Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 10

‘Bakafunda ne:’

‘Lelu bualu ebu buakafundabu buakujalama’

‘Bakafunda ne:’

1-3. Mbualu kayi bua mushinga budi Yezu musue bua bena mu Nazaleta bafike ku diumvua? Ntshijadiki kayi tshidiye ufila?

 YEZU KRISTO udi ku ntuadijilu kua mudimu wende wa kuyisha. Udi upingana mu musoko wa Nazaleta muvuaye mukolele. Mmusue kuambuluisha bantu bua bafike ku diumvua bualu bua mushinga bua ne: Yeye ke Masiya udibu bindile kukadi bidimu bia bungi. Mbijadiki kayi bidiye ubapesha?

2 Kakuyi mpata, bantu ba bungi mbindile bua enze tshishima. Bakadi bumvue lumu lua malu a kukema adi Yezu muenze. Kena ubenzela tshishima to. Kadi bu mudi tshilele tshiende, udi uya ku nsunagoga. Udi wimana kulu bua kubala, ne badi bamupesha muvungu wa Yeshaya. Mmuvungu mule udibu pamuapa bavungile ku mabaya, ne Yezu udi uwuvungulula bimpe too ne padiye upeta muaba udiye ukeba. Pashishe udi ubala muaba udi lelu Yeshaya 61:1-3.​—Luka 4:16-19.

3 Kakuyi mpata, bantu badi bamuteleja mbamanye mêyi au bimpe. Mmulayi udi wakula bua Masiya. Bantu bonso badi mu nsunagoga badi bashala batangile Yezu talalaa. Pashishe udi utuadija kubumvuija pamuapa mu bule ne mu butshiama wamba ne: ‘Lelu bualu ebu buakafundabu buakujalama.’ Bantu badi basanka bua mêyi ende malenga, kadi mbimueneke ne: ba bungi batshidi anu bindile bua abenzele tshishima. Kadi ne dikima dionso, Yezu udi ufila tshilejilu tshia mu mukanda wa Nzambi bua kuleja mudibu kabayi ne ditabuja. Diakamue, bena mu Nazaleta badi bakeba bua kumushipa.​—Luka 4:20-30.

4. Mbualu kayi buvua Yezu wenza pavuaye uyisha? Netukonkonone tshinyi mu nshapita eu?

4 Muaba eu Yezu udi wenza bualu buvuaye wenza misangu yonso ivuaye uyisha. Uvua wangatshila malu onso avuaye wamba ne wenza mu Dîyi dia Nzambi. Bushuwa, bishima biende bivua ne mushinga wa bungi bua kuleja ne: uvua ne nyuma wa Nzambi. Kadi kakuvua tshintu tshivua ne mushinga bua Yezu kupita Mukanda wa Nzambi to. Tukonkononayi tshilejilu tshidiye mushiye mu muanda eu. Netumone muvua Mfumuetu utela mêyi a mu Dîyi dia Nzambi, muvuaye wakuila Dîyi edi ne udiumvuija.

Uvua utela mêyi a mu Dîyi dia Nzambi

5. Ntshinyi tshivua Yezu musue bua bantu bamanye? Uvua wenza tshinyi bua kuleja ne: malu avuaye wamba avua malelela?

5 Yezu uvua musue bantu bamanye kuvua malu avuaye wamba afumina. Wakamba ne: ‘Diyisha dianyi ki ndianyi, ndia udi muntume.’ (Yone 7:16) Dituku dikuabu wakamba ne: ‘Tshitu ndienzela bualu, kadi ntu ngamba anu malu akunyisha Tatu.’ (Yone 8:28) Wakamba kabidi ne: ‘Tshiena ndiambila mêyi andi nuambila; Tatu udi muikale munda muanyi utu wenza malu ende.’ (Yone 14:10) Bua Yezu kuleja ne: malu onso avuaye muambe aa mmalelela, uvua utela mêyi a mu Dîyi dia Nzambi misangu ya bungi.

6, 7. (a) Mmisangu bungi kayi ivua Yezu mutele mêyi a mu mikanda ya mu Bible ivuabu bafunde mu tshiena Ebelu? Bua tshinyi bualu ebu budi bukemesha? (b) Ndongeshilu wa Yezu uvua mushilangane ne wa bafundi ku tshinyi?

6 Patudi tukonkonona bimpe mêyi a Yezu onso adibu bafunde, tudi tumona ne: wakatela mu mushindu kampanda anyi kansanga tshitupa tshia mikanda ya mu Bible ivuabu bafunde mu tshiena Ebelu. Ku ntuadijilu, kabiena bimueneka bu bualu budi bukemesha to. Udi mua kudiebeja bua tshinyi mu bidimu bisatu ne tshitupa bivuaye muyishe bantu ne mubalongeshe, kavua mutele mêyi a mu mikanda yonso ivuaku tshikondo atshi. Kadi mu bulelela, uvua mua kuikala mutele mêyi a mu mikanda ayi yonso. Tuvuluke ne: mbafunde anu tshitupa tshikese tshia malu akamba Yezu ne akenzaye. (Yone 21:25) Udi mua kubala mêyi onso a Yezu adibu bafunde mu mêba makese tshianana. Mpindieu ela meji ne: udi wakula bua Nzambi ne bua Bukalenge buende mu mêba makese patupu ne udienzeja bua kutela tshitupa tshia mikanda ya mu Bible ivuabu bafunde mu tshiena Ebelu. Bualu bukuabu, Yezu kavua ne mivungu ya Dîyi dia Nzambi misangu yonso ivuaye uyisha to. Tshilejilu, pakenzaye Muyuki wa pa mukuna udi muende lumu, wakatela mu mutu mêyi a mu Mikanda ya mu tshiena Ebelu anyi kuakula bua bualu buawu njila ne njila.

7 Mushindu uvua Yezu utela mêyi a mu Dîyi dia Nzambi bikole udi uleja muvuaye udiangata ne mushinga wa bungi. Bantu bavua bamuteleja ‘bakakema bua diyisha diende, bualu bua yeye wakabayisha bu muena mêyi, kakadi bu bafundi.’ (Mâko 1:22) Pavua bafundi balongesha bantu, bavua basue kutela tshivuabu babikila ne: mikenji ya mukana ne bavua batela bamanyi ba mikenji ya bena Yuda bavua bamanyike bikole. Yezu kavua mutele musangu nansha umue mikenji ya mukana anyi ya mumanyi kampanda wa mikenji ya bena Yuda bua kushindika malu avuaye wamba to. Kadi uvua wangata Dîyi dia Nzambi bu nshindamenu wa malu onso avuaye wamba. Uvua ne tshibidilu tshia kuamba ne: ‘Bakafunda ne.’ Uvua wamba mêyi aa anyi makuabu a buena aa pavuaye ulongesha bayidi bende ne bua kululamija ngenyi mibi.

8, 9. (a) Leja muvua Yezu mulamate Dîyi dia Nzambi pakipataye bangenda ku ntempelo? (b) Mmushindu kayi uvua bamfumu ba tshitendelelu baleje muvuabu kabayi banemeka Dîyi dia Nzambi?

8 Pavua Yezu muipate bangenda ku ntempelo mu Yelushalema wakamba ne: ‘Bakafunda mu Mukanda wa Nzambi ne: Nebabikile nzubu wanyi ne: Nzubu wa kutendelelamu Nzambi, kadi nuenu nuakumuvuija bu muaba wa banyengi.’ (Matayo 21:12, 13; Yeshaya 56:7; Yelemiya 7:11) Kumpala kua dituku divuaye muipate bantu ku ntempelo, wakenza bishima bia bungi. Malu au akalenga bana bikole ne kutuadijabu kumutumbisha. Kadi bamfumu ba tshitendelelu bakafika munda ne kuebejabu Yezu ni uvua mumvue bivua bana abu bamba. Wakabandamuna ne: ‘Ee, ndi mumvue, kadi nuenu kanuakubala dîyi ne: Wewe wakajadika butumbi buebe mukana mua bana bakese ne mua badi bamua mabele anyi?’ (Matayo 21:16; Musambu 8:2) Yezu uvua musue bua bantu abu bamanye ne: Dîyi dia Nzambi divua dianyisha tshivua bana benza atshi.

9 Bamfumu ba tshitendelelu abu bakalua kudisangisha pashishe bua kuebeja Yezu ne: ‘Wewe udi wenza malu aa ne bukokeshi kayi?’ (Matayo 21:23) Yezu ukavua muleje patoke misangu ya bungi kuvua bukole buende bufumina. Kavua mulue ne ngenyi mikuabu bua kulongesha malu mapiamapia to. Uvua anu utumikila tshivua Dîyi dia Tatuende diamba. Nunku, bakuidi ne bafundi abu bavua baleja muvuabu kabayi banemeka Yehowa ne Dîyi diende nansha kakese. Ke bualu kayi Yezu wakabapisha ne kuleja muvuabu ne meji mabi.​—Matayo 21:23-46.

10. Mmunyi mutudi mua kuidikija Yezu mu mushindu utudi tuyisha ne Dîyi dia Nzambi? Mbintu kayi bitudi nabi bivua Yezu kayi nabi?

10 Anu bu Yezu, lelu bena Kristo badi bashindamena mu Dîyi dia Nzambi padibu bayisha. Bantemu ba Yehowa mbamanyike pa buloba bujima bua mutubu basue kubadila bantu malu a mu Bible. Mikanda yetu itu itela mvese ya mu Bible anyi yakula buayi bikole. Patudi tuyisha, tudi tuenza bia muomumue, bualu tudi tuditatshisha bua kubadila bantu Bible misangu yonso. (2 Timote 3:16) Tutu tumvua disanka dia bungi padi muntu witaba bua tumubadile mvese, tumuleje mushinga wende ne tumumvuijaye. Katuena mua kukuata malu mu mutu bu Yezu to, kadi tudi ne bintu bia bungi bivua Yezu kayi nabi. Pa kumbusha Bible mujima udi mu miakulu idi yenda anu ivula, tudi ne mikanda ya bungi idi imumvuija idi mua kutuambuluisha bua kupeta mvese utudi tukeba. Tudienzejayi bua kutungunuka ne kutela mêyi a mu Bible ne kumubadila bantu dîba dionso didiku mushindu.

Uvua wakuila Dîyi dia Nzambi

11. Bua tshinyi Yezu uvua wakuila Dîyi dia Nzambi bikole?

11 Yezu wakamona ne: bantu bavua bakonyangaja Dîyi dia Nzambi bikole, kadi kabivua bimukemesha to. Wakambila Tatuende mu disambila ne: ‘Dîyi diebe mbulelela.’ (Yone 17:17) Yezu uvua mumanye bimpe ne: Satana “mukokeshi wa buloba” ‘mmuena mashimi ne udi tatu wawu.’ (Yone 8:44; 14:30) Pavua Yezu mutantamene mateta a Satana wakatela mêyi a mu Dîyi dia Nzambi misangu isatu. Satana wakatela mvese umue wa mu Misambu bua kuenza nende mudimu bibi, kadi Yezu wakalulamija ngenzelu wende mubi au ne mvese mukuabu.​—Matayo 4:6, 7.

12-14. (a) Mmushindu kayi uvua bamfumu ba tshitendelelu baleja muvuabu kabayi banemeka Mikenji ya Mose? (b) Ntshinyi tshivua Yezu muenze bua kuakuila Dîyi dia Nzambi?

12 Yezu uvua utamba kululamija mushindu uvua bantu benza mudimu bibi ne Dîyi dia Nzambi, badiumvuija bibi ne badikonyangaja. Balongeshi ba malu a Nzambi ba mu tshikondo tshiende bavua bakonyangaja Dîyi dia Nzambi. Tshilejilu, bavua batamba kuimanyina pa ditumikila dia imue Mikenji ya Mose too ne mu tunungu tuayi tukese, kadi kabayi bimanyina pa tshivua mikenji ayi mishindamene. Nunku, bavua basaka bantu bua kutendelela Nzambi pa mutu pa mutu, batamba kuimanyina pa tshimuenekelu pamutu pa kutangila malu a mushinga bu mudi: buakane, luse ne ditabuja. (Matayo 23:23) Mmushindu kayi uvua Yezu wakuila mikenji ya Nzambi?

13 Mu muyuki wende wa pa mukuna wakambulula misangu ya bungi mêyi a ne: ‘Nuakumvua dîyi diakambabu ne:’ bua kuakula bua bualu kampanda bua mu Mikenji ya Mose. Uvua utungunuka wamba ne: “Kadi meme ndi nuambila ne:,” pashishe umvuija bualu buvua ne mushinga wa bungi kupita ditumikila pa mutu pa mutu dia mikenji. Uvuaku ubenga tshivua mikenji yamba anyi? Tòo, uvua uyishindika. Tshilejilu, bantu bavua bamanye bimpe mukenji wa ne: ‘Kushipi muntu mukuabu.’ Kadi Yezu wakabambila ne: kukina muntu kuvua kubengangana ne tshivua mukenji au ulomba. Bia muomumue, kumvuila muntu udi kayi bayetu anyi mukajetu dijinga dibi kakuena kupetangana ne tshidi mukenji wa kubenga kuenda masandi wamba.​—Matayo 5:17, 18, 21, 22, 27-39.

14 Ndekelu wa bionso Yezu wakamba ne: ‘Nuakumvua dîyi diakambabu ne: Sua mukuenu, ikala ne udi nebe lukuna tshiji; kadi meme ndi nuambila ne: Suayi badi nenu lukuna, lombelayi badi banukengesha Nzambi.’ (Matayo 5:43, 44) Mukenji wa ‘kuikala ne udi nebe lukuna tshiji’ uvuaku ufumina mu Dîyi dia Nzambi anyi? Tòo, bamfumu ba tshitendelelu bavua balongesha bualu ebu mu bobu nkayabu. Bavua banyanga mikenji miakane ya Nzambi ne ngenyi ya bantu. Kadi ne dikima dionso, Yezu wakenza muende muonso bua bilele bia bantu kabinyangi Dîyi dia Nzambi to.​—Mâko 7:9-13.

15. Mmushindu kayi uvua Yezu muakuile mikenji ya Nzambi pavua bantu bakeba kuyikolesha?

15 Bamfumu ba tshitendelelu bavua kabidi baluisha mikenji ya Nzambi pavuabu bayikolesha. Tshilejilu, pavua bayidi ba Yezu batule miepu ya blé mikese pavuabu bapitshila mu budimi kampanda, Bafalese bakuabu bakamba muvuabu bashipe mukenji wa Nsabatu. Yezu wakangata tshilejilu tshia mu Bible bua kuleja muvua mushindu wabu wa kumona malu au kauyi upetangana ne Dîyi dia Nzambi. Wakafila tshilejilu tshia muaba udi Bible wakula bua muvua Davidi ne bantu bende badie mampa a ku ntempelo pavuabu ne nzala. Yezu wakaleja Bafalese abu muvuabu kabayi bajingulule ne: Yehowa utu umvuila bantu luse ne uditeka pa muaba wabu.​—Mâko 2:23-27.

16. Mmushindu kayi uvua bamfumu ba tshitendelelu bashintulule mukenji wa Mose uvua wakula bua kushipa kua dibaka? Kadi Yezu wakamba tshinyi?

16 Bamfumu ba tshitendelelu bavua kabidi bela yabu mikenji bua kutekesha mikenji ya Nzambi. Tshilejilu, Mikenji ya Mose ivua itabila mulume bua kuipata mukajende pavuaye umusangana ne ‘bualu budi kabuyi buimpe,’ tuambe ne: bualu bunene buvua mua kufuisha bena mu dîku bundu. (Dutelonome 24:1) Kadi mu tshikondo tshia Yezu, bamfumu ba tshitendelelu bakavua babuelela mu mukenji eu bua kuitabila mulume bua kuipata mukaji nansha bua kabualu kakese bu mudi kushidisha biakudia. * Yezu wakaleja ne: bavua bakonyangaje Mikenji ya Mose bibi menemene. Pashishe kubapingajaye ku mukenji uvua Yehowa muele ku ntuadijilu bua dibaka ne: mulume ikale ne mukaji anu umue. Kulejaye kabidi ne: dibaka didi mua kufua anu padi mulume anyi mukaji muende masandi.​—Matayo 19:3-12.

17. Mmushindu kayi udi bena Kristo mua kuidikija Yezu lelu bua kuakuila Dîyi dia Nzambi?

17 Bia muomumue, bayidi ba Kristo lelu badi bamona ne: badi ne bua kuakuila Dîyi dia Nzambi padi bantu badikonyangaja. Bamfumu ba bitendelelu badi baluisha Dîyi dia Nzambi padibu bamba ne: mikenji idimu kayitshiena ne mushinga. Badi baluisha kabidi Bible padibu balongesha malu a dishima bamba mudiwu a mu Bible. Tudi ne diakalenga dia kuakuila Dîyi dia Nzambi dia bulelela patudi tulongesha tshilejilu ne: Nzambi kena busatu bunsantu to. (Dutelonome 4:39) Kadi tudi tudiakuila ne bukalanga buonso, bikale ne lutulu ne kanemu.​—1 Petelo 3:15.

Uvua umvuija Dîyi dia Nzambi

18, 19. Fila bilejilu bidi bileja ne: Yezu uvua mumanye kumvuija Dîyi dia Nzambi bimpe.

18 Yezu uvua mu diulu pavuabu bafunde mikanda ya mu Bible ya mu tshiena Ebelu. Uvua ne bua kuikala musanke bikole bua kulua pa buloba ne kumvuija bantu Dîyi dia Nzambi. Tshilejilu, tuele meji ku dituku divuaye mupetangane ne bayidi bende babidi mu njila wa Emau yeye mumane kubika ku lufu. Kumpala kua kujingululabu ne: uvua Yezu, bakamuambila muvua lufu lua Mfumuabu uvuabu banange bikole lubabungamije. Wakenza tshinyi? ‘Wakabangila ku Mose ne ku baprofete bonso, wakabajinguluila malu akafundabu mu Mukanda wa Nzambi wonso bua bualu buende.’ Mmunyi muakadiumvuabu? Bakambilangana pashishe ne: ‘Mitshima yetu kayakadi itema munda muetu pakadiye utuambila malu mu njila, pakadiye utujinguluila Mukanda wa Nzambi anyi?’​—Luka 24:15-32.

19 Anu diodi dituku adi, Yezu wakapetangana kabidi ne bapostolo bende ne bayidi bakuabu. Bible udi uleja tshiakabenzelaye wamba ne: ‘Wakabulula mitshima yabu bua kujingululabu Mukanda wa Nzambi.’ (Luka 24:45) Kakuyi mpata, bakavuluka ne disanka dionso misangu mivule ivua Yezu mubumvuije bobu ne muntu yonso uvua musue kumuteleja Dîyi dia Nzambi. Uvua ne tshibidilu tshia kumvuija mvese ivua mimanyike bikole ne bateleji bavua bajingulula bimpe Dîyi dia Nzambi ne badiumvua mu mushindu mupiamupia.

20, 21. Mmushindu kayi uvua Yezu mumvuije mêyi avua Yehowa muambile Mose ku katshi kavua katema kapia?

20 Dituku dikuabu, Yezu uvua wakula ne tshisumbu tshia Basadoke. Basadoke bavua kasumbu ka bena Yuda kavua kenza mudimu pamue ne bakuidi, ne bavua bamba ne: dibika dia bafue kadiakuikalaku to. Yezu wakabambila ne: ‘Bualu bua dibika dia bafue ku lufu nuenu kanuakabala dîyi diakanuambila Nzambi ne: Ndi Nzambi wa Abalahama, ne Nzambi wa Isaka, ne Nzambi wa Yakoba anyi? Nzambi kena wa bafue, udi wa badi ne muoyo.’ (Matayo 22:31, 32) Bavua bamanye mvese eu bimpe ne bavua banemeka Mose uvua mumufunde. Udiku umona bua tshinyi diumvuija dia Yezu divua ne bukole anyi?

21 Mose uvua muyukile ne Yehowa muaba uvua katshi katema kapia pabuipi ne tshidimu tshia 1514 kumpala kua Yezu. (Ekesode 3:2, 6) Tshikondo atshi, Abalahama ukavua mufue kukavua bidimu 329, Isaka bidimu 224 ne Yakobo bidimu 197. Kadi Yehowa utshivua anu wamba ne: “Ndi” Nzambi wabu. Basadoke abu bavua bamanye ne: Yehowa kena bu nzambi kampanda wa dishima uvua ukokesha bafue to. Kadi udi Nzambi wa “badi ne muoyo” anu muvua Yezu muambe. Bualu ebu budi bumvuija tshinyi? Yezu wakashikija muyuki au ne dishindika dionso wamba ne: ‘Bonso badi ne muoyo bua bualu buende,’ anyi ku mêsu kuende. (Luka 20:38) Yehowa udi uvuluka mu lungenyi luende ludi kaluyi ne ndekelu basadidi bende badiye munange bakadi bafue. Tudi mua kuamba ne: bantu aba badi ne muoyo bualu disua dia Yehowa dia kubabisha nedikumbane bushuwa. (Lomo 4:16, 17) Eu ki mmushindu mulenga wa kumvuija Dîyi dia Nzambi anyi? Kabiena bitukemesha bua mushindu uvua ‘bisumbu bia bantu bikeme.’​—Matayo 22:33.

22, 23. (a) Mmushindu kayi utudi mua kuidikija Yezu mu diumvuija Dîyi dia Nzambi? (b) Netukonkonone tshinyi mu nshapita udi ulonda?

22 Lelu bena Kristo badi ne diakalenga dia kuidikija mushindu uvua Yezu umvuija Dîyi dia Nzambi. Katuena ne lungenyi lupuangane to. Kadi misangu ya bungi tudi mua kubadila bantu mvese udibu bamanye ne kubumvuija malu makuabu atubu kabayi banji kukonkonona. Tshilejilu, badi mua kuikala bamba matuku onso ne: ‘Banemeke dîna diebe’ ne ‘Bukalenge buebe bulue’ kabayi nansha bamanye dîna dia Nzambi anyi tshidi Bukalenge buende to. (Matayo 6:9, 10) Tutu tumvua disanka dia bungi padi muntu witaba bua tumumvuije malu a mu Bible aa mu mushindu muimpe ne mutoke.

23 Kutela mvese ya mu Dîyi dia Nzambi, kudiakuila ne kudiumvuija ke mishindu minene itudi mua kuidikija muvua Yezu wambila bantu malu a mu Bible. Tukonkononayi mpindieu tshivua Yezu wenza bua kulenga mioyo ya bantu bavua bamuteleja ne malu a mu Bible.

^ Josèphe mufundi wa malu a kale wa mu matuku a bapostolo ba Yezu uvua Mufalese ne uvua pende muipate mukajende. Wakalua kuamba pashishe ne: bavua bitabila mulume bua kuipata mukaji “bua bualu buonso (ne balume batu ne malu a bungi a mushindu au).”