UNO VALINGILE VYAKUTENGA TAHI?
Chitana
VAPUKA (Apis mellifera) veji kutunganga vitana kuzachisa sela yize yeji kufumanga kuvihanda vyatwama kwishi yamajimo avo. Mujila vapuka veji kutungilangamo chitana yapwa yakukomwesa chiyovo. Mwomwo ika?
Achishinganyekenu hachumechi: Hamyaka yayivulu yinahichi kunyima, vatu valinangula chikuma vyamakumi vashinganyekele ngwavo vyuma vize vatunga muvihanda vyakuhona kweseka hamwe vyapwa vyakukola kuhambaka vize vatunga muvihanda vyakweseka hamwe. Oloze kavahashile kulumbununa kanawa ovyo vyalingishile ngochoko. Mu 1999, mutu uze alinangula chikuma Thomas C. Hales azachishile makumi hakulumbununa kuwaha chatwama hakuzachisa “jila yize vapuka veji kutungilangamo chitana.” Alumbunwine ngwenyi kutunga chuma muvihanda vize kavyeseka hamweko chapwa chamwaza hakuhandununa mahanya mangana vyuma mutunga vikole.
Vapuka hakutunga chitana namahanya akuzeneka kweseka hamwe cheji kuvakafwanga vatunge chitana chachilelu kuzachisa sela, kaha muze mumahanya mukiko veji kuhakanga uchi. Ngocho, jila vapuka veji kutungilangamo chitana vayivuluka ngwavo “jindongi jamwakutungila vyuma vyakukola.”
Makumbi ano, vaka-sayasi veji kutunganga vyuma vyakukola kaha nawa vyamahanya akutamo hakulondezeza mujila yize vapuka veji kutungilangamo chitana. Chakutalilaho, vaka-kutunga jindeke, veji kuzachisanga vyuma vyakutungisa vize vyalifwana navihanda vyavitana nakutunga jindeke jakukola kaha nawa jajilelu. Echi cheji kulingisanga vazachise maji amandende mundeke.
Enu Munashinganyeka Ngachilihi? Kutala chitana chalijilile chivene tahi? Nyi valingile chakutenga?