Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Nyineve yapwile nganda yamwaza yayinene muze mwapwile milemba yamwaza, najizuvo jajinene jaulangaji

Uno Mwatachikiza Tahi?

Uno Mwatachikiza Tahi?

Vyuma muka vyasolokele kunganda yaNyineve omu alingile Yona nafu lyehi?

KAFWE mumwaka wa 670 B.C.E., lifuchi lyaAsulya likiko lyayulilenga mafuchi amavulu mukaye. Keyala yaThe British Museum yahanjikile ngwayo, eli lifuchi “lyayulilenga kufuma kumulauko waKupulusu nakuheta kumututuko waIran, kaha halwola lumwe lyayulilenga nalifuchi lyaEjipitu.” Kaha Nyineve nganda yaAsulya yikiko yapwile nganda yayinene mukaye halwola kana. Munganda kana mwapwile milemba yamwaza, najizuvo jajinene jaulangaji, navisete vyavinene vyakulamina mikanda. Hajimbango jamuNyineve vafunjejekelengaho vyuma vize vyasolola nge Mwangana Ashumbanyipa alivulukilenga ivene ngwenyi “mwangana wakaye” ngana muze valivulukilenga vamyangana veka vamuAsulya. Halwola ou mwangana apwile nakuyula chasolokele nge lifuchi lyaAsulya nanganda yalyo yaNyineve kaveshi kukavifungululako.

Chiyulo chaNgolo chaKaye chaAsulya chayulilenga mafuchi amavulu halwola kana

Oloze halwola luze lifuchi kana lyapwile nangolo chikuma, kapolofweto kaYehova Zefwanyiya ahanjikilile chimweza kutalisa kulifuchi kana ngwenyi, “[Yehova] mwakanongesa vaAsulya, mwakalingisa Nyineve kupwa ngundu, kupwa hilikundu.” Kaha nawa kapolofweto kaYehova mukwavo Nahume naikiye ahanjikilile chimweza ngwenyi: “Pukulenu palata, pukulenu ulu! . . . Nganda yinasale yamokomoko, vanayenyeka, yinasale ngundu . . . Weshowo mwakakumona mwakachina nakwamba ngwenyi, ‘Nyineve vanayenyeka!’” (Zefwa. 2:13; Nahu. 2:9, 10; 3:7) Hakwivwa upolofweto kana, pamo vatu valihulishilenga ngwavo: ‘Kutala vyuma kana navikasoloka chikupu? Uno lifuchi kaneli lyaAsulya lyangolo vanahase kulifungulula tahi?’ Vatu kavafwelele ngwavo chuma kana nachikalingiwako.

Nganda yaNyineve yapwa ngundu yamokomoko

Chipwe ngocho, kuheta kusongo yamwaka wa 670 B.C.E., lifuchi lyaAsulya valifungulwile kuli vaka-Mbavilone navaMete. Ngocho munganda yaNyineve kamwatwaminenga vatuko, kaha kutwala muze vayivulyamine. Mukanda waThe Metropolitan Museum of Art wahanjika ngwawo, “Eyi nganda yapwa jino ngundu, kaha vatu vatachikiza nganda yaNyineve kuhichila mukutanga Mbimbiliya.” Mijimbu yavyakuvumbwojola vyakushikulu vyamuMbimbiliya yahaInternet (Biblical Archaeology Society Online Archive) yahanjika ngwayo, kumaputukilo amwaka wa 1800 “naumwe wauchi atachikijile ngwenyi nganda yayinene yaAsulya kuyapwile.” Jino kuheta mu 1845 muka-kuvumbwojola vyakushikulu Austen Henry Layard aputukile kufula haze hapwile yize nganda. Kaha vyuma avumbwojwele vyasolwele nge nganda yaNyineve yapwile yaulangaji.

Kutesamo chaupolofweto wakutalisa kunganda yaNyineve, chatukafwa tufwelele chikupu ngwetu upolofweto wamuMbimbiliya wakutalisa kukunongesa viyulo vyamapolitiki vyamakumbi ano naukatesamo.—Ndanye. 2:44; Kuso. 19:15, 19-21.