Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Jimbango jaItchan Kala muKhiva

MAFUCHI NAVATU

Kuya kulifuchi lyaUzbekista

Kuya kulifuchi lyaUzbekista

TRANSOXANIA. Hingalila yimwe yize vajingilika kutulwiji vavali Tartary naTurkistan. Ngalila kana vanayivulukanga majina amavulu. Oloze oholyapwa vanakuyivuluka jino ngwavo Uzbekistan, chipwe ngwavo “Lifuchi lyavaUzbek.” Kufuma vene mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 15, mulifuchi kana munezanga vaka-kusekasana vakutambwojoka kuzachisa mukwakwa waSilk uze waya kulifuchi lyaChina nakukaheta kuchijiva chaMendetelenya. Makumbi ano vali nakulanjisanga chikuma vyuma vyakutunga nawanda vyakufwana nge uvwalo, visalo vyawanda, namapayi, navyuma vyeka vyamwaza.

Kunyima mulifuchi kana mwapwilenga kaha chisemwa chaUzbek, oloze makumbi ano muli visemwa vyavivulu. Muyachi umwe wakujikiza namaswalale javo vangolo vafungulwile chihela chajipili navyana, kaha kukiko jino vatwama. Lizavu kana shina lyavatu vaAlekesande Wamunene, naRoxane, naGenghis Khan vakufuma kulifuchi lyaMongolia, naTimur (vavuluka nawa ngwavo Tamerlane), navatu veka vaze vayulilenga jino ngalila kana.

Uvwalo veji kutunganga

Ngalila kana yapwa yamwaza, kaha jipili navyuma vatungako vyeji kusolokanga kanawa. Jizuvo jize vatungile lyehi jikiko valumuna kupwa mashikola makumbi ano.

Mukwakwa waSilk. Kufuma vene mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 15, mukwakwa kana vanauzachisanga kuli vaka-kusekasana chikuma, swi nomu vatuvile mukwakwa wakuhita kulifuchi lyaIndia nakukalovokela jino kukalungalwiji.

Ali nakutunga chisalo chawanda

Chijiva chaAral Sea. Kunyima chikuma, chijiva kana chikiko chapwile chamuchiwana kutohwa mukaye kosena. Oloze oholyapwa chijiva kana chajika lyehi. Vachitungile mangana vaswitengamo meya akutukumwina kujimbuto. Vaka-lifuchi kaneli lyaUzbekistan vali nakuzachila hamwe navaka-Central Asian nations, mangana vawahise chijiva kana.

Kwalumuna vasona vakuzachisa mulilimi lyaUzbekistan. Mulifuchi kana vapwile nakuhanjika malimi amavulu kunyima, oloze kufuma mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 8 omu vavafungulwile kuli vaka-Islam, vaputukile jino kuhanjika lilimi lyaArabic. Jino omu vaputukile kuvayula kuli vaka-Soviet Union, vaputukile kuvanangula vasona vaLatin, kaha kuheta muji 1930 valinangwile jino vasona vaCyrillic. Kuheta mu 1993, fulumende yalifuchi kana yetavishile jino vazachisenga vasona vachiLatin mulilimi lyaUzbek.

Mihako yaumu vanakulanjisa hachisakano