Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 12

“Kakabambila malu tshianana, anu mu nsumuinu”

“Kakabambila malu tshianana, anu mu nsumuinu”

1-3. (a) Ndiakalenga kayi dia pa buadi divua nadi bayidi bavua benza ngendu ne Yezu? Ntshinyi tshivuaye wenza bua kabapu muoyo malu avuaye ubalongesha? (b) Bua tshinyi bitu bikole bua kupua bilejilu bimpe muoyo?

 BAYIDI badi benza ngendu ne Yezu badi ne diakalenga dia pa buadi. Mulongeshi munene udi ubalongesha nkayende mpala ne mpala. Badi bamuteleja padiye ubumvuija Dîyi dia Nzambi ne ubalongesha malu mimpe. Tshikondo atshi, bavua ne bua kulama mêyi ende mu lungenyi luabu ne mu mioyo yabu, bualu tshikondo katshivua tshianji kukumbana bua kuafundabu mu mikanda to. * Kadi Yezu wakabambuluisha bua kukuatabu malu avuaye ubalongesha. Mushindu kayi? Ku diambuluisha dia ndongeshilu wende, nangananga ku mushindu muimpe uvuaye ufila bilejilu.

2 Bantu kabatu bapua bilejilu bimpe muoyo lukasa to. Mufundi mukuabu wakamba ne: bilejilu “bitu bishintulula malu atudi tumvua mu atudi tumona” ne “biambuluisha bantu bua kumona mu lungenyi luabu malu adi matshi abu umvua.” Bu mutu bimfuanyi bituambuluisha bua kumvua malu bimpe, bilejilu bidi mua kutuambuluisha bua kumvua bualu budi bukole bua kubumvua. Bilejilu bidi biambuluisha bua kumvua miaku itudi tuteleja, bituambuluisha bua kulama malu atudi tulonga mu mitu yetu.

3 Kakuena mulongeshi mukuabu udi mumanye mua kulongesha ku diambuluisha dia bilejilu bu Yezu Kristo to. Bantu batshidi bavuluka bilejilu biende too ne lelu. Bua tshinyi Yezu uvua utamba kulongesha ne bilejilu? Ntshinyi tshivua tshivuija bilejilu biende bimpe? Mmushindu kayi utudi mua kufika petu ku dilongesha ne bilejilu?

Tshivua Yezu ulongeshila ne bilejilu

4, 5. Bua tshinyi Yezu uvua ulongesha ne bilejilu?

4 Bible udi utuambila ne: Yezu uvua ulongesha ne bilejilu bua malu manene abidi. Bua kumpala, pavuaye wenza nanku uvua ukumbaja tshivua milayi miambe. Matayo 13:34, 35 udi wamba ne: ‘Yezu wakambila bantu malu aa onso mu nsumuinu, yeye kakabambila malu tshianana, anu mu nsumuinu; bua dîyi diakambabu kudi muprofete dijikijibue ne: Pangabulula mukana muanyi, nengambe mêyi mu nsumuinu.’ Mufundi wa Musambu wa 78:2 ke muprofete udi Matayo mutele muaba eu. Mufundi wa musambu eu wakafunda mêyi aa ku bukole bua nyuma wa Nzambi bidimu bia bungi kumpala kua kulelabu Yezu. Bualu ebu budi bumvuija ne: Yehowa ukavua mudianjile kuamba bidimu bipite bungi kumpala ne: Masiya uvua ne bua kulongesha ne bilejilu. Nunku, bidi bimueneka ne: Yehowa udi wangata mushindu wa kulongesha eu ne mushinga.

5 Bualu buibidi, Yezu wakamba ne: uvua ulongesha ne bilejilu bua kumanya bantu bavua ne mioyo ‘mipape.’ (Matayo 13:10-15, MMM; Yeshaya 6:9, 10) Mmushindu kayi uvua bilejilu biende biela patoke meji avua munda mua bantu? Misangu mikuabu, uvua ufila bilejilu bua kusaka bantu bavua bamuteleja bua kumuebeja tshivuaye usua kuamba ne kumvua bimpe mêyi ende. Bantu bavua badipuekesha bavua bamuela nkonko, kadi bena lutambishi anyi bavua kabayi banange malu a Nzambi kabavua bamukonka bualu. (Matayo 13:36; Mâko 4:34) Nunku, bilejilu bia Yezu bivua bileja patoke bulelela kudi bantu bavua basue kubumanya ne bibusokoka kudi bena lutambishi.

6. Bilejilu bia Yezu bivua biambuluisha ku tshinyi?

6 Bilejilu bia Yezu bivua kabidi ne dikuatshisha mu malu a bungi. Bivua bijula bantu nyota ya kuteleja. Bivua bibambuluisha bua kumona mu lungenyi luabu malu avuabu mua kukuata. Anu bu mutudi bambe kulu eku, bilejilu bia Yezu bivua biambuluisha bantu bua kuvuluka mêyi ende. Muyuki wa pa mukuna udi mu Matayo 5:3–7:27, udi tshilejilu tshitambe buimpe tshia muvua Yezu ulongesha ne bilejilu. Mbabadike mu muyuki eu bilejilu bipite pa 50. Bua kumvua bualu ebu bimpe, vuluka ne: muntu udi mua kubala muyuki eu ne dîyi dikole mu minite 20 patupu. Mmumue ne: pabuipi ne sekonde 20 yonso, Yezu udi ufila tshilejilu. Bushuwa, Yezu uvua mumone mudibi ne mushinga bua kufila bilejilu bua kumvuija bivuaye wamba.

7. Bua tshinyi tudi ne bua kulongesha ne bilejilu anu bu Yezu?

7 Tuetu bayidi ba Kristo tudi basue kuidikija mushindu wende wa kulongesha bu mudi wa kufila bilejilu. Anu bu mutu luepu ne bintu bikuabu bilengeja biakudia, ke mudi kabidi bilejilu bimpe mua kuvuija dilongesha dietu dimpe kudi bantu. Bilejilu bisungula bimpe bidi kabidi mua kuambuluisha bantu bua kumvua malongesha a mushinga kakuyi lutatu. Tukonkononayi mpindieu amue a ku malu avua avuija bilejilu bia Yezu bimpe. Pashishe netumone mutudi petu mua kulongesha ne bilejilu.

Uvua ufuanyikija malu

Mmushindu kayi uvua Yezu mufile tshilejilu tshia nyunyi ne bilongo bua kuleja mudi Nzambi ututabalela?

8, 9. Mmunyi muvua Yezu ufuanyikija malu mu mushindu mupepele? Ntshinyi tshivua tshilengeja bilejilu bia malu avuaye ufuanyikija?

8 Pavua Yezu ulongesha, uvua ufuanyikija malu mu mushindu mupepele, wakula mu mêyi makese patupu. Kadi mêyi aa avua ambuluisha bateleji bende bua kumona tshivuaye wamba mu lungenyi ne abalongesha malu a mushinga a mu Bible. Tshilejilu, pavuaye ubela bayidi bende bua kabaditatshishi bua ntatu ya ku dituku ne ku dituku, wakabapesha tshilejilu tshia ‘nyunyi ya mulu’ ne “bilongo bia mu mpata.” Nyunyi kayitu yikuna maminu ne yipola to; bilongo kabitu bienza mudimu anyi bitela bilamba. Kadi Nzambi udi ubikolesha. Tshilejilu etshi tshidi tshituleja ne: bikala Nzambi ulama nyunyi ne bilongo, nealame kabidi bantu badi ‘bakeba diambedi bukalenge.’​—Matayo 6:26, 28-33.

9 Yezu uvua kabidi ufuanyikija bintu pavuaye wakula bua tshintu kampanda anu bu ne: uvua wakula bua tshikuabu. Mu ndongeshilu eu kabidi, Yezu kavua ukolesha malu to. Tshilejilu, dituku dikuabu wakambila bayidi bende ne: “Nuenu nudi munya wa buloba.” Bayidi bakumvua bimpe ne: ku diambuluisha dia mêyi abu ne bienzedi biabu, bavua bambuluisha bua butoke bua mu Dîyi dia Nzambi butokeshe bantu bakuabu ne bubafikishe ku ditumbisha Nzambi. (Matayo 5:14-16) Yezu wakafuanyikija kabidi malu pakambaye ne: ‘Nuenu nudi luepu lua buloba’ anyi ne: ‘Meme ndi muonji munene, nuenu nudi matamba.’ (Matayo 5:13; Yone 15:5) Bilejilu ne difuanyikija dia malu bia mushindu eu bidi ne bukole bualu mbipepele bua kumvua.

10. Fila bilejilu bikese bia muudi mua kulongesha ne bilejilu.

10 Mmushindu kayi uudi mua kufila bilejilu paudi ulongesha? Kufuikakaji miyuki mile ne mikole to. Keba mua kufuanyikija malu mu mushindu mupepele. Fuanyikijabi ne: nudi nuyukila ne muntu bua dibika dia bantu ku lufu ne udi ukeba kumuleja ne: kabiakukolela Yehowa bua kubisha bafue to. Ntshilejilu kayi tshidi tshikuluila mu lungenyi? Bible udi ufuanyikija lufu ne tulu. Udi mua kumuambila ne: “Nzambi neabishe bantu ku lufu anu bu mutudi mua kubisha muntu udi mulale.” (Yone 11:11-14) Ntshilejilu kayi tshiudi mua kufila bua kuleja ne: bana badi dijinga ne dinanga bua kukolabu bimpe? Bible udi ufuanyikija bana ne “ntonga ya mitshi ya olive.” (Musambu 128:3) Udi mua kuamba ne: “Dinanga dia baledi didi diambuluisha bana anu bu mutu nsese ya dîba ne mâyi biambuluisha mutshi.” Padi tshilejilu tshiudi ufila tshipepele, nebikale bipepele bua baudi utshiambila kumvuabu tshiudi musue kubalongesha.

Uvua ufila bilejilu bia mu nsombelu wa matuku onso

11. Fila bilejilu bidi bileja ne: bilejilu bivua Yezu ufila bivua bia malu avuaye mumone mu Galela pavuaye wenda ukola.

11 Yezu uvua mupiluke mu difila bilejilu bia mu nsombelu wa bantu. Bilejilu bia bungi bivuaye mufile bivua bileja malu avuaye mumone mu Galela pavuaye wenda ukola. Tuangate tshilejilu tshia pavuaye muana. Mmisangu bungi kayi ivuaye mumone mamuende utua ntete bua kupeta bukula, wela buanga mu bukula bua mampa, utemesha muendu anyi ukomba mu nzubu? (Matayo 13:33; 24:41; Luka 15:8) Mmisangu bungi kayi ivuaye mumone balobi bela tupamba tuabu mu mâyi a Galela? (Matayo 13:47) Mmisangu bungi kayi ivuaye mumone bana banaya mu tshisalu? (Matayo 11:16) Yezu uvua kabidi ne bua kuikala mumone malu makuabu avua enzeka akaluaye kutela mu bilejilu biende bia bungi bu mudi: ntete idibu bakuna, mafesto a mabaka ne ntete idi iboba ne munya.​—Matayo 13:3-8; 25:1-12; Mâko 4:26-29.

12, 13. Bua tshinyi bidi ne mushinga bua muvua Yezu mutele njila uvua umbuka “mu Yelushalema” mutangile ku “Yeleko” mu tshilejilu tshiende tshia muena Samalea wa luse?

12 Malu avua Yezu wamba mu bilejilu biende avua malu avua bateleji bende bamanye bimpe. Tshilejilu, wakatuadija ne lusumuinu lua muena Samalea wa luse wamba ne: ‘Muntu wakabika mu Yelushalema, wakadi upueka ku Yeleko; wakatulukila mu bianza bia banyengi, bakamuvula bilulu biende, bakamukuma, bakamushiya ne tshioyoyo.’ (Luka 10:30) Yezu kavua musungule njila uvua umbuka ku ‘Yelushalema, upueka ku Yeleko’ patupu to. Pavuaye ufila tshilejilu atshi, uvua mu Yudaya, pabuipi ne Yelushalema. Nunku bateleji bende bavua ne bua kuikala bamanye njila au bimpe. Bavua bamanye muvuaye wa njiwu ya bungi, nangananga bua muntu uvua upitshilamu nkayende. Benzavi bavua batamba kujikilamu bantu bualu uvua upitshila kule ne muaba uvua bantu ne muikale ne bibenda bia bungi.

13 Yezu wakasakidila malu makuabu avua mamanyike pa bidi bitangila njila uvua umbuka ‘mu Yelushalema, upueka ku Yeleko.’ Bilondeshile tshilejilu etshi, muakuidi wakapitshila mu njila au ne pashishe muena Lewi, nansha muvuabu kabayi bimane bua kuambuluisha muntu uvuabu bakume. (Luka 10:31, 32) Bakuidi bavua benza mudimu ku ntempelo mu Yelushalema ne bena Lewi bavua babambuluisha. Bu muvua Yeleko mutantshi wa kilometre 23 ne tshimenga tshia Yelushalema, bakuidi ba bungi ne bena Lewi bavua basombelamu pavuabu kabayi benza mudimu ku ntempelo. Nunku, bavua bapitshila mu njila au bikole. Yezu wakamba kabidi ne: muena luendu au uvua ‘upueka’ ku Yeleko, ufumina mu “Yelushalema.” Bateleji bende bavua bumvue bualu abu bimpe, bualu Yelushalema uvua pa mukuna ne Yeleko uvua mu tshibandabanda. Nunku pavua muntu umbuka “mu Yelushalema” mutangile mu Yeleko, uvua ‘upueka.’ * Bushuwa, Yezu uvua mumanye bimpe bantu bavua bamuteleja.

14. Bua tshinyi tudi ne bua kumanya bateleji betu patudi tubapesha bilejilu?

14 Patudi tufila bilejilu, tudi petu ne bua kumanya bimpe bantu batudi tubiambila. Mmalu kayi adi atangila bateleji betu adi mua kutuambuluisha bua kusungula bilejilu? Tudi mua kutangila malu bu mudi: bungi bua bidimu biabu, mêku abu anyi miaba idibu bakolele ne midimu idibu benza. Tshilejilu, bena ku musoko badi mua kumvua diakamue tshilejilu tshidi tshiakula bua malu a madimi kupita bena mu tshimenga. Bua bilejilu bietu kuikalabi bimpe, tudi ne bua kutelamu malu adi bateleji betu bibidilangane nawu bu mudi: bana babu, nzubu yabu, malu atubu bajikija nawu lutetuku ne biakudia biabu.

Bilejilu biangatshila mu bufuki

15. Bua tshinyi kabiena bitukemesha bua muvua Yezu mumanye bimpe bifukibua?

15 Bilejilu bia bungi bia Yezu bidi bileja mudiye mumanye bimpe bintu bidi Nzambi mufuke bu mudi mitshi, nyama ne bintu bikuabu. (Matayo 16:2, 3; Luka 12:24, 27) Nkuepi kuvuaye mupetele dimanya edi? Pavuaye wenda ukola mu Galela, uvua mupete mushindu wa kumona bintu bishilangane. Kadi mmupete dimanya edi nangananga bualu udi ‘Muanabute wa bifukibua bionso,’ ne Yehowa uvua mukuate nende mudimu bu “muena mudimu” wende munene bua kufuka bintu bionso. (Kolosai 1:15, 16; Nsumuinu 8:30, 31) Nunku kabiena bitukemesha bua muvua Yezu mumanye bimpe bifukibua. Tumonayi muvuaye mukuate mudimu ne dimanya edi.

16, 17. (a) Ntshinyi tshidi tshileja ne: Yezu uvua mumanye bimpe mutu mikoko? (b) Fila tshilejilu tshidi tshileja ne: mikoko itu bushuwa imanya dîyi dia mulami wayi.

16 Tuvuluke ne: Yezu wakamba mudiye “mulami muimpe wa mikoko” ne mudi bayidi bende bikale “mikoko.” Mêyi ende aa adi aleja ne: uvua mumanye bimpe mutu mikoko yenza malu. Uvua mumanye ne: kutu malanda makole pankatshi pa mulami wa mikoko ne mikoko yende. Uvua mumone ne: nyama itu yeyemena bantu bikole eyi kayitu ne mutu mukole to, ne itu ilonda mulami wayi konso kudiye uya. Bua tshinyi mikoko itu ilonda muntu utu uyilama? Yezu wakamba ne: ‘Bualu bua idi mimanye dîyi diende.’ (Yone 10:2-4, 11) Mikoko ituku mimanye bushuwa dîyi dia mulami wayi anyi?

17 George Smith mumane kudimuena ne ende abidi, wakafunda mu mukanda wende mukuabu ne: “Misangu mikuabu tuvua tuikisha mu munya kumpenga kua tshimue tshia ku bina bia mâyi bia mu Yudaya, kuvua balami ba mikoko basatu anyi banayi balua ne bisumbu bia mikoko yabu. Mikoko ivua isambakana ne tuvua tudiebeja muvua mulami yonso ne bua kusunguluja yende. Kadi mikoko mimane kunua mâyi ne minaye, mulami yonso uvua uya ku luende luseke ne uyibikila mu mushindu musunguluke. Pashishe mikoko ya mulami ne mulami ivua yumbuka mu tshisumbu mitangile kudi mulami wayi ne iya milondangane anu muvuayi milue.” (The Historical Geography of the Holy Land) Yezu uvua musungule tshilejilu tshimpe tshitambe bua kutuleja ne: udi utulama patudi tuitaba malongesha ende, tuatumikila ne tumulekela yeye “mulami muimpe wa mikoko” utulombola.

18. Nkuepi kutudi mua kupeta malu adi atangila bifukibua bia Yehowa?

18 Mmunyi mutudi mua kumanya petu mua kufila bilejilu biangatshila mu bufuki? Ngikadilu mishilangane idi nayi nyama idi mua kutuambuluisha bua kufila bilejilu bipepele kadi bimpe. Nkuepi kutudi mua kupeta malu adi atangila bintu bidi Yehowa mufuke? Badi bakula bua nyama mipite bungi mu Bible ne misangu ya bungi batu bakula bua ngikadilu ya nyama bua kuleja bualu kampanda. Tshilejilu, badi bafuanyikija mu Bible bantu badi ne lubilu lukole ne nyama ya ntole anyi ne nkashama, badi ne budimu ne nyoka, badi kabayi bamanye bualu ne nyunyi ya nkutshi. * (1 Kulondolola 12:8; Habakuka 1:8; Matayo 10:16) Tudi mua kupeta malu makuabu mu Tshibumba tshia Nsentedi, mu Réveillez-vous! ne mu mikanda mikuabu ya Bantemu ba Yehowa. Tudi mua kulonga malu a bungi mu mikanda eyi patudi tumona mushindu udibu bafila bilejilu bipepele bia bintu bidi Nzambi mufuke.

Bilejilu bia malu atu enzeka

19, 20. (a) Mmushindu kayi uvua Yezu mulonde bualu buvua buenzeke bua kuela patoke dilongesha dia dishima? (b) Leja mutudi mua kulonda bualu budi buenzeke patudi tulongesha?

19 Bilejilu bimpe bidi mua kuikala kabidi biangatshila mu malu atu enzeka. Dituku dikuabu Yezu wakangata tshilejilu tshia bualu buvua bufuma ku dienzeka bua kuleja mudi dilongesha dia ne: njiwu itu ikuata anu bantu badi bayakanyine dikale dia dishima. Wakamba ne: ‘Bantu aba dikumi ne muanda mukulu, bakukulukilabu kudi tshibumba tshia tushola mu Siloama, tshiakabashipa, nudi nuelangana meji ne: Bobu bakadi batambe bonso ba mu Yelushalema bubi anyi?’ (Luka 13:4) Bushuwa, bantu abu 18 kabavua bafue bualu bavua benze bualu kampanda bubi buvua bufikishe Nzambi munda to. Kadi njiwu ya lufu ayi ivua mibakuate bualu bantu bonso badi ne “bikondo bidi malu abatulukila.” (Muambi 9:11) Yezu wakalonda bualu buvua bateleji bende bamanye bimpe bua kuela dilongesha dia dishima patoke.

20 Mmushindu kayi utudi mua kufila bilejilu bia malu adi menzeke anyi atukadi bamone patudi tulongesha? Tekabi ne: udi uyukila ne muntu bua dikumbana dia mulayi wa Yezu udi wakula bua tshimanyinu tshia dikalapu diende. (Matayo 24:3-14) Udi mua kuakula bua ngumu ya malu adi enzeka bu mudi mvita, nzala anyi bikumina bua kuleja ne: malu masunguluke a tshimanyinu atshi adi munkatshi mua dikumbana. Kadi newenze tshinyi biwikala musue kulonda bualu budi buleja mudi muntu ushintuluka padiye uvuala muntu mupiamupia? (Efeso 4:20-24) Nkuepi kuudi mua kupeta bualu bua mushindu eu? Udi mua kuakula bua malu avua menzekele bena Kristo nebe anyi kulonda bualu bua mu mikanda yetu ya Bantemu ba Yehowa.

21. Kuikala mulongeshi muimpe wa Dîyi dia Nzambi kudi kupetesha muntu masanka kayi?

21 Bushuwa, Yezu uvua Mulongeshi munene! Anu mutudi bamone mu tshitupa etshi, mudimu munene wa Yezu uvua wa ‘kuyisha bantu ne kubambila lumu luimpe.’ (Matayo 4:23) Ke mudimu munene utudi petu nawu. Kuikala mulongeshi muimpe kudi kutupetesha masanka a bungi. Patudi tulongesha bantu, tudi tubapesha tshintu kampanda ne kubapesha aku kudi kutupetesha disanka. (Bienzedi 20:35) Tudi tupeta disanka patudi tumanya ne: dimanya dia Yehowa ditudi tupesha bantu ntshintu tshia mushinga tshianenga matuku a bungi. Tudi kabidi tumvua disanka bualu tudi bamanye ne: tudi tulonda tshilejilu tshia Yezu udi Mulongeshi munene wa katshia ne katshia.

^ Mukanda wa Matayo ke udi mua kuikala mukanda wa kumpala mufundisha ku nyuma muimpe udi wakula bua nsombelu wa Yezu pa buloba. Bakaufunda bidimu bitue ku muanda mukulu panyima pa lufu lua Yezu.

^ Yezu wakamba kabidi ne: muakuidi ne muena Lewi bavua pabu ‘bapueka mu njila au’ mbuena kuamba ne: bumbukila ku ntempelo mu Yelushalema. Nunku, kabavua mua kudibingisha bamba ne: bavua bepuke muntu uvua umueneka bu mufue au bualu bu bobu bamulenge bavua mua kupanga mua kuenza mudimu ku ntempelo bu muvua mikenji yamba.​—Lewitiki 21:1; Nomba 19:16.

^ Bua malu makuabu a mushindu udi Bible ufila bilejilu bia ngikadilu ya nyama, bala mukanda wa Étude perspicace des Écritures volime 1, dibeji dia 306 ne 308, mupatula kudi Bantemu ba Yehowa.