pa mutshi,’ wakaleja mu mushindu wa dikema muvua Satana mushime. (Filipoi 2:8; Nsumuinu 27:11) Bualu buibidi, makenga a Masiya ne lufu luende bivua ne bua kubuikidila mibi ya bantu. (Yeshaya 53:5, 10; Danyele 9:24) Yezu wakafila ‘muoyo wende bua kupikula nawu bantu ba bungi’ ne kutupesha mushindu wa kuikala mu malanda mimpe ne Nzambi. (Matayo 20:28) Bualu buisatu, pavua Yezu mutantamene makenga a mishindu yonso, ‘wakateyibua mu malu onso muomumue atudi tuteyibua nawu.’ Nunku Mmuakuidi munene udi mumanye mua kuditeka pa muaba wetu ne ‘kukenga netu mu mateketa etu.’​—Ebelu 2:17, 18; 4:15.

7. Mbintu kayi bivua Yezu muitabe bua kushiya mu diulu bua kuluaye pa buloba?

⁷ Bua tuetu kumvua tshivua Yezu muitabile bua kufua, tuele meji ku tshilejilu tshidi tshilonda etshi: Mmuntu kayi udi mua kushiya bena mu dîku diende ne nzubu wende bua kuya mu ditunga dikuabu padiye mumanye bimpe ne: bantu ba bungi ba mu ditunga adi nebamubenge, nebamupetule, nebamukengeshe ne pashishe kumushipa? Mpindieu tumone tshivua Yezu muenze. Kumpala kua kuluaye pa buloba, uvua ne muaba wa pa buawu mu diulu ku luseke lua Tatuende. Kadi wakitaba bua kumbuka mu diulu ne kulua muntu pa buloba nansha muvuaye mumanye ne: bantu ba bungi bavua ne bua kumubenga, kumupepeja, kumukengesha bikole ne kulua kumushipa. (Filipoi 2:5-7) Ntshinyi tshivua tshisake Yezu bua kuenza bualu bua mushindu eu?

8, 9. Ntshinyi tshivua tshisake Yezu bua kulambula muoyo wende?

⁸ Dinanga didi Yezu munange Tatuende ke divua nangananga dimusake bua kulua pa buloba. Wakatantamena makenga bualu uvua munange Yehowa. Dinanga adi divua dimusaka bua kuditatshisha bua dîna dia Tatuende ne lumu  luende. (Matayo 6:9; Yone 17:1-6, 26) Kumpala kua bintu bionso, Yezu uvua musue bua bipendu bionso bivuabu bapende dîna dia Tatuende bijike. Nunku, wakamona kukenga bua buakane bu diakalenga dinene bualu uvua mumanye ne: lulamatu luende luvua ne bua kuambuluisha bua kutumbisha dîna dinene dia Tatuende.​—1 Kulondolola 29:13.

⁹ Yezu wakalambula kabidi muoyo wende bualu uvua munange bantu. Uvua mubanange kutuadijila anu pakabafukabu. Bidimu bia bungi kumpala kua kuluaye pa buloba, Bible udi uleja mukavuaye munange bantu bualu udi wamba ne: “Disanka dianyi divule diakadi bua kusomba ne bukua bantu.” (Nsumuinu 8:30, 31) Wakaleja dinanga edi patoke pavuaye pa buloba. Anu mutuvua bamone mu nshapita isatu mishale, Yezu wakaleja mu mishindu ya bungi muvuaye munange bantu bonso mu tshibungi ne munange bayidi bende pa nkayabu. Pashishe mu dia 14 ngondo wa Nisana 33, wakitaba bua kulambula muoyo wende bua bualu buetu. (Yone 10:11) Bushuwa, kakuvua bualu bukuabu buvuaye mua kuenza budi bupite ebu bua kuleja mudiye mutunange to. Tudiku ne bua kumuidikija petu mu bualu ebu anyi? Eyowa, bualu mmutuelele mukenji wa kumuidikija.

10, 11. Yezu uvua muelele bayidi bende mukenji kayi mupiamupia? Mukenji eu udi umvuija tshinyi? Bua tshinyi mbimpe tuutumikile?

¹⁰ Butuku bua muladilu wa lufu luende, Yezu wakambila bayidi bende ba lulamatu ne: ‘Ndi nnuelela mukenji mupiamupia ne: Nusuangane; nusuangane bu mungakunusua. Bua bualu ebu bantu bonso nebamanye ne: Nudi bayidi banyi, binuasuangana nunku.’ (Yone 13:34, 35) Bua tshinyi ‘kusuangana’ anyi kunangangana ‘mmukenji mupiamupia’? Mikenji ya Mose ikavua miambe ne: ‘Sua mukuenu bu muudi mudisue.’ (Lewitiki 19:18) Kadi mukenji mupiamupia udi ulomba dinanga dia bungi didi mua kutusaka bua kufuila bantu bakuabu. Yezu nkayende wakajadika bualu ebu pakambaye ne: ‘Eu udi mukenji wanyi ne: Nusuangane  bu mungakunusua. Kakuena muntu udi ne dinanga didi ditambe edi, dia muntu udi ufuila balunda bende.’ (Yone 15:12, 13) Mukenji mupiamupia mmusue kuamba ne: “Nanga bakuabu, ki mmuudi mudinange, kadi kupita muudi mudinange.” Kakuyi mpata, Yezu mmutushile tshilejilu tshia dinanga edi mu malu akenzaye pavuaye pa buloba ne lufu luende.

¹¹ Bua tshinyi bidi ne mushinga bua tuetu kutumikila mukenji mupiamupia? Katupu muoyo muvua Yezu muambe ne: ‘Bua bualu ebu (kunanga bakuabu kupita mutudi badinange) bantu bonso nebamanye ne: Nudi bayidi banyi.’ Bushuwa, kunanga bakuabu kupita mutudi badinange kudi kuleja mutudi bena Kristo balelela. Tudi mua kufuanyikija dinanga edi ne kamanyinu katu Bantemu ba Yehowa bavuala patubu baya mu mpungilu yabu. Kamanyinu aku katu kaleja dîna dia muenaku ne tshisumbu tshidiye mufumine. Kunanga bakuabu kupita mutudi badinange kudi anu bu “kamanyinu” kadi kaleja patoke bena Kristo balelela. Mu mêyi makuabu, dinanga ditudi banangangane didi ne bua kumueneka patoke kudi bantu bakuabu bu tshimanyinu tshidi tshibajadikila mutudi bayidi balelela ba Kristo. Mbimpe yonso wa kutudi adiebeje ne: ‘“Kamanyinu” kadi kaleja mundi munange bakuabu kupita mundi mudinange kadiku kamueneka mu nsombelu wanyi anyi?’

12, 13. (a) Tuetu banangangane netufike too ne ku dienza tshinyi? (b) Kudipangisha malu kudi kutusaka bua kuenza tshinyi?

¹² Tuetu bayidi ba Yezu tudi ne bua kunangangana anu muvuaye mutunange. Bidi bisua kumvuija ne: tudi ne bua kudipangisha amue malu bua bena Kristo netu. Dinanga edi didi ne bua kutusaka bua kuenza too ne tshinyi? Bible udi utuambila ne: ‘Mu muanda eu tudi bamanye dinanga, bualu bua Yezu wakateka muoyo wende panshi bua bualu buetu; ne tuetu tudi ne bualu bua kuteka mioyo yetu panshi  bualu bua bana betu.’ (1 Yone 3:16) Anu bu Yezu, tudi ne bua kuitaba bua kufuila bana betu padibi bikengela. Padibu batukengesha bua mudimu wetu wa kuyisha, tudi tuitaba bua kufua pamutu pa kubela patoke ne kubateka mu njiwu. Miaba idi bantu ba bisamba anyi makoba mashilangane bashipangana, tudi mua kuitaba bua kuteka mioyo yetu mu njiwu bua kulama bena Kristo netu nansha bobu ba tshisamba anyi dikoba dishilangane ne dietu. Padi matunga aluishangana, tudi tuitaba bua kuya mu buloko anyi kufua pamutu pa kuambula bingoma ne kushipa bena Kristo netu anyi bantu bakuabu.​—Yone 17:14, 16; 1 Yone 3:10-12.

¹³ Katuena tuleja mutudi banange bena Kristo netu kupita mutudi badinange anu patudi tuitaba bua kubafuila to, bualu anu bakese ba kutudi ke badi mua kupeta mushindu wa kuenza nunku. Kadi bituikale banange bena Kristo netu bikole ne bafuane kubafuila, katuenaku mua kuitaba bua kudipangisha malu makese bua kubambuluisha mpindieu anyi? Kudipangisha malu kudi kutusaka bua kuteka masanka etu ku luseke bua kuambuluisha bakuabu. Tudi tuteka majinga abu ne disanka diabu kumpala kua bietu nansha padibi bitukebela ntatu. (1 Kolinto 10:24) Ngamue malu kayi atudi mua kuenza bua kuleja mutudi banange bakuabu kutupita?

14. (a) Mmidimu kayi mikole itu bakulu benza? (b) Ntshinyi tshiudi umvua bua bakulu badi benza mudimu mukole mu tshisumbu tshienu?

¹⁴ Bakulu batu badipangisha malu a bungi bua ‘kulama tshisumbu tshia mikoko.’ (1 Petelo 5:2, 3) Pa kumbusha dilama dia bena mu mêku abu, batu kabidi bangata dîba dia bungi ku mêba a dilolo anyi ku ndekelu kua lumingu bua kutangila malu a tshisumbu bu mudi kulongolola bisangilu, kukumbula bena Kristo ne kukosa bilumbu. Bakulu ba bungi batu kabidi benza malu makuabu bu mudi kuenza mudimu mukole mu mpuilu ne mpungilu, kuikala bena mu kasumbu ka diumvuangana ne mpitadi anyi ka ditangila babedi ne kasumbu  kadi katangila malu a luibaku. Nuenu bakulu, kanupu muoyo ne: panudi nuitaba bua kupitshisha dîba dienu, kufila makanda enu ne bintu bienu bua kulama tshisumbu ne kukuatshila bena Kristo nenu mudimu nunku, nudi nuleja munudi babanange kupita munudi badinange. (2 Kolinto 12:15) Yehowa pamue ne bena mu tshisumbu banudi nulama badi ne dianyisha dia bungi bua bionso binudi nuenza.​—Filipoi 2:29; Ebelu 6:10.

15. (a) Ngamue malu kayi atu bakaji ba bakulu badipangisha? (b) Ntshinyi tshiudi umvua bua bakaji badi bitaba bua babayabu bapitshishe dîba diabu mu midimu ya tshisumbu?

¹⁵ Kadi netuambe tshinyi bua bakaji ba bakulu? Bakaji badi bakuatshisha babayabu aba kabenaku pabu badipangisha amue malu bua babayabu batungunuke ne kulama tshisumbu anyi? Bushuwa, mukaji wa mukulu udi udipangisha amue malu padi bayende wangata dîba divuaye ne bua kusomba ne bena mu dîku diende bua kutangila malu a tshisumbu. Tuele kabidi meji bua bakaji ba batangidi ba bijengu anyi ba distrike ne bua malu adibu badipangisha padibu baya ne babayabu bua kukumbula bisumbu ne bijengu. Badi bitaba bua kubenga kuikala ne ku mabu ne pamuapa batu balala miaba mishilangane lumingu luonso. Bakaji badi bateka diakalenga dia tshisumbu kumpala kua diabu mba kuela kalumbandi bua mudibu baleja ne: mbanange bakuabu kupita mudibu badinange.​—Filipoi 2:3, 4.

16. Mmalu kayi atu baledi badipangisha bua bana babu?

¹⁶ Mmushindu kayi utudi mua kunanga bena mu dîku dietu ne muoyo mujima? Baledi, nudi nudipangisha malu a bungi bua kulama bana benu ne kubakolesha ‘bimpe ne dibela ne didimuija bia Mukalenge.’ (Efeso 6:4) Bamue ba kunudi batu benza mudimu mukole munkatshi mua mêba a bungi anu bua kupetela bana babu biakudia, bilamba bimpe ne muaba muimpe wa kulala. Nudi nuitaba bua kupangila bimue bintu pamutu pa kumona bana benu batata. Nutu kabidi nuenza muenu muonso bua kubalongesha Bible, kuya nabu mu bisangilu ne kuyisha nabu. (Dutelonome 6:6, 7)  Bionso binudi nuenza bua dinanga bidi bisankisha Mufuki wa dibaka ne bidi mua kuambuluisha bana benu bua kupeta muoyo wa tshiendelele.​—Nsumuinu 22:6; Efeso 3:14, 15.

17. Ntshinyi tshidi balume bena Kristo ne bua kuenza bua kuidikija meji a Yezu?

¹⁷ Balume, mmushindu kayi unudi mua kunanga bakaji benu kupita munudi badinange anu bu Yezu? Bible udi wandamuna ne: ‘Balume, suayi bakaji benu bu muakasua Kristo ekeleziya kabidi, wakadifila bua bualu buende.’ (Efeso 5:25) Anu bu mutukadi bamone, Yezu uvua munange bayidi bende bikole ne wakabafuila. Mulume muena Kristo udi ne bua kuikala ne meji a kubenga kudisankisha a buena a Yezu, bualu yeye “kakadisankisha.” (Lomo 15:3) Mulume wa nunku udi witaba bua kuteka majinga ne diakalenga dia mukajende kumpala kua diende. Kena ukeba bua malu onso enzeke anu mudiye yeye musue to, kadi udi witaba lungenyi lua mukajende padilu kaluyi lubengangana ne mikenji ya mu Bible. Mulume udi munange bena mu dîku diende kupita mudiye mudinange udi usankisha Yehowa, ne mukajende ne bana bende badi bamunanga ne bamunemeka.

18. Ntshinyi tshidi tshitusaka bua kutumikila mukenji mupiamupia wa kunangangana?

¹⁸ Ki mbitekete bua kutumikila mukenji mupiamupia wa kunangangana to, kadi kudi bualu bunene budi butusaka bua kuutumikila. Paulo wakamba ne: ‘Dinanga dia Kristo didi dituenzeja; bua tuakujingulula bualu ebu ne: Bualu bua umue wakafuila bonso; ne yeye wakafuila bonso bua badi ne muoyo kabikadi nawu bua bualu buabu nkayabu, kadi bikale nawu kudi yeye wakafua ne wakabika ku lufu kabidi bua bualu buabu.’ (2 Kolinto 5:14, 15) Bu muvua Yezu mutufuile, katuenaku tudiumvua benzejibue bua kuikala ne muoyo buende yeye anyi? Tudi tuenza nunku patudi tulonda tshilejilu tshiende tshia kunanga bakuabu kupita mutudi badinange.

19, 20. Ndipa kayi ditambe buimpe didi Yehowa mutupeshe? Ntshinyi tshitudi ne bua kuenza bua kuleja ne: tudi baditabe?

 ¹⁹ Yezu kavua muele kalela pavuaye muambe ne: ‘Kakuena muntu udi ne dinanga didi ditambe edi, dia muntu udi ufuila balunda bende.’ (Yone 15:13) Wakaleja mudiye mutunange bikole pakafilaye muoyo wende bua bualu buetu. Kadi kudi muntu mukuabu udi muleje mudiye mutunange kumupita. Yezu wakamba ne: ‘Nzambi wakatamba kusua ba pa buloba, yeye wakabapa Muanende umuepele mulela bua muntu yonso wamuitabuja kafu biende, kadi ikale ne muoyo wa tshiendelele.’ (Yone 3:16) Nzambi mmutunange bikole, ke bualu kayi wakalambula Muanende bua kutupikula ku bubi ne lufu. (Efeso 1:7) Mulambu wa Yezu ndipa dia mushinga didi Yehowa mutupeshe kadi kena utuenzeja bua kuditaba to.

²⁰ Muntu nkayende ke udi usungula bua kuditaba. Mushindu kayi? Udi ne bua ‘kuitabuja’ Muanende. Kadi kena ne bua kuitabuja anu ne mukana to. Ditabuja dietu didi ne bua kumuenekela ku malu atudi tuenza. (Yakobo 2:26) Tudi tuleja mutudi bitabuje Yezu Kristo patudi tumuidikija dituku dionso edi. Tuetu tuenza nunku, netupete masanka a bungi mpindieu ne mu matuku adi kumpala anu mudi nshapita wa ndekelu uleja.