Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Uno Mwatachikiza Tahi?

Uno Mwatachikiza Tahi?

Unjiho muka ukwavo wasolola nge vaIsalele vapwilenga vandungo muEjipitu?

Mbimbiliya yavuluka ngwayo omu vaMichane vambachile Yosefwe nakumutwala kuEjipitu, ise Yakova natanga yosena vamukavile muEjipitu kufuma kuKanane. Vatwaminenga muNgoshene, kumawilo akalwiji Nyile. (Kupu. 47:1, 6) Kaha vaIsalele “vavulilenga lika nakukwata ngolo.” Ngocho vaEjipitu vevwilenga vaIsalele woma, kaha vavakwachile undungo.—Kulo. 1:7-14.

Vatu vamwe vafwefulula mujimbu kanou wamuMbimbiliya, nakwamba ngwavo wapwa kaha wakutaka. Chipwe ngocho, kuli unjiho wasolola nge vana vaSheme * vapwilenga vandungo muEjipitu.

Chakutalilaho, vaka-kuvumbwojola vanawane jingundu jakushikulu kunote yaEjipitu. John Bimson uze alinangula chikuma vyaMbimbiliya ambile ngwenyi, vawanyine jingundu kafwe 20 chipwe kuzombokaho javana vaSheme mungalila kana. Kaha James K. Hoffmeier uze alinangula mijimbu yakunyima yalifuchi lyaEjipitu ambile ngwenyi: “Kafwe kufuma mu 1800 nakuheta mu 1540 B.C., vana vaSheme vafuminenga kumulauko waAsia nakuya kulifuchi lyaEjipitu.” Ambile nawa ngwenyi: “Lwola kana lwalitombola nalwola luze kwapwilenga vakakuluka javaIsalele, ngocho lwalitombola nalwola luze Apalahama, naIsaka, naYakova vayilenga nakutonda vyakulya muEjipitu, kweseka nomu vasoneka mumukanda waKuputuka.”

Kuli nawa unjiho ukwavo vawana kusulo yalifuchi lyaEjipitu. Vawana lipapilo lyakutunga namateve lize vasonekele kafwe mu 2000 nakuheta kafwe mu 1600 B.C.E., haze hatwama mukana wamajina avandungo vaze vazachilenga muzuvo yimwe yakusulo yalifuchi lyaEjipitu. Majina akuhambakana 40 aze atwama halipapilo kana apwile avana vaSheme. Ava vandungo vazachilenga milimo yakulisezaseza, vamwe vapwile vaka-kutelejeka, vakwavo vaka-kutonga, kaha veka vazachilenga milimo yeka yakulikanya. Hoffmeier ambile ngwenyi: “Hakuwana nge vana vaSheme vakuhambakana 40 vazachilenga muzuvo yimwe kusulo yaEjipitu, echi chasolola nge muEjipitu mwosena mwapwilenga vaIsalele vavavulu, chikumanyi kumawilo akalwiji Nyile.”

Muka-kuvumbwojola vyakushikulu David Rohl asonekele ngwenyi majina amwe aze atwama haze halipapilo “alifwana namajina atwama muMbimbiliya.” Chakutalilaho, haze halipapilo vavumbwile hatwama majina akulifwana naIsakale, naAshele naShifwala. (Kulo. 1:3, 4, 15) Shikaho, Rohl akukulwile ngwenyi: “Echi chasolola hatoma nge vaIsalele vapwilenga vandungo muEjipitu.”

John Bimson ambile nawa ngwenyi: “Mujimbu wamuMbimbiliya wakuvuluka vaIsalele kupwa muundungo muEjipitu nakulovokamo, wapwa wamuchano chikupu.”

^ par. 4 Sheme apwile mwanaNowa. Kaha kuli Sheme kukiko kwafumine miyachi yakufwana nge vaElame, navaAsulya, navaKalateya vakulivanga, navaHepeleu, navaSulya, namiyachi yeka yakuAlavya.