Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Uno Mwatachikiza Tahi?

Uno Mwatachikiza Tahi?

Uno chakutalilaho azachishile Yesu ‘chavana vavatuwa’ chasolwele nge apwile nakasautu tahi?

Muvwimbimbi wavaHelase chipwe wavaLoma wakanyike wapwevo nakwate mwana kawa (mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga B.C.E. nakuheta mulikulukaji lyamyaka lyamuchivali C.E.)

Omu Yesu ayile kungalila yaSulya muLoma, pwevo umwe wakaHelase ejile kuli ikiye mangana amukafwe. Yesu amukumbulwile kuzachisa chakutalilaho chize chasolwele chihandwa chapwile hali “vana vavatuwa” navatu vaze kavapwile vaYuleyako. MuJishimbi jaMose tuwa vavamwenenga kupwa tunyama vamajilo. (VyavaLevi 11:27) Uno Yesu azachishile chakutalilaho kana mangana atukane ou pwevo wakaHelase navatu vaze kavapwile vaYuleyako tahi?

Nduma. Yesu apwile nakulweza tumbaji twenyi ngwenyi, halwola kana apwile nakufwila kukafwa kaha vaYuleya. Alumbunwine jino chishina kana hakuhanjika kuli uze pwevo wakaHelase ngwenyi: “Kachapwa chakwoloka kumbata kulya chavana nakuchimbila kuli vana vavatuwako.” (Mateu 15:21-26; Mako 7:26) VaHelase navaLoma vazangile chikuma tuwa nakuvalamina mujizuvo javo mangana vaheme navana vavo. Ngocho mazu akwamba ngwavo “vana vavatuwa” apwile pamo akusolola zangi yamwenemwene. Uze pwevo wakaHelase akumbulwile Yesu ngwenyi: “Mukiko vene ove Mwata, oloze navana vavatuwa vene veji kulyanga ungululu weji kuholokanga kumesa yavakaka javo.” Yesu asangejekele uze pwevo halufwelelo lwenyi, ngocho amukilile mwanenyi.—Mateu 15:27, 28.

Uno mazu ahanjikile kaposetolo Paulu akwamba ngwenyi vatelele kulangisa kuzauka kalungalwiji apwile amalemu tahi?

Muvwimbimbi wakusolola mbopolo yayinene (mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga C.E.)

Mbopolo apwile nakuya nayo Paulu kuItalya kayapwile nakutambuka kanawako mwomwo yapeho yayinene. Omu vasulikile mangana vahwimeko, kaposetolo Paulu ahanjikile ngwenyi muchishishisa kutwalaho lika ungeji kana vatelele kuvandaminako. (Vilinga 27:9-12) Vyuma muka vyamulingishile ahanjike mazu kana?

Vaka-kutambukisa jimbopolo vatachikijile ngwavo kuzauka kalungalwiji waMendetelenya mungonde yachishika chapwile chaponde chikuma. Kuputuka mukachi kakakweji waNovember naMarch kavetavishilenga kuzauka kalungalwiji kanako. Oloze ungeji uze avulukile Paulu watelele kupwako mukakweji waSeptember chipwe October. Mulikulukaji lyamyaka lyamuchiwana, Vegetius muka-kusoneka wavaLoma asonekele mumukanda waEpitome of Military Science kutalisa kukuzauka kalungalwiji ngwenyi: “Tukweji vamwe vapwa vamwaza kuzauka, kaha vamwe kavapwa vamwaza chikumako, kaha nawa vakwavo kavavazaukako.” Vegetius ambile ngwenyi kuzauka chawahilenga kuputuka haMay 27 swi nahaSeptember 14, oloze tando yapwile yaponde kuzauka kalungalwiji kana shina kuputuka haSeptember 15 nakuheta haNovember 11, nakufuma nawa haMarch 11 nakuheta haMay 26. Paulu uze apwile muka-kutambwojoka chikuma atachikijile vyuma kana. Muka-kutambukisa namwenya mbopolo navakiko pamo vatachikijile vyuma kana, oloze vahumbwile mazu vavahuhumwine kuli Paulu. Kuhumbula mazu kana chavalingishile vavombe.—Vilinga 27:13-44.