Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Peho Yituta naMusana, Uno Vyapwa “Vitumbo” Vyakufuma Kuli Kalunga Tahi?

Peho Yituta naMusana, Uno Vyapwa “Vitumbo” Vyakufuma Kuli Kalunga Tahi?

OMWO vaka-sayasi vawanyine vitumbo vyakujiha tututu halwola lwatete mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 20, vandotolo vashinganyekele ngwavo evi vitumbo vyavihya vinahase kukumisa misongo yimwe. Hakavanga evi vitumbo vyazachile kweseka namuze vashinganyekele. Oloze kuzachisa chikuma vitumbo kana chinalingisa kupwenga tututu vavakalu kujiha navitumbo kana.

Hakusaka vawane vitumbo vize vinahase kujiha tututu kana, vaka-sayasi vamwe vanawaneko jila yeka yayihya yakujihilamo tututu kana. Jila kana shina kuzachisa musana napeho yituta.

Vyuma Natulinangula kuVatu Vakushikulu

Mulifuchi lyaEngland mwapwile vandotolo vatete vaze vamwenenga ngwavo musana napeho yituta vyapwa vyavilemu mukuyoya chamutu. Ndotolo walijina lyaJohn Lettsom alwezele vanyike vaze vapwile nakuviza musongo wa (TB) vatwamenga haweluka mangana vatambulenga peho yituta namusana. Mumwaka wa 1840 ndotolo wakupula vatu George Bodington awanyine nge kushikulu vatu vaze vapwilenga nakuzachila haweluka vakufwana nge vanjimi, vaka-kulima navangombe, natufunga kavavijilenga musongo wa TB koko, oloze vaze vapwilenga nakutwama mujizuvo lwola lwosena vavijilenga musongo kana.

Ndotolo Florence Nightingale ayile fuma mumulimo wenyi wakuka vatu oku nawa apwile nakuka maswalale vamulifuchi lyaBritain vaze valivulumwine mujita yaCrimean War. Ahulishile ngwenyi: “Kutala mwengilaho lyehi naufuku mukapete kakusavala . . . chipwe kwingilamo nachimene shimbu kanda vasokolole jinjanena nakuwana muli nakunuka tahi? Florence ambile ngwenyi lwola lwose mukapete kamuveji mwatela kupwanga peho yituta ngana yize yeji kuhitanga haweluka chakuzeneka kusoka jinjanena josena. Ambile nawa ngwenyi : “Chuma chatete asaka muveji lwola lwosena shina peho yituta, kaha chuma chamuchivali shina musana.” Mulwola kana vatu vavavulu kwanyika mapayi navyakuvwala haweluka chavakingilenga kumisongo.

Chinyingi chasayasi chinazovoloka kufuma vene muji 1800, omu mukiko vanawane navaka-kulinangula vamakumbi ano. Chakutalilaho, mumwaka wa 2011, vaka-kulinangula sayasi muChina vawanyine nge jizuvo jahashikola jize jatwama navaka-shikola vavavulu jize jatwama najinjanena japeho jajindende “jili nakuneha misongo yakuhona kuhwima kanawa.”

Vaka-liuka lyaWorld Health Organization (WHO) vambile ngwavo kusokololanga jinjanena mangana peho yituta yingile mukachi chapwa chachilemu mwomwo cheji kukehesangako misongo. Jindongi jaliuka kana jize vasonekele mumwaka wa 2009 jakolezeza nge kusokololanga jinjanena jakuchipatela mangana mukachi mwingile peho yituta cheji kukehesangako misongo. *

Munahase kwamba ngwenu ‘mukiko vene,’ oloze vishinganyeka kana kutala vyapwa vyavaka-sayasi tahi? Uno musana napeho yituta vinahase kuhonesa ngachilihi misongo?

Vitumbo Vyakufuma Kuli Kalunga

Vyuma valinangwile muliuka lyaUnited Kingdom Ministry of Defence vyakumbulula vihula kana. Vaka-sayasi vaze vapwile kuliuka kana vesekele mangana vawane nge kapata katututu vavapi kanatuvikila mulifuchi lyaLondon, kaha peho yacho yinahase kujiha vatu hajitando jingahi. Hakusaka vatachikize ponde yamusongo wakulitambwisa, vaka-kuhehwojola vasukikile tututu vamupeho vaze vavuluka ngwavo E. coli kuwanda wakauvi nakuuhaka mupeho. Valingile chuma kana nalwola lwaufuku kuchina vaze tututu navafwa namusana. Uno vyuma muka vyasolokele?

Omu mwahichila jola jivali, tututu vosena vafwile. Oloze omu vaze tututu vavahakile muchikasha chakufwika muze kamwapwile nakwingila pehoko, tututu vavavulu vapwile vavatonyi hajola jivali. Mwomwo ika? Mwomwo mupeho mwatwama vyuma vimwe vize vyeji kujihanga tututu. Vyuma kanevi vyeji kujihanga tututu mupeho kanda vachiviwane kanawa. Chipwe ngocho, vaka-kuhehwojola vanawane nge mupeho mwatwama chuma chimwe, kaha chuma kana “cheji kujihanga tututu vamupeho.”

Musana naukiko watwama navyuma vize vyeji kujihanga tututu. Lipapilo lyaJournal of Hospital Infection lyahanjika ngwalyo “tututu vaze veji kunehanga misongo yakulitambwisa kavasaka musanako.”

Vyuma muka mwatela kulinga? Mwatela kulovokanga haweluka nakutwama mumusana halwola lwamweseke nakuhwima peho yituta. Echi nachimikafwa mukuyoya chenu.

^ par. 8 Oloze vyuma vimwe vinahase kutulingisa tuhone kusokola jinjanena. Vyuma kana shina lukungu, vyema, wishi, nakuchinyisa veji.