Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

MUJIMBU WAKUYOYA CHAVATU

Vyuma vyaKushipilitu Vangunangwile Vyangukafwile Ngufukile

Vyuma vyaKushipilitu Vangunangwile Vyangukafwile Ngufukile

LIKUMBI limwe mukachi kaufuku, ami nandumbwami weka walunga twapwile kuchikulo chakalwiji Niger. Ou kalwiji apwile wamunene kafwe jikilomita 1.6, kaha nawa apwile namuta chikuma. Halwola kanelu mulifuchi lyaNigeria mwepukile jita ngocho chapwile chaponde kuzauka kalwiji Niger. Oloze chipwe ngocho twahamukile nakuhaka kuyoya chetu muponde nakuzauka ou kalwiji. Uno chuma muka changulingishile ngupwenga muukalu kana? Manenu ngumilweze vyuma vyasolokele shimbu kanda ngusemuke, namujimbu wakuyoya chami.

Tata John Mills vamumbapachishile mu 1913 munganda yaNew York, omu apwile namyaka 25. Ndumbu Russell ikiye ahanyine chihande chalumbapachiso. Mukuhita chalwola tata ayile kuTrinidad, kuze jino vakaliwanyine namama Constance Farmer uze apwile Muka-Kulinangula Mbimbiliya watwima, kaha valimbachile. Tata azachililenga hamwe nasepa lyenyi William R. Brown hakutalisa vindiyo “[ya] Photo-Drama of Creation.” Vatwalileho lika kuzachila hamwe swi nomu sepa lyenyi Brown napuwenyi vavatumine kuya nakuzachila kuWest Africa mu 1923. Tata namama vaze vapwile nalutalililo lwakuyoyela mwilu vatwalileho lika kuzachila muTrinidad.

VISEMI JETU VATUZANGILE

Twasemuka 9 mujimo lyetu, kaha twatwa yetu vamuhindwile Rutherford uze apwile nakutwaminyina liuka lyaWatch Tower Bible and Tract Society. Kahomu yami ngwasemukile haDecember 30, 1922, vanguhindwile Clayton J. Woodworth uze apwile nakusoneka vihande muThe Golden Age (yize tuli nakuvuluka jino ngwetu Tonenu!). Visemi jetu vatutwalile kushikola, oloze vatunangwile kuhaka chikuma vyuma vyakushipilitu kulutwe. Mama apwile nauhashi wakukunyula vatu kuzachisa Visoneka. Kaha tata asakilenga kutulweza mijimbu yavatu vamwe vavuluka muMbimbiliya, nakuhanjika mujila yize yatulingishile tushinganyeke chikuma hamijimbu atulwezelenga.

Kukilikita chavo chalowele mihako yamwaza. Yami navasongo jami vavali vamalunga twayile kuShikola yaNgileyate. Kaha vasongo jami vamapwevo vatatu vazachililenga upayiniya mulifuchi lyaTrinidad namuTobago. Visemi jetu ‘vatutumbile muzuvo yaYehova’ mwomwo yakukilikita chavo hakutunangula nakutuhana chakutalilaho chamwaza. Hakuwana nge vatukolezezele ngocho chatukafwile tutwaleho lika “kufukilanga muvipango vyaKalunga ketu.”—Samu 92:13.

Hembo lyetu hakiko valiwanyinyinenga vandumbwetu mangana valiwahise vayenga muwande. Kakavulu omu vapayiniya valiwanyinyinenga hembo lyetu vavulukilenga chikuma ndumbwetu George Young kamishonali wamuCanada uze atutambukilile mulifuchi lyaTrinidad. Visemi jami vahanjikilenga kakavulu hali ndumbu Brown napuwenyi vaze vazachililenga hamwe, vaze jino vapwile nakuzachila kuWest Africa. Vyuma kanevi vikiko vyangulingishile nguputuke kuyanga muwande omu ngwapwile namyaka 10.

OMU TWAZACHILENGA HAKAVANGA

Jimangazini jetu jahanjikilenga hatoma hamakuli vanangwilenga mukwitava chamakuli, nahali vaka-kusekasana valizangamina nahali vaka-mapolitiki. Kuheta mu 1936 vatwamina vamukwitava vakunywile twamina walifuchi lyaTrinidad akanyise mikanda yosena yamuliuka lyetu. Shikaho twaswekele mikanda yize twapwile nayo, kaha twayizachishilenga hakwambulula swi nomu yakumine yosena. Twambulwilenga mumazavu, kaha twazachishilenga jikinga kuze twasukikilenga mapapilo haze hapwile mazu twambulwilenga, kaha nawa twazachishilenga jitalakiti. Twazachishilenga nawa minyau yize yapwile navihungo, kaha twambulwilenga kufuma mumbaka yaTunapuna nakuheta kusongo yalifuchi lyaTrinidad. Twalivwishilenga kuwaha kwambulula mujila kana. Kuzata milimo kaneyi yakushipilitu changulingishile vangumbapachise omu ngwapwile namyaka yakusemuka 16.

Minyau yize yapwile navihungo twazachishilenga muTunapuna

Hakuwana nge tanga yetu yazangile chikuma vyuma vyakushipilitu, kaha nawa ngwazangile kwambulula putu vene kuunyike wami changulingishile nguzange kuzata umishonali. Ngwatwalileho lika kushinganyeka vyakuzata umishonali nahalwola ngwayile nakuzachila hamwe nandumbu Edmund W. Cummings kuAruba mu 1944. Twevwile kuwaha chikuma hakumona vatu 10 vaze vejile kuchilika chaKwanuka Kufwa chaMwata mu 1945. Mwaka wakavangijileho twatungile chikungulwilo chatete halitungu kana.

Ngwalivwishile kuwaha kutwama napuwami Oris

Mukuhita chalwola ngwambulilile Oris Williams uze ngwazachilenga nenyi kumilimo mukutulukila. Oris apwilenga najipami nakuhakwila vyuma vize alinangwile muchachi yavo. Oloze omu etavilile kulinangula Mbimbiliya, atachikijile jino muchano wamuMazu aKalunga, kaha kuheta haJanuary 5, 1947 vamumbapachishile. Mukuhita chalwola twalizangile, kaha twalimbachile. Kuheta muNovember 1950, Oris aputukile kuzata upayiniya. Ngwalivwishile kuwaha kutwama napuwami Oris.

KULIVWISA KUWAHA MULIMO WAKWAMBULULA MUNIGERIA

Mu 1955 vatulwezele tuyenga kuShikola yaNgileyate. Ngocho twechele milimo twazachilenga, nakulanjisa zuvo navikumba twapwile navyo nakuya jino kushikola. Kaha kuheta haJuly 29, 1956, twakumishile Shikola yaNgileyate yakusokesa 27, kaha vatutumine kuya nakuzachila kuNigeria.

Tuli hamwe Natanga yaMbetele muLagos mulifuchi lyaNigeria mu 1957

Puwami Oris ambile ngwenyi: “Shipilitu yaYehova yeji kukafwanga mutu ahase kuzata kanawa mulimo waumishonali. Yami kangwazangile kuzata mulimo kanako, oloze ngwazangile kupwa nakanda yami nakusema vana. Oloze ngwalumwine vishinganyeka vyami omu ngwamwene ngwami mulimo wakwambulula wapwile nakusakiwa kuuzata mukapachapacha. Omu twakumishile shikola yaNgileyate ngwalizangile jino kuzata mulimo waumishonali. Omu twapwile nakuliwahisa mangana tuyenga tukanyine mumbopolo vavulukilenga ngwavo Queen Mary, nakuya kuchihela kuze vatutumine, ndumbwetu Worth Thornton uze azachilenga nandumbwetu Knorr ejile nakutusalisa. Oloze atulwezele ngwenyi natukazachilanga haMbetele. Ngwevwile kupihya mwomwo ngwafwililile chikuma mulimo wakwambulula keshi kuzachila haMbeteleko. Nakushimbula chiku ngwalumwine washiwashi vishinganyeka vyami kaha ngwazangile jino chikuma kuzachila haMbetele, kaha ngwazachilenga milimo yakulisezaseza. Oloze mulimo ngwazangile chikuma shina wakutambula vangeji vaze vejilenga haMbetele. Hakuwana nge ngwazanga kushimutwila navatu, ngocho kuzata mulimo kana changukafwile ngwijive vandumbwami vavavulu vamulifuchi lyaNigeria. Vandumbwetu vamwe vejilenga vanatomonoka nalukungu, vanazeye oku nawa vali nazala nalipwila. Ngocho ngwavazakaminenga nakuvahana vyakulya nameya. Kuzata mulimo kana changwivwishilenga kuwaha, mwomwo chapwile kuzata mulimo wajila waYehova.” Chikupu vene milimo yosena twazachilenga yatukafwile tufukile mukuyoya chetu.

Kuheta mu 1961 twayile kuTrinidad, kahomu twalikungulwile nakulila hamwe vyakulya natanga, Ndumbu Brown atulwezele vyuma vapwile nakulivwisa kuwaha hakuzata mulimo wakwambulula muAfrica. Kaha nayami nawa ngwavalwezele omu mulimo wakwambulula wapwile nakuzovoloka muNigeria. Ndumbu Brown angupakachile mukasamba nakulweza tata ngwenyi: “Johnny yove kawahashile kuya nakuzachila mulimo kana muAfricako, oloze Woodworth nautesamo.” Tata ahanjikile ngwenyi: “Twalaho mwanami, kanda kuzeyako.” Mazu kana aze akungukolezeza ajikijishile lufwelelo lwami nakunguhana twima yakutwalaho lika kuzata mulimo wakwambulula natwima.

Ndumbu William “Bible” Brown napuwenyi Antonia vatukolezezele chikuma

Mu 1962 vangusanyikile cheka kushikola yaNgileyate yakusokesa 37 yize yambachile tukweji 10. Ndumbu Wilfred Gooch uze apwile kalama wamutango muNigeria ayile kushikola yaNgileyate yakusokesa 38, kaha vamutumine kuEngland. Ngocho ami yami ngwapwile jino nakuzata mulimo wenyi. Ngana muze chapwile kuli ndumbu Brown, nayami ngwatambukililenga jingalila jakulisezaseza kaha ngwalijililile navandumbwami vavavulu vamuNigeria. Numba tuhu ava vandumbwami kavapwile naluheto ngana muze chapwa kuli vatu vamumafuchi aluhetoko, oloze vasolwele hatoma ngwavo kupwa vakuwahilila kachapendamina haluheto chipwe hakuvula chajimbongo ali najo mutuko. Ngwevwilenga kuwaha hakuvamona naveza kukukunguluka vanavwale kanawa mwaunyoji. Omu vejilenga kukukunguluka changalila vamwe vejilenga navimbayambaya nabolekajas * (jisacha jize vatungilenga mulifuchi lyavo). Kakavulu eji jisacha vasonekelengaho mazu akulisezaseza, vasonekelengaho mazu akufwana nge: “Mamata ameya akiko eji kupwanga kalungalwiji.”

Mazu kana apwile amuchano. Ngachize nayetu twahakililileko mazu etu akwamba ngwetu, kuzachila hamwe cheji kulingisanga mulimo uzachiwe. Kaha kuheta mu 1974, lifuchi lyaNigeria lyapwile navaka-kwambulula vakuheta ku 100,000, kaha likiko lyapwile lifuchi lyamuchivali muno mukaye kupwa nakuvula kana ngana mwaUnited states. Mulimo wakwambulula wazovolokele.

Nakushimbula chiku, muNigeria mwepukile jita yize yaputukile mu 1967 nakuheta mu 1970. Kahechi chalingishile vandumbwetu vaze vapwililile musali yakalwiji Niger vahone kutambula mikanda kufuma kuofesi yamutango. Ngocho twahamukilenga nakuvatwalila vyakulya vyakushipilitu. Ngana muze ngwahanjikanga kumaputukilo, twazaukilenga kalwiji mapapa kakavulu nakuvakolezeza. Twahashile kulinga ngocho mwomwo yakulomba nakufwelela muli Yehova.

Nguchili lika nakwanuka lwola luze twahakilenga kuyoya chetu muponde hakuzauka kalwiji Niger, nakuhaka nawa kuyoya chetu muponde mwomwo yamaswalale, namisongo navyuma vyeka vyaponde. Chapwile chachikalu kupulasana mumaswalale jafulumende oloze chakaluhwile chikumanyi kuhita mumaswalale vaze valikangile kufulumende vaze vapwililile musali yakalwiji. Likumbi limwe ngwazaukile kalwiji Niger naufuku kuzachisa wato uze wapwile nakufuma kuAsaba nakuya kuOnitsha, kaha ngwayile mangana ngukakolezeze tulama vamungalila yaEnugu. Kaha ungeji ukwavo ngwayile nakukolezeza tulama vaze vapwile mungalila yaAba muze kavetavishile kumunyika manongo naufuku kuchina vihwanga. Omu twalikungulwile navandumbwetu kuPort Harcourt mangana kachi tuvakolezeze, katwahashile kushimutwilako twakuminyinyineko kaha kulomba mwomwo maswalale vengilile muBiafran.

Kuliwana kana chapwile chachilemu mwomwo chakolezezele vandumbwetu vatachikize ngwavo Yehova avazanga kaha nawa avazakama nakuvakafwa nawa vapwenga vakulinunga nakuhona kwazana muvihande vyalifuchi nachiyulo. Vandumbwetu muNigeria vomikile muukalu kana hakuhona kwazana muvihande vyalifuchi nachiyulo. Valizangile chikuma navandumbwavo nakupwa vakulinunga chamokomoko navikokojola vyakulitala hamiyachi vize vyapwileko. Chapwile hikutokwa chachinene kupwa hamwe navandumbwetu halwola kanelu vapwile nakuhita muvyeseko.

Kuheta mu 1969 kwapwile kukunguluka chaMafuchi aMavulu muchivaza chakuhemena chaYankee muNew York. Kukunguluka kana chapwile namutwe wakwamba ngwavo “Peace on Earth,” kaha ndumbwetu Milton G. Henschel ikiye apwile cheyamani, ngocho ngwalinangwile vyavivulu chikuma hakuwana nge yami ngwapwile nakukafwa ndumbu Henschel. Kukunguluka kana chejile halwola lwamwaza, mwomwo kuheta mu 1970 twapwile nakukunguluka chamafuchi amavulu chakwamba ngwavo, “Men of Goodwill” chize chapwililile muLagos Nigeria. Hakuwana nge kukunguluka kanechi chapwileko hanyima yakukuma chajita, ngocho twahashile kukunguluka mwomwo yakutukafwa kuli Yehova. Kukunguluka kana chapwile mumalimi 17, kaha kwapwile vatu vakuheta ku 121,128. Ndumbu Knorr naHenschel navatu veka vaze vafumine kuUnited States naEngland vamwene vatu 3,775 navavambapachisa halikumbi kana. Kufuma vene halumbapachiso luze lwapwileko haPendekoseta aha hakukunguluka kana hakiko kaha vambapachishile vatu vavavulu ngana. Echi chikupu chapwile kuzovoloka chachinene chikuma.

Kukukunguluka chamafuchi amavulu chakwamba ngwavo, “Men of Goodwill” chize chapwile mumalimi 17 kwapwile vatu vakuheta ku 121,128 kuhakilako nalilimi lyaIbo

Myaka yakuhambakana 30 ngunazachila muNigeria ngunalivwisanga kuwaha kuzata milimo yakulisezaseza, lwola lumwe ngwapwile kalama wakutambwojoka, kaha halwola lukwavo ngwapwile kalama wakutambukila mitango muWest Africa. Vandumbwetu vaze vazachilenga mulimo waumishonali vevwilenga kuwaha chikuma omu ngwayilenga nakuvakolezeza. Vevwilenga kuwaha chikuma hakutachikiza ngwavo Yehova navandumbwavo kavavavulyamako. Ou mulimo wangukafwile ngutachikize ngwami kachi nge natusolwela vandumbwetu zangi, kaha nachivakolezeza vatwaleho lika kufukila nakutwalaho lika kupwa vakulinunga muliuka.

Yehova ikiye atukafwile numba tuhase kumika muukalu uze watuwanyine mwomwo yajita namisongo. Yehova chikupu atukiswilenga shimbu yosena. Puwami Oris ambile ngwenyi:

“Kakavulu twavijilenga chishikashika. Likumbi limwe lunga lyami vamutwalile chizekazeka muchipatela chamuLagos. Vanase vangulwezele ngwavo kwiji nge mwayoya, oloze ngwasakwililile Kalunga mwomwo lunga lyami ayoyele. Omu aputukile kuhanjika, alwezele nase uze apwile nakumulama vyaWangana waKalunga. Mukuhita chalwola twayile hamwe nalunga lyami omu akindulukilile kuli uze nase amulaminenga muchipatela Mr. Nwambiwe mangana akatwalilileho kumunangula vyamuMbimbiliya. Ou lunga etavilile muchano, kaha mukuhita chalwola apwile jino kalama muchikungulwilo chamuAba. Nayami nawa ngwakafwile vatu vavavulu kupwa vangamba jaYehova kuhakilako vene navaMuzilemu vaze vakundwijilenga chikuma kwitava chavo. Twalivwishile kuwaha chikuma kulitachikiza navatu vamuNigeria, kwijiva chisemwa chavo nalilimi lyavo.”

Twalinangwile nawa ngwetu, hakusaka tufukile mumulimo wetu twatelele kuzanga vandumbwetu numba tuhu chisemwa chavo chalihandunwine nachisemwa chetu.

KUZATA MULIMO WEKA

Jino kuheta mu 1987 vatulwezele ngwavo natuya nakuzachila halitungu lyakuSt. Lucia muCaribbean. Twevwile kuwaha chikuma kuya nakuzachila kulifuchi kana, oloze twalitalasanyine naukalu weka nawa. MuAfrica vatu vambachilenga luhali, oloze jino halitungu lyaSt. Lucia vatu veji kulyalukilanga kaha chakuzeneka kulimbata. Hakuwana nge Mazu aKalunga atwama nangolo, ngocho alingishile vatu vaze twanangwilenga Mbimbiliya valumuke.

Hamyaka yosena 68 yize tunatwame muulo, puwami Oris ngwamuzangile chikuma nyi kuya muze

Jino kuheta mu 2005 omu ngolo jatukumine mwomwo yaushinakaji, Lizavu Lyakutwaminyina lyatulwezele tuyenga tukazachile kuchikota muBrooklyn, New York, U.S.A. Ngweji kusakwililanga lika Yehova hakunguhana Oris. Kuheta mu 2015 Oris afwile, ngocho ngweji kwivwanga kupihya chikuma, mwomwo ngwamuzangile chikuma, kaha nawa angukafwilenga chikuma mukuyoya chami. Hamyaka yosena 68 yize twatwamine muulo, ngwamuzangile nyi kuya muze! Twatachikijile ngwetu hakusaka tutwaleho lika kupwa vakuwahilila muulo namuchikungulwilo, twatelelele kuvumbika vaze vapwile nakutwaminyina, nakulikonekelanga namuchima wakusuuluka, nakupwa vakulinyisa nakusolola mihako yashipilitu.

Kachi nge kuli vyuma vimwe vinatwivwisa kupihya nakutulingisa tuhombe, twalombelenga Yehova atukafwe tumike nakutwalaho lika kuzata mulimo wenyi. Vyuma vyapwile nakuwahilako lika muliuka, kaha twafwelela ngwetu navitwalaho lika kuwahilako palanga namuPalachise.—Isa. 60:17; Koli. 2, 13:11.

Yehova akiswile mulimo vazachilenga visemi jami navandumbwami veka muTrinidad namuTobago, mwomwo oholyapwa mulifuchi kana muli vaka-kwambulula 9,892 vaze vali nakulemesa Yehova. Kaha muAruba vandumbwetu vazachile nangolo hakukolezeza chikungulwilo chahalitungu kana chize ngwapwilengamo nayami. Oholyapwa jino halitungu kana hali vikungulwilo 14. Oloze muNigeria muli mayongomena avaka-kwambulula Wangana vakuheta ku 381,398. Kaha halitungu lyaSt. Lucia, hali vaka-kwambulula 783 vaze vali nakukundwiza Wangana waYehova.

Oholyapwa nguli namyaka yakuhambakana 90. Mukanda waSamu 92:14 wamba ngwawo vaze vatumba muzuvo yaYehova “navafukilanga lika namuushinakaji wavo, navapwanga lika nangolo nakupwa vavatute.” Ngweji kwivwanga kuwaha hakuzachila Yehova mukuyoya chami chosena. Vyuma vyakushipilitu vize ngwalinangwile vinangukafwe nguzachile chikuma Yehova mukuyoya chami. Yehova nangukafwe ‘ngufukile muvipango vyenyi.’—Samu 92:13.

^ par. 18 Talenu Tonenu! yaChingeleshi yaMarch 8, 1972, mafwo 24-26.