Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 43

Bilejilu bidi bitangila bukalenge

Bilejilu bidi bitangila bukalenge

MATAYI 13:1-53 MÂKO 4:1-34 LUKA 8:4-18

  • YEZU UDI UFILA BILEJILU BIA BUKALENGE

Yezu uvua pamuapa mu Kapênuma pavuaye ukanyina Bafalese. Dilolo dia dituku adi, wakumbuka ku nzubu ne kuya ku Mbuu wa Galela udi pabuipi apu, muaba uvua misumba ya bantu idisangisha. Yezu wakabuela mu buatu, kusemenaye kakese mu mâyi, ne kutuadija kulongesha bantu bua Bukalenge bua mu diulu. Uvua muenze nunku ku diambuluisha dia ndambu wa bilejilu, anyi mifuanu. Bateleji bende mbamanye bimpe miaba anyi bintu bia bungi bivua Yezu utela, bibapepejila bua kumvuabu malu mashilashilangane avua atangila Bukalenge.

Tshia kumpala, Yezu wakakula bua mumiaminyi uvua umiamina mamiinu. Amue mamiinu avua amata ku muelelu wa njila ne nyunyi ivua iazokola. Makuabu avua amata muaba wa mabue udi kawuyi buloba bua bungi. Miji ivua ipatuka kayivua mua kubuela bikole mu buloba to, dîba divua diosha bikunyibua bipiabipia ebi ne bivua bifubidila. Kadi mamiinu makuabu avua amata mu mêba; ne mêba aa avua afimpakaja bikunyibua bitekete ebi pavuabi bipatuka. Ndekelu wa bionso, amue mamiinu akamata pa buloba buimpe. Mamiinu aa adi apatula bimuma, “aa misangu 100 kupita, makuabu 60 ne manga 30.”​—Matayi 13:8.

Mu tshilejilu tshikuabu, Yezu wakafuanyikija Bukalenge ne dîba divua muntu umiamina mamiinu. Mu nsombelu eu, nansha muntu mulale anyi mutabale, mamiinu adi akola. “Yeye kena umanya” mudibi bienzeka to. (Mâko 4:27) Adi adikolela ne akuama ntete idiye mua kunowa.

Pashishe Yezu wakafila tshilejilu tshisatu tshivua tshiakula bua dimiamina mamiinu. Muntu kampanda udi umiamina mamiinu mimpe, kadi “pavua bantu balale,” muena lukuna udi umiamina ntete ya lupela mu blé. Bapika ba muntu eu badi bebeja ni badi mua kujula lupela. Udi ubandamuna ne: “Tòo, bua panudi nusangisha lupela, kanulu kujudilaku blé. Lekelayi bionso bibidi bikolele kaba kamue too ne ku dinowa, ne mu tshikondo tshia dinowa, nengambile banowi ne: Anji sangishayi lupela, nulusuike mu bisumbu bua kuluosha; pashishe kunguijayi blé mu diyeba dianyi.”​—Matayi 13:24-30.

Bantu ba bungi bavua bateleja Yezu mbamanye malu a madimi. Udi utela kabidi tshintu kampanda tshitu bantu bamanye, lutete lukese lua mutâda. Ludi lukola lulua mutshi munene uvua nyunyi mua kusombela mu matamba awu. Wakamba bua lutete elu ne: “Bukalenge bua mu diulu budi bu lutete lua mutâda luvua muntu mukuabu muangate, mukune mu budimi buende.” (Matayi 13:31) Kadi Yezu kena ulongesha malu a bikunyibua to. Udi uleja dikola dia pa buadi, mudi kantu kakese menemene mua kukola anyi kudiunda kulua tshintu tshinene.

Pashishe Yezu wakakula bua bualu butu buenzeka budi bateleji bende ba bungi bamanye bimpe. Udi ufuanyikija Bukalenge bua mu diulu ne “luevene luvua mukaji mukuabu muangate, musambakaje ne bipiminu binene bisatu bia bukula.” (Matayi 13:33) Nansha mudi luevene elu kaluyi lumueneka, ludi lutangalaka mu bukula buonso busopa ne lubutuntumuja. Ludi lukebesha didiunda dikole ne dishintuluka bidi kabiyi bimueneka diakamue to.

Padi Yezu ujikija kufila bilejilu ebi, udi utangalaja misumba ya bantu ne upingana ku nzubu kudiye mutudile. Katupa kîpi pashishe, bayidi bende badi balua kudiye, bakeba kumvua tshivuaye musue kuamba.

BADI BAPETELA MALU MIMPE KU BILEJILU BIA YEZU

Bayidi bakavua bumvue Yezu wakula ufila bilejilu, kadi ki mbungi nunku to. Bakamuebeja ne: “Bua tshinyi udi ubambila malu mu bilejilu?”​—Matayi 13:10.

Bumue bualu budiye wenzela nunku mbua kukumbaja mulayi wa mu Bible. Muyuki wa Matayi udi uleja ne: “Kavua mua kubambila bualu kayi mufile tshilejilu to, bua kukumbaja tshivuabu bambe ku butuangaji bua muprofete, wakamba ne: ‘Nenkangule mukana muanyi ne bilejilu; nemmanyishe malu avua masokoka katshia ku tshibangidilu.’”​—Matayi 13:34, 35; Misambu 78:2.

Kadi kudi malu a bungi adi asaka Yezu bua kuamba malu mu bilejilu. Bidi biambuluisha bua kusokolola meji a bantu. Ba bungi ba kudibu badi baya kudi Yezu anu bualu uvua mulondi wa miyuki wa kalanda musenga ne mmuenji wa bishima. Kabavua bamumona bu muntu uvuabu mua kutumikila bu Mukalenge ne uvuabu mua kulonda kabiyi anu bua kupeta bintu to. (Luka 6:46, 47) Ki mbasue bua muntu ashintulule mmuenenu wabu wa malu anyi mushindu wabu wa dienza malu mu nsombelu to. Ki mbasue nansha bua mukenji wende ubuele mu mioyo yabu to.

Yezu wakandamuna bayidi bende wamba ne: “Ke bualu kayi ndi mbambila malu mu bilejilu; bualu badi batangila, batangila mu tshianana, ne badi bateleja, bateleja mu tshianana, kabena nansha bajingulula bualu to. Nunku, dîyi dia buprofete dia Yeshaya didi dibakumbanyina. Didi diamba ne: ‘. . . muoyo wa bantu aba ukadi mupape.’”​—Matayi 13:13-15; Yeshaya 6:9, 10.

Kadi bualu ebu kabuvua bukumbanyina bantu bonso bavua bateleja Yezu to. Udi umvuija ne: “Mêsu enu nga diakalenga bualu adi amona ne matshi enu nga diakalenga bualu adi umvua. Bualu, bulelela ndi nnuambila ne: baprofete ba bungi ne bantu bakane bavua bajinga kumona malu anudi numona aa, kadi kabakaamona to, ne bavua bajinga kumvua malu anudi numvua aa, kadi kabakawumvua to.”​—Matayi 13:16, 17.

Eyowa, bapostolo 12 ne bayidi bakuabu ba lulamatu bavua ne mioyo idi iteleja. Ke bualu kayi Yezu wakamba ne: “Nuenu mbanuanyishile bua kumvua malu masokoka a tshijila a Bukalenge bua mu diulu, kadi bobu ki mbabanyishile to.” (Matayi 13:11) Bu mudi bayidi ne dijinga dilelela dia kujingulula malu, Yezu udi ubumvuija tshilejilu tshia mumiaminyi.

Yezu udi wamba ne: “mamiinu ndîyi dia Nzambi.” (Luka 8:11) Buloba mmuoyo. Aa ke malu a mushinga adi ambuluisha bua kumvua tshilejilu tshiende bimpe.

Wakumvuija bua mamiinu avua mamate pa buloba buvuabu badiatakaje ku muelelu wa njila ne: “Diabolo udi ulua, umbusha dîyi mu mioyo yabu bua kabamonyi mua kuitabuja ne kupandishibua.” (Luka 8:12) Padi Yezu wakula bua mamiinu adi mamate pa buloba bua mabue, udi wakula bua mioyo ya bantu badi bitaba dîyi ne disanka, kadi dîyi edi kadiena dibueja miji bikole mu mioyo yabu to. “Padi dikenga anyi buluishi bijuka bua bualu bua dîyi,” badi balenduka. Bushuwa, padi “tshikondo tshia diteta” tshilua, pamuapa buluishi bua kudi bena mu dîku anyi kudi bantu bakuabu, badi bakuluka.​—Matayi 13:21; Luka 8:13.

Netuambe tshinyi bua mamiinu adi amata mu mêba? Yezu udi wambila bayidi bende ne: mamiinu aa mbantu badi bumvue dîyi. Kadi “tunyinganyinga tua mu ndongoluelu wa malu eu ne bukole bua mashimi bua biuma” bidi bipita bantu aba bukole. (Matayi 13:22) Bavua ne dîyi mu mioyo yabu, kadi mpindieu ndifimpakaja ne kadiena dikuama mamuma to.

Mushindu wa ndekelu wa buloba budi Yezu wakuila, mbuloba buimpe. Buloba ebu mbantu badi bateleja dîyi, baditaba mu muoyo wabu ne badijingulula bimpe. Mbipeta kayi bidi bimueneka? Badi “bakuama mamuma.” Bua nsombelu idibu nayi bu mudi bukulakaje anyi masama, bonso kabena mua kuenza malu mumue to, eu udi ukuama misangu 100 kupita, mukuabu misangu 60 kupita ne munga misangu 30 kupita. Eyowa, “bantu badi, bobu bamane kumvua dîyi ne muoyo muimpe ne mulengele, badi badilama ne bakuama mamuma ne dinanukila,” badi bapeta mabenesha padibu benzela Nzambi mudimu.​—Luka 8:15.

Mêyi aa avua ne bua kuikala makemeshe nangananga bayidi bavua bakeba bua Yezu abumvuije malongesha ende! Mpindieu mbumvue bimpe bilejilu ebi. Yezu mmusue bua bumvue bilejilu biende bua bobu pabu bamone mua kulongesha bakuabu bulelela. Udi ukonka ne: “Kabatu bapatula muendu bua kuwuteka muinshi mua tshibondo anyi muinshi mua bulalu to, ki mmuomu anyi? Kabatuku bawupatula bua kuwuteka pa tshitekelu tshia muendu anyi?” Ke bualu kayi Yezu udi ufila mubelu eu: “Muntu udi ne matshi a kumvua, umvue.”​—Mâko 4:21-23.

BADI NE DIAKALENGA DIA KUMANYA BUALU BUKUABU

Bayidi bamane kumvua diumvuija dia tshilejilu tshia mumiaminyi, mbasue kumanya malu a bungi. Badi bamulomba ne: “Tumvuija tshilejilu tshia lupela luvua mu budimi.”​—Matayi 13:36.

Padibu bebeja nunku, badi baleja mudibu ne lungenyi lushilangane bikole ne lua musumba wa bantu uvua ku dilobo dia mâyi. Bidi bimueneka ne: bantu abu badi bumvua, kadi kabena ne dijinga dia kumanya diumvuija dia malu adi mu bilejilu ebi ne mua kuatumikila to. Buabu bobu, malu a mu bilejilu abi mmakumbane anu mudibu babambilawu majima majima amu. Yezu udi uleja dishilangana didi pankatshi pa bantu bavua bamuteleja ku muelelu wa mâyi ne bayidi bende bavua ne dijinga dia kumanya malu a bungi aba bakalua kudiye, wamba ne:

“Nudimuke bua malu anudi nuteleja. Nebanupimine ne tshipiminu tshinudi nupiminangana natshi, eyowa, nebanusakidile kabidi bikuabu bia bungi.” (Mâko 4:24) Bayidi mbadimuke bua malu adibu bateleje kudi Yezu. Badi bapimina Yezu padibu baleja dijinga dikole ne ntema ya bungi, nunku wakabapesha diakalenga dia kumanya malu makuabu, ne ubatokeshilawu. Nunku, Yezu udi wandamuna lukonko lua bayidi ludi lutangila tshilejilu tshia blé ne lupela, ubumvuija ne:

“Mumiaminyi wa mamiinu mimpe udi Muana wa muntu; budimi ke bukua panu. Kadi bua mamiinu mimpe, owu ke bana ba Bukalenge, kadi lupela mbana ba mubi, ne muena lukuna uvua mulukune udi Diabolo. Dinowa didi nshikidilu wa ndongoluelu wa malu, ne banowi mbanjelu.”​—Matayi 13:37-39.

Yezu mumane kuleja tshintu tshionso tshia mu tshilejilu tshiende etshi, wakumvuija tshienzeka. Udi wamba ne: ku nshikidilu kua ndongoluelu wa malu eu, banowi, anyi banjelu, nebatapulule bena Kristo ba ku dîna badi bu lupela ne “bana ba Bukalenge” balelela. Nebasangishe “bantu bakane” ne ndekelu wa bionso nebakenke bikole “mu Bukalenge bua Tatu wabu.” Kadi netuambe tshinyi bua “bana ba mubi”? Nshikidilu wabu neikale kabutu, bualu budi bukebesha “miadi yabu ne disumakaja diabu dia mênu.”​—Matayi 13:41-43.

Pashishe, Yezu udi upetesha bayidi bende diakalenga dia kumvua bilejilu bikuabu bisatu. Tshia kumpala, udi wamba ne: “Bukalenge bua mu diulu budi bu tshiuma tshisokoka mu budimi, tshidi muntu upeta ne usokoka; nunku bua disanka didiye nadi, udi uya, upana bintu bionso bidiye nabi ne usumba budimi abu.”​—Matayi 13:44.

Udi utungunuka wamba ne: “Bukalenge bua mu diulu budi kabidi bu ngenda mushinga muena ngendu udi ukeba mabue a busanga mimpe menemene. Pakapetaye dibue dia busanga dia mushinga mukole, wakaya, diakamue wakapana bintu bionso bivuaye nabi, kudisumbaye.”​—Matayi 13:45, 46.

Ku diambuluisha dia bilejilu bibidi ebi, Yezu wakaleja dijinga didi muntu nadi dia kudipangisha amue malu bua kupeta tshintu tshidi mu bulelela ne mushinga. Ngenda mushinga eu udi upana diakamue “bintu bionso bivuaye nabi” bua kupeta dibue dimue dia busanga dia mushinga mukole. Bayidi ba Yezu badi mua kumvua tshilejilu tshia dibue dia busanga dia mushinga mukole atshi. Muntu udi upeta tshiuma tshisokoka mu budimi “upana bintu bionso” bua kutshipeta. Mu nsombelu yonso ibidi eyi, kudi tshintu tshia mushinga mukole, tshintu tshia kupeta ne kunanga bikole. Tudi mua kufuanyikija bualu ebu ne malu adi muntu udipangisha bua kukumbajaye majinga ende a mu nyuma. (Matayi 5:3) Bamue bantu bavua bateleja Yezu pavuaye ufila bilejilu ebi bakadi baleje dijinga dia kudifila bikole bua kukumbaja majinga abu a mu nyuma ne kulua bayidi bende balelela.​—Matayi 4:19, 20; 19:27.

Ndekelu wa bionso Yezu wakafuanyikija Bukalenge bua mu diulu ne kapamba kadi kakonga mishipa ya mishindu yonso. (Matayi 13:47) Padibu batapulula mishipa, badi balama ya mimpe mu bintu, kadi badi bimansha idi kayiyi mimpe. Yezu udi wamba ne: ke muikalabi kabidi ku nshikidilu kua ndongoluelu wa malu eu, mmumue ne: banjelu nebatapulule bantu babi ne bantu bakane.

Yezu muine uvua wenza diloba dia mu nyuma dia mushindu kampanda pakabikilaye bayidi bende ba kumpala bua kuikalabu “balobi ba bantu.” (Mâko 1:17) Kadi udi wamba ne: tshilejilu tshiende tshia kapamba tshidi tshikumbana mu matuku atshilualua, “ku nshikidilu kua ndongoluelu wa malu.” (Matayi 13:49) Nunku bapostolo ne bayidi bakuabu bavua bateleja Yezu bavua mua kumvua bimpe ne: kuvua malu a dikema avua ne bua kulua kuenzeka.

Bantu bavua bateleje bilejilu bivua Yezu mufile pavuaye mu buatu bavua bamanye malu makuabu a bungi. Yezu wakaleja muvuaye musue ‘kumvuija bayidi bende malu onso pa nkayabu.’ (Mâko 4:34) Yeye udi “bu muntu, mfumu wa nzubu, udi upatula mu tshibutshilu tshiende bintu bipiabipia ne bia kale.” (Matayi 13:52) Pavua Yezu ufila bilejilu ebi, kavua udileja muvuaye mumanye kulongesha to. Kadi uvua wambila bayidi bende malongesha malelela avua bu tshiuma tshia mushinga mukole. Yeye uvua bushuwa ‘mulongeshi wa patoke’ utudi katuyi mua kuelakaja.